14 februari 2023: Revisie van historische maand- en jaarcijfers CertiQ. Deel II. Grafieken, nieuwe jaarvolumes (hoger in 2018-2020, lager in 2021), volledige sequentie Garanties van Oorsprong.

In de eerste analyse van de kakelverse nieuwe CertiQ / VertiCer data heeft Polder PV een eerste inhoudelijk beeld gegeven van de meest recent toegevoegde gegevens in de aparte spreadsheet voor januari 2023, met al de nodige verrassende bevindingen. In het huidige artikel ga ik dieper in op de synthese van deze nieuwe data, met de tweede spreadsheet, die de TenneT dochter gelijktijdig, op 6 februari jl., heeft gepubliceerd. Hierin komt een lange reeks "gereviseerde" oudere, historische data voor, waarmee nu dus weer een bijgestelde "tijdlijn" is te maken voor enkele belangrijke parameters voor de grote populatie gecertificeerde PV systemen in ons land. Wat al enige tijd, wat de opgestelde capaciteit betreft, het meest omvangrijke zonnestroom dossier is van allemaal, in Nederland.

• (1) Technische voetnoten
• (2) Accumulatie curves 2006 tm. januari 2023
• (3) Evolutie aantallen en capaciteit per grootte-klasse 2009 tm. januari 2023
  • 100% aantallen installaties grafiek
  • 100% capaciteit grafiek
• (4) Kalenderjaar volumes - EOY accumulatie, YOY groei en gemiddelde project capaciteit
  • EOY - eindejaars-accumulaties en gemiddelde systeem omvang
  • YOY - berekende jaargroei volumes en gemiddelde systeem omvang
• (5) Garanties van Oorsprong - de volledige reeks maandproducties
• (6) Jaarproducties volgens Garanties van Oorsprong
• (7) Bronnen jaaroverzicht

(1) Technische voetnoten

De spreadsheets die CertiQ heeft gepubliceerd zijn, ook al zijn ze zeer nuttig voor een verse blik op de bijgestelde historische data, lastig te doorgronden. Je moet goed kijken hoe de belangrijkste data er uit zijn te halen. De maand series zijn soms sterk wisselend van "lengte", omdat in latere tijdvakken nog oudere data voor eerdere maanden kunnen worden bijgeschreven in de dossiers. En die bijschrijvingen gebeuren beslist niet altijd voor alle oudere maanden op dezelfde wijze, of synchroon. Ook worden bijschrijvingen per maand vaak niet over alle grootteklassen gedaan, maar soms maar bij 1 of enkele van de 8 totaal onderscheiden categorieën. Daarom kost het de nodige moeite om "per maand" de historische gegevens bij elkaar te krijgen. Dit vereist zorgvuldig werken, en precies "uitlijnen" van alle maand data, zodat een "logische reeks" gemaakt kan worden.

Toch zijn er, desondanks, soms in de reconstructies wat vreemde hiaten te zien, en sprongs-gewijze verlopen van de curves, waar je dat niet zou verwachten. Er kunnen dus best nog "onlogische" entries in de nieuwe historische data zitten. Er is in ieder geval alweer een majeure ingave fout in de historische data terug te vinden, een extreem hoge, volstrekt onmogelijke opgave voor de grootste installatie categorie, in november 2019. Dit is mogelijk een van de beruchte, veel te hoge opgaves voor 1 of meer zonneparken in die maand door een netbeheerder, die bij CertiQ kennelijk nog niet is gecorrigeerd. Bij de accumulatie van de PV capaciteit vinden we weer enkele "negatieve groei anomaliëen" van maand tot maand terug. Voor een uitgebreide toelichting van CertiQ, hoe dat soort negatieve groeicijfers kunnen ontstaan, zie het artikel van 16 januari jl., op Polder PV.

Daarnaast zijn de 2 spreadsheets (de meest omvangrijke, de "oudere maanden" bevattend, resp de toevoeging in januari 2023, waar óók nieuwe gegevens voor lang vervlogen maanden uit voorgaande jaren in zijn opgenomen) geïntegreerd, om alle data voor de oudere maanden in 1 lange reeks bij elkaar te krijgen. Dit was met name voor de afgegeven Garanties van Oorsprong een nogal lastige operatie. Dit alles heeft nogal wat geduldig uitzoekwerk opgeleverd, waarvan hier de resultaten worden getoond.

Zie verder ook de disclaimer bovenaan het eerste artikel in dit twee-luik.

(2) Accumulatie curves 2006 tm. januari 2023

Uit de 2 nieuwe CertiQ spreadsheets gereconstrueerde lange maandreeks van januari 2006 tot en met januari 2023, met de bijgestelde historische data, voor de aantallen installaties aan het eind van elke maand (blauwe curve, referentie linker Y-as), en de daarmee gepaard gaande capaciteit in MWp (bruine curve, referentie rechter Y-as). Voor nóg oudere data, zie ook de progressie curves in de analyse van de laatst gepubliceerde "klassieke" maandrapportage, van december 2022. Deze zijn niet meer in de huidige historische overzichten van CertiQ terug te vinden.

De curves zijn "bijna logisch", met in ieder geval een glad verloop voor de aantallen installaties. De capaciteit curve vertoont wel enkele op en neer gaande bewegingen, waarvoor CertiQ enkele al eerder gerapporteerde verklaringen heeft afgegeven. De al gesignaleerde, "extreme anomalie", voor november 2019, heb ik in de capaciteits-curve open gelaten. Voor de grootste project categorie (installaties groter dan 1 MWp per stuk) wordt namelijk een bizar volume van 63,2 GWp (!!) opgegeven in het bron-bestand van CertiQ. Dat is fysiek onmogelijk. Niet alleen omdat in december dat jaar nog maar 1,6 GWp wordt opgegeven voor die categorie (een "logisch" volume voor dat tijdvak), maar ook omdat het hoogste nu bij CertiQ bekende volume, voor januari 2023, nog "maar" 5,6 GWp is in de grootste categorie (en 9,8 GWp voor alle 8 grootte-klassen bij elkaar, punt rechtsboven in de bruine curve).

Ook wordt uit de curves duidelijk, dat de aantallen nieuwe gecertificeerde projecten, na aanvankelijk een redelijke toename te hebben doorgemaakt in de jaren 2009-2012 (gedomineerde door kleine residentiële projecten met SDE 2008 - 2010 beschikkingen), langere tijd behoorlijk zijn gestagneerd, om vanaf 2016 weer toe te nemen. Dat werd vooral veroorzaakt door de bouw van de talloze projecten beschikt onder de toen zeer succesvolle SDE 2014 regeling. Vanaf 2018 is de groei in de versnelling gegaan, door de cumulatie van latere succesvol, voor PV projecten, beschikte SDE regelingen, met name vanaf SDE 2016 II. In 2019-2021 was de groei zeer hoog, maar deze is weer opvallend aan het afvlakken vanaf de 2e jaarhelft van 2021, toen netcongestie problemen als een van de belangrijkste oorzaken, het uitbouw tempo voor de grotere projecten weer flink liet afkoelen.

Bij de capaciteit ontwikkeling, is er vanaf 2015 een eerste versnelling te zien, gevolgd door een knik begin 2018, toen het tempo flink werd opgeschroefd. Dit tempo bleef zeer lang aanhouden (met de al gesignaleerde tijdelijke terugvallen), vanwege de steeds grotere, veel capaciteit inbrengende netgekoppelde installaties. Pas in de tweede helft van 2022 is er een beduidend lager tempo te zien. Maar januari 2023 heeft dat tempo - tijdelijk ? - van een extra boost voorzien, ondanks het flink terug gevallen tempo bij de aantallen projecten.

CertiQ grafiek jaar overzicht 2022

CertiQ heeft in hun net verschenen jaaroverzicht 2022 ook weer traditiegetrouw hun progressie grafiek voor aantallen installaties en capaciteit, met de begin februari 2023 actuele stand van zaken voor alle 12 maanden gepubliceerd. Deze zou dus de stand van zaken voor het gedeelte helemaal rechtsboven in mijn hierboven weergegeven grafiek moeten weergeven. Aantallen installaties aan het eind van elke maand in gele kolommen, referentie linker Y-as. Cumulatieve capaciteit van deze projecten aan eind van elke maand weergegeven middels de rode lijn, in MW, met als referentie de rechter Y-as.

Dit soort grafieken gebruikte Polder PV de laatste tijd voor detail extrapolaties van de werkelijke actuele volumes voor beide parameters. Met de nieuwe opzet van data verstrekking door de TenneT dochter is dit niet meer nodig.

(3) Evolutie aantallen en capaciteit per grootte-klasse 2009 tm. januari 2023

100% aantallen installaties grafiek

In deze eerste grafiek van een tweetal heb ik, naar analogie van de bescheiden dataset in het overzicht van januari 2023, in een 100-procents-diagram de relatieve aandelen van de aantallen ingeschreven installaties van de 8 grootte-klassen uitgezet, in de periode 2009 tm. januari 2023.

Kristalhelder is de absolute dominantie van de kleinste categorie installaties tussen de 1 en 5 kWp in de beginjaren, bijna uitsluitend het gevolg van de eerste drie SDE regelingen die dergelijke kleine projectjes nog mogelijk maakten. Het niveau bereikte eind 2009 rond de 90% van het totale volume, maar begon daarna alweer snel te dalen, met drie tempo wisselingen, om in de totale ingeschreven populatie bij CertiQ, eind 2022 op ruim een kwart van het totaal aantal geregistreerde projecten te blijven steken. De iets grotere categorie installaties tussen 5 en 10 kWp had eind 2009 een bescheiden aandeel, maar groeide daarna wel flink aan. Hun maximale relatieve aandeel werd in de jaren 2013-2015 bereikt, waarna het stapsgewijs afnam t.o.v. het totale aantal projecten, om op zo'n 5,5% te eindigen, begin 2023.

Het aandeel van de categorie projecten tussen 10 en 50 kWp is vanaf 2012 redelijk stabiel gebleven, en omvat begin 2023 13% van het totaal aantal installaties.

De grootste vijf categorieën beginnen bij de aantallen allemaal op een (zeer) laag niveau, maar groeien van jaar tot jaar verder uit, om steeds hogere relatieve aandelen te bereiken t.o.v. het totale aantal projecten in de getoonde periode. Met name de relatieve impact van de onder de wat grotere bedrijven zeer populaire categorie 100 - 250 kWp, is opvallend, de laatste drie jaar. Veel van dergelijke projecten vinden we op platte daken van bedrijfs-terreinen, en natuurlijk ook in de agrarische sector, op talloze boerderijen.

De relatieve volumes die begin 2023 werden bereikt bij deze grootste categorieën zijn, achtereenvolgens, 14% (50 - 100 kWp), bijna 22% (100 - 250 kWp), ruim 11% (250 - 500 kWp), 4,6% (500 - 1.000 kWp), en 3,8% (> 1 MWp).

100% capaciteit grafiek

Zoals eerder al gezegd, kunnen nog steeds abrupte overgangen voorkomen in de historische cijfers van CertiQ. Dat is met name in dit diagram met de 100% verdeling van de capaciteiten over de 8 grootteklassen het geval, die verder vergelijkbaar van opzet is als het exemplaar met de aantallen projecten in de vorige grafiek. Op diverse punten zijn er plotselinge wijzigingen in het evolutie tempo zichtbaar, die niet vanuit een normale groei, of afvlakking daarvan, zijn te verklaren. Het meest opvallende afwijkende gedeelte zien we terug in 2019, waar de data nogal merkwaardige sprongen lijken te maken. En waarvan het meest opvallende exemplaar, de al gememoreerde extreme anomalie voor november 2019, zichtbaar is als een vertikale blauwe lijn, die het excessieve (lees: foutief ingevoerde) volume in de grootste project categorie weergeeft voor die maand. Daarna lijkt de evolutie van de data in rustiger vaarwater terecht te zijn gekomen, en zijn de curves "gladder". Ik zal hier nog verder naar kijken, om te proberen te achterhalen waardoor die vreemde "sprongen" kunnen zijn veroorzaakt.

De algehele trend bij de capaciteit is als volgt samen te vatten. In het begin, rond 2010, was er nog een forse impact van de kleinste systemen tussen de 1 en 5 kWp, maar het aandeel daarvan ging stapsgewijs naar beneden, en is sedert 2020 bijna verwaarloosbaar geworden op het totale volume, ondanks het feit dat nog steeds ongeveer een kwart van de aantallen onder deze categorie valt (vorige grafiek). De volgende "kleine klasse", installaties tussen de 5 en 10 kWp, liet een vergelijkbaar beeld als met de aantallen zien, culminerend in de periode 2011 - 2014, maar ook in die categorie droogt het aandeel op het totaal rap op, met zelfs al vanaf 2019 een bijna niet meer zichtbaar rest aandeel.

De capaciteit in de project klasse met installaties tussen de 10 en 50 kWp piekte met het relatieve aandeel van de geaccumuleerde capaciteit tussen 2011 en 2014, en volgde een vergelijkbaar beeld als bij de 2 kleinste klasses. In januari 2023 is het resterende aandeel geslonken naar 1,3%. Een vergelijkbare trend is bij de opvolgende categorie met installaties tussen de 50 en 100 kWp te zien, waarbij het relatieve aandeel rond 2017 nog licht toenam, om daarna weer stapsgewijs af te vlakken, naar zo'n 3,5% in januari 2023. Let op, dat dit gepaard is gegaan met een duidelijke relatieve toename van het aandeel bij de aantallen installaties in de vorige grafiek. Dat komt door de enorme ontwikkeling bij de grootste project categorie, die, ondanks inbreng van relatief (zeer) weinig projecten, een steeds hogere invloed heeft bij het totale volume van de ermee gepaard gaande capaciteit.

De categorie met installaties tussen 100 en 250 kWp begon met een relatief lage impact tm. 2012, maar nam vervolgens stapsgewijs toe bij het relatieve aandeel van de capaciteit, culmulerend in 2017, om in de laatste jaren weer wat af te nemen. Het aandeel is in januari 2023 weer afgevlakt naar ruim 12% van het totale volume. Dit echter ook weer, bij een toenemende impact bij de aantallen (vorige grafiek).

Vergelijkbaar is de evolutie in de categorie met projecten tussen 250 en 500 kWp. Deze categorie had een laag relatief aandeel tm. 2012, maar groeide stapsgewijs vanaf 2013. Bij een toenemend relatief aandeel bij de aantallen (vorige grafiek), bleef dat bij de capaciteit de laatste jaren min of meer stabiel. In januari 2023 was het aandeel van deze categorie bijna 14% van het totale volume.

Met zeer lage, bijna onzichtbare volumes bij de aantallen in de vorige grafiek, was er aanvankelijk een aardige impact bij de capaciteit binnen de op een na grootste categorie, installaties tussen de 500 en 1.000 kWp. Maar dat aandeel slonk in de periode tm. 2014, en begon daarna weer toe te nemen. Hier lijkt de relatieve toename bij de aantallen projecten vergezeld te gaan van een licht toegenomen impact bij de capaciteit. Het aandeel op het totaal volume is voor de capaciteit in januari 2023 op bijna 11% beland.

