Zonneparken in Nederland - statistieken

31 januari 2023: Status update van zonneparken in Nederland. Er wordt veel geschreven over grondgebonden zonneparken, maar als het om harde cijfers gaat wordt veel in het ongewisse gelaten. Dat heeft deels te maken met het feit dat een gevalideerde, complete centrale registratie van PV projecten van Rijkswege ontbreekt, én dat marktpartijen in Nederland er met de pet naar gooien met de rapportage van harde, verifieerbare data. Polder PV presenteerde frequent gedetailleerde overzichten van de status bij de overheid (SDE gesubsidieerde projecten, volgens RVO data), met als laatste exemplaar de stand van zaken op 1 januari 2023. Op 22 juni 2022 publiceerde Polder PV zijn laatste grote update van zijn omvangrijke projecten overzicht, met status van 12 mei 2022.

Naar analogie van de zeer uitgebreide detail analyses voor alle zonnestroom capaciteit volgens de officiële CBS cijfers, die ondergetekende vaker publiceert (laatste met status 31 mei 2022 alhier), en waarvan een nieuw exemplaar wordt voorbereid, werd in augustus 2021 voor het eerst een uitgebreid, met grafieken gelardeerd overzicht van de status rond dit zeer belangrijke solar thema in Nederland door Polder PV geopenbaard. Een update volgde in 2022, met de status op 26 april voor dat jaar.

In deze vervolg detail analyse geef ik de meest recente status van mijn lopende onderzoek op het gebied van de Nederlandse zonneparken, met als peildatum 23 januari 2023* Waarbij weer de waarschuwing geldt, dat er van enkele projecten nog steeds het nodige onduidelijk is over hun status van netkoppeling rond de jaarwisseling 2022-2023**. Zolang er geen duidelijke uitspraak is gepubliceerd over levering van (groene) stroom, staan die projecten, zelfs al zijn ze al maanden geleden "gebouwd", nog steeds op de "pending" lijst van Polder PV, en zijn ze nog niet tot de gros-lijst met "realisaties" doorgedrongen. Voorts zijn van meerdere projecten opgeleverd in 2022 nog weinig details bekend. Net als voor voorgaande jaargangen, sijpelt dat soort info pas laat via diverse kanalen in de publiciteit, of komen bijvoorbeeld in de loop van de tijd recente satellietfoto's van dergelijke projecten beschikbaar, waardoor de omvang ervan beter afgeschat kan worden, als er eerder geen andere informatie over is gepubliceerd.

Zeker voor projecten opgeleverd rond de jaarwisseling is het essentieel om te weten te komen wannéér die netkoppeling heeft plaatsgevonden, omdat voor de statistieken uitsluitend die datum telt, voor een correcte toewijzing aan een "jaar van oplevering". Vaak komen we pas achteraf te weten, wannéér een specifiek zonnepark daadwerkelijk de eerste zonnestroom is gaan leveren, en dus, aan welk kalenderjaar het toegewezen "mag" worden **. Maar dit kost allemaal tijd. Waarschijnlijk zijn de cijfers voor 2021 in dit opzicht al aardig geconsolideerd; de volumes voor 2022 kunnen nog wel wat wijzigen.

Ook moet altijd in het achterhoofd gehouden worden, dat rapportages en berichten over cijfers over zonneparken in Nederland vaak zo slecht en onnauwkeurig zijn, dat zelfs ooit gepubliceerde capaciteiten alsnog achteraf gewijzigd kunnen / moeten worden, als recentere informatie noopt tot aanpassing. Dit gebeurt bij Polder PV, ook bij talloze rooftop projecten, zéér regelmatig met oudere "records". Er zijn bijvoorbeeld nogal wat wijzigingen doorgevoerd voor recentere projecten uit 2020 en 2021. En daarmee wijzigen dus ook historische cijfers in de grafieken. Vandaar dat dergelijke overzichten altijd een "moving target" blijven, er vinden regelmatig aanpassingen plaats.

* Ondertussen blijft het nieuws, en voorheen nog onbekende nieuwe data over projecten gewoon bijgehouden worden. Inmiddels is er alweer een ouder zonneveld projectje, al opgeleverd in 2018, na de peildatum voor de huidige analyse ontdekt en toegevoegd aan het zonnepark overzicht. Dat zal "zichtbaar" gaan worden in de volgende update van Polder PV.

** Voor deze analyse werd pas zeer laat een groot zonnepark ontdekt, waarvan de opkoper meldde dat die uiterlijk eind van het jaar 2022 opgeleverd zou zijn. Er zijn echter nog geen officiële bevestingen over dat grote project binnen, dus het kan zijn dat in een later stadium het project mogelijk toch pas aan 2023 toegewezen zou kunnen worden, afhankelijk van de officiële informatie bronnen. Het project is, gezien de claim van de nieuwe eigenaar, in deze analyse voorlopig opgenomen onder "opgeleverd in 2022".

---

Inhoudsopgave

(1) Status klassieke grondgebonden zonneparken nieuw opgeleverd per kalenderjaar

In mijn project overzicht tot en met 23 januari 2023 vinden we de volgende klassieke grondgebonden zonneparken terug (grafiek). Waarbij talloze details van alle parken bekend zijn bij Polder PV, en andere niet bekende zijn afgeschat op basis van wel bekende data. Polder PV heeft een schat aan ervaring opgedaan bij de beschouwing van dergelijke projecten, en heeft een enorm data bestand opgebouwd van referenties, foto's, en andere info. Data kunnen regelmatig wijzigen, op basis van nieuwe inzichten en nagekomen informatie, deze worden continu verwerkt in het actuele projecten overzicht van Polder PV.

Polder PV is verder ook "project gericht". Er zijn talloze projecten met meerdere SDE beschikkingen (zelfs bij vele honderden rooftop projecten !), die lumpt Polder PV onder de specifieke lokaties waarvoor die toekenningen zijn afgegeven. Het is dus een "echte" inventarisatie, niet een die uitsluitend van losse beschikkingen uitgaat, die een vals beeld van de realiteit geven. Er zijn ook al de nodige zonneparken zonder SDE beschikking, die dus helemaal niet terug te vinden zijn in de bekende overzichten bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Van het grootste deel van de zonneparken heeft Polder PV ook - soms uitgebreid - fotografisch materiaal, satelliet beelden, en veel detail info tot zijn beschikking. Van het gros van de zonneparken is met een betrouwbaar meetinstrument de fysieke oppervlakte gemeten. Daarnaast heeft Polder PV al vele tientallen zonneparken zelf bezocht op de fiets, door heel Nederland, en veel extra fotografische documentatie opgebouwd. Regelmatig worden daar voorbeelden van op Twitter gezet ( te volgen via https://twitter.com/Polder_PV ).

Technische voetnoten

Kleinschalige veldinstallaties - sterk onderschat in Nederland
Een belangrijke technische voetnoot betreft de fysieke afgrenzing van de capaciteit. Vanaf de voorlaatste update van 26 april 2022 volg ik strict de Regionale Energie Strategie insteek, en heb ik voor de huidige analyse wederom alle projecten groter dan 15 kWp geïnventariseerd. Alle kleinere projecten, dus nu ook de projecten met "exact" 15 kWp, zijn hier dus niet (meer) in meegenomen. Het verschil is verder marginaal, het gaat om vrij weinig projecten die net op die drempel zitten. De zonneparkjes met een capaciteit tm. 15 kWp kent Polder PV echter beslist wel voor een behoorlijk deel. Separaat zijn in een projecten map grondgebonden installaties kleiner of gelijk aan 15 kWp opgenomen, dit zijn er al een paar honderd.

Deze categorie is behoorlijk populair geworden. Er worden regelmatig door gemeentes vergunningen voor dergelijke kleinschalige projectjes afgegeven. Dit kan echter zowel onder als boven de RES drempel uitpakken (de 15 kWp is absoluut géén wettelijk bepaalde piketpaal in de Omgevingswet), in het laatste geval komen ze terug in mijn zonnepark overzichten. Meestal is, of wordt er niets over dergelijke projecten gepubliceerd. Polder PV komt ze ook regelmatig fysiek in het veld, op foto's van bedrijven, en/of op satelliet foto's tegen.

