KNMI instralingsdata Nederland tm. 2015

* Volgens een bericht op Fluxenergie is de steenkolencentrale in Borssele al in november 2015 vervroegd, definitief dicht gegaan, na drie ongelukken, waaronder een dodelijke. Dit was ook al door En-Tran-Ce in het november rapport gemeld.

De hier genoemde "ruim 450 MWp" ligt zo'n beetje op mijn "minimum" afschatting ("450-525 MWp") die ik had gemeld tijdens het Solar Future Networking Event, zoals in mijn oorspronkelijke artikel hier onder weergegeven.

Cijfers voor 2015 blijven natuurlijk nog aan discussie onderhevig, we moeten ook eerst nog gaan zien wat er uiteindelijk uit de integratie van het vernieuwde PIR dossier bij Klimaatmonitor gaat komen (totaal dossier, KMt). Als die cijfers duidelijk zijn ga ik een nieuwe grafiek maken met de verhouding tussen de curves voor CBS, KMt, en KM-PIR. En dan kijken hoe de vlaggen er dan bij staan. Maar de basis voor 2015 lijkt nu in ieder geval gelegd.

Aangepast nieuwsbericht Netbeheer Nederland 11 januari 2016 (incl. vermogens-opgave "1,32 GWp" eind 2015, nieuwe datum bericht is abusievelijk verkeerd op 7 jan. 2016 gesteld, oorspronkelijke zonder vermogens-opgave was van 6 jan. 2016)

N.a.v. zijn twee analyses over de nieuwe PIR cijfers werd Polder PV gebeld door Photon. Op basis daarvan werd de volgende samenvatting gemaakt door het vermaarde internationale PV platform. Het wezenlijke onderscheid tussen de (uiteindelijk) altijd hoogste CBS cijfers en de in de ultieme statistieken blijvend achter alle feiten aan hobbelende PIR data zit ook bij Photon nog niet goed op het netvlies. Maar het is al een stuk beter dan in het voorlaatste bericht van 18 december 2015, wat zelfs verouderde CBS cijfers noemde (gevolg is altijd: verkeerde afgeleide jaargroei cijfers):

Nagekomen (13 jan. 2016)
Leuke referentie: in de met de nodige mitsen en maren tot stand gekomen infographic voor The Solar Future 2015 (eind mei 2015; samenstelling / "forecasts by": SolarPlaza) stond voor 2015 ... genoteerd? Juist ja. 1,5 GWp. Het aantal residentiële systemen heeft echter een veel hogere vlucht genomen dan toen verwacht. Forecast SP was een kwart miljoen "total PV systems" (accumulatie) voor 2015. Anno 6 januari 2016 stonden er echter al ruim 326.000 alleen al in het PIR register, dik 30% meer. En Klimaatmonitor totaal register gaat daar natuurlijk nog eens vet overheen, als het flink opgewaardeerde PIR eenmaal daarin is geïntegreerd...

Energieoverheid.nl publiceerde op 25 januari 2016 een artikel over de toekomst van de salderings-regeling, n.a.v. de door Good! / Solar Solutions georganiseerde Solar Business Day (19 jan. 2016). En citeerde mijn ook op die dag grafisch weergegeven opgaves - en extrapolatie voor 2014 - voor de eindejaars-volumes van PV vermogen in Nederland:

11 januari 2016: Inhaalrace PIR Netbeheer Nederland - meer dan 326.000 PV installaties, en mogelijke - verbazingwekkende - consequentie. NB: voor update van dit artikel, zie het volgende stuk met opgave PV vermogen door Netbeheer Nederland!

In deze belangrijke update de laatste stand van zaken m.b.t. de (waarschijnlijke) status van het PIR (Productie Installatie) register voor zonnepanelen*. Het hoogste getal tot nog toe, t.o.v. de tot voor kort gerapporteerde totaalcijfers voor het PV vermogen in NL. Dik 326.000 installaties, en een mogelijk daaruit door Polder PV afgeleid, hoog totaal vermogen van zo'n 1,4 GWp in het PIR register. Het wachten is op incorporatie van deze nieuwe data in het totaal register van Klimaatmonitor om de impact ervan goed te kunnen doorgronden. Een eerste kritische bespreking van deze data vindt u hieronder. Inclusief een poging om het potentiële effect op de CBS eindejaars-accumulatie voor 2015 te berekenen. Met een nogal spectaculair resultaat.

Disclaimer: dit artikel heeft niet de pretentie een statistische "waarheid" te verkondigen, maar doet een poging tot een educated guess van het mogelijke eindejaars-volume van PV vermogen in 2015 in Nederland. Op basis van een nieuw cijfer van Netbeheer Nederland, en gebruikmaking van verondersteld logische extrapolaties. Als er structurele fouten in dat nieuwe cijfer zitten en/of in de gebruikte aannames, wordt ook de hier besproken extrapolatie daardoor in wezenlijke zin beïnvloed.

* PIR bevat ook andere kleine productie installaties, maar die sneeuwen compleet onder in het totaal aan PV volume (aandeel op totaal is zeer gering)

Intro
In mijn laatste analyse van het zonnestroom (PV) vermogen in de drie grootste registers in ons land, had ik het over een grote achterstand van het vermogen weergegeven in het PIR deelregister bij Klimaatmonitor. Het laatst bekende PIR cijfer voor eind 2014 was 866 MWp, het nog lang niet volledige - zeg maar "eerste" - cijfer voor 2015 was toen 1.086 MWp (beiden status: 10 sep. 2015). Na de "definitieve" CBS update voor eind van 2014, 1.048 MWp, was het verschil tussen die twee grote data series eind van dat jaar dus opgelopen tot een heftige 182 MWp. 21% verschil t.o.v. het cijfer voor het PIR. Ik had al voorspeld, dat er sowieso voor 2015 veel vermogen bij zou moeten komen in het PIR register, omdat de registraties cq. de verwerking daarvan waarschijnlijk een zeer forse achterstand op de realiteit hadden (en blijven hebben).

(1) Nieuwe (doch alweer achterhaalde) PIR lijst van Netbeheer NL
Eind vorig jaar kreeg ik al, op aanvraag bij Netbeheer Nederland, n.a.v. een stakeholders overleg in Breukelen in de zomer, een ruwe versie van een gewijzigd, flink opgehoogde hoeveelheid vermogen, in een zeer voorlopige lijst voor november 2015. Daarin werd al een geaccumuleerd vermogen van maar liefst 1.408 MWp in het PIR register vermeld, verdeeld over 299.765 installaties. Een ronduit spectaculaire stijging. Al moeten we prudent blijven bij dergelijke eerste cijfers, gezien de vele problemen die ik al in het register heb geconstateerd. Ik heb de dataset goed bekeken, en heb geconcludeerd dat in ieder geval de twee grootste clusters (zie later) foute entries moeten bevatten, omdat ze 100 MWp (!) resp. 15,4 MWp in (kleine) delen van Winterswijk resp. Amsterdam lieten zien. Wat gewoon onmogelijk is. Als we die twee "hoogst verdachte", foute records er uithalen, en ervan uitgaan dat ze een factor 1.000 te hoog zijn opgegeven, houden we met hetzelfde aantal ingaves ruim 1.292 MWp over. Zelfs als er nog steeds de nodige fouten in die lijst zouden staan, is de enorme toename in het PIR register natuurlijk beslist duidelijk, t.o.v. de gemelde status update van 866 MWp voor eind 2014.

(2) Nieuw getal in persbericht - aanvankelijk echter foutief weergegeven
Netbeheer Nederland heeft recent een bericht op de eigen website gezet (gedateerd 6 januari 2016), waarin oorspronkelijk in een hoogst curieuze melding stond "Sinds de start eind 2011 staat de teller nu op 326.284 zonnepanelen die via de website zijn aangemeld". Die "start" slaat op het begin van de promotie van de energieleveren.nl website, waar iedereen zijn/haar PV-installatie zou kunnen aanmelden. Maar waar geen sanctie op staat als dat achterwege wordt gelaten. Bovendien is het nog steeds niet mogelijk om daar projecten groter dan 99,999 kWp aan te melden (af en toe probeer ik zo'n "fictief" project in te voeren, wat niet lukt, je kunt nog steeds geen groter vermogen invullen). Dat specifiek opgevoerde getal (326.284) sloeg natuurlijk nergens op, als het over "aantal zonnepanelen" zou gaan. Want als dat allemaal, sinds 2011, exemplaren van 250 Wp zouden zijn geweest (wat beslist niet klopt, het gemiddelde vermogen over die periode 2011-2015 ligt zelfs een stuk lager), zou slechts een volume resulteren van nog geen 82 MWp. Dat kan natuurlijk nooit. In het PIR deel-register van Klimaatmonitor staat voor eind 2014 het reeds vermelde voorlopige volume van al 866 MWp, bijna 11 maal zo hoog!

Bedoeld werd natuurlijk 326.284 PV-systemen, wat op vragen van mij richting een specialist die zich met het register bezighoudt, werd bevestigd. Later op de dag kreeg ik een positieve reply op mijn vraag via Twitter, waarin de glitch werd erkend, en beloofd werd, dat de fout zou worden hersteld (is op maandag morgen 11 januari inderdaad gebeurd). Helaas was daarvoor het bericht al 1 op 1 ongecheckt blind door een derde partij overgenomen, al werd dat later zonder commentaar in het gepubliceerde stukje gecorrigeerd.

Het lag natuurlijk ook in de lijn van de verwachting, dat het aantal installaties alweer fors meer zou zijn dan in de nog zeer voorlopige update die ik in december al ontving van Netbeheer NL. Momenteel zouden er dus ruim 26.500 installaties méér zijn ingeschreven dan in die vorige (niet officieel gepubliceerde) update. En zelfs al bijna 49.000 (!) PV-systemen (bijna 18%) méér, dan de 277.373 exemplaren die momenteel nog in het PIR deeldossier van Klimaatmonitor staan te prijken (update datum 10 sep. 2015!). Er lijkt wat aantallen installaties betreft dus een enorme inhaalslag te zijn gemaakt, mogelijk voor een fors deel oudere, voorheen nog niet in het PIR opgenomen systemen betreffend. Maar er zullen beslist zeer veel nieuwe installaties bij zitten, en zeker niet alleen van particulieren.