De grootste project categorie, installaties groter dan 1 MWp, begon "fors", maar dat was het gevolg van het al in 2002 opgeleverde, toen grootste project van Nederland, het Floriade dak te Vijfhuizen (Haarlemmermeer, NH). Door de groei van de overige project categorieën, en "tijdelijke stilstand" in de grootste project-klasse, kwam het relatieve aandeel van deze grootste categorie tijdelijk onder druk te staan, en was ze het laagst in 2012-2013. Doordat de SDE regelingen vanaf de 2011 ronde geen "bovencap" meer hadden voor de capaciteit, werden al rap grotere projecten (regelmatig véél groter dan 1 MWp) aangevraagd, beschikt, en ook daadwerkelijk gerealiseerd. Vanaf 2015 nam de relatieve impact van deze grootste project categorie dan ook stapsgewijs toe, om vanaf 2020 zelfs meer dan de helft van het totale volume te claimen. Daarna groeide deze categorie grote projecten zelfs verder door, tot het enorme aandeel van al bijna 58% op het totale volume, in het overzicht van januari 2023.

Als we het segment voor deze categorie bij de aantallen bekijken in de vorige grafiek, en dat vergelijken met het relatieve aandeel bij de capaciteit, zien we in 1 oogopslag direct, dat de schaalvergroting met name bij deze categorie uitzonderlijk groot is geweest: relatief weinig projecten brengen enorme volumes aan capaciteit (productie vermogen, derhalve ook zonnestroom productie potentieel) in. Een zeer substantieel deel van dat volume vinden we terug in de honderden al gerealiseerde zonneparken, en, een stuk lager op de trede, bij de ook al talloze grote "dozen in het landschap" (distributiecentra en vergelijkbare objecten). Waarvan de een na de ander van grote hoeveelheden zonnepanelen wordt voorzien.

(4) Kalenderjaar volumes - EOY accumulatie, YOY groei en gemiddelde project capaciteit

Uit de volledige, bijgewerkte historische data-set van CertiQ zijn uiteraard ook de (nieuwe) eindejaars-accumulaties te extraheren, alsmede de daarvan afgeleide (nieuwe) jaargroei cijfers. In de onderstaande grafiek eerst een overzicht van de eindejaars-accumulaties, voor 3 parameters.

EOY - eindejaars-accumulaties en gemiddelde systeem omvang

In deze nieuwe grafiek zijn de eindejaars-volumes uitgezet, volgend uit de volledig nieuwe historische data-set van CertiQ. In blauwe kolommen de aantallen gecertificeerde PV projecten aan het eind van elk kalenderjaar tussen 2009 en 2022. In geel de daarmee gepaard gaande opgestelde, cumulatieve capaciteit, in MWp. En van deze 2 hoofd-parameters afgeleid, de evolutie van het systeemgemiddelde project vermogen in kWp, in de groene curve. Voor alle drie de parameters geldt de (rechter) Y-as, die in dit overzicht op een logarithmische schaal is weergegeven om alles passend in 1 grafiek te kunnen tonen. Voor 2009 en 2022 heb ik de bijbehorende waardes vermeld, om een indruk te krijgen van de evolutie in de loop van de getoonde tijdschaal (13 kalenderjaren).

De aantallen beginnen meteen al op een hoog niveau van 3.767 exemplaren in 2009, wat vooral een gevolg is van de snelle implementatie van enkele duizenden SDE (2008-2009) beschikkingen voor, grotendeels, kleine residentiële installaties, bovenop het al langer bestaande geringe potentieel aan oudere projecten ingeschreven bij CertiQ (voornamelijk gesubsidieerd vanuit de beruchte voorganger regeling, de MEP). Het aantal neemt vervolgens toe, maar vanaf 2012 is er een tijdelijke plateau fase, omdat de SDE regelingen na de hausse van enkele duizende kleine installaties op residentiële daken nog weinig stimulerende werking hadden, én omdat de markt zich nog moest instellen op de planning en daadwerkelijke bouw van dergelijke (grotere) projecten. Dit, in combinatie met nog een relatief lange realisatie termijn, resulteerde in een tijdelijke stagnatie bij de aantallen. Er werden wel degelijk wat eerste grotere projecten gerealiseerd, wat is te zien aan het verloop bij de capaciteit. Pas vanaf 2015-2016 kwam er weer wat "schot" in de toename bij de aantallen, maar het tempo bleef relatief bescheiden, en in 2021 - 2022 zien we weer een tijdelijke (?) afvlakking. Dat laatste heeft vooral te maken met de heftige impact van de vele problemen bij de netcapaciteit, waardoor "snelle realisatie" van grotere projecten een illusie is geworden. Ontwikkelaars zullen geduld moeten betrachten bij de oplevering van hun installaties. Eind 2022 waren er volgens de meest recente data van CertiQ 33.349 PV projecten bij hen ingeschreven. Zie ook de grafiek met een kleiner tijdvak in de bespreking van het nieuwe januari overzicht, separaat door CertiQ gepubliceerd.

Bij de capaciteit zien we een veel "agressievere" ontwikkeling, wat zoals al vaak gememoreerd, heeft te maken met een zeer forse toename van de gemiddelde capaciteit per project in de loop der jaren (schaalvergroting). De groei is al van meet af aan onstuimig, beginnend bij 18,7 MWp EOY 2009, vlakt, i.t.t. bij de aantallen, slechts weinig af in 2012-2014, en zet er vervolgens weer flink de sokken in vanaf 2015. Om pas in 2021-2022 weer iets af te vlakken. Eind 2022 stond er volgens CertiQ alweer 9.049,3 MWp aan gecertificeerde PV-capaciteit in hun database.

De zogenaamde compound annual growth rates (CAGR) voor de aantallen en capaciteiten zijn in de weergegeven periode van 2009 tm. 2022 als volgt. Voor de aantallen projecten gemiddeld 18,3% per jaar, voor de capaciteit maar liefst 61,4% per jaar. Vooral de gemiddelde jaarlijkse groei bij de capaciteit is extreem hoog, gemeten over zo'n lange periode.

Een logisch gevolg van een "redelijk gezapige groei" bij de aantallen projecten, en een gelijktijdige forse groei bij de capaciteit is, dat het uit deze parameters berekende gemiddelde systeem vermogen aan het eind van elk kalenderjaar flink is toegenomen (groene curve). Aanvankelijk even stabiel, evolueerde de systeemgemiddelde capaciteit eind 2009, van 5,0 kWp gemiddeld (bijna uitsluitend residentiële projecten), tot 282,1 kWp gemiddeld, eind 2022, na een versnelling in 2014-2019, en weer een lichte terugval in het tempo, in 2020-2022.

YOY - berekende jaargroei volumes en gemiddelde systeem omvang nieuwe projecten

Vanuit de parameters in de vorige grafiek zijn de jaargroei volumes in de betreffende jaren uitgerekend. Uit de aantallen projecten (wederom blauwe kolommen) en de bijbehorende nieuwe capaciteiten per jaar (gele kolommen), zijn ook weer de gemiddelde capaciteiten van de nieuw toegevoegde PV-installaties per kalenderjaar berekend, en geplot in de groene curve. Ook in deze grafiek geldt, dat voor alle 3 de getoonde parameters de rechter Y-as als referentie geldt, opnieuw logarithmisch weergegeven. Omdat het verloop van de curves, die de jaargroei volumes in de loop van de tijd tonen, grilliger is, heb ik zowel bij de start (2009) als eindwaarden (2022), en bij de minima en de maxima, de betreffende data in de grafiek vermeld.

Bij de nieuwe aantallen projecten per kalenderjaar waren de beginjaren aanvankelijk dominant vanwege de vele nieuwe, vooral residentiële en kleinschalige PV projecten op bedrijfspanden, scholen e.d. In 2009 werden 3.765 nieuwe projecten toegevoegd aan de CertiQ database*. Daarna kwam korte tijd de klad er in. Niet alleen omdat de opvolger SDE regelingen installaties achter kleinverbruik aansluitingen uitsloot van participatie. Onder anderen vanwege de nieuwe "ondercap" van 15 kWp per aanvraag, maar al snel werden zelfs alleen nog maar projecten achter grootverbruik aansluitingen voor nieuwe aanvragen geaccepteerd. Ook vanwege de wijzigingen in de subsidie systematiek, en het traag op gang komen van daadwerkelijk bouw van nieuwe (grotere) projecten, vielen de nieuwe aantallen per kalenderjaar terug naar 260 exemplaren in 2014. Mede vanwege het succes van de SDE 2014 "+" regeling, en natuurlijk de daar op volgende regelingen met vele miljarden Euro's aan extra subsidies om aan te vragen, namen de aantallen vervolgens weer toe. Om in 2020 het voorlopige plafond te bereiken, met momenteel 5.503 nieuwe gecertificeerde PV projecten in de databank van CertiQ. Mede vanwege de flink verzwaarde marktomstandigheden, met name de problemen bij de aansluiting en de beschikbare (overblijvende) netcapaciteit, zakte het tempo vervolgens weer in. Van 3.850 nieuwe projecten in 2021, naar nog maar 1.949 nieuwe exemplaren in 2022.

De evolutie van de nieuwe PV capaciteit per kalenderjaar laat een duidelijk ander beeld zien. Generiek bezien is er sprake van een relatief stabiele beginperiode, zeer flinke groei per jaar tm. 2020, waarna weer afkoeling is opgetreden. Meer in detail, op volgende wijze. Na een prima start van 18,7 MWp nieuw PV vermogen in 2009, viel de nieuwe toevoeging in 2010 weer tegen (grotendeels nieuwe residentiële installaties met SDE), met nog maar 13,0 MWp nieuwe capaciteit. Daarna steeg het volume weer enigszins, viel weer iets terug bij de nieuwe capaciteit in 2013, maar nam vanaf 2014 duidelijk toe. Elk nieuw jaar bracht vervolgens (fors) meer nieuw PV vermogen in de databank van CertiQ, uiteindelijk culminerend in Corona-jaar 2020, wat voor PV een record jaar is geweest. CertiQ voegde toen 2.436,9 MWp nieuw project vermogen toe, een factor 124 maal het volume bijgeschreven in 2009.

Door alle problemen in de markt, is sinds 2021 het tempo bij de nieuwbouw weer beduidend afgenomen. Van 1.983,3 MWp in 2021, tot nog maar 1.586,3 MWp in 2022, met de meest recent bekend gemaakte data van CertiQ. Daarmee zijn de jaargroei cijfers van de laatste vijf jaar voor het belangrijke criterium "nieuwe capaciteit" als volgt ge-evolueerd:

* De nu resterende hoeveelheid is minder dan de oorspronkelijke hoeveelheden, omdat er tussentijds ook weer projecten vanwege meerdere redenen uit kunnen vallen, en derhalve uitgeschreven worden uit de CertiQ databanken. Voor de SDE projecten houd ik die uitval ook intensief bij, zie de analyse van de RVO cijfers van 1 januari 2022.

** Vanaf 2020 zijn er géén revisies meer verschenen van de begin van elk opvolgend kalenderjaar verschenen jaar overzichten. 2019 is het laatste jaar waarvoor een "gereviseerd jaar overzicht" is gepubliceerd. Bijstellingen van oudere cijfers waren altijd al fors, vandaar dat Polder PV CertiQ met klem heeft verzocht, om de gereviseerde cijfers publiek te maken. Leidend tot de huidige besprekingen van de nieuwe historische data.

(5) Garanties van Oorsprong - de volledige reeks maandproducties

In de bespreking van de rapportage over januari 2023 had ik al een eerste grafiek getoond met de afgifte van de Garanties van Oorsprong (GvO's) voor zonnestroom van gecertificeerde installaties bekend bij CertiQ, met de daarin gepubliceerde cijfers. Ik gaf al aan dat er aan "de linkerkant van de grafiek" gegevens moesten ontbreken. Dat wordt nu in het totaal overzicht, de synthese van de grote spreadsheet met het eerder besproken nieuwe exemplaar, recht getrokken.

Hierbij treden alweer complicaties op, want niets in de energiewereld is simpel. Garanties van Oorsprong worden beslist vaak, en voor een groot deel, zeer snel na de productie bijgeschreven in het register, en worden dus al snel "zichtbaar". Dat gaat om de grootste volumes uit de zogenaamde "maand van productie". Maar het komt ook zeer vaak voor, dat de formele bijschrijving, in terminologie van CertiQ, "de periode van transactie", ver na de productie maand wordt geadministreerd. Ik had aan de spreadsheet van januari 2023 al gezien, dat dit in extreme mate kan optreden, want ik zag al nieuwe bijschrijvingen in die rapportage, voor productie maanden in het lang vervlogen jaar 2014 (!). In het grote historische overzicht vind ik ook talloze bijschrijvingen voor productiejaren ver voor de transactie datum terug. De oudste entry (maart 2006), heeft zelfs een bijschrijving van 2 GvO's (elk goed voor 1 MWh zonnestroom productie) in januari 2017, bijna 11 jaar later na de feitelijke productie maand (!).

Dit alles maakt reconstructie van de tijdlijn voor de afgegeven GvO's in de afgelopen jaren tot een behoorlijk ingewikkelde klus, die Polder PV inmiddels heeft afgerond. De data voor de nieuwe spreadsheet voor januari 2023 is geïntegreerd met die van de grote "verzamelbak" van de oudere gegevens in de grote sheet, en vervolgens is de boel uitgelijnd, met het volgende resultaat.

Afgifte van Garanties van Oorsprong ("productie van gecertificeerde zonnestroom") per maand, vanaf maart 2006, tot en met de eerste afgegeven exemplaren voor december 2022. We zien heel lang "bijna niets" geschieden op dit vlak, pas vanaf 2011 zien we wat "rimpelingen" verschijnen dicht bij de X-as. Vanaf 2015 wordt de productie per maand goed "zichtbaar", maar we zien in de winterperiodes van 2014/2015, 2015/2016, en 2016/2017 wel enkele "onmogelijke" piekjes verschijnen (vraagteken, mogelijk bijschrijvingen in de verkeerde maand en/of "gelumpt" rond de jaarwisseling van productie in eerdere maanden ??). Daarna is het beeld logisch. Steeds hogere productie pieken in de zomermaanden, als gevolg van almaar toenemende capaciteit in de CertiQ databank, en toevoeging van die nieuwe producties bovenop de output van de al langer in de statistieken opgenomen productie volumes. In de laatste drie jaren, zijn de "zomerse pieken" flink toegenomen, van 740 GWh in "record maand mei 2020", via 920 GWh in juni 2021, tot alweer 1.217 GWh in juni 2022. De tweede maand in de CertiQ historie, dat er meer dan 1 terawattuur aan productie werd vastgelegd (na mei 2022). Ook in de wintermaanden stijgen de totale producties mee, al ligt december 2022 nog wel iets onder het niveau van december 2021. De verwachting is echter, dat dit opwaarts bijgesteld zal gaan worden in latere updates, het getoonde volume is nog maar het aller-eerste cijfer voor die maand.

Om een duidelijker beeld van de afgelopen jaren te tonen, heb ik van bovenstaande grafiek een "extract" gemaakt vanaf januari 2017, en een vergelijkbaar concept gebruikt als de al jaren bijgewerkte grafiek met de nu dus achterhaalde data uit de oorspronkelijke maandrapportages (laatste exemplaar onder paragraaf 10 in de bespreking van het december 2022 maand rapport). Deze grafiek dient als "basis" voor komende updates van CertiQ.