SDE perikelen
Hierbij dient ook weer duidelijk te worden gesteld, dat bij RVO genoemde volumes voor onder SDE regimes gesubsidieerde projecten (de meeste, maar beslist niet alle !), meestal uitsluitend de beschikte capaciteit betreft. En heel vaak niet de fysiek opgeleverde capaciteit, die (veel) hoger of (veel) lager kan zijn uitgepakt. Wel moet daarbij benoemd worden, dat de laatste jaren vaak door RVO capaciteiten van beschikte SDE projecten neerwaarts worden bijgesteld, omdat veel projecten kleiner worden uitgevoerd dan waarvoor ze een subsidie beschikking hebben ontvangen. Echter, daar staat tegenover, dat het vrijwel nooit gebeurt, dat voor projecten, die groter worden opgeleverd dan waarvoor ze (een) SDE beschikking(en) hebben verkregen, er een opwaartse aanpassing volgt door RVO. Waardoor klakkeloos uitgaan van RVO data een nogal riskante onderneming is geworden om fysiek opgeleverde capaciteiten te kunnen bepalen. Daarvoor is veel meer extra detail kennis nodig. Regelmatig verschijnen er "kaartjes" op het internet, met blind gekopieerde RVO data, die dus slechts een beperkt deel van de "waarheid" laten zien. In de overzichten van RVO staan verder ook de nodige elementaire fouten en domweg blunders, die bijna niemand - behalve Polder PV - ziet of, in de eigen overzichten, corrigeert.

Segregatie type installatie essentieel
In de grafieken toon ik verder uitsluitend de volumes aan "klassieke" grondgebonden zonneparken, inclusief de exemplaren op afvalbergen, grond depots, e.d. Alle andere projecten, zoals drijvende zonneparken, PV projecten op geluidswallen / barrières, carports en daarvan afgeleide "vrij zwevende", niet gebouwgebonden projecten zitten niet bij die optelsommen, en worden wederom in de huidige analyse in paragraaf 8 in dit artikel kort geïnventariseerd, om het totaal plaatje over de "niet klassiek gebouwgebonden" projecten compleet te maken. Hierover worden bijna nooit afschattingen gepubliceerd, omdat bijna niemand de projecten goed kent, en dus ook niet kan segregeren. Vaak is ook absoluut niet duidelijk of dergelijke projecten wél of juist niét onder de categorie "zonneparken" worden geschaard. Drijvende zonneparken lijken door het CBS in de categorie "grondgebonden" projecten te worden gegooid, maar het statistiek instituut is bepaald niet helder over die indeling, en geeft geen segregatie. Ook is er veel verwarring over de categorie vrijstaande carports en dergelijke opstellingen, omdat ze soms wel, en soms niet onder "vrije-veld opstellingen" worden gerekend (en helaas ook vaak, onbenoemd, en onopgemerkt, in de enorme hoeveelheid rooftop projecten zijn opgenomen). Polder PV heeft die - nauwkeurige - informatie beslist wel, want die staan allemaal, gesegregeerd, uitgesplitst in zijn project overzichten.

Grafiek nieuwbouw zonneparken YOY

Voor een eerdere versie van deze grafiek, zie ook het exemplaar van 26 april 2022

"jvi" = jaar van ingebruikname

In bovenstaande grafiek de evolutie van drie variabelen m.b.t. de feitelijk nieuw opgeleverde klassieke grondgebonden zonneparken, vanaf 2011, per kalenderjaar (YOY). Twee oude projecten uit 2001 zijn in een eerdere update al uit de database verwijderd. Een kleine veldopstelling bij Hoek van Holland is nooit "terug gevonden" op recente satellietfoto's, en het oude project bij de waterzuivering van Annen in Drenthe is bij nadere beschouwing niet als zuivere grond-opstelling, maar als "byzonder rooftop" systeem ingedeeld. In de subcategorie (betonnen daken van) reinwaterkelders.

Een ander byzonder project betreft het kleine zonneparkje op industrieterrein Aalsvoort in Lochem (Gld), een projectje van de lokale coöperatie Lochem Energie (bezocht door Polder PV in 2016). Dit kleine veld project is nog steeds, SDE beschikt en wel, in de laatste RVO update van 1 januari 2023 terug te vinden (als gerealiseerde toekenning). De installatie is echter al in 2020 verwijderd, om plaats te maken voor nieuwbouw. Op een nieuwe vraag van Polder PV, kreeg ik recent herbevestigd van de coöperatie, dat het project (al lang) is verwijderd. Vandaar dat ik nu definitief heb besloten om, ondanks de "vigerende formele status bij RVO", de entry voor dit geamoveerde project uit de spreadsheet grondgebonden zonneparken te verwijderen.

Project data per jaar kunnen zelfs nog wijzigen voor eerdere jaren. Die wijzigingen zijn meestal een gevolg van verbeterde inzichten in de opgestelde capaciteiten op basis van nieuwe informatie, als die nauwkeuriger is dan de vaak karige oudere info. Een zeer belangrijk geworden bron daarbij zijn harde module tellingen van recente satelliet en/of luchtfoto's door Polder PV, die nieuwe inzichten werpen op de daadwerkelijk gerealiseerde volumes (waar die info voorheen nog niet beschikbaar was). De cijfers in de grafiek geven de meest recente inzichten van Polder PV weer, waarvoor alles is gedocumenteerd, per individueel project. Enkele recente tweets met foto's van de vermelde, tegenwoordig regelmatig uitgevoerde "hard-counts" vindt u hier, hier, hier, en hier.

Omdat er, voor zover de kennis van Polder PV reikt, in Nederland langdurig niets is geschied op het gebied van grondgebonden zonneparken sensu stricto, begint de grafiek sedert de vorige update in 2011, toen het kleine pilot veld systeem van Acrres van de Landbouwuniversiteit van Wageningen in het buitengebied van Lelystad werd opgeleverd. En wat tot op de dag van vandaag actief is. Zie ook een oudere productie resultaten bespreking van Polder PV, begin 2013.

In oranje kolommen in de grote grafiek zijn de nieuwe capaciteiten per jaar getoond, met aanvankelijk zeer lage toevoegingen per jaar, maar met een enorme groei sinds de 81 MWp nieuwbouw in 2017. Wat al bijna een verdubbeling was t.o.v. de bijna 44 MWp in 2016. In 2018 kwam er een bijna 5 en een half maal zo groot nieuw volume bij, 438 MWp. 2019 liet in de meest recent beschikbare data van Polder PV bijna 498 MWp nieuwbouw aan zonneparken zien, bijna 14% meer. De bijstelling t.o.v. de vorige update van april 2022 is wederom gering, bijna 2 MWp in de plus, en dus behoorlijk geconsolideerd. Het t.o.v. de april 2022 update marginaal bijgestelde volume voor 2020 staat nu op bijna 1.048 MWp. In de versie van 4 januari 2021 was dat nog maar 893 MWp. Het is ruim het dubbele volume van de nieuwbouw in 2019, en steekt nog steeds met kop en schouders boven de rest uit. Met alle netproblemen die er tegenwoordig in het hele land zijn, is de vraag, of een dergelijk hoog volume de komende jaren wederom gehaald zal kunnen gaan worden.

De groei in 2021 is in ieder geval duidelijk achtergebleven bij de enorme aanwas in 2020. Momenteel heb ik een toename van bijna 846 MWp aan nieuwe klassieke netgekoppelde veldopstellingen staan voor dat jaar. Dat is, door tussentijdse bijstellingen van geregistreerde capaciteiten, opvallend minder geworden dan de bijna 855 MWp in de versie van april 2022. Omdat er nog steeds de nodige onzekerheden zijn omtrent enkele grotere zonneprojecten, kan dat volume nog steeds enigszins wijzigen t.o.v. het jaarvolume in 2020. Het nu bekende groei volume in 2021 ligt in ieder geval nu ruim 19% achter op het spectaculaire volume in het eerste Covid jaar, 2020 (in de vorige update was dit nog ruim 18%).