Vermogen nog de vraag, een eerste poging tot reconstructie
Helaas stond er in het bericht van Netbeheer Nederland niet wat het vermogen dan wel zou zijn van al die installaties bij elkaar. Vragen daarover zijn nog niet beantwoord. Maar met de eerder gepubliceerde cijfers is er beslist een "verantwoorde afschatting" te maken. De twee totaalcijfers uit de voorlopige update van december vorig jaar, hierboven genoemd, en niet officieel gepubliceerd, impliceren na verwijdering van de twee onmogelijke grootste records, een gemiddelde installatiegrootte van 4,31 kWp per installatie in het toen bekende PIR dossier. Een beslist representatief cijfer, gezien de dominantie van residentiële, kleine PV installaties van hoogstens een paar kWp per stuk.

Als we er van uitgaan dat het systeemgemiddelde gelijk zou zijn gebleven, zou met het nieuwe cijfer van ruim 326.000 PV installaties, dan een spectaculair geaccumuleerd vermogen kunnen resulteren van al 1.406 MWp in het PIR register. Dat is beslist een zeer hoog volume, met daarbij nog onbeantwoorde vraagtekens omtrent eventuele verdere foute invoer gegevens in de database. Maar het is zovéél meer dan de laatst gepubliceerde status (866 MWp eind 2014), dat een significante afwijking naar onder vrij onwaarschijnlijk lijkt. Bovendien: er worden al een tijd lang, sowieso in heel 2015, veel (zeer) grote PV projecten opgeleverd gemeld, en die zullen het gemiddelde systeem vermogen ook binnen het PIR register alleen maar verder opdrijven. Als er tenminste niet tegelijkertijd een "onverwacht grote spurt" van de - dominante - residentiële markt zou zijn gekomen. Er zijn echter geen aanwijzingen dat daarin een "extreme versnelling" is gekomen, wel dat die grootste deelsector gewoon gezond blijft groeien. Op basis van bovenstaande, kan geconcludeerd worden, met de wetenschap dat het ene na het andere grote PV-project daadwerkelijk aantoonbaar wordt opgeleverd, dat bovengenoemd vetgedrukt "berekend" vermogen zelfs een minimum schatting zou kunnen zijn. Al ruim 1,4 GWp in PIR, begin 2016.

"PIR" is nog lang geen totaal volume
Maar: dat is nog steeds "slechts" het PIR. Er is veel PV volume beslist niet gemeld in dat register, wat de enorme discrepantie van het totale volume voor 2014 t.o.v. dat van het CBS al duidelijk heeft aangegeven. Ergo: er moet eind 2015 reeds veel méér volume staan, als mijn extrapolatie - globaal - blijkt te kloppen. In de volgende grafiek doe ik een poging om met een lineaire extrapolatie van het CBS cijfer voor 2014, te proberen een "richting" te geven waar dat cijfer eind 2015 ongeveer zou kunnen terechtkomen. Dit is expliciet niet bedoeld om een "reële schatting" te maken voor het totale eindejaars-volume voor 2015, gezien de data problemen die er nog steeds zijn rond de gepubliceerde cijfers. Maar die schatting volgt onherroepelijk uit de consequenties van de aannames hierboven gedaan.

Deze grafiek is een update van het exemplaar getoond in het artikel van 18 december 2015. Met een fors omhoog bijgestelde Y-as, vanwege het enorme veronderstelde, door mij uit de laatste publicatie van Netbeheer Nederland afgeleide nieuwe vermogen voor het PIR register. In genoemde voorlaatste versie van deze grafiek was het toen net ververste "definitieve" CBS cijfer voor eind 2014 toegevoegd (oranje curve). In de huidige update heb ik mijn "afgeleide vermogen afschatting" voor eind 2015/begin 2016 voor het PIR register in de grafiek weergegeven (paarse stippellijn segment 2014-2015). De daarbij behorende cijfers (oude cijfer van 866 MWp voor eind 2014, afgeleid cijfer van 1.406 MWp voor eind 2015) heb ik in grijs weergegeven, omdat (a) de afleiding voor eind 2015 natuurlijk een speculatieve schatting is. En (b) de oudere data binnen de PIR database beslist ook nog met terugwerkende kracht flink kunnen zijn bijgewerkt (zoals al jaren gebeurt met data in dit dossier). Zolang daarover nog geen duidelijkheid is, moeten we vooral voorzichtig blijven met de weergegeven "eindwaarden" voor met name de laatste 2 jaren. Nogmaals: deze grafiek is een "logisch gedachten experiment". We moeten nog voorzichtig blijven om daar "harde" conclusies uit te trekken.

Enorm eindejaarsvolume voor 2015?
Wat wel duidelijk lijkt is, dat de toename van het vermogen, gezien de enorme stijging van de aantallen installaties, zeer hoog is / moet zijn geweest voor het PIR register. Als we er, gezien de "historische" trends, vanuit zouden gaan, dat de evolutie van de CBS curve en die voor de - tot en met 2014 - op een veel lager niveau liggende PIR curve, een vergelijkbare progressie zouden hebben meegemaakt, zou puur theoretisch, met een lijnsegment met dezelfde hellingshoek als het PIR vertoont tussen 2014 en 2015, voor het CBS de ingetekende oranje stippellijn 2014-2015 "kunnen" resulteren. Hier moet wel het nodige voorbehoud bij worden gemaakt, vanwege blijvende onzekerheden betreffende het PIR register. Een tweede voorbehoud is dat, als ook oudere eindejaarscijfers voor het PIR nog zouden worden bijgesteld (bijvoorbeeld: 2014 hoger), dat dan ook de hellingshoek van het aan CBS 2014 toe te voegen lijnsegment zwakker zou kunnen worden. Wat zou resulteren in een lagere geaccumuleerde eindwaarde voor 2015.

Dit alles daargelaten, als deze cijfer excercitie op aannemelijke gronden blijkt te zijn verricht (daarbij het eindejaarsvermogen van het PIR op genoemde berekende 1.406 MWp houdend), dat in dat geval het eindejaarsvolume voor CBS (altijd de hoogste curve in deze Polder PV grafiek) al in de buurt zou kunnen gaan komen van maximaal zo'n 1.600 MWp (rood cirkeltje in de grafiek).

Ook heftige implicaties voor jaargroei 2015...
Dit veronderstelde, op basis van zekere aannames berustende eindejaars volume van bijna 1,6 GWp voor 2015 lijkt gezien andere geluiden in de markt zeer hoog, ondanks de "voorstelbare" extrapolatie die ik daarbij heb gedaan. Dus wie kritiek heeft op de aannames, mag me gerust een e-mail sturen met commentaar. Maar als dat eind resultaat wel bij benadering cq. in ordegrootte zou kloppen, en het eind cijfer voor 2014 niet meer fundamenteel zou wijzigen, zou het "moeten" resulteren in een zeer hoge jaargroei van maximaal zo'n 550 MWp in het kalenderjaar 2015. Natuurlijk heb ik eerder al duidelijk gemaakt dat we een record jaar moeten hebben gehad in 2015, maar zo'n hoog record? Mijn eigen "voorzichtig optimistische" inschatting tijdens het Solar Future Networking Event in Utrecht (8 dec. 2015) lag nog ergens tussen de 450 en 525 MWp nieuwbouw in 2015. Wat al een 20-40% hogere groei zou zijn dan in het vorige record jaar (2013: groei grofweg 375 MWp volgens CBS opgave). Als de huidige extrapolatie "ongeveer" zou kloppen, zouden we in 2015 bijna op een factor 1,5 maal zo hoog jaargroei volume uitkomen dan in 2013.

De enige factor die roet in het statistische eten zou kunnen gooien, is een "endemische" vertegenwoordiging van veel (gezien het totale volume!) in het PIR ingeschreven projecten waarvan het opgestelde vermogen een factor 1.000 of zo te hoog zouden zijn ingeschat. We hebben eerder dergelijke (majeure) statistiek incidenten geanalyseerd bij Polder PV (Berkelland en Almelo), en de twee grootste "verdachte" entries heb ik al uit de lijst van november 2015 gegooid (volume van die twee gebiedjes handmatig terug gebracht met genoemde factor 1.000). Ik heb in de update van december 2015 beslist al enkele entries gevonden die ook "zeer verdacht" zijn (tussen de 3 en 5 MWp per kleine postcode "cluster", een waarschijnlijk veel te hoog volume in een gebied waar volgens mijn projecten kennis beslist geen grote installaties of dergelijke volumes kunnen staan). Maar tot nog toe ook weer veel te weinig om een hoge negatieve impact op het totale volume te kunnen veronderstellen. Ik ben van boven af (gebieden met meeste vermogen) begonnen naar beneden te werken, en hoe lager ik daarbij kom, hoe geringer de impact van eventuele "veel te hoge vermogens opgave" zal uitpakken (al rap verdwijnend in de ruis van de al zeer grote populatie).

Maar een waarheid mogelijk
We zijn derhalve zeer benieuwd wat de "echte", niet met mitsen en maren in elkaar geflanste getallen ons straks zullen laten zien. Er kan maar een "waarheid" zijn: óf de markt blijkt veel minder hard te zijn gegroeid in 2015, dan in dit artikel wordt gesuggereerd. Wat zou moeten blijken uit snoeiharde gegevens van de vele honderden leverende bedrijven zelf, wat CBS in theorie zou moeten kunnen achterhalen uit de afzet cijfers (eerste schatting verwacht in voorjaar 2016). Óf de PIR- en afgeleide Klimaatmonitor statistieken zouden "flink moeten liegen". Ik heb nog geen overtuigend bewijs gezien dat het laatste in extreme mate het geval kan zijn. Zeker niet m.b.t. het totale verzameldossier van Klimaatmonitor, waar het PIR het grootste onderdeel van is.

Als mijn grafische extrapolatie van het "potentiële" geaccumuleerde vermogen op globaal niveau in de buurt zou komen te liggen van de werkelijke realisatie (bijna 1,6 GWp eind 2015), kunnen we wederom vragen gaan stellen bij het oorspronkelijke "ambitie" niveau van het in 2011 gepubliceerde Nationaal Actieplan Zonnestroom. Wat slechts 4 GWp voorspelde voor het nog vijf lange jaren van ons verwijderde jaar 2020, en waar ik toen al de nodige kritiek op had ("te weinig ambitieus"). Kennelijk is bij de opstellers van dat eerste rapport inmiddels een lichtje gaan branden, want de ambitie is in de versie van 2016 fors opgevoerd naar "10 GWp in 2023" (oudere versies hier te downloaden). Een nogal heftige "aanpassing" voor een koepel organisatie, al lijkt deze niet het meest ambitieuze wat we ons kunnen voorstellen op basis van huidige groeicijfers. Branche organisatie Holland Solar noemde de bijstelling enigszins eufemistisch "Het oorspronkelijk groeiscenario voor zonnestroom van 4 GWp in 2020 is daarom bijgesteld naar 10 GWp in 2023".