Afgifte van Garanties van Oorsprong / productie van gecertificeerde zonnestroom, in de jaren 2017 tm. eind 2022. Met name voor de maand waarden in de meest recente jaren zijn nog wel wat toevoegingen te verwachten, de data voor de eerdere jaren zijn al grotendeels gestabiliseerd ("bijna definitief"). Referentie GvO's (blauwe curve, waarden in GWh per maand): rechter Y-as. De maximaal behaalde producties per kalenderjaar zijn in getallen weergegeven (zomermaanden, veelal juni).

Ook in deze grafiek geplot de accumulatie van de in de registers van CertiQ voorkomende capaciteit (magenta curve, referentie linker Y-as, in MWp). Zoals elders uitgelegd in deze analyse, kunnen toenames per maand soms ook "negatief" uitpakken, waarvan in deze periode 4 exemplaren zijn te zien. De waarde voor november 2019 was onmogelijk (excessief hoog, mogelijk vanwege een "nullen fout" bij de ingave van een relatief groot project door een netbeheerder). En is daarom weggelaten ("gat" in curve).

Voor beide curves zijn de maximale waardes separaat weergegeven met grotere diamantjes: 1.217 GWh gecertificeerde productie in juni 2022, resp. 9.764 MWp geaccumuleerde gecertificeerde PV capaciteit, eind januari 2023. By far het grootste volume van alle zonnestroom capaciteit in Nederland, en bekend bij TenneT dochter CertiQ.

(6) Jaarproducties volgens Garanties van Oorsprong

Uit de opgegeven maandelijkse producties van gecertificeerde zonnestroom, zichtbaar gemaakt in de vorige paragraaf, zijn op eenvoudige wijze de per kalenderjaar afgegeven hoeveelheid GvO's (productie volumes van gecertificeerde zonnestroom) af te leiden. Dat heb ik weergegeven in onderstaande nieuwe grafiek, die het oude exemplaar gepresenteerd in de analyse van het jaaroverzicht van 2021 (2e grafiek onder deze link) vervangt met de meest recent bekende productie volumes, vanaf 2006.

Zeer duidelijk tekent zich, ook hier weer, de enorme progressie in de Nederlandse (gecertificeerde) PV markt af, bij de jaarlijks door CertiQ in de vorm van GvO's afgegeven certificaten voor zonnestroom productie. Van bijna niet meer terug te vinden productie volumes van 1 tot 4 honderdste GWh in 2006 tm. 2008, tot rap aanzwellende jaar volumes van 33 GWh in 2011, 219 GWh in 2015, al 1,6 TWh in 2018, 2,9 TWh in 2019, een enorme sprong naar dik 5 TWh in 2020, en verder naar 6,2 TWh in 2021. En in 2022, met de nu bekende data van CertiQ, alweer ruim 8,3 TWh. Wat al neerkomt op 6,8% van de totale bruto stroom productie in Nederland, in 2021 (122,1 TWh, volgens het CBS).

Zoals de vlag nu staat is de groei van de per jaar afgegeven certificaten in 2019 toegenomen met 82% t.o.v. de aanwas in 2018. In 2020 ging er nog eens 74% overheen (t.o.v. de aanwas in 2019). 2021 deed daar "een bescheiden" 22% bovenop (ditto t.o.v. groei in 2020). En in zeer zonnig 2022 werd nog eens 35% extra volume aan zonnestroom certificaten uitgegeven, t.o.v. het volume in 2021.

3 separate opgaves voor GvO's, netinvoeding dominante factor

Bovenstaande productie volumes zijn, volgens de separate opgaves in de brongegevens van CertiQ, de optelsom van (a) "netlevering", (b) "niet-netlevering" (derhalve: eigenconsumptie van zelf opgewekte zonnestroom), minus de separaat door CertiQ opgegeven "teruggetrokken GvO's". Die kennelijk niet gerealiseerde, doch eerder wel geclaimde producties betreft.

De percentages netlevering en niet-netlevering verschillen per jaar, en zullen zeker voor de meest recente jaren nog, vanwege ontbrekende data, kunnen wijzigen. Tellen we alle jaarvolumes bij elkaar op in de periode 2006 tm. 2022, komen we op een totaal uitgegeven hoeveelheid van bijna 20 TWh voor netlevering, 6,3 TWh voor "niet-netlevering", resp. 204 GWh aan teruggetrokken certificaten. Van het totaal, ruim 26 TWh (a + b - c), betreft slechts 1% teruggetrokken certificaten. 24% betreft eigen-consumptie (niet-netlevering). Driekwart van de aangemaakte certificaten betreft gecertificeerde zonnestroom die aan het net is geleverd, de overgrote meerderheid, dus. Het is dan ook niet vreemd, dat er in de afgelopen jaren forse problemen bij de snelle, en omvangrijke productie van zonnestroom zijn ontstaan, waarvan bij de gecertificeerde projecten, het grootste opgestelde volume in ons land, nog steeds een aanzienlijk deel op het net blijkt te worden ingevoed.

Tot slot, wederom een probleemgevalletje

Dit alles, betreft de extractie van de GvO data uit de op 6 februari jl. geopenbaarde nieuwe spreadsheets van CertiQ. Omdat de totale jaarvolumes ook altijd in de jaaroverzichten worden vermeld, heb ik het gelijktijdig verschenen "eerste" jaaroverzicht 2022 van CertiQ er bij genomen, om die data te controleren. Voor 2022 is het opgegeven volume "productie van duurzame elektriciteit in Nederland" voor zon bijna identiek aan de door mij uit de brondata berekende 8.333 GWh. Maar voor het reeds lang verstreken jaar 2021 wordt een, t.o.v. het jaaroverzicht van dat jaar (5.605 GWh) opwaarts bijgesteld volume opgegeven van "slechts" 5.820 GWh. Terwijl mijn huidige berekening van de detail data van CertiQ, veel hoger uitkomt, op 6.166 GWh (zie de grafiek hierboven). Natuurlijk zijn de cijfers voor de laatste jaren nog steeds "moving targets", en blijven ze regelmatig bijgesteld worden. Maar het vastgestelde verschil tussen het nu berekende volume, en het "nieuwe" volume voor 2021 in CertiQ's eigen jaar overzicht van 2022 is opvallend groot, bijna 6%.

Voorlopig ga ik er van uit dat ik op basis van de brondata van CertiQ de correcte berekening heb gemaakt, en dat genoemde 6.166 GWh de zonnestroom productie van gecertificeerde installaties in 2021 weergeeft. Totdat het tegendeel bewezen is.

Als we naar de separate segmentatie tabel voor productie installaties kijken in hetzelfde jaar rapport, blijken bij de capaciteiten ook weer drie cijfers iets af te wijken van de brondata die op dezelfde dag door CertiQ zijn gepubliceerd. Er blijven dus merkwaardige discrepanties bestaan tussen data afkomstig van een en dezelfde officiële instelling, die op dezelfde dag zijn gepubliceerd.

(7) Bronnen

Actuele statistieken pagina van CertiQ / VertiCer Met voor peildatum 6 februari 2023 de eerste "nieuwe" soort rapportages (Excel spreadsheets voor data "tot transactiemaand juni 2021", resp. het data overzicht van januari 2023)

Jaaroverzicht 2022 (pdf, met een synthese van de belangrijkste cijfers uit de CertiQ databank. Dergelijke jaaroverzichten worden sinds 2020 niet meer opgevolgd door een revisie, en bevatten dus data die snel verouderd zullen blijken, gezien alle continue wijzigingen in de bronbestanden van de TenneT dochter)

8 februari 2023: Januari 2023 flinke toename geregistreerde gecertificeerde zonnestroom capaciteit, 354 MWp, maar het verhaal is complexer bij CertiQ. Deel I.

Zoals in het vorige bericht gemeld, is de wijze van publicatie van gegevens bij TenneT dochter CertiQ (onderdeel van VertiCer) fundamenteel gewijzigd met ingang van de eerste verslaggeving van januari 2023. Er zijn 2 Excel sheets verschenen, waar een grote hoeveelheid data in terug te vinden is. Met wat moeite wist Polder PV hier enkele data voor zonnestroom uit te destilleren. De huidige analyse gaat over het document gepubliceerd voor januari 2023, later kom ik terug op andere data. Eerst hoort hier natuurlijk nog wel de blijvend belangrijke disclaimer bij alle (zonnestroom) data van CertiQ:

Het overzicht met de eerste cijfers over januari 2023 verscheen in compleet vernieuwde vorm bij CertiQ op 6 februari 2023.

In de analyse hier op volgend wordt ingegaan op de nieuwe data voor zonnestroom, in flink aangepaste en afgeslankte vorm. In een later stadium zal worden ingegaan op eerdere data, die ook bij CertiQ beschikbaar zijn gekomen.

** "Projecten" hier gelijk te stellen aan "inschrijvingen bij CertiQ". Dit kan deels gaan om meerdere deel installaties op een en hetzelfde adres en/of bedrijfs-complex. Vaak gaat het daarbij om separate SDE beschikkingen, waarvoor vereist is dat ze allen een eigen bemetering hebben, tenzij daarvoor afspraken zijn gemaakt met RVO. Er zijn de nodige lokaties met meer dan 1 SDE beschikking, Polder PV heeft daar honderden voorbeelden van in zijn eigen project dossier.

† De "registratie procedure" bij CertiQ is, naar eigen zeggen, als volgt: "Pas nadat uw netbeheerder uw aanmelding heeft goedgekeurd, schrijven wij uw installatie in en ontvangt u hiervan een bevestiging. Als er sprake is van subsidie, dan geven wij uw inschrijving de volgende dag door aan RVO". RVO krijgt de data dus pas ná inschrijving en registratie bij CertiQ. Die direct in het opvolgende maandrapport zichtbaar worden op de website van de TenneT dochter (inmiddels opgegaan in VertiCer). De verwerking, validatie, en registratie van gegevens bij RVO (in het geval van 1 of meer SDE beschikkingen), kan echter zéér lang duren, tot vele maanden lang aan toe. Vandaar dat publiek gemaakte rapportages over de status van de administratie bij RVO altijd (soms zeer sterk) achterlopen bij de maandelijkse rapportages bij CeritQ.

Links naar paragrafen:

(1) Evolutie cijfers juli 2021 tm. januari 2023

Nieuwe weergaven van de progressie data in de nogal complexe spreadsheet van CertiQ, die de oude maandrapportages vervangt. Data voorlopig in deze vorm slechts beschikbaar vanaf juli 2021 in het document met data stempel januari 2023. Voor de voorgaande jaren, zie de laatste data gepubliceerd door Polder PV m.b.t. het maandrapport voor december 2022. Ook voor veel uitgebreidere overige informatie m.b.t. de oudere zonnestroom cijfers bij CertiQ. Ik kom later terug op de oudere data van CertiQ.

Bij de accumulatie stijgt uiteraard het volume van maand tot maand, maar er zijn ook tijdelijke afwijkingen mogelijk, waardoor er zelfs kleine "negatieve dips" kunnen ontstaan, die gevolgen hebben voor de presentatie voor de verschillen van maand tot maand (zie verderop). CertiQ heeft omstandig toegelicht wat de oorzaken van dergelijke verschillen kunnen zijn, zie daarvoor het artikel van 16 januari 2023.

In het hier gepresenteerde overzicht stijgen de volumes voor de aantallen installaties (blauwe kolommen, referentie rechter Y-as) in ieder geval van 29.869 eind juli 2021, naar 33.342 installaties in de databank van CertiQ, eind januari 2023. Eind december 2022 staan in deze update nu 33.349 installaties genoteerd. Dat zijn er alweer 185 meer, dan de 33.164 geturfd in het december maandrapport van CertiQ.

Bij de capaciteit in MW (zeer waarschijnlijk generator vermogen, derhalve MWp, gele kolommen, rechter Y-as), is de stijging in deze periode van 6.858,5 MWp (eind juli 2021) tot 9.763,7 MWp (eind januari 2023). Eind december is er bij CertiQ nu 9.409,3 MWp bekend. Dit is momenteel 85,4 MWp meer dan de 9.324,0 MWp die in het december 2022 rapport was opgegeven. Van de bijna 9.475 MWp in de november 2022 rapportage is aardig wat afgesnoept, momenteel staat voor eind die maand nog maar ruim 9.314 MWp, 161 MWp minder. Dit lijkt sterke vermoedens van (een) flink neerwaartse correctie(s) van 1 of meer projecten door een netbeheerder te bevestigen, al kan voor het vaststellen van de exacte oorzaak van de daardoor opgetreden anomalie, door CertiQ, vanwege diverse redenen, geen aandacht (meer) worden besteed.

Uit aantallen installaties en het daarmee gepaard gaande totale vermogen is eenvoudig de gemiddelde project omvang te berekenen (groene curve in de grafiek, referentie linker Y-as). Deze evolueert tussen juli 2021 en januari 2023 van 229,6 kWp naar 292,8 kWp per project. Een flinke toename van 28% in 18 maanden tijd (!), wat de continue schaalvergroting in de bij CertiQ bekende PV projecten sector wederom bevestigt. Eind 2022 zou het gemiddelde 282,1 kWp zijn geworden. Dit is een geringe bijstelling van de 281,1 kWp, met de toen beschikbare cijfers in het december rapport van dat jaar.

In de grafiek heb ik ook de volumes voor eind 2021 weergegeven. Die zijn belangrijk voor het bepalen van de jaargroei in 2022, met de nu bekende (bijgestelde) cijfers. Zie verderop.

(2) Wijzigingen van maand tot maand

Voor de veranderingen in de database van CertiQ, die niet alleen maar "nieuwbouw projecten" betreft, maar óók afbouw, wijzigingen, en wat dies meer zei omvat (zie commentaar CertiQ), en die dus een complex samenspel van "plussen en minnen" weergeven, heb ik wel voor de aantallen en de capaciteiten separate grafieken gemaakt, omdat de impact van de wijzigingen nogal verschillend zijn bij deze eenheden. Eerst de wijzigingen in de aantallen ingeschreven projecten tussen de "einde-maand" (EOM) cijfers. Resulterend in "month-on-month" (MOM) wijzigingen.

In deze eerste presentatie de wijzigingen per maand in de aantallen ingeschreven gecertificeerde PV projecten bij CertiQ, van augustus 2021 tm. januari 2023. Tot en met januari 2022 is er een aardige "netto groei" in het dossier, met toenames van 258 (oktober 2021) tm. 381 (netto) nieuwe installaties in januari 2022. Daarna is er duidelijk sprake van een flinke afkoeling, in de periode tot en met juli 2022 netto toevoegingen tussen de 169 (maart) en 214 nieuwe installaties (juli). Daarna zijn er zeer bescheiden netto toevoegingen te bespeuren, tussen de 22 (november) en 136 (augustus) netto nieuwe installaties. Deels zal dit te maken hebben met vertragingen bij de feitelijke administratie van nieuwe projecten, bovenop andere redenen. Ook zullen beslist niet alle nieuwe projecten direct ingeschreven zijn of worden, maar wat later dan in de maand van oplevering. Deels is het echter ook een vingerwijzing naar een flinke afkoeling in de projecten markt. Later zullen de (nieuwe) volumes per maand in de tweede jaarhelft van 2022 vermoedelijk nog wel wat aantrekken. De grote vraag is natuurlijk, hoe groot die bijschrijving dan wel zal gaan worden. We zullen dit later pas gaan zien in de nieuwe rapportages van CertiQ.

In de laatste kolom zien we weer eens een "negatieve groei" van 7 installaties minder, eind januari, dan er eind december nog stonden. Dit zal vaker voor (gaan) komen. Meestal slaat dit in latere rapportage versies om naar een positieve groei, die echter beslist heel klein kan zijn.