2022 - reeds aardig geconsolideerd nieuw volume, beter dan in 2021

In de vorige update, die in april van dat jaar verscheen, was voor het eerste kwartaal van 2022 nog maar een volume van 275 MWp aan netgekoppelde grondgebonden zonneparken gevonden door Polder PV, verdeeld over 25 nieuwe installaties (projecten). We zijn inmiddels driekwart jaar verder, en we beginnen al een aardig beeld voor het volledige kalenderjaar te krijgen, waarbij echter beslist nog flinke bijstellingen zijn te verwachten. Vooral vanwege incomplete informatie, en project data die nog vaak achteraf kunnen wijzigen. In de RVO bestanden voor de SDE gesubisidieerde projecten zijn bijvoorbeeld al jaren flinke vertragingen tussen de feitelijke netkoppeling van projecten en de beroemde "ja"-vinkjes in hun publieke dossiers. Die vinkjes verschijnen soms vele maanden nadat de betreffende projecten aan het net zijn gekoppeld. Daar kan zelfs een half jaar of langer overheen gaan in sommige gevallen. Vandaar dat ik de kolommen voor 2022 gearceerd heb weergegeven.

Dit alles daargelaten, de status quo nu is, dat 2022 het al behoorlijk veel beter heeft gedaan dan het voorgaande jaar, met uitsluitend aan grondgebonden zonneparken al ruim 928 MWp. Wat al bijna tien procent meer is dan in 2021. Byzonder hierbij is echter, dat dit gepaard is gegaan met een flink lager aantal nieuwe projecten, weergegeven in de inset linksboven in de grafiek (blauwe kolommen). Tot nog toe heb ik nog maar 84 nieuwe netgekoppelde, stroom leverende grondgebonden installaties geteld voor afgelopen jaar, 40% minder dan de 139 tot nog toe geturfd voor 2021. Dit, gecombineerd met de grotere opgeleverde capaciteit, geeft als resultaat, dat de nieuwe projecten gemiddeld per stuk beduidend groter zijn uitgevallen dan in 2021 (zie ook verderop).

De getoonde inset toont, dat de groei van die aantallen gestaag, en bijna rechtlijnig, tussen de 1 (2011 nieuw) en 29 nieuwe projecten / zonnepark "sites" in 2017 is toegenomen. In 2018 was er een verdrievoudiging, tot, inmiddels, 91 nieuwe zonneparken dat jaar. Nieuw in 2019 zijn er tot nog toe 106 exemplaren terug gevonden, 16% meer dan in 2018. In 2020 zijn alweer 154 exemplaren nieuw bijgebouwd en aan het net gekoppeld. Er zijn 5 exemplaren nieuw gevonden t.o.v. de voorgaande update van april 2022 voor dat jaar. Dit, qua aantal, nieuwe record volume, ligt 45% boven het nieuwe niveau in 2019. 2021 moet het, met de meest recent bekende data, waarbij inmiddels nog eens 9 nieuwe projecten zijn gevonden, met 139 veldinstallaties doen. Dat is 10% minder dan de toename in record jaar 2020. Dit kan echter nog steeds iets worden bijgesteld, al is niet de verwachting dat 2020 ge-evenaard zal gaan worden, daarvoor is het verschil te groot. Bij de capaciteit was het verschil zelfs nog groter t.o.v. 2020 (ruim 19%).

De terugval in 2021, naar voorlopig 84 nieuwe netgekoppelde grondgebonden projecten, is opvallend, maar gezien de enorme problemen met netcapaciteit, beschikbaar personeel, flink opgelopen hardware kosten en lange levertijden, ook weer niet geheel verbazingwekkend. Wel is het zo, dat inmiddels een forse portfolio aan SDE beschikte veldopstelling projecten staat te wachten op realisatie, waar door de project ontwikkelaars al een aardige hoeveelheid manuren en geld in is gestoken, voor de voorbereidingen. Een klein deel daarvan is al (lang) gebouwd, ik verwacht dat daar een groot deel van in 2023 aan het net zal gaan, wat mogelijk tot een tijdelijke opleving in de grafiek voor het huidige jaar zal gaan leiden.

Jaar van oplevering (nog) niet bekend

Er is ook nog een kleine restcategorie zichtbaar in de grafieken. Dit betreft veldopstellingen die beslist al (lang) zijn opgeleverd, maar waarvan nog niet met zekerheid een jaar van oplevering bekend is geworden. Het gaat momenteel om 19 projecten (vorige update nog 18 exemplaren), met een gezamenlijke capaciteit van slechts 445 kWp. Zeer kleine projectjes dus, met een gemiddelde capaciteit van slechts 23 kWp. Wel nog duidelijk boven de strict genomen grens voor de RES doelen (projecten groter dan 15 kWp). Het "grootste" van deze 19 projectjes omvat slechts 182 door Polder PV "getelde" zonnepanelen. Ze tellen mee om "35 Terawattuur" aan elektriciteit uit hernieuwbare bronnen op land in 2030 gerealiseerd te hebben. En die horen dan ook, hoe klein ze ook zijn, beslist in dit overzicht thuis. De meeste instanties kennen talloze van dit soort kleine (en ook de nodige grotere) zonneparkjes helemaal niet, en die zult u dan ook tevergeefs in publieke overzichten zoeken. Polder PV heeft deze wel, en vindt zelfs regelmatig nieuwe exemplaren, ook uit eerdere jaargangen.

De meesten ervan zijn al van wat oudere, doch nog niet met zekerheid te bepalen datum, vandaar dat in de cumulatieven grafiek, deze categorie vanaf het jaar 2016 is opgenomen in de eindejaars-volumes (eerste ijkjaar voor aanwezigheid voor de meeste projecten). Soms wordt achteraf van dergelijke kleinere projecten alsnog het jaar van oplevering "gevonden" in nieuwe bronnen, dan wordt het betreffende project vervolgens naar het correcte kalenderjaar overgeheveld.

Kwartaal en half jaar segmentaties

In een vorige update heb ik voor een enigszins verantwoorde voorspelling voor, aanvankelijk, 2020, ook uitgerekend wat de nieuwe capaciteit verdeling over de kwartaal en halfjaar volumes was bij de klassieke veldopstellingen. Naar aanleiding van die eerste screening, heb ik de data van de laatste drie jaren op een rijtje gezet, om te kijken of daar iets van een seizoensmatige trend uit is te halen. En om te kijken of er een asymmetrische verdeling is over de kwartalen respectievelijk "half-jaren". Afgeronde volumes per kwartaal en half-jaar, optellingen kunnen door afrondingen niet mooi uitkomen. Kwartalen QI-QIV vooraan, gevolgd door twee half-jaren HI en HII.

Nieuw volume per periode	QI		QII		QIII		QIV			HI		HII
	MWp	%	MWp	%	MWp	%	MWp	%		MWp	%	MWp	%
2020	226	22	111	11	320	31	391	37		337	32	711	68
2021**	260	31	140	17	160	19	286	34		400	47	445	53
2022*	415	45	153	16	202	22	157	17		569	61	360	39

Voor 2020 was het verschil, ook met de huidige, weer iets bijgestelde cijfers, opvallend. De verdeling was 22%, 11%, 31% en 37% van de jaarlijks toegevoegde capaciteit over de vier kwartalen. Met dus een duidelijke nadruk op het laatste kwartaal voor het toegevoegde nieuwe volume. Sterker nog, bij de half-jaar volumes resulteert dit in 32% resp. 68% in het eerste en tweede half jaar, bij 44% van het aantal projecten in de 2e jaarhelft gerealiseerd (details hier niet getoond). Een duidelijk zwaartepunt in het tweede half-jaar, dus. Tot nog toe tekent voor 2021 zich een veel minder scherp contrast af. Met in de vier kwartalen 31%, 17%, 19%, en 34% van het jaarvolume m.b.t. de capaciteit. Resulterend in een evenwichtiger verdeling van 47% resp. 53% over de 2 jaarhelften. Waarbij echter wel maar 42% van het aantal projecten dat jaar in de tweede jaarhelft werd opgeleverd.

De eerste data voor 2022 laten weer een flink afwijkende verdeling zien, in de kwartaal volumes 45%, 16%, 22%, resp. 17%, met dus een hoog aandeel voor het eerste kwartaal. En voor de half-jaren in een verdeling die tegengesteld is aan die van 2020, namelijk 61% in het eerste half jaar, en maar 39% in de tweede jaarhelft. Mogelijk zullen nieuwe, meer gesettelde cijfers voor 2022, deze verhoudingen nog enigszins gaan veranderen, maar hier lijkt al duidelijk sprake van een andersoortige verdeling dan in de voorgaande jaren. Een "uniforme" voorspelling op basis van de verdeling over de seizoenen is dus niet te geven, met deze 3 jaren als basis.