Klimaatmonitor nu weer "achter" liggend
Omdat Klimaatmonitor altijd voor de oorspronkelijke data afhankelijk is van derden zoals de netbeheerders, loopt het totaal dossier daar nu dus weer - tijdelijk - achter op dat getoond in het PIR "deel"-dossier. De laatste stand van zaken (van 21 september 2015) was 974 MWp voor eind 2014, en een eerste, nog zéér voorlopig cijfer van al 1.168 MWp voor 2015. Normaliter ligt die belangrijke derde curve tussen die voor PIR en CBS in (zie gele lijn in de grafiek). Maar nu heeft het PIR dus tijdelijk (op basis van mijn vermogens-berekening) dat voor Klimaatmonitor "totaal" (KMt) met een heftige groeispurt ingehaald. Dat moet weer "goed gaan komen" als het ververste PIR wordt opgenomen in het totaal register van KMt van Rijkswaterstaat, waarbij adressen op PC6 zullen worden "ontdubbeld". Dat kan nog even duren, het moet immers zorgvuldig gebeuren. PIR zal, indien data eenmaal goed zijn bijgewerkt, altijd ondergeschikt blijven aan KMt, en ver achterlopen op bijgewerkte CBS data, zoals het verleden goed laat zien in de grafiek.

Doorslaande weegschaal - "helft" van aantal installaties?
In het stuk van Netbeheer Nederland staat tot slot ook nog een opmerking, dat op dit moment "ongeveer de helft van het aantal duurzame installaties in Nederland" (in het PIR register) zou zijn geregistreerd. Ik weet niet hoe de netbeheer koepel aan die merkwaardige veronderstelling komt. Want als die claim waar zou zijn, zou alleen al het "werkelijke volume" aan PV-systemen derhalve - begin 2016 - al richting ruim 650.000 (!) installaties moeten gaan. Ik ben best bereid aan te nemen dat de momenteel bijna 300.000 adressen met PV-systemen in het totaal register van Klimaatmonitor beslist ook een forse onderschatting is - en ook zal blijven. Wat ik ook regelmatig ventileer. Maar (momenteel) zo'n 650.000 al gerealiseerde PV-installaties in ons land lijkt me toch een beetje van een "ongekende" orde. Dus ook bij dat cijfer alstublieft een nogal dik vraagteken, met uw permissie. Ik heb flinke twijfels over die curieuze uitspraak van de koepelvereniging van de Nederlandse netbeheerders...

Slecht nieuws voor statistici - wettelijke inperking data verkeer
Vanwege een wijziging in de Wet bescherming persoonsgegevens (met name artikel 49), worden organisaties die publieke data beheren, verantwoordelijk (lees: aansprakelijk) voor eventuele gevolgen daarvan, ook als hun data worden bewerkt door derden. Voorkomen dient te worden dat data zijn te herleiden tot individuen of identificeerbare adressen. Er moet dan sowieso melding van worden gemaakt. Ik heb van deze gewijzigde privacy situatie de eerste gevolgen al gezien in de premature PIR update van december vorig jaar. In een bijgaande verklaring werd gesteld:

"Alleen als een postcode meer dan 10 aansluitingen met een productie-installatie heeft, wordt hij vermeld. Zo niet, dan wordt het aantal van de volgende postcode erbij geteld, tot het aantal aansluitingen met een installatie groter is dan (of gelijk aan ) 10."

Het gevolg voor de lijst met postcodes (en aantal installaties en vermogen per PC6 postcode) is dat er gelumpt wordt. Een voorbeeld van hoe dat er uit gaat zien:

Begin van de lange PIR file van november 2015 (met veel minder installaties dan wat net door Netbeheer NL is gepubliceerd, dus achterhaald). Helaas zijn de gebieden nu veel groter geworden, zodat terugvinden van grote installaties, mijn specialiteit, een stuk lastiger wordt, dan al het geval was. Postcodes zijn in opvolgende "blokken" bij elkaar geschraapt, net zo lang totdat er minimaal 10 aansluitingen in het uiteindelijke "gebied" zitten. En identificatie van "eenheden" vrijwel onmogelijk wordt. Per "blok" (postcode x tot en met postcode y) wordt dan het aantal gevonden aansluitingen (minimaal 10) en het bijbehorende vermogen (totaal van die minimaal 10 installaties) weergegeven.

In totaal zijn er in genoemde PIR file van november 2015 26.432 "postcode clusters" (s.v.p. niet verwarren met de beroemde "postcoderoos" uit het Energieakkoord!) terug te vinden met de reeds eerder genoemde 299.765 aansluitingen met zonnepanelen.

Klimaatmonitor ook geen PC download files meer
Een ander zeer vervelend effect is, dat van de Klimaatmonitor website géén lijsten met PV data (sortering op postcode PC6) meer zijn te downloaden. Op de betreffende pagina staat inmiddels de mededeling:

"Hieronder kon u de laatste stand van zaken van registraties van gerealiseerde zonnepanelen per postcodegebied (PC6) downloaden. Op 1 januari 2016 treedt er een nieuwe wet in werking omtrent de privacy. In die wet zijn de partijen die data beschikbaar stellen aansprakelijk voor de data, ook als die door anderen in de keten wordt “Bewerkt” of gebruikt. Om deze reden worden de gegevens per postcodegebied niet meer ter download aangeboden."

Van web pagina "Bestanden" op website Klimaatmonitor van Rijkswaterstaat (11 jan. 2016)

Goed nieuws / minder goed nieuws
Het goede nieuws is in ieder geval, dat er beslist grote projecten toegevoegd - of eerder al aanwezig - lijken te zijn in de aan mij verstuurde november update van het PIR register. 5 van de grootste, al (lang) gerealiseerde >1 MWp single site projecten lijken er in ieder geval al in te staan, gezien hun locatie, en hun forse omvang. Daaronder ook, hoogstwaarschijnlijk, het momenteel grootste project, Wehkamp Zwolle (2,5 MWp). Dat belooft wat, als de huidige, nog grotere PIR database, geïntegreerd zal gaan worden met het totaal dossier bij Klimaatmonitor. Daar tegenover staat, dat ik beslist ook al de nodige grote projecten mis in die oudere file, gezien hun locatie kunnen die niet in die lijst staan. Dus als er al een update komt bij Klimaatmonitor, zal daar nog steeds het nodige gerealiseerde vermogen in ontbreken als ze er in de korte tussentijd tussen eind vorig jaar en begin dit jaar niet in zijn opgenomen.

Helaas heb ik in die PIR file van vorig jaar bij de kunstmatig gecreëerde postcode clusters ook alweer op veel plekken inconsequenties gezien bij de indeling. Zoals in onderstaand voorbeeld:

In bovenstaande "groepering" volgt de postcode groep "3791AH tm. 3791PE" niet logisch op de voorgaande groep "3785LE tm. 3792NH". Ze zijn niet "logisch opvolgend"; de PC 3792NH hoort logischerwijs in het eerstvolgende van toepassing zijnde lager staande groepje "3791VX tm. 3811ML". Ook het daar weer op volgende postcode blok begint weer met een eerdere postcode ("3792NK"), dan het laatstgenoemde exemplaar...

Een vervelend gevolg van deze nieuwe methodiek is, dat er veel postcode "blokken" zijn gecreëerd die over provincie grenzen heen gaan, wat in het getoonde geval ook zo blijkt te zijn (grensgebied provincies Utrecht en Gelderland). Waardoor je bijvoorbeeld geen "nette" statistieken per provincie meer zou kunnen maken. En je dus een soort "afvalbak categorie" moet maken die naast de provincies komt te staan, met "locatie niet goed passend binnen het provincie stramien". Ik heb de data van de (verouderde) november 2015 update moeizaam nagevlooid op die waarschijnlijke "postcode overschrijdingen" op de grenzen van provincies, en ben bij die analyse gelukkig tot een relatief bescheiden impact op het totaal gekomen: 0,3% van het aantal postcode clusters en het aantal aansluitingen, resp. 0,4% van het totale landelijke vermogen blijkt in die grensgebied overschrijdende probleem gebieden te liggen. De statistische schade lijkt dus vooralsnog mee te vallen, al is het laatste woord hierover beslist nog niet gezegd.

Het wordt er met deze extra statistische complicaties in ieder geval niet makkelijker op om de evolutie details goed in de smiezen te krijgen. En dat mag beslist als verontrustend nieuws worden gekenschetst voor geïnteresseerden in deze materie.

Nagekomen: Na ruggespraak met Netbeheer Nederland kwam eindelijk ook het nieuwe (voorlopige) cijfer voor het vermogen in het PIR register op tafel. Waardoor de grafiek in het huidige artikel bijstelling behoeft. Zie daarvoor het vervolg artikel!

Veel zonnepanelen aangemeld via www.energieleveren.nl (Netbeheer Nederland, oorspronkelijk 6 januari 2016)
Klimaatmonitor databank

Een blijvend lezenswaardig en tale-telling artikel over "prognoses" m.b.t. de evolutie van PV markten op Polder PV. Alweer van 30 december 2011:

PV prognoses met pot zout

7 januari 2016: Zonnestroom opwek en energie verbruiken bij Polder PV. Er is weer een jaar voorbij, dus kan er weer worden geïnventariseerd wat er zoal is geproduceerd, en wat er aan energie en aanverwante zaken is verbruikt in huize Polder PV. Ik ga dit doen aan de hand van bijgewerkte pagina's die al jaren op de site staan, en die nodig een update behoeven, na 2 jaar "stilstand". Door de enorme storm aan informatie die Polder PV al jaren dagelijks krijgt te verwerken is het er niet eerder van gekomen.

Ik doe het in "brokjes", omdat ik alweer met een noodsituatie zit alhier, en ik elke gelegenheid aangrijp om de info op de site te krijgen.

Voor toelichting zie de gelinkte pagina. Grofweg: boven de nul is netto productie cq. consumptie in een maand, er onder is netto levering aan het "net" per maand, vaak al 6 maanden in het jaar.

Updates worden later toegevoegd als ze klaar zijn en "de gelegenheid zich voordoet".