In deze tweede grafiek de wijzigingen tussen 2 opvolgende maanden voor de opgestelde nominale capaciteit, in MWp. Tussen augustus 2021 en juli 2022 is er uiteraard een wisselend beeld, met netto toenames tussen de 135,6 MWp in oktober 2021, en een stevige groei van 303,3 MWp in januari 2022. Bij de "oude" maandrapport cijfers, lag de piek voor 2021 in december (459 MWp), en voor 2022 in mei (264 MWp, zie 2e grafiek in paragraaf 1 van de laatste maandrapport analyse voor december 2022). Dit geeft weer goed aan hoe "dynamisch" de historische cijfers zijn bij CertiQ. Waarvoor ik in het verleden regelmatig heb gewaarschuwd. In de tweede jaarhelft van 2022 zakt september al in de min met de wijzigingen sedert augustus (-13,5 MWp), om daarna stapsgewijs op te veren naar 95,1 MWp netto nieuwe capaciteit in december. En uiteindelijk op een record volume van 354,4 MWp te komen in januari van het nieuwe jaar. Dit, nota bene, bij een licht negatieve netto groei van het aantal installaties in die maand (vorige grafiek) ...

Gezien deze sterk verschillende, soms zelfs tegengestelde bewegingen van de aanwas cijfers, heeft het bepalen van het gemiddelde vermogen per maand (bij de "netto nieuwe installaties") niet zoveel zin, want dan krijg je hele rare, en nietszeggende cijfers.

(3) Jaargroei 2022

Wel kunnen we op basis van de nu verstrekte beknopte dataset alweer een voorlopig nieuwe afschatting doen voor de toename van aantallen en capaciteit in 2022. De piketpalen daarvoor heb ik in de eerste grafiek al aangegeven.

Met de huidige cijfers voor 2022 komen we op een - nog zeer voorlopige - groei uit van 1.949 installaties, gepaard gaand met ruim 1.586 MWp, en een gemiddelde systeem omvang van 814 kWp per nieuw project in 2022. Dit, uiteraard, pending waarschijnlijk weer later komende bijstellingen van de historische data door CertiQ.

Op basis van louter de maandrapportages van CertiQ werden in een eerder stadium nieuwe volumes van 2.615 nieuwe projecten resp. 1.906 MWp voor de nieuwbouw in 2022 vermeld. Kijken we naar het verschil tussen het net ook uitgebrachte jaar rapport voor 2022 en dat voor 2021 (beiden verschenen ongeveer aan het begin van het opvolgende jaar), zouden we op volumes van 2.798 nieuwe installaties resp. 1.991 MWp nieuwe capaciteit zijn gekomen. Ik heb echter in de analyse van het laatste maandrapport voor 2022 al de data uit de meest recente evolutie grafiek ge-extraheerd, en kwam toen op volumes van 1.864 nieuwe installaties, bij een nieuwe capaciteit van 1.504 MWp. Resulterend in een systeemgemiddelde capaciteit van ongeveer 807 kWp voor de nieuwe installaties in 2022. De meest recente reconstructie, op basis van de nieuwste cijfers gepresenteerd in de huidige januari 2023 rapportage, en weergegeven in de vorige alinea, zit op beide fronten, en bij het resulterende systeemgemiddelde vermogen, weer wat hoger in de boom, en moet momenteel als meest nauwkeurige afschatting voor 2022 worden beschouwd. Totdat de brondata weer gaan wijzigen.

Het is nu ook al mogelijk om de jaargroei van de afzonderlijke grootteklassen te bepalen. Die worden door CertiQ namelijk ook bij de maandelijkse cijfers opgegeven (dat was voorheen uitsluitend bij de jaar rapportages het geval), en is de jaargroei van die klassen dus te bepalen door het verschil te nemen van de eindstanden voor december 2021 en december 2022. We krijgen dan het volgende staatje, met de toename van de volumes in kalenderjaar 2022. Ik heb hier ook de procentuele aandelen van elk segment t.o.v. het totaal volume weergegeven direct achter de absolute waardes. En achteraan een kolom toegevoegd van de systeemgemiddelde capaciteit van de (netto) nieuw toegevoegde volumes in het jaar 2022, in kWp.

Bij de jaarlijkse (netto) aanwas in het jaar 2022, zien we een redelijke verdeling van de aantallen nieuwe installaties over de grootte klassen, variërend tussen de 47 nieuwe exemplaren in de categorie 5-10 kWp, en zelfs 632 in de populaire rooftop klasse 100-250 kWp. Er is zelfs ook een forse groei van de aantallen bij de zeer grote projecten, 223 exemplaren voor de klasse van een halve tm. 1 MWp, en 254 bij de grootste categorie, met exemplaren elk groter dan 1 MWp.

Nog even de aandacht hier voor de 2 kleinste klassen. Het gebeurt al jaren in de RVO lijsten, dat er druppelsgewijs lang geleden gerealiseerde kleine projecten uit de bestanden voor de SDE subsidies wegvallen. De redenen voor die wegval zijn divers, maar duidelijk is dat deze verliezen hier zijn terug te zien bij de kleinste categorie installaties tussen de 1 en 5 kWp. Waar 48 projecten (netto) verdwenen zijn, gepaard gaand met 66 kWp (totaal) weggevallen ingeschreven capaciteit. Het zijn kleine installaties van gemiddeld 1,4 kWp per stuk.

Een ander "verhaal" vertelt de aanwas in de categorie 5-10 kWp. Ook hier heb ik eerder al bij jaarrapport analyses gewag van gemaakt: deze categorie blijkt nog steeds te groeien bij CertiQ. Dit kunnen, vanwege de voorschriften, echter beslist géén (nieuwe) SDE projecten zijn, omdat er pas vanaf projecten voor 15 kWp of groter aangevraagd kan worden. Kleinere aanvragen worden direct in de papierbak gegooid, ze voldoen niet aan de voorwaarden. Toch blijkt de categorie 5-10 kWp nog steeds te groeien, en wel met netto 47 installaties, goed voor gezamenlijk 382 kWp, en een systeemgemiddeld vermogen van 8,1 kWp per stuk. Deze installaties betreffen dus géén SDE gesubsidieerde projecten, waarvoor kennelijk door de eigenaar, of door een tussenpersoon, groencertificaten worden verzilverd, waarvoor inschrijving bij CertiQ verplicht is. 1 van de "usual suspects" bij dergelijke projecten, is GvO "broker" Vandebron, die al jaren stroomklanten kennelijk succesvol weet te koppelen aan specifieke PV installaties naar keuze, en daar kunnen ook zeer kleine bij zitten. Er zijn meer van dat soort "brokers" actief, maar Vandebron lijkt de grootste te zijn in dat opzicht.

Mogelijk zitten er ook nog dergelijke projecten in de 15 kWp overschrijdende verzamelbak 10 tm. 50 kWp, die met 99 installaties (netto) is gegroei in 2022, goed voor 3,2 MWp aan nieuw volume, en een gemiddelde installatie omvang van ruim 32 kWp per stuk.

Serieuze capaciteit volumes bij grotere categorieën

Vanaf de categorie 50-100 kWp gaat het om steeds "serieuzere" hoeveelheden. Niet zozeer bij de nieuwe aantallen projecten, die culmineren in de populaire rooftop categorie 100-250 kWp, met 632 (netto) nieuwe installaties (goed voor 32% van totaal volume van nieuwe installaties in 2022). Het is vooral de met deze aantallen gepaard gaande capaciteit, weergegeven in de 4e kolom, die stapsgewijs steeds omvangrijker wordt. Van 23,3 MWp onder klasse 50-100 kWp (1,5% van totale nieuwe capaciteit), 110,8 MWp nieuw in categorie 100-250 kWp (7,0%), 149,8 MWp in categorie 250-500 kWp (9,4%), en 159,3 MWp in de op een na grootste categorie, installaties tussen de 500 en 1.000 kWp per stuk (10% van totaal volume).

By far claimt de grootste project categorie, installaties elk groter dan 1 MWp, echter maar liefst 1.139,5 MWp aan (netto) nieuwbouw in 2022, bijna 72% van het totale volume. Deze "verzamelbak" heeft al langere tijd de grootste hoeveelheid capaciteit onder haar vleugels, en wordt ook nog eens in de loop van de tijd stapsgewijs groter, ook qua aandeel (zie volgende sectie). De gemiddelde systeem omvang in deze categorie is al 4,5 MWp per nieuw project in het jaar 2022. Wat grofweg neerkomt op gemiddeld zo'n tienduizend zonnepanelen à 450 Wp per project in die "super categorie".

Mede door het zeer hoge aandeel van de grootste project categorie, ligt het systeemgemiddelde vermogen van álle (netto) nieuw geregistreerde projecten bij CertiQ in 2022 op een zeer hoog niveau van bijna 814 kWp per project (alle kleintjes inclusief).

(4) Jaargroei cijfers in historisch perspectief

Met bovenstaande nieuwe jaargroei volume voor de capaciteit in 2022, heb ik een "oudere" grafiek uit de december rapportage van 2022 er bij gehaald, om dit nieuwe volume te plotten in de jaarlijkse aanwas grafiek van de CertiQ volumes.

Deze grafiek komt uit de bespreking van de december 2022 rapportage en is op een punt na ongewijzigd. Zie de bespreking daar voor nadere uitleg (paragraaf 6 van die analyse). In de groene stippellijn heb ik nu de meest actuele afschatting voor het jaargroei volume van 2022 geplot, de hierboven besproken 1.586 MWp. De rode streepjeslijnen betreffen mijn laatste afschattingen voor de (werkelijke) jaargroei cijfers voor 2020 en 2021, op basis van reconstructies van die data uit de actuele progressie grafieken voor PV in de "klassieke" maandrapportages. Deze laten een substantieel ander beeld zien van de volumes, dan de cumulaties van de oude maandrapportages (lichtblauwe kolommen), en van de verschillen tussen twee versies van de jaar rapportages (hetzij gereviseerd, hetzij de oorspronkelijke "eerste" versies betreffend, donkerblauwe en gearceerde kolommen). De streepjeslijnen zijn de nu meest actuele stand van zaken voor de jaargroei volumes. Het verschil tussen 2022 (1.586 MWp) en 2021 (2.190 MWp) bedraagt momenteel dus al 604 MWp, de aanwas in 2022 ligt bijna 28% lager dan de groei in het voorgaande jaar. Een "serieuze afkoeling" dus, in het CertiQ bestand. Deze verschillen kunnen nog steeds wijzigen in latere CertiQ updates.

(5) 100 procents grafieken en segmentatie naar grootteklasse

Hierboven werd al de noviteit gememoreerd, dat in het eerst verschenen nieuwe maand overzicht, met ook historische (veelal gewijzigde) data, nu ook op dit niveau de installaties gesegmenteerd zijn naar installatie grootte. Ik heb al in een vroeg stadium aan CertiQ gevraagd naar een dergelijke indeling, die ze al snel opnamen in hun jaar rapportages (zie analyse 2010). Deze is later wat gewijzigd met een iets andere segmentatie. Nu is dit ook terug te vinden in hun nieuwe data overzichten, waarmee dus de evolutie van deze groottecategoriën in de loop van de tijd is te volgen. Ik wilde eigenlijk een fijnere indeling dan is gepresenteerd. De huidige segmenteert namelijk vooral ónder de 1.000 kWp per project. Inmiddels zijn er al vele honderden PV projecten die groter tot véél groter zijn dan 1 MWp. Dus het leek mij zinvol om daar in ieder geval nog wat extra staffels in onder te (laten) brengen. Helaas kreeg ik op dat punt mijn zin niet. De reden zou zijn dat installaties dan individueel traceerbaar zouden zijn, waar ik ernstig aan twijfel, gezien de al gerealiseerde grote hoeveelheden installaties in de "super categorie". Derhalve, bleef de door CertiQ voorgestelde nieuwe indeling, met grote aantallen projecten onder de 1 MWp gesegmenteerd, en dan nog 1 "restcategorie", zo u wilt, de "grote afvalbak", van installaties groter dan 1 MWp. Het gevolg van die indeling is dat met name bij de capaciteit, deze afvalbak categorie een zéér dominant aandeel bij de totale capaciteit inneemt. Wat weer een gevolg is van de enorme schaalvergroting die in de PV sector heeft plaatsgevonden de afgelopen jaren. We zullen het dus met deze indeling moeten doen.

Ik heb van de segmentaties voor de aantallen en de capaciteiten de 2 volgende "100 procents grafieken" gemaakt, waarbij per maand alle installaties bij elkaar tot 100% optellen, en u het verloop van de aandelen in de tijd kunt volgen. Voor de afgeleide jaar volumes in 2022, zie de tabel in de vorige sectie.

Aantallen

In deze grafiek tellen de aantallen installaties voor alle 8 getoonde grootte categorieën telkens per maand op tot 100 procent. Het aandeel per categorie wordt weergegeven door de hoogte van het betreffende kolom segment. Ik heb de verdeling van onder naar boven als "grootste categorie" (installatie groter dan 1 MWp) naar "kleinste categorie" (1-5 kWp volgens de indeling van CertiQ) aangehouden, vanwege de dominante aanwezigheid van installaties > 1 MWp in de capaciteits-grafiek (zie verderop). Helemaal rechts heb ik de absolute volumes voor alleen januari 2023 weergegeven, om een indruk van de verdeling te krijgen.

De verdeling bij de aantallen projecten is enigszins in evenwicht, waarbij natuurlijk de grootste installaties onderaan staan, met beperkte volumes, alhoewel 1.272 exemplaren in de grootste categorie, en 1.541 stuks in de op een-na-grootste (500 - 1.000 kWp per stuk) natuurlijk al lang geen klein bier meer zijn. Dat zijn al substantiële aantallen. Ook categorie 5-10 kWp heeft weinig aantallen (jan. 2023: 1.844), wat te maken heeft met de wijze van subsidiëren voor de oude - toen nog veelal residentiële - projecten in de SDE 2008 tm. 2010 regelingen. Vervolgens groeien de aandelen voor categoriën 250 - 500 kWp (jan. 2023 3.832 exemplaren), 10 - 50 kWp (4.290 stuks), en 50 - 100 kWp (4.692 stuks). De meeste impact bij de aantallen hebben de categorie 100 - 250 kWp (veelal rooftops in het wat grotere dak segment, jan. 2023 al 7.174 installaties), en, natuurlijk, de kleinste categorie. Installaties van 1 - 5 kWp, grotendeels uit de oudste drie SDE regelingen, en meestal op residentiële daken geplaatst. Daarvan waren er in januari 2023 nog 8.697 exemplaren over, want er zijn in de afgelopen jaren continu installaties van die omvang "verdwenen" uit de CertiQ databank. In het (niet gereviseerde) jaaroverzicht over 2021 waren er nog 8.749 projecten in deze kleinste categorie, dus er lijken netto alweer 52 projectjes te zijn verdwenen bij CertiQ. De redenen kunnen divers zijn. Voor een overzicht van dergelijke verliezen, vanuit de SDE beschikkingen bezien, zie de detail analyse van de RVO update van 1 januari 2023 (met name de tabel in dat artikel).