Systeemgemiddelde capaciteit nieuwe projecten

Uit de capaciteiten en de aantallen projecten zijn, als vanouds bij Polder PV, de belangrijke systeemgemiddelde capaciteiten berekend van de nieuw per kalenderjaar gebouwde projecten. De evolutie ervan is in de hierboven afgebeelde grote grafiek weergegeven als een grijze curve, met aparte bijbehorende Y-as (linker-zijde). Meerdere weergegeven waarden zijn licht gewijzigd t.o.v. voorgaande updates, als gevolg van aanpassingen in de primaire dataset. Zoals was te verwachten, groeit die gemiddelde capaciteit sterk, van (bijgesteld) 461 kWp in 2015, tot 4,8 MWp in 2018, ruim 10 maal zo groot. In 2019 is er een lichte terugval van de nieuwe capaciteit per project, naar 4,7 MWp. Die tijdelijke terugval werd echter alweer door een nieuw record, gemiddeld 6,8 MWp per grondgebonden installatie, in 2020 al naar het korte termijn geheugen verbannen. Met de huidige status van de data voor 2021, is het eerder vastgestelde (voorlopige) gemiddelde van 6,7 MWp momenteel duidelijk onderboden, met nog maar 6,1 MWp gemiddeld voor de 139 tot nog toe gevonden netgekoppelde nieuwe projecten in dat jaar. Duidelijk lager dan in "record" (corona) jaar 2020, maar blijvend hoog.

De in een vorige update aangekondigde vermoedens van verdergaande schaalvergroting, ook bij de zonneparken, zijn met de momenteel gevonden nieuwe netgekoppelde projecten volledig uitgekomen. De reeds bekende 84 nieuwe projecten hebben namelijk al een zeer hoog gemiddelde capaciteit van 11,1 MWp. Dit kan later in het jaar beslist nog wel neerwaarts aangepast gaan worden, als ook nog onbekende kleine(re) projecten ontdekt worden die in dat jaar netgekoppeld blijken te zijn opgeleverd. Maar vermoedelijk zal het gemiddelde vermogen van de nieuwe projecten in dat jaar substantieel zeer hoog blijven. Met een nieuw record tot gevolg.

Een al wat ouder project, al was het "toen" een aardig exemplaar. 1 van de 2 zonneveldjes op het terrein van de voormalige IJsselcentrale van Engie, zuidelijk van Zwolle, met tafels met 2 panelen portrait geplaatst, in een vrij "ruime" opstelling op pal zuid. De centrale, nog aanwezig toen wij in september 2016 langs dit project fietsten, is inmiddels al lang gesloopt (zie archief bij RTV Focus, zie ook foto reportage van de bouw van het zonnepark). Met 3.360 zonnepanelen was het destijds een van de grotere projecten, nu staat het pas op de elfde plek van grotere PV installaties in gemeente Zwolle, meestal bestaand uit veldopstellingen, 2 grote floating solar installaties, en zelfs enkele grotere rooftops. Het project valt in Polder PV's categorie 500-1.000 kWp, de oude SDE beschikking van iets meer dan 1 MWp is echter nooit door RVO aangepast.

Markt-impact groei zonneparken bij de nieuwe jaarvolumes

Het totale volume van zonneparken bij de nieuwbouw is al zeer sterk is gegroeid in de laatste jaren, en zal een significante impact krijgen, bovenop de al massaal ontwikkelde hoeveelheden op de daken, van residentieel, tot daken van zeer grote distributiecentra. Dat laat ik zien in onderstaande, aangepaste tabel, waarbij ik gebruik heb gemaakt van de laatste CBS "totaal" cijfers op dit gebied (status update 15 december 2022), en mijn nieuwbouw cijfers voor uitsluitend de "klassieke" grondgebonden zonneparken. Dit is een update van de tabel getoond in mijn overzicht van april 2022. Voor de grotere volumes heb ik afgerond op "hele MWp".

Nieuw jaarvolume (YOY, capaciteit in MWp)	Nieuw volume zonneparken PPV (MWp)	Nieuw volume NL cf. CBS (MWp)	Aandeel ZP's op totaal volume (%)
2014	0,53	357	0,15%
2015	8	519	1,5%
2016	44	609	7,2%
2017	81	776	10,4%
2018	438	1.698	25,8%
2019	498 †	2.617	19,0%
2020	1.048 †	3.882	27,0%
2021**	846 †	3.803	22,2%
2022 HI*	569 *	1.946	29,2%
2022*	928 *	3.900 ?	23,8 % ?

Met † heb ik in de tweede kolom aangegeven dat volgens de meest recente inzichten, en met de meest actuele data, de geaccumuleerde capaciteiten van klassieke grondgebonden zonneparken, voor het betreffende jaar, (licht) zijn gewijzigd sedert de vorige update. Hiermee zijn voor die jaren ook de relatieve percentages weergegeven in de laatste kolom (licht, tot, voor 2022, fors) gewijzigd. De status voor 2020 is voor de CBS cijfers definitief, voor 2021 nog steeds "nader voorlopig". Voor 2022 zijn alleen nog "voorlopige" data voor het eerste half jaar bekend. Ik heb de status uit mijn projecten overzicht gebruikt om voor die peildatum (eind juni 2022) ook een vergelijking te kunnen doen met de nationale totaal cijfers. Het reeds fors aangepaste nieuwe totale jaarvolume van het CBS is voor 2021 met twee sterretjes aangegeven in de tabel, en is nog steeds "nader voorlopig". Het kan beslist ook nog zo zijn dat de cumulatie voor de capaciteit van grondgebonden zonneparken in de projectsheets van Polder PV nog enigszins kan wijzigen voor met name de recentere jaren, resulterend in een bij te stellen relatief aandeel percentage in de laatste kolom.

Afgezien van bovenstaande: met de licht bijgestelde cijfers wordt bevestigd dat we in 2020 een historische gebeurtenis hebben meegemaakt in Nederland. In dat jaar is voor het eerst een nieuw jaarvolume van meer dan 1 GWp aan klassiek grondgebonden zonneparken gerealiseerd (1.048 MWp).

Met de huidige, nog voorlopige CBS cijfers voor 2021, alweer bijgesteld naar 3.803 MWp nieuwbouw, en de ook nog zeker niet "definitieve" data voor de status van de zonneparken in dat jaar, blijkt voorlopig sprake van zowel een absolute, als een relatieve terugval, naar 846 MWp nieuw volume aan klassieke grondgebonden PV-projecten. Dat is wel 70% hoger dan de aanwas van 498 MWp aan zonneparken in 2019.

Voor 2022 zijn er alleen nog zeer voorlopige data voor het eerste half-jaar, van het CBS. Ondanks problematische markt omstandigheden, toch weer een forse groei van 1.946 MWp in de hele markt. Ook de status van (netgekoppelde) zonneparken is natuurlijk nog lang niet zeker voor het hele jaar, gezien de historie van flinke aanpassingen, late administratieve wijzigingen e.d. De huidige bekende data komen bij Polder PV neer op 569 MWp nieuwe capaciteit in het eerste half jaar, en 928 MWp in het gehele kalenderjaar (zie ook de nieuwe kwartaal- en half-jaar segmentatie tabel eerder weergegeven).

We zien aan de aandelen van de nieuwbouw aan zonneparken per kalenderjaar, in de laatste kolom, dat dit rap is toegenomen, van verwaarloosbaar in 2014, via 1,5% in 2015, 7,2% in 2016, en 10,4% in 2017, tot al bijna 26% in toenmalig record jaar 2018. In 2019 lijken de nieuw toegevoegde zonneparken iets aan betekenis ten opzichte van het totaal volume te hebben ingeboet, met een aandeel van 19,0%. In 2020 is dat alweer een nieuw record niveau geworden van 27,0% van de totale nieuwe capaciteit die in heel Nederland is bijgeplaatst in dat jaar. Wat dus, impliciet, ook betekent, dat zelfs in 2020, de overgrote meerderheid aan nieuwe zonnepanelen op daken is geplaatst. En dat zal ook het geval blijven in de komende jaren.