Bronnen: Productie en verbruikscijfers archief Polder PV (productie vrijwel dagelijks vanaf maart 2000; verbruikscijfers per maand sinds eind 1996)

NAAR
INDEX
PAGINA

^
TOP

6 januari 2016: CertiQ update december 2015 - wel groei, maar minder PV vermogen toegevoegd. Het laatste maandrapport van 2015 is gepubliceerd door TenneT dochter CertiQ. Op het gebied van zonnestroom zijn er netto t.o.v. het vorige rapport weer 39 PV installaties minder. Maar het geregistreerde PV vermogen nam opnieuw toe, met ruim 6,3 MWp.

Wat aantallen installaties betreft, met "helaas" weer negatieve groei door waarschijnlijk een combinatie van "meer uitschrijvingen dan nieuwe inschrijvingen" bij CertiQ, resulteert dat in de volgende update van de bekende grafiek.

Een klein "dipje" weer, met de laatste toevoeging aan het eind. Het totaal aantal bij CertiQ geregistreerde, gecertificeerde PV installaties ligt per 1 januari 2016 nu op 11.278, 39 minder dan in het november rapport. Maar nog wel 190 "stuks" hoger dan het voormalige "record" (eind november 2013), vóór de veelvuldig door mij besproken "her-registratie operatie" bij CertiQ (2013-2014). Als we het laatst bekend gemaakte aantal nog onder MEP gesubsidieerde installaties (280 stuks, alweer een oud cijfer van voorjaar 2014, van RVO.nl) daarvan aftrekken, houden we een minimale hoeveelheid van "waarschijnlijk met SDE subsidie" geregistreerde systemen over, 10.998 stuks. Minimaal, omdat het aantal in de CertiQ databank opgenomen systemen met MEP subsidies ondertussen ongetwijfeld verder zal zijn afgenomen. Maar in theorie is ook een (kleine ?) component "niet SDE gesubsidieerde" installaties nog mogelijk, wat het in rood aangegeven cijfer weer licht zou drukken. Het rode cijfer geeft derhalve een "richtlijn" voor SDE projecten bij CertiQ. Maar kan niet als een "absoluut" cijfer worden gezien.

Nieuw en geaccumuleerd PV vermogen & gemiddelde systeem capaciteit bij CertiQ
Er is sinds de november rapportage weer netto (nieuw ingeschreven volume minus uitgeschreven PV capaciteit) 6.334 kWp nieuw bijgekomen. Dat is weliswaar weer fors minder dan in de afgelopen twee rapportages (18,4 MWp oktober resp. 13,8 MWp november), maar het is beduidend meer dan het lange tijd is geweest. Het afgelopen half jaar werd, inclusief december 2015, netto een nieuw vermogen toegevoegd van 78,2 MWp. Dat was bijna vijf maal zo veel dan de 16,1 MWp in het eerste half jaar! De vooral door de SDE 2014 projecten veroorzaakte explosieve groei zal beslist verder in 2016, met al talloze expliciet aangekondigde projecten doorzetten. De vraag is natuurlijk "hoe hard gemiddeld dan wel". Het gemiddelde van genoemde laatste 6 maanden was 13 MWp per maand. Laten we hopen dat in ieder geval die gemiddelde groei aangehouden zal worden de komende tijd. Er is immers ruim 880 MWp beschikt voor alleen al SDE 2014. Dan zou het tempo bij CertiQ eigenlijk nog veel hoger moeten komen te liggen, om niet jaren lang op realisatie te hoeven wachten. Er moet nog enorm beschikt vermogen van SDE 2014 worden gerealiseerd, zelfs al zou je rekening houden met "forse uitval". Uitval, waarvan natuurlijk niet is te hopen dat het "dramatisch" zal gaan worden, want dan gaan de problemen om "de doelstelling" te bereiken in 2020/2023 nog groter worden dan ze al zijn.

Met genoemde 6,3 MWp extra toevoeging bij CertiQ, krijgen we de volgende accumulatie grafiek volgens de maand rapportages (waarvoor de cijfers achteraf worden bijgesteld, maar nooit uit eigen beweging publiek gemaakt door CertiQ).

Eind december hebben we nu een voorlopige accumulatie van 207,7 MWp in het register staan bij CertiQ. Nog steeds slechts een klein deel van de totale, onbekende accumulatie (1.048 MWp eind 2014 plus nog het niet bekende nieuw volume in 2015). Mogelijk zelfs niet eens de 15% van het totaal te boven komend. Zeer veel grotere PV projecten zijn immers nooit bij CertiQ geregistreerd omdat ze noch MEP noch SDE subsidie ontvangen, een "verplichting" tot registratie bij deze certificatie instelling bestaat niet. Polder PV had met Kerst vorig jaar al 208 MWp aan grote single-site projecten in een spreadsheet staan. Maar uiteraard groeit sinds enige tijd ook de populatie bij de TenneT dochter dus zonder meer snel.

Gemiddelde PV systeem omvang bij CertiQ registraties

Het gemiddelde vermogen van de bij CertiQ geaccumuleerde PV capaciteit is verder toegenomen. Van 17,8 kWp (november rapportage) naar 18,4 kWp in het december rapport. Te voorzien is dat dit verder zal blijven toenemen, naarmate er meer (zeer) grote SDE 2014 gesubsidieerde projecten hun weg zullen vinden naar de CertiQ databank. De rode lijn is een "best-fitting" vierdegraads polynoom berekend door Excel, die een duidelijke schwung opwaarts laat zien in 2015.

Groei gecertificeerd vermogen in samenhang met garanties van oorsprong (GvO)

In deze grafiek in violet de groei van het geccumuleerde PV vermogen bij CertiQ (in MWp, linker Y-as). Twee rode lijnen geven de "historische" passages van de 100 resp. 200 MWp weer (juli 2014 resp. nov. 2015). In blauw de uitgegeven Garanties van Oorspring (GvO's, in GWh per maand). Tot voorjaar 2015 bevatten de maandcijfers helaas ook veel GvO's die betrekking hadden op productie in eerdere periodes. Die pas in de betreffende maand effectief werden bijgeschreven als er weer een "1 MWh grens" was gepasseerd (vooral bij talloze kleine particuliere installaties een issue). Als het goed is, moet vanaf april 2015 alleen het daadwerkelijke aantal GvO's voor in die maand opgewekte zonnestroom zijn weergegeven. Al kunnen die cijfers later ook nog worden bijgesteld, omdat waarschijnlijk lang niet alle data per maand op tijd worden aangeleverd, of beschikbaar zijn. Het verschil heb ik zichtbaar gemaakt met een puntenlijn tot het voorjaar van 2015, en een getrokken blauwe lijn er na. Het aantal per maand aangemaakte GvO's is in de herfst/winter maanden van 2015 alweer zeer sterk teruggevallen, al zal de uiteindelijke vorm er waarschijnlijk minder dramatisch uit komen te zien.

Wijzigingen aantallen/vermogen bij CertiQ geregistreerde installaties en productie

Er is, na de enorme klap voor biomassa in het november rapport (met name enorme uitschrijving van aantal en vermogen van afvalverbrandings-installaties), relatief weinig gewijzigd in het maandrapport voor december 2015. Er zijn netto 40 installaties uitgeschreven, waarvan 39 PV en 1 windenergie installatie. Maar er kwamen ook (netto) een vergisting- en een stortgas installatie bij. Bij de vermogens was er een netto "lek" van, totaal, 7,4 MW voor biomassa (curieus: combinatie van 8,1 MW minder vermogen voor vergisting - bij netto toename van 1 installatie - en toename van 0,6 MW bij stortgas). Er kwam, ondanks (al tijden) gestabiliseerd aantal waterkracht projecten (14) bijna 5 MW vermogen bij voor die modaliteit. Verder voegde zoals gezegd PV 6,3 MW(p) toe, maar windenergie "verloor" 2,8 MW. De combinatie van alle wijzigingen leidde tot een zeer geringe totale toename van slechts 1,1 MW "netto nieuw" vermogen in de databank van CertiQ, t.o.v. de november rapportage van vorig jaar.

NB: "netto" toename of afname is altijd een combinatie van het verschil tussen (nieuwe) inschrijvingen en uitschrijvingen in dezelfde maandrapportage bij CertiQ.

Productie tm. november 2015
De 11 maanden voorafgaand aan, en inclusief november 2014 werd er volgens CertiQ (voorlopige data) ruim 12.451 GWh aan elektriciteit uit hernieuwbaar geachte bronnen geproduceerd. Bijna 1% daarvan bestond uit gecertificeerde zonnestroom, maar de totale PV-productie is natuurlijk vele malen hoger. CertiQ bevat immers waarschijnlijk nog geen 15% van het totale opgestelde zonnestroom genererende vermogen. De december data zijn nog niet bekend.

Import / export GvO's

December is feestmaand, en dat hebben ze geweten bij de groot-inkopers van groene papiertjes om de smerige kolen- en gasmix geleverd aan groenestroom klanten in ons polderlandje te kunnen "vergroenen". De al vele jaren lang bestaande praktijk om "sjoemelstroom" te kunnen verkopen aan argeloze Nederlanders, die wellicht denken dat ze daarmee ons land vooruit helpen. Nee, ze helpen vooral de GvO handelaren, die er een leuk opcentje aan verdienen, want die certificaten worden massaal in het buitenland voor een prikkie opgekocht. Ook zo in december, toen weer een ronduit verpletterend volume van maar liefst 6,9 Terawattuur, een factor 1,7 maal de maximale jaarlijkse output van kerncentrale Borssele, aan certificaten werd "geïmporteerd". Maar liefst 2,3 maal zoveel volume dan de al heftige inkoop in november (toen: 3,0 TWh import van GvO's). Het zal u dan ook wellicht niet verbazen dat werkelijk heel Europa werd afgeschuimd, tot het in geen geval met "een elektriciteitsnet" aan Europa verbonden IJsland aan toe. Waar van 0,7% van het totaal aan ingekochte GvO's een symbolische hoeveelheid aan geothermie certificaten werden "gescoord" door (een) onbekende handela(a)ren.

12 Europese naties mochten groene papierwaren aanleveren aan ons land in die laatste maand van vorig jaar. Waarmee de gas/kolenmix in de volop verlichte feestmaand van een schaamgroen randje voorzien mocht worden. De ontluisterende, en tale-telling ontbrekende schakel in het "feestelijke" groene geheel was, jawel, ons met ongeveer 30% (in 2015, eerste schatting) echte duurzame elektriciteit gezegende buurland Duitsland. Er werden nulkommanul GvO's uit dat land naar ons geïmporteerd, omdat de onder het EEG vallende stroom grotendeels direct op de beurs verkocht moet worden door de 4 hoogspanningsnetbeheerders, en er geen garanties van oorsprong worden gegenereerd voor dat enorme volume...