Goed is in de grafiek te zien, dat de relatieve aandelen van de 8 grootteklassen in de loop van de tijd langzaam wijzigen. Het aantal kleinste installaties neemt in de loop van de tijd af, ten bate van met name de categorie 100 - 250 kWp. Bij de andere categorieën zijn de wijzigingen iets minder opvallend, maar ze bestaan wel. In januari 2023 lagen de procentuele aandelen tussen de 3,8% bij de grootste categorie, en 21,5% resp. 26,1% voor de categorieën 100 - 250 kWp, resp. 1 - 5 kWp.

Capaciteit

U zult het al geraden hebben. Bij de capaciteit gaat het om compleet andere verhoudingen. Bovendien zijn verschuivingen in de relatieve aandelen hier opvallender dan bij de aantallen. De categorie > 1 MWp is dominant aanwezig, en groei zelfs opvallend, bij de totale volumes verzameld binnen deze grote projecten bevattende "verzamelbak", die natuurlijk ook de zeer grote zonneparken, en enorme rooftops op distributiecentra omvat. Helemaal rechts is het aandeel weergegeven, ruim 5.624 MWp in deze categorie, is goed voor een hoog relatief aandeel van 57,6% (van het totale geaccumuleerde volume van 9.764 MWp in die maand).

De categorieën 250 - 500 kWp, 100 - 250 kWp, en 500 - 1.000 kWp doen nog aardig mee, met in januari verzamelde capaciteiten van 1.355 MWp (13,9% van totaal volume), 1.215 MWp (12,4%), resp. 1.062 MWp (10,9%). Er is een duidelijke afname van het relatieve aandeel van categorie 100 - 250 kWp te zien, wat erg jammer is, omdat het een populair daksegment betreft, met veel potentie. Categorie 50 - 100 kWp kan nog enigszins aanklampen bij de Grote Jongens, met 346 MWp in januari 2023 (3,5% van totaal). De rest, is klein bier en doet eigenlijk voor spek en bonen mee. De volumes voor de kleinste twee categorieën zijn op deze schaal niet eens te zien, ze claimen in januari 2023 slechts 0,23% (1 - 5 kWp), resp. 0,15% (5 - 10 kWp) van het totale volume in die maand. Ook de impact van de iets grotere categorie 10 - 50 kWp neemt af. Heel veel bedrijven nemen niet eens de moeite meer om binnen dat segment (SDE) subsidie aan te vragen, of groenestroom certificaten via CertiQ te (willen) verzilveren. Die installaties worden gewoon gekocht en geplaatst, zonder (veel) publiciteit. CertiQ zal steeds grotere volumes in deze categorie niet terug gaan zien in hun gecertificeerde bestanden.

De conclusie m.b.t. deze twee grafieken is duidelijk. Bij de aantallen is de verdeling enigszins evenredig verdeeld over meerdere grootte categoriën, en dominant bij de kleinere segmenten. Er zijn "relatief weinig" zeer grote projecten. Maar die nemen van de totale geplaatste capaciteit wel het leeuwendeel van de volumes voor hun rekening. Zonder die grote categorieën, zou het PV "landschap" er in Nederland compleet anders uitzien, en zou zonnestroom véél minder impact maken dan ze nu al doet.

(6) Garanties van Oorsprong / groene (zonne)stroom productie

Tot slot publiceer ik hier de eerste resultaten over de per maand van uitgifte weergegeven hoeveelheid garanties van oorsprong voor zonnestroom, zoals die zichtbaar zijn gemaakt in de ingewikkelde spreadsheet met status januari 2023, op de site van CertiQ. Hier lijkt nog een substantieel deel van de oudere volumes te ontbreken, waarvan gehoopt mag worden dat die worden aangevuld (door mij gestippeld weergegeven linker sectie in de grafiek). Voor de volledige sequentie op basis van de oude maandrapportages, zie mijn exemplaar in paragraaf 10 van de analyse van het december 2022 rapport.

In ieder geval zijn er beslist wel al resultaten "bijgeplust" over de periode medio 2021 tm. eind 2022 (met de eerste hoeveelheid GvO's bijgeschreven voor wintermaand december). Als we naar de "pieken" kijken, is er voor de producties van alleen de bij CertiQ aangemelde, gecertficeerde capaciteiten in juni 2021 inmiddels 920 GWh aan zonnestroom GvO's uitgegeven. Dit was in het overzicht tm. december 2022 nog maar 823 GWh. M.a.w., er is alweer 12% meer zonnestroom productie bijgeschreven voor die zomermaand. De piek voor juni 2022 ligt uiteraard ook weer een stuk hoger, op 1.217 GWh. Dat was in de december 2022 grafiek nog 1.126 GWh. Er is voor die zomermaand dus 8% aan productie bijgeschreven. Met de huidige cijfers, is er bij de gecertificeerde PV installaties in juni 2022 dus alweer ruim 32% meer productie cq. GvO's ingeboekt, dan in juni 2021 !

Ook is opvallend, dat de neerwaartse "knik" in de grafiek van de december 2022 rapportage voor juli 2022, in het huidige cijfer overzicht is verdwenen, de curve heeft nu geen flinke inzinking meer in die maand, een fenomeen wat al im Frage werd gesteld, door Polder PV, in zijn besprekingen van de eerdere maand rapportages.

(7) "Mystery project"

Tot slot, er is kennelijk ook nog een "mystery" project bekend bij CertiQ, waarvoor weliswaar als technologie platform "solar" is opgegeven, maar ook als sub-categorie "unspecified". In ieder geval niet thermische zonne-energie, omdat dit "geval" onder elektra wordt geschaard. Thermische zonne-energie wordt onder warmte ("heat", letter H) ondergebracht, daar kom ik later nog wel een keer op terug. Mogelijk betreft het hier een PVT installatie o.i.d. ? De omvang ervan is 750 kW, en hij is bij CertiQ opgenomen vanaf mei 2022. Dit afwijkend project wordt in ieder geval buiten de klassieke PV installaties gehouden door Polder PV. Die staan bij CertiQ in ieder geval bekend als fotovoltaïsche zonne-energie "unspecified". Er wordt daarbij verder geen onderscheid gemaakt tussen bijvoorbeeld dunne film of kristallijne PV installaties, omdat zeer waarschijnlijk die informatie helemaal niet bekend is. Niet bij netbeheer, niet bij CertiQ, en (dus) ook niet bij RVO.

(8) Bronnen

Certiq maandrapportages "nieuwe stijl" (statistieken overzicht, Excel documenten, vanaf jan. 2023)

Link pagina naar maandrapportages "oude stijl" (archief met pdf's, tm. december 2022)

Intern Polder PV: zie link lijst analyses "klassieke" maand rapportages laatste twee jaren onder analyse december 2022 maand rapport

Voor het vervolg van dit twee-luik over de nieuwste CertiQ data, zie artikel "Revisie van historische maand- en jaarcijfers CertiQ. Deel II. Grafieken, nieuwe jaarvolumes (hoger in 2018-2020, lager in 2021), volledige sequentie Garanties van Oorsprong.", gepubliceerd op 14 februari 2023.

8 februari 2023: CertiQ herziet cijfer presentatie methodiek - een nieuw tijdperk ?

Polder PV houdt al sedert 2012 trouw de maandelijkse rapportages over gecertificeerde zonnestroom bij, aanvankelijk onder de paraplu van EnerQ en zusterbedrijf CertiQ (beiden in het leven geroepen op 1 juli 2003, later gefuseerd), en na de fusie met de "groen gas" evenknie Vertogas per 1 januari 2023, verder als VertiCer. Dit alles onder de hoede van hoogspanningsnetbeheerder TenneT TSO, wat direct onder het Ministerie van Financën valt. Presentatie van de zeer ingewikkelde cijfers is nooit makkelijk geweest, maar gaandeweg wist Polder PV de belangrijkste cijfers voor zonnestroom uit de complexe maand rapportages te extraheren. En voor u, jarenlang, maandelijks van een analyse te voorzien, gelardeerde met talloze grafieken en inhoudelijk commentaar en duiding. Het laatste exemplaar was voor december 2022, alhier besproken.

Daarnaast werden door CertiQ jaaroverzichten gepubliceerd, en na langere tijd werden ook gereviseerde jaaroverzichten geopenbaard, waarin vaak fors bijgestelde cijfers voor (ook) zonnestroom werden opgesomd. Ook hierover heeft Polder PV trouw bericht, en getracht de vele wijzigingen te duiden, en, heel belangrijk, de "jaargroei cijfers" (aantallen projecten, nieuw geïnstalleerd gecertificeerd vermogen, gemiddelde systeem omvang) duidelijk te krijgen. Het laatst verschenen "revisie rapport" was van 2019 (zie detail analyse). Daarna zijn, om onduidelijke redenen (vermoedelijk veel werk ?) géén revisies meer verschenen van de jaar rapportages.

Alweer een tijd geleden, ergens begin 2022, vroeg Polder PV of die revisies alsnog gepubliceerd zouden worden, omdat het niet mogelijk was te achterhalen wat de bijgestelde cijfers waren voor PV projecten in de CertiQ database. Helaas werd bevestigd, dat er geen revisies meer zouden worden gepubliceerd. Nadat Polder PV hierover nogal ontstemd had gereageerd, werd hij uitgenodigd om zijn ervaringen met CertiQ te delen, waaruit een on-line workshop volgde, en Polder PV enkele van zijn grafieken en data toonde die hij in de loop der jaren had geopenbaard, en waarin ook de context met de nationale zonnestroom statistieken werd benadrukt (CBS data). Daarvoor werd Polder PV begin 2022 nog bedankt op Linkedin, waarbij ook zijn toen kersverse uitgebreide update van de animatie van de import van garanties van oorsprong voor elektra werd getoond.

Naar aanleiding van het herhaalde verzoek van Polder PV is CertiQ toch aan de slag gegaan om op de een of andere wijze historische (gecorrigeerde) data zichtbaar te maken, zonder dat deze zijn terug te voeren op individuele installaties. Daar ging wat tijd overheen omdat het om diep ingrijpende, complexe data protocollen gaat. Maar nu lijkt, met de publicatie van het eerste "maandrapport" voor januari, een eerste aanzet daartoe gegeven.

Het wordt nog even puzzelen om de meest essentiële (zonnestroom) info hier op een decente wijze uit te extraheren, maar in het volgende artikel doet Polder PV een eerste poging om dit te effectueren. Een waarschuwing is daarbij wel op zijn plaats. Veel van de in de maandrapporten tot nog toe zichtbare informatie, is niet meer makkelijk uit de gepresenteerde spreadsheets te halen. Er lijken geen klassieke maandrapporten meer te verschijnen, dus de verslaggeving over de nieuwe publicaties van CertiQ / VertiCer zal er nogal anders uit gaan zien, dan u tot nog toe gewend bent van Polder PV. De klassieke maandrapportages tm. 2022 zijn in ieder geval nog wel op de archief pagina van CertiQ terug te vinden.

Voor een eerste, nieuw overzicht, voor de maand januari en de meest recente gewijzigde gegevens, zie het volgende artikel. Dit werd op 14 februari gevolgd door een uitgebreid overzicht van gewijzigde historische data, met jaaroverzichten, en de volledige sequentie van uitgegeven GvO's.

https://www.certiq.nl/nl/archief/statistieken-archief/ (archief van "klassieke", in pdf vorm gegoten maandrapportages bij CertiQ)

6 februari 2023: Kwartaal data zonnestroom tm. 2022 bij grootste netbeheerder, Liander (Alliander). Eind januari dit jaar gebeurde er iets opvallends. Waar netbeheerders een nogal eigen weg volgen bij publicatie van cijfers over zonnestroom in de afgelopen jaren, werd er nu opeens gezamenlijk opgetrokken, en werden zowel op de website van Netbeheer Nederland, als op de sites van de meeste regionale netbeheerders aandacht besteed aan enkele cijfers over zonnestroom in hun respectievelijke netgebieden. Polder PV verwees hier naar in een serie links op Twitter. Consequentie was daarbij wel weer ver te zoeken, de gepresenteerde resultaten zijn moeilijk vergelijkbaar, maar de boodschap was duidelijk. In ieder geval was er op het gebied van de groei bij kleinverbruik een record historische groei vastgesteld, met toenames tussen de 25 en 40% in 2022.

Dochter van de grootste netbeheerder Alliander, Liander, presenteerde zelfs 5 separate - grotendeels gelijkluidende - artikelen en een verzamel exemplaar op haar website. Daarnaast werd ook begin februari op de website van moederbedrijf Alliander een update gegeven van de accumulatie volumes van de PV capaciteit in haar diverse regio. Vermoedelijk heeft deze flinke, gesynchroniseerde publicatie activiteit bij de netbeheerders te maken met het wetsvoorstel afbouw salderen, waarover (uitgesteld) op 7 februari in de Tweede Kamer wordt gestemd. In dit artikel enkele grafieken over de nu bekende resultaten van Liander, in historische context.

(1) Introductie

In deze eerste grafiek de accumulatie aan het eind van elke maand, van de "totale capaciteit" aan PV installaties, in het netgebied van Liander. Dit is, zoals te doen gebruikelijk, en sedert enige tijd ook aangegeven op de betreffende web pagina van Alliander, een artificiële optelling van het generator vermogen bij kleinverbruik (in MWp), en het gecontracteerde AC vermogen bij grootverbruik (MWac), dus een beetje een merkwaardig, kunstmatig totaal resultaat gevend (referentie rechter Y-as, optelling in "MW AC / DC"). Wel is het zo, dat de lange tijd nog in de gegevens voorkomende grote anomalie in de jaren 2019-2020 eindelijk in de vorige versie (publicatie van data voor QIII 2022) is verdwenen, en dat er geen vreemde "knikken" meer in de grafiek voorkomen. Voor de eindejaars-cijfers heb ik de bijbehorende waarden vermeld in de grafiek, evenals de resultaten voor alle vier de kwartalen in 2022, rechtsboven in het diagram. De groei is onmiskenbaar, en in Liander gebied vrijwel rechtlijnig, "stevig omhoog".

De blauwe streepjeslijn (referentie linker Y-as) geeft de groei per kwartaal weer t.o.v. het voorgaande kwartaal, in procent. Deze had een tijdelijke, zeer hoge piek in QIV 2012 (47% groei t.o.v. QIII 2012), toen er nog zeer lage groei volumes waren en elke afwijking nog behoorlijk opviel. In 2014 - 2017 lagen die percentages rond de 10%. In 2018-2019 was er een opleving met groei percentages richting de 15%, waarna deze weer zijn afgenomen, om in 2022 rond de 5-7% uit te komen.

In Q2 2022 werd op het grondgebied van Liander de 5 GW (AC + DC) grens gepasseerd (horizontale streepjeslijn), in QI 2023 zal vermoedelijk de 6 GW worden bereikt / overschreden.

(2) Accumulatie PV capaciteit Alliander netgebied, per regio - evolutie in de loop van de tijd

In deze 2e grafiek wordt het verloop van het totale vermogen (DC generator + AC aansluiting) per deel-regio in Liander netgebied weergegeven, tm. QIV 2022. De verschillen zijn groot, wat natuurlijk alles heeft te maken met de zeer verschillende (type) regio die zijn weergegeven, van alleen een stad (Amsterdam), via alleen het noordelijke deel van provincie Zuid-Holland, tot de zeer grote provincie Gelderland, met een combinatie van diverse grotere steden, én veel agrarisch achterland, met vele honderden boerderijen met dakvullende installaties, én het grootste aantal zonneparken van alle provincies, op het grondgebied.