In 2021 is er een relatieve terugval van de capaciteit aan zonneparken wat in dat jaar werd toegevoegd, met 22,2% van het totale volume inmiddels onder het niveau komend van 2018. Met de nog zeer voorlopige data beschikbaar tm. het eerste half-jaar van 2022, lijkt de impact echter weer te zijn toegenomen, tot zelfs 29,2% van het nieuwe totaal volume rond die peildatum. Aan die ogenschijnlijk positieve relatieve verhouding kan in een later stadium beslist nog flink wat gaan wijzigen, als "definitieve" cijfers voor afgelopen jaar beschikbaar komen, dus dat kan zeker ook weer lager gaan worden.

Holland Solar had nog een zeer voorlopige prognose afgegeven van mogelijk 3.900 MWp nieuwbouw in de totale Nederlandse markt in 2022, volgens de EU Market Outlook for Solar Power 2022-2026, van de Europese branche organisatie SPE. Op basis van die eerste prognose van de Nederlandse branche organisatie, zou met dat cijfer als uitgangspunt, de reeds gevonden 928 MWp aan klassieke veldopstellingen dat jaar door Polder PV goed zijn voor bijna 24% van het totale nieuwe volume (in grijs weergegeven cijfer / percentage in de tabel). Zoals we de laatste jaren hebben gezien, kunnen jaar volumes later nog flink opgeschroefd gaan worden, zodat het aandeel grondgebonden veldopstellingen op het totaal in relatieve zin weer af zal nemen. Op welk percentage dat dan uiteindelijk neer gaat komen, zullen we pas in een zeer laat stadium te weten komen, als alle cijfers enigszins zullen zijn "gesetteld". Uiteraard zal Polder PV trouw deze wijzigingen in kaart blijven brengen, en daarover rapporteren, zoals u gewend bent.

Overeind blijft, dat reeds "een zeer significant volume" in de Nederlandse zonnestroom markt "in het veld" is gerealiseerd in de afgelopen vijf jaar, tussen de 19 en (minimaal) 27% per kalenderjaar. Wat een belangrijke boodschap aan de bevolking is: "Als je dit (in het geheel) niet wilt, moet je minimaal een vijfde tot een kwart deel van de totaal gerealiseerde capaciteit 'ergens anders' vandaan zien te toveren". Bovendien met de reminder: alle andere reeds gerealiseerde, meer exotischer installaties zoals drijvende zonneparken etc., zijn hier nog niet in meegerekend. Als je die ook tot de categorie "veld-installaties" zou rekenen, wordt het aandeel daarvan nog een stuk groter ... (zie verderop).

---

(2) Grondgebonden PV projecten aantallen en capaciteiten - accumulaties EOY

In de tweede grafiek geef ik de status weer van de accumulaties van de aantallen en capaciteiten van grondgebonden zonneparken aan het eind van elk kalenderjaar (EOY), en het daar van afgeleide systeemgemiddelde van die geaccumuleerde volumes. Alles, wederom, met de meest recent beschikbare data in de overzichten van Polder PV. Hierin zijn wederom twee "historische piketpalen" weergegeven.

Grafiek accumulatie zonneparken EOY

In de grafiek is de "rest categorie" van 19 kleine grondgebonden projectjes, met een gezamenlijk vermogen van 0,4 MWp, waarvan het jaar van netkoppeling (nog) niet met zekerheid vastgesteld kon worden ditmaal, ter verduidelijking, achteraan, rechts, weergegeven. Deze oudere projectjes zijn, op basis van wel bekende satelliet foto beelden, al voor 2016 opgeleverd, en kunnen dus vanaf dat jaar virtueel worden meegeteld bij de grote massa projecten waarvan het jaar van netkoppeling wel duidelijk is. Derhalve, zijn de werkelijke cumulaties op de peildatum 23 januari 2023, voor kalenderjaar 2022: 664 + 19 = 683 (aantallen, inset), resp. 3.892,3 + 0,4 = 3.892,7 MWp (capaciteit, grote grafiek). Vergelijkbare optellingen zijn te maken voor de kalenderjaren 2016 tm. 2021. "jvi" = jaar van ingebruikname (= netkoppeling = 1e groene stroom productie).

Uiteraard is de snelle toename van de evolutie van de grondgebonden zonneparken in Nederland ook bij de eindejaars-accumulaties (EOY) zeer duidelijk zichtbaar. Volgens de deels bijgestelde detail data verzameld door Polder PV, groeiden de volumes van 135 MWp EOY 2017, via 573 MWp EOY 2018, door naar bijna 1.071 MWp EOY 2019. Die eerste GWp werd in de status update van 8 december 2019 reeds aangekondigd door Polder PV.

In 2020 ging er alweer een zeer dikke schep bovenop. Met de huidige, aangepaste data, is al een niveau bereikt van ruim het dubbele niveau, ruim 2.118 MWp. Deze tweede "Gieg" is dus al binnen een jaar bereikt, zoals in een eerdere update reeds werd gesuggereerd door Polder PV.

2021 is nog niet zeker, omdat nog de nodige info over reeds gebouwde zonneparken in dat jaar ontbreekt, maar wel al meer geconsolideerd t.o.v. de voorgaande update van april 2022. Eind van dat jaar heeft Polder PV al 2.964 MWp aan opgeleverde grondgebonden zonneparken staan, dus het wordt nog even spannend of met latere updates wellicht de 3e piketpaal, 3 GWp, mogelijk dat jaar al bereikt zou kunnen zijn.

Vergelijkbare, en nog grotere onzekerheden gelden voor de status eind 2022, waarvoor nog veel informatie ontbreekt. Met name de voor deze overzichten essentiële status van de netkoppeling aan het einde van dat jaar is in de nodige gevallen nog niet bekend, of onzeker. Met de huidige bekende gegevens, zitten we eind van het jaar 2022 echter alweer zeker op 3.892 MWp aan geaccumuleerde capaciteit in uitsluitend grondgebonden zonneparken. Dus ook hier wordt het nog spannend, of wellicht de vierde piketpaal, 4 GWp aan veldopstellingen, al "in de buurt is gekomen", of dat de overschrijding daarvan pas begin 2023 zal gaan gebeuren.

CAGR grondgebonden installaties
Als we naar de Compound Annual Growth Rate cijfers kijken voor de grondgebonden zonneparken in Nederland, in de periode 2011-2022, is de gemiddelde jaarlijkse groei extreem hoog geweest, 81%/jaar bij de aantallen projecten, en zelfs 194%/jaar bij de capaciteiten. Beperken we ons tot de impact in de SDE subsidie periode vanaf 2015 (toen met name de eerste beschikkingen afgegeven onder SDE 2014 werden gerealiseerd), zitten we nog steeds met hoge gemiddelde groei cijfers in 2015-2022: 49%/jaar bij de aantallen projecten, en een nog steeds zeer hoge 134% gemiddelde toename per jaar, wat de capaciteits-groei betreft.

Nieuwe mijlpalen - 3 en 3,5 GWp aan grondgebonden zonneparken reeds achter de rug

De mijlpaal 3,0 GWp aan grondgebonden zonneparken, werd op 28 maart 2022 in de projecten sheet van Polder PV bijgeschreven. Het ging daarbij ditmaal om een flinke nieuwe "knaap", Zonnepark Mosselbanken van Gutami in Hoek (Terneuzen, Zld), met ruim 111 duizend zonnepanelen op het lege bedrijventerrein Valuepark Terneuzen westelijk van de Braakmanhaven. De oplevering van dat 60 MWp grote zonnepark (het grootste van Zeeland, wat groter dan het in 2018 aan het net gekoppelde Scaldia project op de grens van Vlissingen / Borsele), is vrij uitgebreid in de pers gemeld. Zie o.a. het artikel in PZC van 28 maart 2022.