Bijna 67% van de GvO import in Nederland werd in december zoals gebruikelijk uit antieke waterkracht centrales verkregen, en een kwart uit windenergie. Biomassa deed met 6,4% nog een beetje haar best, maar zal waarschijnlijk nooit echt een doorslaggevende rol gaan krijgen. Het blijft een problematisch optie, die met veel inzet van middelen, en extra energie inzet (en vergeet kunstmest niet bij energieteelten!) "drijvend" gehouden moet worden. Het is dus niet te verwachten dat die GvO's erg goedkoop - en dus voor de Hollandse VOC handelaren "gewilde waar" - zullen worden.

Ditmaal was het verre mediterrane Italië het land met de hoogste impact bij de import (18,6% van totaal). Met grotendeels nota bene (!) GvO's van windturbines, en een beetje van zon (53,5 GWh: een productie goed voor het jaarverbruik van zo'n 17.300 NL huishoudens) en biomassa. Maar hydropower-rijk Frankrijk leverde in totaal nagenoeg hetzelfde volume (alleen waterkracht), beiden leverden bijna 1,3 TWh aan "groene papiertjes". Er waren nog twee landen die in die ene maand dik over 1 TWh aan GvO's exporteerden naar ons land. Onze bekende hofleverancier Noorwegen, en ook Alpenland (en waterkracht centrale rijk) Oostenrijk. Die ook bijna niets anders dan overtollige, el cheapo waterkracht certificaatjes aan ons, duurzame energie producerende paupers, wilden afstaan. Zweden was een goede vijfde, met ruim, 881 GWh aan een mix van waterkracht en wind GvO's. Voor de rest bleef dan nog bijna 19% over om te verdelen. Zelfs certificaten "uit Nederland" (3,7%, grotendeels biomassa GvO's betreffend). Die kennelijk (weer) Nederland in werden "geïmporteerd". Het blijft een hoogst curieuze handel in die groene papiertjes, waar Henk en Ingrid de ballen van zullen blijven begrijpen. En: met fysieke productie in eigen land heeft het allemaal geen snars te maken. Laten we dat vooral duidelijk blijven stellen, ondanks de verpletterende getallen die er in december weer door Sinterklaas en de Kerstman in de rondte werden gestrooid, rond de handel met GvO's...

In dit diagram de "rolverdeling" van de belangrijkste contribuanten van de groene papierwaren om Neer'lands smerige stroommix "virtueel te vergroenen", op basis van de import van het laatste jaar (12 maanden), inclusief december 2015. Met natuurlijk Noorwegen blijvend kampioen, 25,9% van het totaal, en vrijwel uitsluitend "overtollige" waterkracht GvO's betreffend, met voor de Noren nauwelijks "waarde". Het aandeel van de Noorse GvO's is wel ietsje verder afgenomen t.o.v. november, toen het land nog 27,0% bijdroeg. Zweden en Frankrijk blijft tweede resp. derde, met 19,0% (nov. 2015: 17,8%), resp. 15,9% (maand geleden: 17,0%). Italië, Denemarken, en Finland volgen met aandelen van 10,7-5,6%. Duitsland, productie kampioen van duurzame elektriciteit in 2015 (ruim 194 TWh, bijna twee maal de totale jaarlijkse stroomconsumptie in Nederland!), droeg vrijwel géén GvO's bij. Goed om te herinneren als er idioten beweren dat we ons "arm kopen" aan Duitse zonnestroom. Die wordt sowieso grotendeels in eigen land direct door miljoenen stroomconsumenten verbruikt, en de "groenwaarde" ervan blijft in eigen land. Waar het "hoort". Daar kan geen mooi weer pratende "groene" leverancier in ons land groene sier mee lopen maken, met de enorme prestaties van de oosterburen op het vlak van snoeiharde duurzame opwekking.

Let op het onvoorstelbare grote volume aan groencertificaten die in 2015 ons land in werden geïmporteerd de afgelopen 12 maanden: goed voor het vergroenen van een hoeveelheid van 34,3 TWh aan deels kolenzwart opgewekte stroom. Dat enorme volume is gelijk aan dik 29% (!!) van de totale Nederlandse stroom productie / consumptie in 2014, 116,5 TWh volgens CBS StatLine. En, het is alweer 2,8% meer dan de 32,4 TWh die in het gereviseerde jaar rapport voor 2014 werd opgegeven door CertiQ.

Voor de "eenvoudige" paragraaf export van GvO's het volgende plaatje voor december 2015.

Slechts 2 landen ontvingen GvO's "uit" Nederland. Meestal verhandeld door Nederlandse handelaren die er brood in zien. België blijft "top" afnemer van het schamele beetje wat er wordt geëxporteerd, 68,4%, goed voor 272 GWh. De rest ging naar ... jawel, daar izzie weer. Noorwegen, waar we dik het negenvoudige volume aan GvO's voor ontvingen (tabel hier boven)... Zoals gezegd: het blijft een hoogst curieuze handelskermis, dat groene GvO gedoe, met productie en zelf die duurzame stroom consumeren heeft het allemaal niks te maken.

Curiosa: Er werd zelfs voor een volume van 26 MWh aan "zonnestroom" GvO's geëxporteerd naar het in waterkracht (en olie en gas) zwelgende Noorwegen. Een equivalent van de jaarproductie van een kleine PV installatie van nog geen 30 kWp. Cadeautje voor de Nederlandse ambassadeur in Noorwegen?? De meeste het land uit gezette GvO's betrof trouwens biomassa, maar liefst 63% van het totale volume. In totaal werd slechts 398 GWh aan GvO's geëxporteerd in december 2015. Dat is minder dan een ze-ven-tien-de deel van de GvO's die Nederland in dezelfde maand in werden geïmporteerd...

Over de 12 maanden tm. december 2015 gaat dit laatste plaatje van CertiQ. In totaal werden "maar" 3.488 GWh aan groen geachte GvO's geëxporteerd, het merendeel (bijna driekwart) naar België, en 22 procent naar ... groen Noorwegen. Het import volume in dezelfde periode (vorige taart diagram) was bijna een factor tien hoger dan het geëxporteerde volume. Nederland importeert schijnheilige groenheid, exporteert af en toe fysiek grotendeels fossiel opgewekte elektriciteit (9,7 TWh naar België in 2015), en importeerde massaal, hoogstwaarschijnlijk grotendeels fossiele bruinkolenstroom overschotten uit Duitsland in die periode.

Nederland blijft de grootste fysieke importeur van Duitse stroom overschotten. Dat illustreert het volgende plaatje met data van ENTSOE, wat op prachtige, intelligente wijze (interactief) is weergegeven op de onnavolgbare top site van ISE Fraunhofer, energy-charts.de:

Het plaatje toont alle import- en export-stromen naar en vanuit Duitsland (DE). De breedste donker oranje band gaat naar Nederland toe: 21 Terawattuur werd er volgens deze data aan stroom geëxporteerd vanuit Duitsland naar ons land (2015 tm. halverwege 29 december). Dat is maar liefst 18% van de binnenlandse Nederlandse stroom consumptie in 2014. Nederland exporteerde in dezelfde periode fysiek maar 233 GWh terug naar de oosterburen. 1,1% van het geïmporteerde volume uit Duitsland...

En hoe ziet die eigen productie er dan uit, in ons land? Die wordt steeds meer vergiftigd door steenkolenstroom, een optie waarvan je zou denken dat die in de middeleeuwen zou thuis horen, inmiddels. Nee hoor, Nederland gaat full-speed door met die zwarte troep. Ondanks een relatief hoog aandeel van windenergie, drukte kolenstook een gigantisch stempel op de CO2 emissie uitstoot onder het ETS systeem voor Nederland in november 2015. Zoals de Hanzehogeschool liet zien in hun laatste overzicht op de geweldige En-tran-ce site.

Plaatje uit presentatie van En-Tran-Ce over november 2015 (pdf). De emissie van steenkolen stook was al verantwoordelijk voor driekwart van de hele stroom sector in die maand. Gasgestookte centrales emitteerden "slechts" een derde deel daarvan, ook al was de verhouding bij de stroom productie in die maand veel minder nadelig ten opzichte van gas: 3,47 TWh gasgestookt, tegenover 4,05 TWh kolengestookt (zie plaatje pagina 10 in dezelfde presentatie). De fysieke stroom import (en derhalve de daarmee gepaard gaande, niet onder ETS vallende emissie) was vrij gering, o.a. omdat het (ook in Nederland) behoorlijk hard waaide. Er was een nieuw Nederlands record van bijna 1 TWh uit windkracht, en mede daardoor, van 14% stroom uit hernieuwbare bronnen in die maand. Veel hoger dan de 8,5% in november 2014 (ditto).

Warmte uit hernieuwbare bronnen

Nu nog een ondergeschoven kindje, maar dat kan gaan veranderen de komende jaren: GvO's van "warmte uit hernieuwbare bronnen". Er zijn wederom 3 biomassa projecten bijgekomen, wat het totaal op 183 brengt. Geothermie bleef stabiel op 11 projecten staan, er zijn eind 2015 dus 194 warmte projecten ingeschreven bij CertiQ. Gezamenlijk gaat het om een opgestelde capaciteit van ruim 1.439 MW, waarvan ruim 89% biomassa centrales omvat.

De tot nog toe geregistreerde hoeveelheid (gecertificeerde) duurzame warmte, waarvoor ook door CertiQ "warmte GvO's" worden verstrekt, kwam over de laatste 12 maanden op een equivalent van 2.251 GWh (thermisch), wat alweer 15% meer is dan de hoeveelheid tijdens de stand in november (1.957 GWh). Gezien dit nog "jonge" dossier, kan er nog een hoop daadwerkelijk geproduceerde energie bij gaan komen, omdat de rapportage verplichtingen complex zijn, en veel tijd kosten. Genoemde 2.251 GWh equivalenten duurzame warmte is alweer 18% van de 12,45 TWh die in de 12 maanden tot en met november 2015 uit elektriciteit "duurzaam" werd opgewekt volgens het al jaren lang lopende equivalente dossier bij CertiQ.