Gelderland doorbrak de 1 GW piketpaal al in Q2 2020, en de 2 GW 2 jaar later (Q2 2022). Noord-Holland incl. Amsterdam is nog lang niet zo ver, het geaccumuleerde vermogen is daar eind 2022 nog 1.616 MW (zonder Amsterdam 1.410 MW). Friesland zit eind 2022, met 962 MW, nog onder de 1 GW, en zou in theorie, bij een redelijke groei in Q1 2023, deze eerste piketpaal kunnen gaan bereiken. Flevoland heeft een wat grillig verloop, wat het gevolg is van de onregelmatige toevoeging van behoorlijk grote zonneparken, die in een gebied met niet heel erg veel totale capaciteit, direct effect hebben op de accumulatie curve. Zuid-Holland "noord", waartoe ook de domicilie van Polder PV hoort, is het "kleinere deel" van de dichtbevolkte provincie Zuid-Holland, met een beperkt volume aandeel t.o.v. het véél grotere volume in het grote zuidelijke deel, waar netbeheerder Stedin de scepter zwaait. De groei is in het noordelijke deel van Zuid-Holland al jaren vrijwel stabiel, rechtlijnig. Eind vorig jaar werd 375 MW verzameld (DC + AC) vermogen bereikt.

Dat geldt ook voor hoofdstad Amsterdam, wat met haar gestage groei eind 2022 voorlopig is uitgekomen op 206 MW (DC + AC). Op 3 februari verscheen een artikel bij het Havenbedrijf van de hoofdstad, dat hun doelstelling om eind 2024 25 hectare met zonnepanelen te hebben liggen, al begin 2023 is bereikt, en dat die doelstelling nu met 10 hectare wordt verruimd (wat uiteindelijk goed zou zijn voor zo'n 63 MWp aan PV capaciteit, 21% van de gemeentelijke doelstelling van 300 MWp in 2025).

Tot slot, heb ik de "categorie overig" ook weer meegenomen in de grafiek, die afgezien van het opvallende piekje in Q4 2017, slechts marginale volumes bevat (16 MW eind Q4 2022). De installaties in deze rest categorie kunnen kennelijk (nog) niet goed toegewezen worden aan 1 van de getoonde regio, en/of ze bevinden zich in rand-regionen met andere netbeheerders, waar mogelijk andersoortige aansluitingen (in het andere netgebied) zijn gerealiseerd.

Overigens zijn alle data in de grafiek op de Alliander site door Polder PV weer gecheckt op eventuele wijzigingen in historische records. In de vorige update is er een forse, late correctie geweest in de anomalie periode 2019-2020. Maar in de huidige update zijn er verder geen wijzigingen geweest in de oudere data.

Liander vs. CBS

Omdat Liander zelf een "gemengde" opgave doet van DC generator en AC omvormer vermogen, treden er verschillen op met de opgaves van het CBS, die altijd in (totale) DC generator vermogens worden opgegeven, voor de hele populatie (dus kleinverbruik + grootverbruik). Eind 2019 was er een nogal grote anomalie met de cijfers voor Amsterdam. Weliswaar is die inmiddels met de meest recente cijfers bijgetrokken, maar het CBS heeft nu voor de hoofdstad 90 MWp staan voor eind dat jaar. Liander geeft inmiddels 82 MW (DC + AC) op, een vrij groot gat. Dit verschil is beduidend minder groot in de cijfers voor eind 2021 (die dus ook niet goed vergelijkbaar zijn), CBS 160,5 MWp, Liander 161 MW (DC + AC).

Kijken we naar de verschillen bij de provincies voor de laatst bekende opgaves bij het CBS (medio 2022), zit het nationale statistiek instituut telkens een stuk hoger bij haar opgaves, maar wel met vrij sterk verschillende percentages: Friesland 4% meer (dan DC + AC opgave Liander), Gelderland 10% meer, Noord-Holland (incl. Amsterdam) 11% meer, tot zelfs 14% meer in Flevoland. Deze opvallende verschillen zijn vrij curieus, want je zou veel homogener resultaten verwachten als van standaard conversie kengetallen (AC > DC) uitgegaan zou zijn.

Zie verder ook een eerdere discussie over de discrepanties tussen de Liander en CBS data (bijdrage 15 juli 2021).

(3) Evolutie van nieuwe kwartaal volumes bij Alliander

In deze grafiek laat ik de nieuwe aanwas cijfers per kwartaal bij Liander zien, zoals berekend uit de door hen, op de Alliander site publiekelijk getoonde accumulatie cijfers van de PV capaciteit aan het eind van elk kwartaal. Vanwege de in de voorgaande update doorgevoerde correcties voor de periode Q3 2019 tm. Q2 2020, hebben de kolommen een veel normaler verloop gekregen dan in eerdere updates, en worden ze voor die periode dan ook als "definitief" beschouwd. Globaal bezien is er een "relatief lage groei" tm. eind 2017 te zien, en een "relatief hoge groei" vanaf begin 2018, maar wel met flinke uitschieters, zowel naar boven als naar beneden.

De hoogste kwartaalgroei tot nog toe is vastgesteld voor Q2 2021. Wat, met 397 MW, ruim 29% lag boven de groei in Q2 2020. Het op een na laatste hoogste groeicijfer zien we bij Q2 2022, wat met 356 MW echter weer ruim 10% onder het record in hetzelfde kwartaal een jaar eerder lag.

Opvallend laag in de afgelopen jaren, is Q3 2020. Wat met 171 MW maar liefst 45% lager uitkwam dan Q3 in 2019. Dat was midden in Corona tijd, mogelijk een van de oorzaken van die tijdelijk lage groei.

2022

Het eerste kwartaal van 2022 zit, met 227 MW, ruim 14% onder de aanwas in QI 2021. Het tweede kwartaal komt, met 356 MW weliswaar hoog in de totaalscores, maar is zoals gezegd nog steeds lager dan de aanwas in Q2 2021. Ook Q3 moet, met haar 245 MW groei, het afleggen tegen het derde kwartaal van het voorgaande jaar (301 MW), en wel met bijna 19%. En ook in het laatste kwartaal is de aanwas lager dan in het vierde kwartaal van 2021: 312 om 327 MW, een bescheiden 5% minder.

Deze serie van 4 opeenvolgende negatieve aanwas volumes t.o.v. dezelfde periodes in het voorgaande jaar, wijzen duidelijk op een markt afkoeling in 2022, in het netgebied van Liander.

De actueel beschikbare netcapaciteit zal bij de verdere markt ontwikkeling voorlopig nog wel een tijd een van de dominante bepalende factoren blijven. Daarnaast spelen voldoende gekwalificeerd personeel, de hogere grondstof, energie, en hardware kosten (artikel Financieel Dagblad), en de stikstof uitstoot problematiek in de bouwfase (met name voor zonneparken) een rol bij het te behalen uitbouw tempo. Zeker voor SDE projecten zijn de smalle tijdvensters waarin gerealiseerd kan worden een extra kopzorg geworden. De hierdoor veroorzaakte uitval voor SDE 2020 ronde I beschikkingen was, bijvoorbeeld, ronduit dramatisch (analyse Polder PV, 14 april 2022). En is later, op een wat lager niveau, gecontinueerd (zie laatste analyse Polder PV, status update 1 januari 2023).

Kwartaal gemiddeldes

In de grafiek heb ik met gekleurde stippellijnen ook verschillende gemiddeldes uitgezet voor diverse periodes, weergegeven in de legenda. De gemiddelde kwartaal groei in de periode 2013 tm. Q4 2022 (zwarte stippellijn) is 145 MW geweest.

Kijken we alleen naar de recente periode met hoge groei, 2018 tm. Q4 2022, ligt het gemiddelde op 249 MW groei per kwartaal (rode stippellijn). Bekijken we alleen de laatste vier jaargangen, zien we eerst progressie, gemiddeld 153 MW per kwartaal in 2018 (magenta stippellijn), en 249 MW per kwartaal in 2019 (groene stippellijn, flink bijgesteld in de vorige update). Vervolgens een lichte afkoeling, naar 236 MW in 2020 (grijze stippellijn, ook bijgesteld), en, tot slot, 2021, wat een flink gestegen gemiddelde van 323 MW per kwartaal liet zien (lichtbruine stippellijn). Wat al ruim het dubbele is van het gemiddelde kwartaal volume in 2018 (vier kwartalen). In 2022 is, bij toevoeging van het vierde kwartaal, het gemiddelde inmiddels uitgekomen op 285 MW (geelbruine stippellijn). Weliswaar flink onder dat van het voorgaande jaar liggend (12%), en daarmee een afkoeling in de jaargroei bevestigend. Maar het ligt wel beduidend hoger dan de eerder aangepaste gemiddeldes voor de jaren 2019 en 2020.

(4) Jaargroei volumes zonnestroom capaciteit bij Alliander volgens Q4 update - hardnekkig statistiek probleem 2020 blijft onopgelost

Uit de accumulatie data in de publiek toegankelijke grafiek van Alliander zijn ook de jaarlijkse groei cijfers te bepalen. Zoals te doen gebruikelijk, heb ik deze weer laten zien als stapel kolommen met de belangrijkste contribuerende regio in 2021-2022 (Gelderland) onderop, en de categorie "overige" - in theorie althans - bovenaan (bijna niet zichtbaar). Uitzondering daar weer op vormt de jaargroei in 2018, die een negatieve groei van laatstgenoemde categorie liet zien (onderaan de X-as zichtbaar). Een gevolg van het vreemde verloop van de accumulatie cijfers van die "rest" categorie (piek eind 2017, daarna weer sterke afname, zie tweede grafiek in dit artikel).

In dit diagram zijn de jaargroei volumes voor 2019 en 2020 sedert de update voor Q3 2022 "genormaliseerd" als gevolg van de aanpassingen voor de data van vier kwartalen in die 2 jaren in die revisie. Zie ook het commentaar daar over in de analyse van de cijfers voor Q3 2022. Daar ben ik ook direct ingegaan op het vervolgens weer ontstane nieuwe statistiek probleem, dat er door de doorgevoerde wijzigingen, een grote discrepantie is ontstaan tussen de resulterende jaargroei cijfers bij Liander, en die bij het CBS. Die met name voor de jaargroei in 2020 (record jaar voor heel NL volgens CBS data) een zeer sterk afwijkend beeld laat zien van dat bij Liander (slechts het vierde jaar wat volume groei betreft, in de historische reeks) ... Dit hardnekkige, grote data probleem, wat ik al een tijd geleden heb aangereikt bij een medewerker van de netbeheerder, is helaas nog steeds niet opgelost.

En ook nog een opdoemend "regionaal statistisch probleempje" er bij ...

Dit even terzijde leggend, rechts in de grafiek vinden we de nu bekende jaargroei voor 2022 met toevoeging van het vierde kwartaal, die is uitgekomen op 1.140 MW. Dat is bijna 12% minder aanwas (150 MW DC + AC) dan in 2021: de markt is vorig jaar duidelijk weer afgekoeld in het netgebied van Liander. Maar nog steeds groter dan de jaargroei in 2019 en 2020, boven vermeld statistiek probleem m.b.t. 2020 even latend voor wat het is.

Per provincie / regio heb ik van de laatste twee jaar ook de contributies laten zien aan de jaarlijkse groeicijfers. Opvallend daarbij is, dat de aanwas bij de grootste regio, Gelderland, Noord-Holland excl. Amsterdam, en Friesland, is afgenomen (in relatieve zin gezien het grootst bij Friesland, minus 23,0%). Maar dat in Flevoland, Zuid-Holland noord, én in Amsterdam, de nieuwe jaarvolumes zijn toegenomen (relatief bezien het grootst bij Flevoland, plus 35,0%). Er treden dus forse regionale verschillen op in de ontwikkeling van de markt.

Een deel van dit soort regionale verschillen is stelselmatig terug te voeren op de netkoppeling van zeer grote zonneparken in bepaalde regio. Flevoland kreeg er bijvoorbeeld in 2022 al zes flinke exemplaren (netgekoppeld) bij, incl. het grootste project, Biddinghuizen (144 MWp). We zien hier mogelijk een oorzaak waarom de officiële Liander statistieken op meerdere punten al niet kúnnen kloppen. Want Polder PV heeft met de 6 nieuwe zonneparken in 2022 in Flevoland zelfs als 268 MWp nieuw DC generator vermogen geturfd voor dat jaar. Alleen dat volume is al 65% hoger dan het totale nieuwe (DC + AC) vermogen wat Liander opgeeft voor Flevoland ! En, in een tabel in het persbericht van 27 januari jl., voor alle nieuwe capaciteit bij grootverbruik aansluitingen voor deze provincie in 2022 slechts gewag maakt van 103 MW !! Zelfs al zou ik een groot zonnepark niet meerekenen, wat volgens de nieuwe eigenaar eind 2022 al zou moeten zijn opgeleverd, maar waarvoor nog geen officiële opgave bekend is, blijf ik met een al veel hogere capaciteit nieuw opgeleverd in 2022 zitten, dan Liander momenteel claimt voor het GVB segment ...

Voor Friesland kwam ik alleen al bij de nieuwe zonneparken in 2022 op een toevoeging van 52 MW uit, Liander claimt voor álle capaciteit onder grootverbruik slechts 41 MW voor die provincie.

De conclusie moet derhalve zijn: de cijfers voor 2022 kunnen nog beslist niet compleet zijn, er zal ook voor dat jaar hoogstwaarschijnlijk nog een behoorlijk volume bijgeplust moeten gaan worden ...

Curiosa gecontinueerd en vergezeld van nieuw vreemd cijfer

Wederom in deze grafiek opgenomen is het hoogst curieuze jaargroei cijfer voor 2021 wat nota bene door de netbeheerder zelf werd geventileerd in hun "zonnestroom" persbericht van 17 januari 2022. Daarin werd namelijk "1.169 MW" groei voor 2021 genoemd, wat niet strookt met de al enige tijd bekende cijfers in hun eigen databank (zie eerste blauwe horizontale streepjeslijn in de grafiek).

Deze heeft inmiddels gezelschap gekregen van een vergelijkbaar streepje voor 2022. Want in het persbericht van 27 januari 2023 wordt gewag gemaakt van de frase "De zonnepanelen die in 2022 op het net van Liander zijn aangesloten hebben samen een capaciteit van 1.087 megawatt (MW)". Dat is allemaal leuk en aardig, maar het strookt weer niet met de reconstructie van de jaargroei cijfers uit de EOY accumulaties getoond in de bekende grafiek op de Alliander website, waar de jaargroei op 1.140 MW (DC + AC) komt.

Onduidelijk blijft, waar die merkwaardige getallen in de persberichten van Liander vandaan zijn gekomen. Het kan beslist niet de (DC) generator capaciteit zijn, want de 1.290 MW (2021) resp. 1.140 MW (2022), volgend uit de eindejaars-cijfers in hun eigen data betreft, zoals eerder reeds benadrukt, een mix van DC generator capaciteit voor kleinverbruik, en AC aansluitvermogen van de omvormers bij de installaties achter GVB aansluitingen. Omdat de laatste altijd zijn ondergedimensioneerd t.o.v. de generator capaciteit, is het werkelijke aangesloten nominale PV generator vermogen bij Liander, beslist véél hoger dan genoemde 1.290 resp. 1.140 MW in de afgelopen twee jaar. Wat het verschil met de vreemde, zeer lage opgegeven jaargroei cijfers in de persberichten alleen maar nóg groter maakt ... Er blijven dus hoogst irritante vraagtekens bestaan rond de "publiek geventileerde" Liander, dan wel de "harde cijfers" op de Alliander website. Heel erg vervelend, in ieder geval.