Ook de 3,5 GWp piketpaal mag niet onvermeld blijven. Die werd door Polder PV bijgeschreven op 28 juli 2022, en werd gepasseerd door opname van het nu nog grootste zonnestroom project van Nederland, gebouwd op het grootste (noordelijke) deel van het omvangrijke golfbaan complex van Dorhout-Mees in Biddinghuizen (Fl.). Dit 144 MWp grote project van SolarFields is op een Gesloten Distributie Systeem (GDS) aangesloten om de beschikbare netcapaciteit in de regio zo efficiënt mogelijk te kunnen benutten. Ook het eerder opgeleverde omvangrijke, ruim 90 duizend zonnepanelen tellende carport project op 35 hectare, van de hand van dezelfde ontwikkelaar, bij het Lowlands / Walibi terrein, is op genoemd GDS systeem aangesloten. En, alsof dat nog niet genoeg was, wordt het project middels batterijen, en met de specialistische inzet van energieleverancier Scholt Energy, ook nog ingezet om mee te helpen de balans van de elektriciteits-stromen in de regio op orde te houden (bericht SolarFields van 30 januari 2023).

Gezien de enorme, onder diverse SDE subsidie regimes beschikte volumes voor zonneparken, zullen de volgende piketpalen van 4 GWp (mogelijk al gepasseerd) en 5 GWp niet heel erg lang op zich laten wachten, al zullen netproblemen wel wat vertraging van het bereiken daarvan gaan opleveren. Er staat sowieso al 4,7 GWp aan SDE ("+" en "++") beschikkingen voor uitsluitend deze categorie klaar, dus er gaat nog heel erg veel bijkomen de komende jaren. Grondgebonden zonneparken horen er dan ook al helemaal "bij", en brengen zeer substantiële volumes in die met geen mogelijkheid zijn uit te gummen, noch door - vooralsnog volstrekt fictieve - alternatieven zijn in te ruilen. Er is geen enkele andere "optie" die met zo'n hoog tempo zulke grote hoeveelheden duurzaam productie vermogen, en dus een hoog, snel te realiseren fysiek productie- en CO2 reducerend potentieel, kan leveren. Tegen een zeer acceptabele "prijs".

Zonneparken domineren grootste projecten overzicht (realisaties) & capaciteit verhouding t.o.v. grootste rooftop projecten

In mijn grote projecten spreadsheets kan ik goed bepalen wat de verhouding is tussen de grootste opgeleverde zonneparken in Nederland, en de grootste gerealiseerde dakgebonden systemen (voor de incrowd: rooftops). Ik deed dat voor het eerst in de vorige twee updates, dus het is weer interessant om deze verhouding opnieuw te bepalen, met de laatste stand van zaken, en met een iets gewijzigde benadering van de harde data.

Bij de honderd grootste PV projecten van Nederland (totaal vermogen dik 2,9 GWp) tel ik momenteel slechts 9 rooftop projecten, waar onder het reeds genoemde byzondere carport project te Biddinghuizen (die ik in een separate categorie vrijstaande carports indeel). Verder zitten bij die top 100 nog eens 9 drijvende zonneparken, de rest, 82 projecten, zijn uitsluitend grondgebonden veldopstellingen. Kijken we naar de geaccumuleerde capaciteiten, hebben genoemde 9 rooftops een aandeel van slechts 6,2% van genoemde ruim 2,9 GWp, de drijvende zonneparken 6,4%. De rest, 87,4% van dat volume, bijna 2,6 GWp, valt toe aan de uitsluitend grondgebonden veldopstellingen. In de vorige update, waren er nog 8 rooftop projecten incl. carport Biddinghuizen in de top 100 te vinden, in de update van augustus 2021 waren het er nog 14. De spoeling wordt dunner, en zeer grote rooftop projecten blijven zeldzaam.

Kijken we naar de 25 grootste gerealiseerde veldopstellingen, hebben deze reeds een vermogen van 1.460 MWp, nemen we uitsluitend de 25 grootste rooftop projecten (incl. de zeer grote carport Biddinghuizen), komen we maar tot 337 MWp. Een factor 4,3 maal verschil tussen deze twee project categorieën. Dit betekent, dat het vrijwel onmogelijk zal zijn, om "potentieel van veld-opstellingen op land" in te ruilen voor (af te dwingen cq. te verplichten !) potentieel op grote industriële daken. Dat gaat nooit lukken, het verschil in gemiddelde omvang van deze 2 typen projecten is enorm groot, en realisatie van grote rooftop projecten in korte tijd kunt u wel helemaal op uw buik schrijven. Ze worden wel degelijk aangelegd, zelfs in een versneld tempo, maar het volume wat ingebracht wordt door grote rooftops is doodgewoon véél kleiner dan de grote hoeveelheden capaciteit die worden gerealiseerd in veld-opstellingen. Als je om wat voor reden dan ook, de veld-opstellingen fors zou willen afremmen, snij je diep in eigen vlees, want het wordt onmogelijk om een hoog tempo te houden bij de pas gestarte energietransitie (in dit geval: duurzame elektra).

De boodschap blijft in ieder geval kristal helder: de hoge volumes inbrengende grote projecten, die essentieel zijn voor het behalen van lokale en nationale RES doelstellingen, worden compleet gedomineerd door veld-opstellingen, met op afstand ook nog eens drijvende zonneparken. De ook gerealiseerde (zeer) grote rooftop projecten vormen daarbij de spreekwoordelijke "kers op de taart". Hier zal ik binnenkort nog kort op terugkomen.

Mijlpaal in wording - van 600 naar 700 zonneparken

Over het bereiken van de 600 veldopstellingen in Nederland heb ik in de vorige update reeds bericht. Lees de paragraaf aldaar. We zijn inmiddels op weg naar de 700, in deze update heb ik al 683 zonneparken, van klein (boven RES drempel, dus groter dan 15 kWp), tot groot, opgenomen. Ondertussen heb ik alweer 1 klein ouder project ontdekt, dus de status is nu 684 exemplaren. Een aanzienlijk deel van de kleinere projecten houdt Polder PV reeds jaren separaat bij. Dat zijn vaak kleine veldopstellingen bij huis of op het erf van een bedrijf, waar vrijwel nooit iets over in de publieke ruimte wordt gezegd. Maar die wel aardig populair beginnen te worden.

Gemiddelde capaciteit veldopstellingen

In de grote grafiek is wederom het verloop van de systeemgemiddelde capaciteit van de eind van elk jaar geaccumuleerde zonneparken getoond (grijze streepjeslijn, met aparte Y-as, links). Afgezien van de niet erg "representatieve" periode 2011-2014, met marginale volumes inclusief lichte terugval in 2014, is de groei van de gemiddelde capaciteit van alle projecten continu doorgezet. Van 252 kWp eind 2015, via 1,5 MWp eind 2017, 3,2 MWp eind 2018, naar al ruim 3,7 MWp eind 2019. Aan het eind van 2020, zou de systeemgemiddelde capaciteit van alle grondgebonden zonneparken al opgelopen kunnen zijn naar 4,8 MWp. Ruim drie maal het gemiddelde drie jaar eerder. In 2021 is dat alweer verder bijgeplust naar gemiddeld 5,1 MWp per project. En met de huidig bekende data voor 2022, staat de teller alweer op gemiddeld 5,9 MWp per zonnepark. Een duidelijke aanwijzing, dat de grotere zonneparken een flinke impact gaan krijgen op de totale volumes. 5,9 MWp is het equivalent van al 11.800 moderne zonnepanelen à 500 Wp, bij een oppervlakte claim van gemiddeld 5,0 hectare. Afhankelijk van nog te verwachten wijzigingen in de mix aan gerealiseerde volumes van de kleinere én de grote grondgebonden projecten, zal de gemiddelde capaciteit aan het eind van 2022 mogelijk nog verder kunnen gaan oplopen, of iets kunnen afnemen, afhankelijk van de aard van de data bijstellingen.

Bij bovenstaande getallen dient ook goed beseft te worden, dat door regelmatige vondsten van kleine zonneveldjes her en der in Nederland, de gemiddeldes flink worden gedrukt per project. Als ik dus vaker dergelijke kleine opstellingen blijf vinden tijdens mijn zoektochten, wat afgelopen jaren regelmatig is geschied, zal het gemiddelde per project lager gaan uitpakken. De significante, zeer grote veldopstellingen zijn uiteraard gemiddeld genomen vele malen groter dan dat gemiddelde.