Voorgaande analyses van maand rapportages CertiQ (2015), door Polder PV:

November
Oktober
September
Augustus
Juli
Juni
Mei
April
Maart
Februari
Januari

Statistische overzichten CertiQ

NAAR
INDEX
PAGINA

^
TOP

4 januari 2016: Nationale instralingsdata KNMI - opnieuw zonnig(er) 2015, echter nog steeds geen record. Er is weer een kalenderjaar voorbij, en KNMI heeft de instralingsdata voor al haar meetstations tot en met eind december 2015 gepubliceerd. In navolging van mijn uitgebreide analyse van vergelijkbare data voor 2014 (artikel 14 januari 2015), met daarbij veel achtergronden en toelichting daarop, publiceer ik in dit artikel de volledig bijgewerkte landelijke data tot en met 2015. Gemiddeld werd er door de 32 in dat jaar actieve meetstations 2,1% meer horizontale instraling gemeten dan in het al relatief zonrijke voorgaande jaar. 2015 liet 3,1% meer instraling zien dan het langjarige gemiddelde in de periode 2002-2015. Het record van het extreem zonrijke jaar 2003 werd echter nog steeds bij lange na niet gehaald. Byzonder is dat, t.o.v. de gemiddelde landelijke trend, de meetgegevens van vijf meetstations in noord-oost Nederland een minder hoge instraling hebben laten zien dan in 2014, tot zelfs 2,4% minder in Lauwersoog. De langjarige trends (10 resp. 25 jaar voortschrijdende gemiddeldes) blijven positief: de metingen bij de 5 al zeer lang instralings-data rapporterende KNMI stations geven gemiddeld genomen steeds meer zonlicht te zien. Dit betekent dat zonnestroom genererende fotovoltaïsche installaties per jaar meer elektriciteit kunnen genereren, als de degradatie van de zonnecellen beperkt blijft. En dat opwek prognoses omhoog bijgesteld dienen te worden voor een realistische productie verwachting.

(1) Geen 100% lineaire correlatie tussen "zonuren" en "globale instraling"

KNMI geeft in principe drie reeksen cijfers voor de dagelijkse instraling op haar meetstations. De in dit artikel gebruikte series zijn de globale straling (in J/cm²), resp. de zonneschijnduur ("zonne-uren", in eenheden van 0,1 uur), welke door het KNMI tegenwoordig wordt berekend uit de globale straling (hierbij kan zelfs een "waarde" van -1 voorkomen, indien die periode korter is dan 0,05 uur). Een derde, hier niet beschouwde meetwaarde, is het percentage van de langst mogelijke zonneschijnduur op de betreffende dag.

Gevoelsmatig zou je veronderstellen dat er een "directe relatie" is tussen aantal zonne-uren en fysieke instraling. Er is voor een belangrijk deel beslist zo'n relatie, maar hij is zeker niet "100 procent lineair". Dat heeft natuurlijk te maken met de sterk wisselende intensiteit van de instraling, waardoor het ene "zonneuur" het andere niet is - noch "kan zijn". Dit maak ik duidelijk aan de hand van een grafiek met alle gemeten combinaties van waarden, waarvoor dus volledige data aanwezig zijn, tot en met 2015. Elk van de 34 meetstations heeft daarbij een eigen kleur gekregen. We krijgen dan de volgende, nieuwe grafiek:

In deze grafiek zien we dat er wel degelijk een "grove" lineaire relatie is tussen fysiek gemeten instraling en het aantal zonne-uren. Er loopt een denkbeeldige "rechte lijn" van linksonder naar rechtsboven door de grote puntenwolk. Maar er zijn ook een hoop meetwaarden die zich op een behoorlijke afstand van die puntenwolk bevinden, grotendeels ter linkerzijde. Veel van die meetpunten behoren bij meetstations De Kooy, Maastricht, Eelde, en Vlissingen. Het is niet duidelijk waarom die stations zoveel hoge meetwaarden voor instraling zouden hebben t.o.v. de rest. Slechts 2 van die meetstations liggen namelijk aan de kust, Maastricht ligt diep landinwaarts in het zuid-oosten, Eelde ligt in noord-oost Nederland, ook behoorlijk ver van de (Wadden)kust verwijderd. Niet bekend is of het hier een mogelijke afwijking in gevoeligheid van de gebruikte apparatuur zou kunnen betreffen. De forse spreiding tussen de meetpunten laten in ieder geval zien dat je "aantal zonne-uren" en "fysieke instraling" data van het KNMI niet zomaar 1 op 1 met elkaar zou mogen vergelijken. Ik neem zelf in ieder geval als referentie voor metingen van de zonnestroom productie van mijn PV installatie altijd de fysieke instraling, gemeten op het dichtbij gelegen meetstation Valkenburg (ZH).

In de volgende grafieken beschouw ik de metingen voor "zonne-uren" en die voor de fysieke instraling dan ook, zoals gebruikelijk, apart van elkaar.

(2) Voortschrijdend gemiddelde zonne-uren 10 jaar

Van de meeste KNMI stations zijn pas metingen van het aantal "zonne-uren" bekend vanaf eind tachtiger jaren of zelfs pas vanaf de eeuw-wisseling (20e/21e eeuw). Slechts 5 weerstations hebben zeer lange tijdreeksen, vanaf 1901 (De Bilt) cq. vanaf 1906-1908 (De Kooy - Den Helder, Kop van Noord-Holland; Eelde - Groningen Airport, in Noord-Drenthe; Vlissingen in Zeeland; Maastricht in Limburg). Die metingen zijn in deze zeer lange tijdreeks weergegeven als data punten. Tevens zijn in bijpassende kleur de voortschrijdende gemiddeldes (MA - moving average) weergegeven van het weergegeven jaar en de 9 daar aan voorafgaande (lijn is dus gemiddelde van afgelopen 10 jaar, elk jaar opnieuw berekend). KNMI heeft in 1992 de methodiek gewijzigd (van Campbell-Stokes meting naar - nauwkeuriger - metingen m.b.v. pyranometers). Dit is weergegeven met de vertikale stippellijn. In De Bilt zijn de twee meet-technieken langere tijd parallel gecontinueerd, en was de conclusie van het KNMI dat er nauwelijks verschillen ontstonden in de vaststelling van het jaarlijkse aantal zonuren.

Ondanks deze methode wijziging, die tot niet significante verschillen in meetresultaten lijkt te hebben geleid, was al vóór 1992 duidelijk, dat er gemiddelde genomen bij deze vijf stations steeds meer zonuren werden gemeten (vanaf eind tachtiger jaren). En dat deze trend zich zeer manifest verder heeft versterkt. Met de altijd voorkomende jaarlijkse fluctuaties, is de gemiddelde trend zeer duidelijk naar meer zonuren per jaar (en derhalve ook meer te verwachten opbrengst bij van zonlicht afhankelijke productie systemen als zonnepanelen). Door microklimaat verschillen tussen lokaties onderling, kan de vorm van de curves die het voortschrijdend gemiddelde weergeven variëren, zoals ook duidelijk wordt uit de grafiek. Opvallend was de "inhaalrace" van Maastricht bij dit vijftal, wat voor de twee wereldoorlogen laag begon, en uiteindelijk met zuster stations Eelde en De Bilt ongeveer gelijk op begon te lopen sinds de eeuwwisseling.

Ook wordt duidelijk dat de in de zeer zonrijke kustregio gelegen stations De Kooy en Vlissingen elk jaar weer de gooi naar "de beste" doen, wat de laatste drie jaar (incl. 2015), m.b.t. het voortschrijdende gemiddelde, in het voordeel van de Zeeuwse gemeente is beslecht. Ondanks het feit dat De Kooy in 2012-2014 hogere jaar cijfers gaf te zien dan Vlissingen. Of deze verhouding zo blijft is echter de vraag, het kan best zo zijn dat De Kooy op termijn Vlissingen weer gaat inhalen bij de langjarige trend. De afstand van deze twee kust-stations t.o.v. de drie voornoemde, in het binnenland / oosten van het land gelegen locaties is in ieder geval aanzienlijk, en is zelfs gemiddeld genomen sinds de negentiger jaren van de vorige eeuw toegenomen.

(3) Voortschrijdend gemiddelde zonne-uren 25 jaar

In deze tweede grafiek een zelfde weergave, maar nu is de voortschrijdende trendlijn voor alle vijf KNMI stations berekend over een veel langere periode van 25 jaar, waardoor tussentijdse verschillen tussen jaren onderling meer worden uitgemiddeld, en de langjarige trend nog beter kan worden weergegeven. Na een licht maximum in de curves rond eind veertiger jaren van de vorige eeuw, lijkt de instraling stapsgewijs wat minder te zijn geworden, wat mogelijk (doch beslist niet zeker) door toename van luchtvervuiling kan zijn veroorzaakt a.g.v. de enorme economische groei sinds het einde van WOII. Echter, sinds eind tachtiger jaren is hierin een zeer duidelijke trendbreuk te zien. We hebben sindsdien, op de gebruikelijke "incidenten" na (dipje begin 21e eeuw), te maken met een zeer duidelijke toename van het aantal zonuren per jaar. Ook 2015 lijkt deze trend verder, zij het slechts in lichte mate, te hebben versterkt. De drie "binnenland" stations Maastricht, De Bilt en Eelde, lijken wat aantal zonuren betreft naar elkaar toe te convergeren (tussen 1.650 en 1.700 zonuren). Hetzelfde, maar dan op een veel hoger niveau (1.850 zonuren), geschiedde met de curves voor de meetstations De Kooy en Vlissingen, beiden aan de zonrijke kust (maar wel bijna 185 kilometer in rechte lijn van elkaar verwijderd). Goed is te zien dat in het verleden deze twee zonrijke stations tweemaal stuivertje hebben gewisseld bij de langjarige trend.

Maastricht heeft een opvallende inhaalrace doorgemaakt sinds de twintiger jaren van de vorige eeuw. Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn, dat de zwaar vervuilende kolenindustrie in het aanpalende ("bovenwindse") België in elkaar is gestort, waardoor eventuele luchtvervuiling (met onze overheersende zuid-westen winden) kan zijn afgenomen. Dit is echter speculatie, en zou door een geïnteresseerde nader onderzocht kunnen worden.