(5) Segmentaties kleinverbruik en grootverbruik provincies in 2022

Liander heeft in haar persbericht van 27 januari jl. ook twee tabellen gegeven met de verdeling van zowel de aantallen installaties, als de vermogens tussen kleinverbruik (KVB, in MWp), en grootverbruik (GVB, in MWac) over de subregio die zij hanteren, voor eind 2022. Met bovenstaande problemen gesignaleerd met de opgaves (vermoedelijk allemaal nog later opwaarts bij te stellen), geef ik hier drie grafieken gereconstrueerd uit genoemde tabellen van Liander.

In deze eerste van drie nieuwe grafieken de segmentatie van de aantallen PV installaties in het netgebied van Liander per provincie / regio, klein- grootverbruik, en totale volumes, volgens de opgaves in het persbericht van 27 januari 2023. Geheel links de aantallen bij kleinverbruik aansluitingen (KVB), in het midden ditto voor projecten achter grootverbruik aansluitingen (GVB), en helemaal rechts de optelling tot de totalen per regio. Opgelet: de Y-as is telkens logarithmisch weergegeven, om alle cijfers duidelijk zichtbaar te krijgen in 1 grafiek.

Bij KVB is al duidelijk dat er forse verschillen zijn in de aantallen projecten, die sterk gedomineerd worden door residentiële installaties. Deze variëren tussen de 54.201 exemplaren in de relatief kleine provincie Flevoland, tot hoge volumes in de grote / dicht bevolkte provincies Noord-Holland (252.846), en Gelderland (277.493 PV projecten). Friesland en het noordelijke deel van Randstad provincie Zuid-Holland, zitten tussen deze extremen in (108.274 resp. 67.823 installaties). Er is ook nog een restcategorie van 1.359 installaties, die kennelijk (nog) niet toegewezen kunnen worden aan 1 van de getoonde regio. In totaal zouden er eind 2022 in het hele Liander netgebied 761.996 PV projecten achter kleinverbruik aansluitingen zijn geaccumuleerd.

Bij GVB zijn de volumes natuurlijk véél kleiner, dat zijn veelal bedrijfs-projecten, rooftops op grotere instellingen e.d., en natuurlijk de veldopstellingen in Nederland die meestal op een GVB aansluiting zijn aangesloten. Hier is het noordelijke deel van Zuid-Holland rode lantaarndrager, met 598 projecten, gevolgd door Flevoland (748), en Friesland (1.042 projecten). Noord-Holland en Gelderland hebben by far de meeste van dergelijke grote projecten staan, en houden elkaar aardig in evenwicht (2.800 om 2.921 installaties). De "rest" categorie bevat slechts 25 projecten die niet aan een van bovenstaande regio toegewezen (kunnen) worden. Het totale volume bij GVB komt neer op 8.134 projecten, wat slechts 1% is van het volume bij de KVB aansluitingen.

Alles bij elkaar opgeteld (rechter kolommen blok), komen we aan volumes tussen de bijna 55 duizend projecten in Flevoland en ruim 280 duizend in Gelderland, met een rest categorie van bijna 1.400 "niet plaatsbare" overige projecten. En een totaal volume van 770.130 PV installaties in het netgebied van Liander, eind 2022.

De netbeheerder geeft in haar persbericht op, dat de aanwas sedert eind 2021 neergekomen zou zijn op groeipercentages van 23,3% in Friesland, tot zelfs 26,6% in Flevoland bij KVB. En tussen de 7% in Friesland en Flevoland, en 15,6% in Noord-Holland bij GVB. De kleinverbruikers-markt groeit bij de aantallen dus nog steeds fors verder door, t.o.v. van het veel lagere percentage in het ook verder groeiende GVB segment.

In deze tweede grafiek van dit trio een vergelijkbaar plaatje als de vorige, maar nu met de opgestelde capaciteiten, eind 2022. Hier geldt zoals te doen gebruikelijk de waarschuwing, dat onder KVB de capaciteit als nominaal generator vermogen staat vermeld (MWp), onder GVB staat het gecontracteerde (meestal omvormer) vermogen (MWac). En rechts volgt dan de artificiële optelling van die twee, die we zullen afdoen met de "eenheid" MW. Maar die in werkelijkheid natuurlijk niet bestaat, het blijven appels en peren bij Liander.

Bij KVB variëren de accumulaties tussen de 248 MWp (Flevoland), 261 MWp (Noordelijk Zuid-Holland), en 478 MWp bij Friesland. Het verschil tussen Noord-Holland (942 MWp) en Gelderland (1.252 MWp) is wat groter dan bij de aantallen, wat betekent dat in laatstgenoemde provincie de installaties gemiddeld iets groter zijn (zie ook laatste grafiek). De rest categorie heeft slechts 5 MWp, in totaal zou volgens de uitsplitsing van Liander er 3.186 MWp aan nominaal generator vermogen bij kleinverbruikers staan in hun netgebied.

Biij GVB gaat het om een geheel ander "type vermogen", de gecontracteerde aansluit capaciteit. Hier blijft noordelijk Zuid-Holland beduidend achter, met slechts 112 MWac. Flevoland (401 MWac) staat relatief dicht in de buurt van Friesland (483 MWac). Noord-Holland (671 MWac) moet hier duidelijk veren laten t.o.v. Gelderland, wat flink hoger zit bij de PV projecten achter GVB aansluitingen (1.000 MWac). Bij de aantallen projecten was hier nog een balans tussen de 2 grote provincies. De 25 "overige" projecten hebben slechts een aangesloten AC vermogen van 7 MWac. In totaal staat achter GVB aansluitingen bij Liander 2.674 MWac aan vermogen.

In de laatste kolommen verzameling rechts, zoals gezegd een compleet artificiële optelling. Waarbij noordelijk Zuid-Holland het "maar" tot 373 MW weet te brengen, en Liander kampioen Gelderland 2.252 MW op de teller heeft staan. Dit, naast de 12 MW totaal in categorie "onbekend", brengt het totale volume eind 2022 volgens Liander op 5.860 MW. Wat afwijkt van de opgave van 5.874 MW van het eigen moederbedrijf Alliander, in de beroemde accumulatie grafiek. En waarvan de reden van afwijking niet bekend is.

Groei percentages capaciteit

Liander stelt, dat de aanwas bij de capaciteit sedert eind 2021 neergekomen zou zijn op hoge groeipercentages van 25,9% in Friesland, tot zelfs 29,6% in Gelderland bij KVB. Hogere groei cijfers bij het vermogen dan bij de aantallen, dus, wat betekent dat in 2022 de gemiddelde capaciteit per woning verder is gestegen. In het hele netgebied van Liander zou de groei bij KVB zelfs 28,1% zijn geweest, met een nieuw record volume, van 699 MWp. Zeer hoog, gezien het feit dat we in Nederland al zo'n hoog residentieel volume hebben.

Bij GVB waren de groeicijfers sterk verschillend. Waarbij wel de al gesignaleerde "missende volumes" bij o.a. de zonneparken, die Polder PV in het voorgaande deel van deze analyse heeft opgemerkt, in gedachten gehouden moeten worden. Volgens Liander zou de groei in 2022 tussen de 9,3% in Friesland en zelfs 34,5% in Flevoland hebben gelegen, bij GVB. Gemiddeld over het hele netgebied echter "slechts" 17%. Dat is weliswaar een mooi volume, maar beduidend lager dan in het KVB segment. En véél lager dan de 45,7% groei die Liander voor 2021 opgeeft voor het GVB segment.

In absolute zin, zou het in het GVB segment om een groei van "slechts" 388 MWac zijn gegaan, verdeeld over 842 projecten. Zelfs al houden we rekening met forse overdimensionering van de PV generator t.o.v. de gecontracteerde capaciteit: er is volgens deze cijfers van Liander dus véél minder capaciteit nieuw opgeleverd dan het nieuwe generator vermogen in het KVB segment. Zouden we 30% overdimensionering nemen, zou genoemde 388 MWac GVB aangesloten kunnen zijn op zo'n 504 MWp generator vermogen. Wat slechts zo'n 72% van het nieuw toegevoegde generator vermogen in het KVB segment zou zijn geweest. Als de cijfers "volledig" zijn, wat m.b.v. het GVB segment echter betwijfeld wordt door Polder PV.

Liander geeft ook de wijziging t.o.v. de cijfers in 2021 weer. In 2021 zouden er 1.410 nieuwe projecten achter GVB aansluitingen zijn geïnstalleerd, goed voor 716 MWac nieuw gecontracteerd vermogen. In 2022 zouden met de huidige opgaves van Liander, dus 40% minder projecten in dit segment nieuw zijn opgeleverd, en zelfs 46% minder gecontracteerde capaciteit, serieus lagere volumes, dus. Ook het gemiddelde (AC) vermogen van de nieuwe installaties is hierbij lager geworden, van 507 kWac bij de nieuwe installaties in 2021, naar nog maar 460 kWac (opgaves Liander). Als er later alsnog GVB projecten bijgeplust moeten gaan worden, voor met name 2022, zoals Polder PV vermoedt, kunnen ook deze relatieve capaciteits-cijfers weer gaan wijzigen.

Concluderend: in 2022 een record groei in de residentiële markt bij Liander, en nog steeds groei bij grootverbruik, maar duidelijk op een veel lager pitje dan in 2021. Pending nog eventueel later bij te schrijven installaties (met name 2022).

Uit de voorgaande twee data-sets, aantallen installaties, en bijbehorende capaciteiten, heb ik voor het KVB en GVB segment de gemiddelde installatie grootte berekend en deze in bovenstaande derde grafiek weergegeven. De status voor eind 2022 toont, dat bij kleinverbruik de gemiddelde installatie grootte ligt tussen de 3,73 kWp in Noord-Holland, en al 4,58 kWp in Flevoland. In het hele netgebied van Liander zou het gemiddelde neerkomen op 4,18 kWp. Dit is aardig in lijn met de evolutie van de gemiddelde systeem capaciteit op woningen in heel Nederland, waarvan de CBS cijfers bekend zijn gemaakt tm. medio 2022 (analyse Polder PV, 2e grafiek onder deze link). Voor de accumulatie medio 2022 kwam het CBS met gemiddeld 3,76 kWp bij woningen in heel Nederland. Liander zou daar eind van dat jaar dus alweer beduidend boven liggen, wat in lijn is met de forse groei van de gemiddelde systeemcapaciteit in dit segment, de afgelopen jaren.

In de rechter kolommen verzameling de gemiddelde systeem capaciteit in het GVB segment eind 2022, in kWac (gecontracteerd vermogen bij de aansluiting). Hier treden duidelijke verschillen op, wat alles heeft te maken met (a) het aantal grote zonneparken binnen het getoonde gebied, en (b) de aanwezigheid van zeer grote volumes grote rooftops, waarop ook daadwerkelijk zonnepanelen zijn geplaatst en aangesloten, eind 2022. Hier moet het relatief kleine deel van noordelijk Zuid-Holland (regio Polder PV) het duidelijk laten afweten, met maar 187 kWac gemiddeld. We hebben hier vrijwel géén zonneparken, en een chronisch gebrek aan zeer grote rooftops. Waardoor het gemiddelde vermogen achter GVB aansluitingen vrij beperkt blijft. Ook Noord-Holland blijft wat achter (gemiddeld 240 kWac per installatie), wat mogelijk heeft te maken met zeer veel kleinere rooftop projecten, die een hoge invloed op het gemiddelde hebben.

De kampioenen op dit punt zijn, achtereenvolgens, Gelderland (342 kWac gemiddeld), Friesland (464 kWac), resp. Flevoland (536 kWac). Vooral in Flevoland vinden we een behoorlijke hoeveelheid grote zonneparken, die dit gemiddelde flink opkrikken, naast ook de aanwezigheid van talloze boerderijen met vaak meerdere daken gevuld met zonnepanelen. De "rest" categorie overig heeft gemiddeld een installatie omvang van 280 kWac. In heel Liander netgebied is het systeemgemiddelde niveau achter GVB aansluitingen 329 kWac. Daar gaan installaties achter schuil, van gemiddeld zo'n 430 kWp, als ze, zoals vaak geschiedt, 30% overdimensionering van de generator hebben t.o.v. de omvormer waarde / gecontracteerde capaciteit. Dat zijn forse installaties van gemiddeld bijna 1.450 zonnepanelen van, gemiddeld, 300 Wp per stuk. Daarbij rekening houdend met de oudere populaties panelen, met veel lagere vermogens dan heden ten dage worden geplaatst.

(6) Poging prognose evolutie capaciteit netgebied Liander

Omdat met toevoeging van het vierde kwartaal het jaar weer "vol" is gemaakt, heb ik in bovenstaande grafiek de capaciteit data eind van elk kwartaal, minus de categorie "onbekend", weer uitgezet, en een prognose een jaar na eind 2022 laten berekenen via twee extrapolaties, voor eind 2023. Als ik een rechtlijnige groei veronderstel tussen eind 2018 en eind 2023, blauwe lijn, kom ik grofweg op zo'n 7.000 MW uit in het netgebied van Liander. Trek ik een vierdegraads polynoom door de getoonde kwartaal resultaten door (rode stippellijn), kom ik eind 2023 rond zo'n 7.800 MW uit. Middelen we deze twee extrapolaties uit, zou Liander in haar netgebied eind van het huidige jaar ongeveer zo'n 7,4 GW (DC + AC) PV capaciteit kunnen gaan verwachten.

(7) Conclusie

De nieuwe cijfers voor kalenderjaar 2022 geven een duidelijk afkoeling van de realisaties in de zonnestroom markt weer in het netgebied van Liander, voorlopig 12% minder dan de jaargroei in 2021. Dit, bij een blijvend hoog jaargroei volume, en een duidelijke verschuiving van nieuw project vermogen achter GVB aansluitingen, naar een record toevoeging van de capaciteit bij de kleinverbruikers, in 2022. Desondanks blijven er nog grote vraagtekens bestaan rond (a) het nieuwe jaarvolume voor 2020 in relatie tot de omliggende jaargangen, (b) officiële opgaves van de persdienst van Liander in relatie tot van de Alliander website afgeleide jaargroei cijfers. En (c) de cijfers voor 2022 kunnen nog lang niet volledig zijn, zoals geïllustreerd aan de hand van het voorbeeld van de al gerealiseerde zonneparken in Flevoland, in relatie tot gepubliceerde cijfers door moederbedrijf Alliander.

Uiteraard hoopt Polder PV dat er klare wijn geschonken zal gaan worden over de door hem gesignaleerde data problemen, en dat de Liander cijfers spoedig bijgesteld, én, vooral ook, ondubbelzinnig zullen worden vastgesteld.

Voor een uitgebreide beschouwing van het separate Alliander nieuwsbericht van 29 oktober 2021, over de status van diverse (zonnestroom) cijfers m.b.t. de energietransitie, zie mijn bespreking in de analyse van de data tm. Q3 2021.