Vergelijking EOY status zonneparken bij Polder PV met cijfers van het CBS en andere bronnen

In mijn zonnepark update van 8 december 2019, en later in de analyses van 22 juni 2020, en die van 5 januari 2021, 12 augustus 2021, en 26 april 2022, heb ik reeds uitgebreid stilgestaan bij de verschillen tussen de nauwkeurige data van Polder PV op het gebied van zonneparken, en de sterk daarbij achterlopende data van zowel RVO (uitsluitend SDE beschikkingen), resp. het CBS, waar veel volume ook nog steeds onbekend is. In de huidige update gaan we opnieuw vergelijken met de meest recente data van het nationale statistiek instituut. We doen dit, uiteraard, voor de eindejaarsvolumes, en ditmaal ook voor de status medio 2022, waarvoor het CBS eind vorig jaar voor het eerst voorlopig detail cijfers heeft gepubliceerd. Uiteraard treden er ook bij de nieuwe jaarvolumes verschillen op, die zijn / worden afgeleid van de EOY cijfers. Het CBS heeft (nog) geen tabel gepubliceerd met de evolutie over de jaren in 1 overzicht, wat de door hen gesuggereerde volumes aan zonneparken betreft. In ieder geval niet over de jaren tm. 2018.

CBS rekent drijvende zonneparken mee bij "veld" installaties

Het oudere cijfer voor 2017, 98 MW, komt uit de CBS tussen rapportage van 26 april 2019. Het aangepaste cijfer voor 2018 (533 MWp) en een voorlopige afschatting voor 2019 vinden we in de reeds eerder door Polder PV besproken CBS maatwerktabel van juni 2020 terug. Nieuwere cijfers worden gegeven in de tabel "Zonnestroom; vermogen en vermogensklasse, bedrijven en woningen, regio", aangepast op 15 december 2022. Deze bevat nu de definitieve cijfers voor 2019 en 2020, nader voorlopige voor 2021, en een eerste nog zeer voorlopig afschatting voor de status medio 2022.

Daarbij moet meteen een heftige disclaimer. Onder genoemde categorie "groot vermogen" dient volgens het CBS te worden verstaan: "Het groot vermogen is verder uit te splitsen naar zonnestroom op dak en op land (veld). Installaties op binnenwateren worden gerekend tot veldinstallaties". En, nieuw in de toelichting in de huidige update, "installaties boven een parkeerplaats tot de dakinstallaties". Kennelijk rekent het CBS dus floating solar (in Nederland tot nog toe op 2 kleine experimenten op de Noordzee na, exclusief op zandwinnings-plassen en andere "binnenwateren" geplaatst) ordinair tot de véél grotere, door Polder PV daar hard van gescheiden categorie van de fysieke grond (niet zijnde "water") gebonden "veld" opstellingen. En rekent dus in principe, als ze tenminste alle installaties daadwerkelijk zou kénnen, "te veel vermogen" toe aan hun gekunstelde "veldopstelling categorie". Ik kom daar later in deze analyse, in paragraaf 8, nog op terug, maar voor de vergelijking met mijn harde, gesegregeerde data, hanteer ik in onderstaande tabel dus genoemde volumes aan zogenaamde "veld-opstellingen volgens het CBS" (inclusief floating solar). De door mij separaat gehouden categorie "vrijstaande solar carports en vergelijkbare installaties" (zoals bijv. agri-PV projecten), worden door het CBS kennelijk allemaal in de enorme, en daardoor "geanonimiseerde" categorie zon op daken gegooid. Zonder dat te herleiden is, of hun indeling dan wel "correct" is gedaan.

Genoemde CBS data heb ik in rood in onderstaande tabel, kolom 2, toegevoegd, achter mijn waarnemingen die op exacte project data voor uitsluitend grondgebonden veld-opstellingen (niet zijnde floating solar of anderszins) zijn gebaseerd, en die meestal beduidend groter zijn dan wat CBS "kent". De meest recente status van de totale markt cijfers zijn op 15 december 2022 door het CBS gepubliceerd. Deze zijn in de derde kolom opgenomen.

De qua volumes kleine categorie met nog onbekend jaar van oplevering in de project sheets van Polder PV, is vanaf 2016 bij de EOY accumulaties geteld, omdat het bijna uitsluitend oudere projectjes betreft die op satellietfoto's van dat jaar al aanwezig waren. Dit maakt, gezien de bijgeschreven geringe volumes, vrijwel niets uit voor de resulterende eindstanden. Er wordt aan gewerkt om meer zicht te krijgen op het (waarschijnlijke) jaar van oplevering voor deze kleinere installaties. Hier hoop ik in een volgende update meer duidelijkheid over te kunnen geven.

Capaciteit eind van kalenderjaar (EOY, in MWp)	Accumulatie grondgebonden zonneparken PPV links. In rood (rechts) opgaves CBS (= vv + FS)!		EOY volume NL cf. CBS (MWp)	Aandeel ggb ZP's op totaal volume CBS cf. cijfers Polder PV (%)
2014	2,2		1.007	0,2%
2015	10		1.526	0,7%
2016	54		2.135	2,5%
2017	135	(98)	2.911	4,6%
2018	573	(533)	4.609	12,4%
2019	1.071 †	(1.039)	7.226	14,8%
2020	2.118 †	(2.101 †)	11.108 †	19,1%
2021**	2.964 †	(3.005 †)	14.911 †	19,9%
2022 HI * ¹	3.533	(3.428)	16.857	21,0%
2022 *	3.892 †	(onbekend)	(onbekend)

vv = vrijeveld opstelling "klassiek"; FS = floating solar, grote zonneprojecten drijvend op (binnen) water.
¹ Status medio 2022 HI berekend op basis van spreadsheet gegevens Polder PV; CBS publicatie 15 dec. 2022

Data van Polder PV gemarkeerd met † zijn (licht) gewijzigd t.o.v. de status van april 2022, tevens zijn gewijzigde EOY volumes van het CBS t.o.v. de voorgaande update hiermee gelabeled. De EOY status voor 2019 en 2020 is voor CBS "definitief", die voor 2021 zijn, ondanks al eerder doorgevoerde, forse wijzigingen voor dat jaar, nog steeds een nader voorlopige afschatting. 2022 is bij Polder PV al behoorlijk in het vizier, maar ook hier kan nog wel het een en ander in wijzigen gezien het verloop van de data historie. Aangezien het CBS alleen nog een cijfer voor het eerste half jaar heeft gepubliceerd, heb ik in de op-een-na-laatste regel de status in mijn spreadsheet ingevoegd, om een zeer voorlopige berekening voor het relatieve aandeel op dat peil moment te kunnen maken.

Ook aan de relatieve aandelen van de eindejaars-accumulatie van de capaciteit aan zonneparken (laatste kolom), is het forse tempo te zien van de versnelling van de betekenis van dergelijke projecten. In 2014 nog marginaal, 0,2% van het totale eindejaars-volume, tot 12,4 procent in 2018. Het aandeel voor het geaccumuleerde volume eind 2019 is al gestegen naar 14,8%, een jaar later is het aandeel alweer op 19,1% uitgekomen. Met nog wel wat cijfermatige aanpassingen te verwachten voor 2021, zitten we eind van dat jaar, met de meest actuele Polder PV data, en het huidig gecommuniceerde eindejaarsvolume voor de hele markt van het CBS, eind dat jaar al op bijna 20%, een vijfde van het totaal aanwezige volume in ons land, in de vorm van uitsluitend klassiek grondgebonden zonneparken.

Medio 2021 is dat alweer opgelopen naar 21,0%, maar hier past het waarschuwende vingertje van Polder PV bij: deze data zijn nog zeer voorlopig, en kunnen nog behoorlijk wijzigen. Zeker ook in de relatieve berekening in de laatste kolom, die immers afhankelijk is van nog onzekere basis inputs. Zie paragraaf 8 voor een eerlijke vergelijking tussen de status bij het CBS ("veldopstellingen incl. floating solar"), en de totale impact, als we ook de wat meer byzondere "niet klassieke rooftop" project volumes mee gaan tellen.