(4) Aantal zonuren 2015
Volgens het jaaroverzicht van 2015, zouden er in dat jaar gemiddeld (bijgesteld op 6 jan. 2016) 1.894 "zonuren" zijn geweest. Waardoor 2015 volgens het KNMI het predikaat "zeer zonnig jaar" heeft gekregen. Als ik het jaarlijkse gemiddelde aantal zonuren per KNMI station uit-middel, kom ik iets lager uit, 1.876 "zonuren" (-1,0% t.o.v. de KNMI opgave). Ik weet niet waar het verschil aan ligt, een afrondingsfout lijkt me ietwat te groot om dat verschil te verklaren. Er zitten "lege" velden in de data records van het KNMI (zie introductie in artikel begin 2015). Ik heb voor zuivere reeksen alle records geëlimineerd waar dergelijke data "gaten" in zaten (anders krijg je vreemde, soms veel te lage jaar totalen). Wellicht kan die methodiek het - relatief kleine - verschil verklaren. KNMI claimt dat normaliter 1.639 "zonuren" de standaard is, waarbij die standaard, belangrijk om dat in de oren te knopen, de referentieperiode 1981-2010 omvat. In mijn berekeningen met de originele KNMI data kom ik voor die periode uit op 1.623 "zonuren". Bijna 1% minder. Ook hier een ietwat te groot verschil om dat af te doen als "afrondingsfout". KNMI geeft verder ook nog een grafiek met "Duur van de zonneschijn 2015, De Bilt" op deze pagina. Daar zouden 1.856 zonuren zijn gemeten tegenover 1.602 normaal (ergo: 15,9% meer).

Volgens het voorlopige KNMI jaar rapport over 2015 zijn april en juni de twee zonnigste maanden geweest, met ieder 243 zonuren. Zoals we eerder hebben gezien, is dat niet hetzelfde als "hoeveelheid instraling" in genoemde maanden. Mei, juli en augustus gaven ook ruim 200 zonuren te zien. Zuidwest Nederland stak duidelijk boven de rest van het land uit. Vlissingen noteerde 2.007 zonuren. Het noordoosten van het land was volgens het KNMI het minst zonnig met "circa 1.750" zonuren; Eelde had echter de laagste gemeten waarde met 1.778 zonuren, minder heb ik niet in de data van KNMI kunnen terugvinden. Een uitzondering op die "regel" (NO Nederland "relatief somber") was dan weer Stavoren, wat na het reeds genoemde Vlissingen, en De Kooy (1.947), op de derde plaats kwam met 1.945 uren. Haar zeer gunstige ligging op een uitstekende punt van Friesland, in het noordelijke deel van IJsselmeer, zal daar alles mee hebben te maken. Wel is het zo, dat verschillende meetstations in 2015 in noord-oost Nederland beslist lagere instraling hebben laten zien dan in het voorgaande jaar, terwijl in de rest van het land overal hogere waarden zijn gemeten. Zie verderop onder paragraaf 7.

(5) Voortschrijdend gemiddelde fysieke horizontale instraling 10 jaar

Voor zonnestroom producenten is de "arbitraire" maat "aantal zonuren" geen goede referentie als het om potentieel aan zonnestroom productie gaat. Een PV systeem reageert namelijk direct op licht, en dan is de hoeveelheid fysieke instraling in kilowattuur per oppervlakte eenheid de doorslaggevende factor. Die cijfers houdt KNMI ook bij, al is het helaas minder lang dan die voor het "aantal zonne-uren". De langste meetreeksen zijn wederom aanwezig voor bovengenoemde vijf KNMI stations, die data sinds 1958 (De Bilt) cq. sinds de zestiger jaren (4 andere locaties) registreren. Van die reeksen heb ik wederom twee grafieken gemaakt, de eerste geeft het 10-jarige voortschrijdende gemiddelde voor de globale horizontale instraling op 5 stations weer, in de afgeleide eenheid kilowatturen per vierkante meter (origineel worden de data in J/cm² weergegeven).

Niet verrassend: evenals het aantal zonuren, is ook de globale instraling op het horizontale vlak gemiddeld genomen (met de onvermijdelijke kleine bobbels en kuiltjes in de curves) flink toegenomen sinds eind tachtiger jaren. Die trend werd ook al ingezet vóórdat van meetsysteem werd gewisseld (de pyranometer metingen vervingen de Campbell-Stokes methodiek). De toename van de instraling mag gerust "opvallend" genoemd worden. Echter, sinds ik mijn eerste uitgebreide artikel over die forse toename schreef, bleef het op dat vlak angstaanjagend stil in zonnestroom liefhebbend Nederland. Ik ben benieuwd of die merkwaardige mediastilte blijft voortduren, of dat Polder PV een roepende in de woestijn blijft.

Rond 1987 ontvingen de 2 "somberste" meestations in deze specifieke reeks, De Bilt en Eelde, zo'n 923 kWh/m² aan zoninstraling. De kust stations Vlissingen en De Kooy zaten fors hoger, met waarden tussen 1.025 (Vlissingen) en 1.035 (De Kooy) kWh/m². Maastricht zat tussen deze twee groepen in, met een al eerder gevestigd laagte "record" in deze meetreeks (voortschrijdend gemiddelde 964 kWh/m², in 1981). Vanaf dat jaar zat er beduidend progressie in de reeks voor de Limburgse hoofdstad, en liet deze Eelde en De Bilt lange tijd achter zich, om de laatste jaren weer wat in te boeten (het verschil wordt weer kleiner). Gemiddeld genomen neemt de instraling voor alle stations toe, maar die voor de kuststations lijkt soms harder te groeien. Vlissingen en De Kooy eindigden in 2015 met het voortschrijdend gemiddelde ongeveer op gelijk niveau, tussen 1.100 en 1.110 kWh/m². Vlissingen "topte" in de voortschrijdende curve in 2012. Beide stations hebben de laatste jaren gemiddelde instralings-niveaus die beduidend hoger liggen dan de voortschrijdende gemiddeldes in de tachtiger jaren van de vorige eeuw lieten zien.

Let in dit plaatje ook op de record hoeveelheid instraling in het jaar 2003 (losse datapunten). De kust stations hadden een enorm hoge instraling in dat jaar, Vlissingen zelfs 1.185 kWh/m², maar zelfs het ver van zee liggende station Maastricht liet zich in dat exceptioneel zonrijke jaar beslist niet onbetuigd, met 1.176 kWh/m². Van de KNMI stations die in dat byzondere jaar 2003 meetwaarden hadden, waren er maar liefst 26 van de 33 die meer dan 400.000 J/cm² cq. ruim 1.110 kWh/m² aan gemeten jaarlijkse instraling lieten zien. Een niveau wat sindsdien ongeevenaard is. De webmaster van Polder PV is uiteraard blij dat hij dat zonrijke jaar volledig heeft meegemaakt, met tien "ronkende" zonnepanelen...

(6) Voortschrijdend gemiddelde fysieke horizontale instraling 25 jaar

Mocht u na de vorige drie grafieken nog twijfelen, zal die bij dit laatste exemplaar definitief worden weggenomen. Onherroepelijk kruipen de voortschrijdende gemiddelde curves bepaald over een langjarig traject van 25 jaar in deze eeuw langzaam maar gestaag omhoog. Soms tijdelijk een lichte terugval vertonend, of, zoals bij Vlissingen in de laatste drie jaar een stabilisatie. Maar vanaf begin deze eeuw is de gemiddelde stijging beslist goed zichtbaar. Dat betekent dat er meer licht op uw zonnestroom systeem valt. En dat u meer zonnestroom zult produceren, vermits deze meeropbrengst niet teniet wordt gedaan door onverwachte systeem fouten en/of degradatie van de hardware. Polder PV meet al jaren lang de opbrengsten van zijn eigen (deels bijna 15 jaar bestaande) systeem, en merkt nauwelijks iets van verminderde opbrengsten. Sterker nog, 2015 was weer een prima jaar (zie bijgewerkte Sonnenertrag ingave voor het 1,02 kWp deel-systeem; tab-blad "alle jaren"; sep-okt. 2010 was dak-renovatie alhier, met uitgeschakeld systeem). Hier wordt nog separaat over gerapporteerd. Als de zonnecellen in uw panelen van goede kwaliteit zijn, en de modules op een decente wijze in elkaar zijn gezet, lijkt het met deze onherroepelijk positieve instralings-trend tot maar een conclusie te moeten leiden: uw PV systeem gaat nog meer stroom produceren dan u waarschijnlijk de afgelopen jaren had gedacht. Of wat u wellicht door uw op dit gebied slecht geïnformeerde leverancier is voorgespiegeld.

Disclaimer: atmosferische trends zoals verminderde luchtvervuiling, die een mogelijke verklaring kunnen zijn voor de toename van de hoeveelheid invallende instraling op het horizontale vlak in ons land, kunnen natuurlijk ook weer in negatieve zin wijzigen in de komende jaren. Al lijkt daar gevoelsmatig weinig aanleiding voor te zijn. Ik ben benieuwd of de in deze laatste grafiek zeer duidelijk aangetoonde stijging van de gemiddelde instraling bij de vijf KNMI stations zal aanhouden, of dat ze weer zal gaan afvlakken of wellicht weer zou kunnen gaan afnemen.

(7) Gemiddelde globale instraling alle KNMI stations in periode 2002-2015 en in geselecteerde jaren

Deze grafiek, een uitbreiding van het voorgaande exemplaar, onder toevoeging van inmiddels afgerond kalenderjaar 2015, geeft primair in kolommen de gemiddelde globale instraling in de van (bijna) alle stations gemeten periode 2002 tot en met 2015. Waarbij de oorspronkelijke meetwaarde (Joule per cm²) is weergegeven op de Y-as. De volgorde van links naar rechts op de X-as, is volgens de cijfercode die KNMI aan haar stations geeft (Valkenburg ZH, 210 tm. Arcen Limburg, 391). Helemaal achteraan heb ik het gemiddelde voor alle gemeten stations opgegeven. Daarbij zijn uitsluitend de stations meegenomen die in genoemde periode een sluitende en complete dataset hadden. Derhalve zijn de data van stations Voorschoten ZH (eerste meting pas 16 juli 2014), Soesterberg Ut. (gesloten; laatste meetpunt dd. 16 november 2008), en Wilhelminadorp Zld (gesloten; laatste meetpunt 5 januari 2014) niet in dat langjarige gemiddelde opgenomen. Het langjarige gemiddelde voor de resterende "complete" datasets hebbende 31 meetstations bedraagt voor 2002-2015 379.770 J/cm² (omgerekend: 1.055 kWh/m² *). Dat is 0,23% hoger dan het gemiddelde van 378.893 J/cm² over de periode 2002-2014. 2015 was dan ook weer beduidend "lichter" dan 2014, wat ook al fors meer instraling ontving dan in 2013.