Bronnen:

Onze actuele prestaties. Ontwikkeling energietransitie (website Alliander, status begin februari 2023)

Historische groei zonnepanelen op woningdaken in Noord-Holland, Friesland, Flevoland, Gelderland en Zuid-Holland (website Liander, 27 januari 2023, met daar aan gelinkt links naar nog eens 5, grotendeels overeenkomende "aparte" artikelen over de status in 5 provincies in Liander netgebied)

In 2022 historische groei zonnepanelen op woningdaken (bericht website Netbeheer Nederland, 27 januari 2023)

Zeldzame samenwerking #netbeheerders. Cijfers #zonnestroom (Tweet Polder PV, 27 januari 2023, n.a.v. de "gezamenlijke statistiek storm" van de meeste netbeheerders, aan de vooravond van het vervolg debat over afbouw salderen van zonnestroom bij kleinverbruikers, en met links naar berichten bij de diverse netbeheerder)

Intern

Analyse tm. Q3 2022 (27 oktober 2022, met de volledige revisie van de data voor Q3 2019 tm. Q2 2020, en Q3 2022 toegevoegd)
Analyse tm. Q2 2022 (21 juli 2021, nog met de niet aangepaste, "artificiële" verdeling van de data voor Q3 2019 tm. Q2 2020)
Analyse tm. Q1 2022 (26 april 2021)

Voor eerdere gedetailleerde besprekingen van de PV statistieken bij Liander, zie paragraaf bronnen in de analyse van de status van oktober 2021

1 februari 2023: Goede start van het nieuwe jaar met zonnestroom productie Polder PV. Na de zeer hoge opbrengsten in afgelopen jaar is het altijd even afwachten of er opnieuw hoog gescoord kan gaan worden in het nieuwe jaar. Januari heeft ons niet teleurgesteld, met een bovengemiddelde opbrengst, van een steeds ouder wordend PV systeem.

Hieronder worden de primaire productie gegevens voor januari 2023 weergegeven. Data verkregen uit maandelijkse meterstand opnames van de 13 micro-inverters van onze, voor het kern-systeem inmiddels minimaal 21 jaar oude PV installatie (netkoppeling 1e vier zonnepanelen: 13 maart 2000; 2e set van 6 op 12 oktober 2001, gevolgd door kleinere toevoegingen in 2007 en 2010).

De tabel met de producties van de verschillende "sets" zonnepanelen van Polder PV. Links is de productie in januari 2023 weergegeven; rechts de resultaten voor januari 2022 (specifieke opbrengst). Naast het opgestelde vermogen in Wp wordt de productie per groep in Wattuur (Wh) vermeld, ernaast de belangrijke afgeleide specifieke opbrengst (in kWh/kWp, hetzelfde als Wh/Wp), waarmee de uit verschillende vermogens bestaande deelgroepjes goed vergeleken kunnen worden.

De beste specifieke opbrengsten in deze maand werden weer door de (vorig jaar een tijd wat minder presterende) Kyocera paneeltjes behaald, 26,6 kWh/kWp. De in de achterste rij geplaatste set van 4 108 Wp modules was weer de rode lantaarndrager, met slechts 22,5 kWh/kWp. Dat is verklaarbaar, want met de lage zonnestanden in de winterse maanden, wordt bij zonnig weer de achterste rij door de voorste partieel beschaduwd (zie artikelen uit 2004). En valt een deel van de potentiële productie weg. De oudste set van 4 stuks 93 Wp modules, op 1 februari 2023 reeds 8.360 dagen productief sedert de netkoppeling in maart 2000, zat ditmaal op een iets lager niveau dan de best presterende setjes, maar doet het met 24,8 kWh/kWp nog prima. Het kern-systeem van 10 panelen / 1,02 kWp (lichtgroene band) had een opbrengst van ruim 24 kWh, wat neerkomt op een specifieke opbrengst van 24,0 kWh/kWp. Dat is beduidend beter dan in januari 2022, toen er slechts 18,2 kWh/kWp werd behaald (rechter kolom).

Het KNMI publiceerde op 1 februari een voorlopig overzicht van de maandrapportage over de eerste maand van het jaar. En kwalificeerde januari als "Zacht, zeer nat en vrij somber". Er zijn, landelijk bezien, gemiddeld 62 uren zon gemeten t.o.v. 68 zonuren voor de historische "normaal" (referentie periode 1991 - 2020). In ZW Nederland was het iets zonniger, Vlissingen telde 89 zonuren (normaal: 76 uren). Het noordelijk van agglomeratie Venlo liggende Limburgse Arcen zat het laagst, met maar 42 zonuren (normaal: 66 uren). In langjarig "middenmoter" meetstation de Bilt in Utrecht, werden 55 uren zon gemeten (normaal: 67 uren). Januari 2022 was nog minder zonnig, volgens het KNMI gemiddeld 59 zonuren in die maand.

In deze grafiek alle maandproducties van het kern-systeem van 10 panelen (1,02 kWp) bijeen, met elk kalenderjaar een eigen kleur. 2023 is toegevoegd, met een lichtgele kleurstelling. Tot oktober 2001 waren er nog maar 4 panelen in het eerste systeem, en de producties daarvan zijn dan ook niet vergelijkbaar met de rest van de datapunten. Oktober 2010 was het hele systeem grotendeels afgekoppeld van het net, vandaar de zeer lage waarde voor die maand. Die wordt dan ook niet meegenomen in de berekening van het langjarige gemiddelde per maand, de dikke zwarte lijn in de grafiek.

Januari 2023 is bovengemiddeld uitgevallen, met voor de hier getoonde set van 1,02 kWp (10 panelen) een productie van 24,4 kWh, ruim 6% boven het langjarige gemiddelde over 2001 tm. 2023 (bijna 23,0 kWh). De spreiding van de productie is voor deze wintermaand relatief hoog. Dat heeft te maken met grote verschillen in wolken bedekkingsgraad. Als het regelmatig bewolkt is, is de productie in deze maand sowieso zéér laag, ook door de ongunstige zonnestand, en de zeer korte daglengte. Komen er de nodige (deels) onbewolkte dagen voor, is mede door de koude lucht, zeker in combinatie met wind, het rendement van de panelen hoog, vanwege de vaak slecht begrepen "negatieve temperatuur coëfficiënt" van kristallijn Silicium. Vandaar de behoorlijke verschillen die optreden, sterk afhankelijk van het generieke weertype in januari.

In deze vergelijkbare grafiek zijn alleen de maandproducties van de laatste vier jaar getoond. In het huidige nieuwe exemplaar is 2019 verwijderd, en 2023 toegevoegd (met nieuwe kleurstelling). Zelfs in zo'n relatief korte periode zijn de verschillen soms groot, met name in de lange zomerse periode. En komen ook buiten het hoge productie seizoen soms flinke extremen voor, zoals de record productie in maart 2022, en het zwaar tegenvallende resultaat in oktober 2020. Links het eerste resultaat voor januari 2023, met het hoogste resultaat van de afgelopen vier jaar voor die maand. En iets hoger dan het langjarige gemiddelde van 23 kWh voor januari.

In deze grafiek geef ik normaliter de cumulatieve opbrengsten per kalenderjaar voor alle voorgaande maanden per kalenderjaar. Uiteraard hebben we nu alleen nog maar de productie van januari voor 2023. Met daarin echter beslist al forse verschillen tussen de jaren onderling. De eerste twee jaren (2000, 2001) gelden niet voor het gemiddelde of de mediaan, omdat er toen grotendeels nog maar 4 panelen aanwezig waren en de producties dus veel lager dan met tien panelen. Het gemiddelde voor 12 kalendermaanden is in de laatste oranje kolom weergegeven en bedraagt (periode 2002-2023) 23,0 kWh voor dit deel-systeem.

We zien dat er 7 jaren zijn die in die periode hier duidelijk (en 4 gering) bovenuit steken. 2009 was hier record houder, met 31,0 kWh ("zeer zonnig" volgens het KNMI). Januari 2023 zit in de "sub-top", met 24,4 kWh in ieder geval 6% boven het langjarige gemiddelde (achteraan weergegeven in de oranje kolom). En beduidend hoger dan januari 2022 (18,6 kWh), een vrij sombere maand volgens de kwalificaties van het KNMI. Er zijn ook jaren met sombere januari maanden, waar de productie duidelijk achterbleef. Januari 2004 had weliswaar een normale hoeveelheid zon, maar we werden toen met meerdere, destijds nog buiten onder de zonnepanelen gemonteerde uitvallende micro-inverters geconfronteerd, waardoor het productie verlies behoorlijk opliep, en er slechts 15,0 kWh totaal werd geproduceerd.

In de grafiek is wederom de mediaan waarde voor de jaren 2002 tm. 2023 weergegeven, in de vorm van de horizontale, magenta streepjeslijn. Deze waarde ligt wat lager dan het gemiddelde, op een niveau van 22,8 kWh. De productie in januari 2023 ligt 7% boven deze mediaan waarde.

In deze grafiek zijn de voortschrijdende cumulaties van de energie (stroom) productie van het 1,02 kWp basis-systeem te zien, met elk jaar een eigen kleur. In de vorige versie, die het hele kalenderjaar 2022 reeds toonde, voor de meeste "nieuwkomers" met zonnepanelen een absoluut record jaar, werd de op 1 na hoogste opbrengst voor het kern-systeem van Polder PV getoond. Wat lager dan de recordhouder 2003. Links onderaan is het eerste resultaat voor 2023 terug te vinden, wat al een bovengemiddelde start heeft (24 kWh in januari). En waarvan we gaan zien hoe dat in het huidige jaar zal gaan evolueren. Sowieso blijven de producties bij Polder PV tot nog toe zeer goed, dus we hebben er vertrouwen in, dat het weer een mooi jaar gaat worden.

Data Anton Boonstra, Siderea.nl, NKP

Boonstra publiceerde 2 van zijn vermaarde zonne-kaartjes van Nederland al meteen op 1 februari van het nieuwe jaar, zie links naar zijn Tweets onderaan dit artikel.

In januari 2023 was de horizontale instraling in Nederland gemiddeld 20,2 kWh/m², wat een flinke "plus" van 7,2% is t.o.v. januari 2022. Bijna alle provincies zaten boven het instralingsniveau van januari 2022. In absolute zin, scoorde Overijssel ditmaal het slechtst, met 17,9 kWh/m²; Zeeland zat weer eens hoog in de boom, met 25,1 kWh/m² (veel hoger dan de andere provincies). Bij de relatieve verschillen t.o.v. januari 2022 valt op, dat alle provincies in de plus zaten, tussen de 5,5% in Groningen, tot zelfs een plus van 19,5% in Utrecht. Op 2 provincies na. Limburg ontving 0,8% mínder instraling dan in januari 2022, Friesland zelfs, opvallend, 4,5% minder.

Hiermee gepaard gaand, extraheerde Boonstra uit het PVOutput.org portal bij ruim 1.200 (meestal residentiële) PV installaties de specifieke productie in januari 2023. Deze lag op gemiddeld 18,2 kWh/kWp, wat 11,7% boven het productie niveau ligt in januari 2022 (16,3 kWh/kWp). Friesland gaf wederom de laagste productie te zien, met 15,4 kWh/kWp. Zeeland was wederom, niet verrassend, "kampioen", met 24,5 kWh/kWp. Er is ook weer een grote spreiding in de relatieve verschillen (procent verschil met productie in januari 2022). Variërend van +4,5% productie in Groningen en forse meerproductie in mijn provincie, Zuid-Holland (26,8% meer), tot negatieve uitschieters Friesland (-2,4%), en Limburg (zelfs -15,2%).

De producties van de deel installaties van Polder PV zaten, met specifieke maandproducties tussen de 22,5 en 26,5 kWh/kWp in januari dit jaar, op een beduidend hoger niveau dan het door Boonstra vastgestelde gemiddelde van de PVOutput.org projecten in mijn provincie Zuid-Holland (20,2 kWh/kWp gemiddeld). Dit heeft vermoedelijk te maken met de "gevoelige" micro-inverters in ons systeem, die al bij lage lichtintensiteiten inschakelen, en pas relatief laat op de dag uit gaan.

Siderea.nl en het Nationaal Klimaat Platform (opvolger van de Klimaatakkoord website) hadden nog geen nieuwsberichten over januari tijdens de afronding van dit artikel. Voor een voorlopige samenvatting voor heel 2022, zie het betreffende artikel van 28 december 2022 op de NKP website, en mijn commentaar in de vorige maand productie rapportage van Polder PV.

Energieopwek.nl

De brondata voor het Nationaal Klimaat Platform worden als vanouds berekend door de computers van En-Tran-Ce van Martien Visser (energieopwek.nl website). In januari 2023 waren de hoogste gemiddelde vermogens, berekend voor de output van zonnestroom in Nederland, achtereenvolgens, 1,1, resp. 1,08 GW (17 en 18 januari), 1,09 GW (28 jan.), en 1,02 GW op 30 januari.

Het record van de 17e komt neer op een berekende zonnestroom productie van 1,1 (GW) x 24 (uren) = 26,4 GWh. Het hoogste niveau in januari 2022 was 24,5 GWh (op 30 januari dat jaar). De piek dagopbrengst lag in januari 2023 dus bijna 8% hoger dan de maximale opbrengst in januari 2022. De laagste gemiddelde output werd voor januari 2023 berekend voor de 14e (142 MW, een dag productie van 3,4 GWh aan zonnestroom, iets lager dan het laagste niveau in december 2022, 3,5 GWh).

Op 18 en 17 januari werden voor die maand de hoogste momentane vermogens berekend midden op de dag, 6,06 GW resp. 5,99 GW.

Het absolute record tot nog toe zou op 22 juni 2022 zijn behaald, met een momentane (berekende) output van maar liefst 13,15 GW. Er is echter al lange tijd wat vreemds aan de hand met die curve, er ontbreken rond het middag-uur data (glitch bij het KNMI ?).

Bronnen:

Meetdata Polder PV sedert maart 2000

Januari 2023. Zacht, zeer nat en vrij somber (KNMI, voorlopig maandoverzicht, 1 februari 2023)

Recordzachte start van 2023 (KNMI, nieuwsbericht 1 februari 2023)

Het klimaatverhaal van 2022 (KNMI, 27 december 2022, updated 1 januari 2023 met data van oudjaar 2022)

Anton Boonstra

1 februari 2023 Horizontale instraling per provincie in januari 2023 in vergelijking met het niveau in januari 2022

1 februari 2023 Gemiddelde productie in januari 2023 t.o.v. ditto 2022, bij ruim 1.200 zonnestroom installaties op het PVOutput.org platform

28 december 2022 Voorlopige samenvatting groei energie uit hernieuwbare bronnen in 2022, op het nieuwe Nationaal Klimaatplatform portal

Recordopbrengsten in Nederland in 2022: 0,98 kWh/Wp (SolarCare bericht, met kaartje)

Martien Visser / En-Tran-Ce, meestal met hoogst interessante weetjes in de "grafiek van de dag":

1 februari 2023 Aandelen wind en zon in de elektriciteits-vraag in NL, per dag

1 februari 2023 Berekende zonnestroom productie per maand 2016 tm. 2023 (jan. 2023 plm. 1,6 PJ is ongeveer 444 GWh)

30 januari 2023 Poging berekening baten residentieel PV-systeem afgelopen 4 jaar

27 januari 2023 Toekomstscenario impact wind/zon op elektra systeem

26 januari 2023 Impact opgestelde capaciteit PV - berekende productie al over gemiddelde NL-se stroomvraag heen (NB: getoonde 17,7 GW = AC potentie !)

24 januari 2023 Visser's grafische bijdrage aan de verhitte salderings-discussie en de "gesocialiseerde kosten". Let ook op de reacties !

23 januari 2023 (voor diepgravers) Daling "profielwaarde" (ook wel "marktwaarde" van zonnestroom in loop van de tijd