* Toegevoegd (14 jan. 2016). Siderea.nl neemt als gemiddelde instralings-periode 1991-2010 (typefout? KNMI hanteert 1981-2010 als referentie periode), en komt dáármee kennelijk op een lagere waarde uit van grofweg 1.028 kWh/m². 2015 zou volgens hen een gemiddelde instraling hebben gehad van 1.090 kWh/m², wat 6% hoger dan dát gemiddelde zou liggen. Mijn berekeningen voor 2015 komen uit op 1.087 kWh/m².

De afgelopen drie jaren is de gemiddelde instraling bij de 31 meetstations opmerkelijk toegenomen (NB: Voorschoten heeft haar eerste volledig gemeten kalenderjaar net achter de kiezen, dus geen eerdere volledige jaren beschikbaar). Was dat gemiddelde in 2013 nog 375.110 J/cm² (1,2% onder het langjarig gemiddelde van 2002-2015 liggend), werd dat al bovengemiddeld 383.544 J/cm² in 2014. En deed 2015 er vervolgens nog een schep bovenop, met 391.448 J/cm² op de teller, 3,1% boven het langjarige gemiddelde. Uiteraard haalt dat nieuwe gemiddelde voor 2015 nog bij lange na niet het ongebroken gemiddelde in 2003 (408.274 J/cm² gemiddeld voor 33 meetstations).

Ook heb ik met aparte symbolen de prestaties in het gemiddeld slechtste, en die voor het beste jaar in de getoonde meetperiode weergegeven. 2002 had een gemiddelde van slechts 361.960 J/cm², 4,7% onder het langjarige gemiddelde. 2003 blijft eenzaam de topscore uitstralen van gemiddeld 408.274 J/cm², een spectaculaire 7,5% boven datzelfde langjarige gemiddelde over de periode 2002-2015. Twee opeenvolgende jaren met ditto extremen. Zo heftig kan zelfs het (gemiddelde) "weer" dus binnen 2 jaar veranderen.

Bijstelling productie verwachting PV installaties
Bovenstaande betekent, dat exploitanten van (goed werkende) PV installaties (nog veel) hogere opbrengsten kunnen verwachten, dan ze waarschijnlijk al jaren wordt voorgespiegeld. Leveranciers willen nog wel eens extreem conservatief opbrengsten inschatten, mogelijk om geen "klachten" te horen als het een jaartje wat tegenzit met de instraling. Maar van fysieke instralings-data hebben veel leveranciers sowieso vaak weinig kaas gegeten. Ook het zogenaamde nieuwe "kengetal", door Univ. Utrecht "vastgesteld" op 875 kWh/kWp.jaar voor een "verondersteld gemiddeld" NL PV systeem, zal waarschijnlijk nog verder omhoog moeten worden bijgesteld, als de al jaren durende toename van fysiek door KNMI gemeten instraling verder zal worden gecontinueerd.

Afzonderlijke jaar metingen
Voor de vijf getoonde jaren zijn ook voor alle meetstations de afzonderlijk gemeten resultaten weergegeven in de gekleurde horizontale balkjes. We vinden daarbij voor de gemiddeld slechtst en best presterende jaren 2002 en 2003 nog twee jaar "relatieve" extremen: 342.276 J/cm² voor station Leeuwarden in Friesland (8,7% onder het langjarige gemiddelde voor die KNMI locatie). En een all-time high voor kust station Vlissingen. Wat met haar ongebroken record instraling van 426.625 J/cm² in het ongekende jaar 2003 6,6% boven het toch al spectaculaire langjarige gemiddelde, gemeten nabij kerncentrale Borssele bij Vlissingen uitstak.

Er is in de KNMI overzichten geen andere jaar waarde terug te vinden die hoger uitkomt dan genoemde hoge instraling voor Vlissingen in het record jaar 2003. Maar er zijn beslist nog veel lagere instralingswaarden te vinden dan genoemde 342.276 J/cm² voor Leeuwarden in het gemiddeld slechtst presterende jaar 2002. De laagste jaar instraling die ik kon vinden in volledig bemeten kalenderjaren was een treurige 308.967 J/cm² in het jaar 1998, een "heel somber" jaar, wat bovendien een regen record op haar geweten heeft volgens het KNMI. Deze zeer lage instralings-waarde werd gemeten op weerstation Twenthe. Die waarde ligt een spectaculaire 16,2% onder het langjarige gemiddelde voor dat KNMI station. Voorwaar, een jaar wat je gaarne zo snel mogelijk weer wilt vergeten, zeker als je daar hebt gewoond in die periode...

(8) Curiosum: Deel van noord-oost Nederland presteerde in 2015 juist slechter
Als u de laatste grafiek goed bekijkt, zult u bij enkele stations voor afgelopen jaar 2015 juist minder hoge instralingsniveaus zien dan in het voorgaande jaar (blauwe streepje voor 2015 ligt onder het groene voor 2014). Zonder uitzondering bevinden deze vijf KNMI stations zich in noord-oost Nederland. Het betreft Hoorn (Terschelling, Fr.), met een gering verschil; Leeuwarden (Fr.), Lauwersoog (Gr.), Eelde (Dr.), en Nieuw Beerta (Gr.), dus uitsluitend locaties in de noord-oostelijke drie provincies. Lauwersoog was daarbij de meest opvallende negatieve uitschieter: 379.617 (2015) t.o.v. 388.926 J/cm² (2014). Resulterend in 2,4% minder instraling in 2015 dan in 2014. Het langjarige gemiddelde voor dat station is echter nog lager, 375.334 J/cm². Dus ondanks die "negatieve trend in 2015", blijft ook voor Lauwersoog overeind staan, dat recente jaren (flink) hogere instralingsniveaus kennen dan gemeten over een lange voorgaande periode. Alleen was 2015 voor noord-oost Nederland kennelijk een terugval t.o.v. het voorgaande jaar, mogelijk door langdurige mist en bewolking. Ook al was de lente zeer zonrijk in 2015, het meetstation Eelde (noord Drenthe) gaf landelijk bezien de laagste instraling te zien in die belangrijke periode volgens het KNMI. In de zomer rapportage voor 2015 werd door het weer instituut ook melding gemaakt van de laagste instralingswaarden voor stations Nieuw Beerta en Eelde in en nabij Groningen. Als in de normaliter "meest zonrijke" lente- en zomer periodes de instraling gemiddeld "relatief laag" is (in de nationale statistieken), heeft dat uiteraard de hoogste impact op de jaartotalen. De "grens" lijkt wat dat betreft redelijk scherp te zijn geweest, want het station Hoogeveen, t.o.v. Eelde ruim 45 kilometer verder zuidwaarts gelegen in zuid Drenthe, had een fors hogere instraling in 2015 dan in 2014. I.t.t. haar iets noordelijker gelegen zuster stations.

Tot slot
Polder PV zal nog meer data uitwerken, met name voor de seizoensmatige detaillering van de cijfers van ons nabijgelegen meetstation Valkenburg ZH (wat gelukkig nog steeds actief is, ook al staat het helaas op de nominatie om gesloten te worden). Dit, om de eigen zonnestroom productie data op een behoorlijke wijze te kunnen "wegen". Mede gezien de in dit artikel onomstotelijk aangetoonde trend dat er gemiddeld genomen steeds meer licht op onze PV modules valt. Ook voor Valkenburg ZH: in 2015 weer beduidend meer in 2014, wat ook al fors meer licht liet zien dan in 2013.

KNMI instralingsdata deel 3: landelijke ontwikkeling (14 januari 2015: Uitgebreide analyse Polder PV tm. 2014, incl. achtergronden)

Daggegevens van het weer in Nederland (KNMI, volledige meetreeksen, interactieve selectie, etc.)
Zeer warm en zeer zonnig 2015 (28 december 2015; voorlopig KNMI jaarbericht 2015; later bijgestelde data in aangepast bericht van 6 januari 2016)
Jaar 2015 (5 januari 2016; KNMI jaaroverzicht weer in 2015)

Achtergrond - Waarnemingen klimaatveranderingen (standaard referentieperiode KNMI: 1981 - 2010. "De zonnestraling is vanaf de jaren 80 toegenomen, met 9 procent tussen 1981 en 2013". Verklaring KNMI: "de lucht schoner is geworden en daardoor ook transparanter")

Nagekomen: "zeldzaam" interessante bijdrage van beroemde NRC schrijver Karel Knip, over instraling in Nederland (dank aan Nicolaas van Everdingen van Plushuis.nl voor de tip):
Geheel bewolkt en toch zon – rara hoe kan dat? (NRC, 14 mei 2016)

NAAR
INDEX
PAGINA

^
TOP

2 januari 2016: Zonnig oudejaars-bivak Polder PV in Noord-Brabant. Traditie-getrouw zijn de webmaster van Polder PV en zijn partner weer de "Nederlandse jungle" op gaan zoeken, met de jaarwisseling. Ditmaal voor het eerst (deels) op de fiets, het was oudejaarsdag namelijk schitterend zonnig - en voor december absurd "warm" - weer. We zijn met de NS naar Breda afgereisd met onze Biohummer® resp. (nieuwe) Ecosuvfie®. Vandaar zijn we via de prachtige fietsroute langs het riviertje de Mark door het Brabantse landschap gefietst. Hebben tijdens de route twee maal een stuk België doorkruisd, en vonden uiteindelijk na het invallen van de schemering ten zuiden van Bladel de bivak plek op NTKC terrein De Smagten. Hier zijn we eerst in de slaapzakken gekropen om weer op te warmen, want we waren onderwijl flink afgekoeld in de schemering. Vervolgens hebben we met een ander avontuurlijk, ook in een tentje bivakkerend stel, de jaarwisseling doorgebracht bij het door hen al opgestarte kampvuur.

De NTKC staat bekend om haar prachtige kampeer plaatsen. De Smagten doet daar niet voor onder: heerlijk kamperen, zomer of winter.

Tijdens onze fietstocht passeerden we ook weer het nodige "solar moois". Je bent verslaafd of niet, vandaar hierbij wat foto's van enkele "zonnestroom genererende objecten".

Belgische hoeve met 40 monokristallijne PV modules, ten noorden van Meerle, met op de voorgrond een akker met asperge dijkjes onder plastic.

Wederom een agrarisch bedrijf op Belgisch grondgebied, met in totaal 285 monokristallijne modules (geschatte omvang zo'n 63 kWp indien 220 Wp modules gebruikt). Let op de brede ventilatie spleet tussen de golfplaat daken en de modules door middel van toepassing van een kruisverband frame opbouw (2 liggers dwars op elkaar). En op de byzonderheid dat de twee linker module velden óver de nok heen zijn gebouwd, waarbij de achterzijde met vertikale steunen is verankerd op de noordzijde van het dak.