1 van de 2 grotere zonneparken waarmee destijds het Zuid-Hollandse Goeree-Overflakkee in 1 keer eenzaam aan kop kwam te liggen, o.a. in de RES ratings. Het door het in Pijnacker gevestigde Sunstroom ontwikkelde dubbel project op twee locaties werd eind 2018 opgeleverd, en is, zoals te doen gebruikelijk met dit soort kapitaalkrachtige "assets", doorverkocht aan het grote Duitse investerings-huis Encavis (voormalig Capital Stage). Het afgebeelde, bijna 10 MWp grote project is het kleinere zonnepark bij Melissant, ligt dicht tegen de slikken van het Natura 2000 gebied van het Grevelingenmeer aan, maar zal de meeste toevallige bezoekers in deze afgelegen contreien vermoedelijk volledig ontgaan, omdat er hoge dijkjes voor liggen, zodat er vanaf de openbare weg niets van is te zien (zie ook achtergrond).

---

(3) Zonneparken per grootteklasse

In onderstaande derde grafiek heb ik alle tot nog toe door mij gevonden en geklassificeerde "klassieke" grondgebonden zonneparken onderverdeeld in de al langer door Polder PV gehanteerde grootte categorie indeling. Zo wordt duidelijk waar de grootste volumes zitten, en welke klasse het meest bijdraagt aan de onstuimige groei in deze belangrijk geworden marktsector in Nederland. De overige typen "veld" installaties zoals de drijvende zonneparken, vrijstaande carports e.d., zitten hier wederom niet bij, zie daarvoor paragraaf 8.

Polder PV onderscheidt 7 grootteklassen vanaf (groter dan) 15 kWp. Er zijn waarschijnlijk honderden kleinere projectjes die buiten de scope van deze analyse vallen, en die vrijwel onbenoemd blijven in de pers. Polder PV probeert die wel bij te houden in een apart overzicht. Het zijn vaak toevalstreffers gevonden tijdens fietstochten zoals dit exemplaar op Nieuwjaarsdag 2021, en deze sjieke tijdens een fietsvakantie in Noord-Brabant. Of ontdekt tijdens scans van satellietfoto's, toevallige "encounters" op websites van installateurs, e.d. Soms vinden we de kleinere installaties op vrij onverwachte plekken (voorbeeld). In de grafiek gaat het echt om "het grotere werk", installaties groter dan 15 kWp (uitgangspunt voor de RES indeling), en laten we het kleine grut dus links liggen.

Bij de aantallen, in de inset linksboven, blauwe kolommen, ligt het zwaartepunt links, bij de categorieën 50 tot 500 kWp (151 projecten, 9 meer dan in de vorige update van april 2022) en 1 tot 5 MWp (157 exemplaren, 16 meer), met een "gat" in de kennelijk niet erg populaire grootteklasse 500-1.000 kWp (slechts 74 stuks, 10 meer). Wat waarschijnlijk te maken heeft met een combinatie van hoge grondkabel en aansluitkosten in relatie tot de berekende financiële opbrengsten voor dergelijke projecten. Natuurlijk vinden we ook een hoog aantal bij de kleinste categorie, installaties op de grond van > 15 tot 50 kWp, 120 stuks (alweer 22 meer). Ook die kleine categorie wordt vaak compleet over het hoofd gezien in de pers, en zelden inhoudelijk benoemd.

We vinden verder al een opmerkelijk aantal van 118 klassieke grondgebonden systemen in de al grote categorie 5 tot 15 MWp (percelen tot grofweg zo'n 15 hectare). Dat zijn er 11 meer t.o.v. de vorige update. De twee grootste project categorieën, 15-30 MWp, resp. groter of gelijk aan 30 MWp, hebben 34 resp. 29 realisaties staan. Dat betreft toenames van 5, resp. 6 exemplaren sedert de status van april 2022.

Het totaal aan getelde projecten > 15 kWp is al toegenomen tot 683 exemplaren, 79 meer dan in de vorige update. Hier vallen 19 kleine projectjes onder, waarvan het jaar van inbedrijfstelling (nog) niet bekend is. Al met al lijkt het hier dus om relatief bescheiden toenames van de aantallen te gaan. Bij de capaciteit is er echter een flinke sprong gemaakt, zie verderop.

Aantallen en onzekerheden

In de grote grafiek vinden we twee parameters terug, de opgestelde nominale capaciteit die met bovengenoemde aantallen projecten gepaard gaat in MWp accumulatie per categorie (oranje kolommen, linker Y-as als referentie), resp. het daadwerkelijk getelde, door installateurs opgegeven, of "onderbouwd berekende" aantal zonnepanelen per project (gecumuleerd per grootteklasse, groene kolommen, aparte Y-as, rechts, in duizend-tallen). Polder PV gaat daarbij niet over een nacht ijs, en gebruikt diverse tools om een zo betrouwbaar mogelijke afschatting te geven van gerealiseerde volumes, als daar geen expliciete opgaves voor zijn gedaan. En doet dat voor elk project afzonderlijk. Harde module tellingen vanaf scherpe satelliet- of luchtfoto's zijn daarbij een vast onderdeel geworden om essentiële basis informatie op tafel te krijgen, als die er nog niet is.

Het is helaas op dit punt in Nederland een grote chaos bij opgaves voor dergelijke projecten. En het wordt verder verergerd door het feit dat in veel omgevingsplannen weliswaar cijfers worden genoemd in de planning, maar dat nog in een zeer laat stadium door projectontwikkelaars een compleet ander module type wordt aangeschaft dan oorspronkelijk gepland, met meestal een hoger vermogen, zodat het aantal panelen ook flink minder wordt. Project data gepubliceerd op websites spreken elkaar soms tegen, en zijn vaak compleet verouderd. Aantallen die door de installerende partij worden genoemd, komen regelmatig niet overeen met de hoeveelheid panelen die in andere publicaties tevoorschijn komen (zoals in persberichten).

Ook wordt er vaak, de "goeden" daargelaten, ongelofelijk aan gerotzooid met opgaves van project vermogens, ik vind soms meerdere opgaves voor een en hetzelfde project terug, bij verschillende betrokken partijen, en de pers maakt er vervolgens een nog grotere puinhoop van, als ze energie eenheden niet begrijpen, en vervolgens cryptografische cijfers op het net smijten, waar niemand meer uit kan komen. Het heeft geen enkele zin om hier met een natte vinger met "mogelijk gemiddelde paneel vermogens" te werken. Dat heeft de kwaliteit van het schieten met een kanon op een mug, maar het wordt beslist wel gedaan in sommige kringen. De module vermogens-range waaruit gekozen kan worden is immers extreem groot. Tegenwoordig is zo'n beetje alles mogelijk tussen de 270 Wp en vér over de 400 Wp, en wordt ook daadwerkelijk aangelegd. Er zijn inmiddels al de nodige zonneparken met module vermogens over de 500 Wp (tot zo'n 540 Wp per stuk) gesignaleerd bij Polder PV. Bij grote aantallen panelen kun je hier vér over de schreef gaan met het geschatte project vermogen, als je aantallen met "verondersteld vermogen per paneel" gaat vermenigvuldigen. Dat kan vele megawatten schelen bij de uitkomst !

Ook de regelmatig gepubliceerde opgave "aantal huishoudens" slaat helemaal nergens op, omdat er nooit bij wordt verteld, van wat voor (vermeende) gemiddelde verbruik er uit wordt gegaan, met welke specifieke opbrengst er dan wel wordt gerekend, en wat "dus" de geclaimde opgestelde project capaciteit dan wel zou moeten zijn. Dit is rekenen met onbekende variabelen in een black box, en u kunt er vergif op innemen, dat de uitkomsten bagger zullen blijken te zijn. Helaas zijn dergelijke zinloze, en niets-zeggende opgaves er dermate diep ingesleten in Nederland, dat ze blind, ongecheckt, niet gevalideerd, op het net worden gegooid, zonder feitelijke project data te publiceren. Dit maakt het zo duivels lastig om harde data boven tafel te krijgen van veel opgeleverde installaties.

Hier is dus echt veel ervaring nodig, om te proberen te achterhalen wat er daadwerkelijk is opgeleverd, aan de hand van geschreven en beeldende informatie. Ik vraag regelmatig zaken na, als de informatie te basaal of zelfs afwezig is, en soms krijg ik gedetailleerde antwoorden over opleveringen, waarvoor grote dank aan betrokkenen. Wat heel erg helpt om zaken scherp te krijgen. Hier wordt dus beslist geen "generieke alles over 1 kam scheren methodiek" gebruikt, maar een project specifieke afschatting, waarbij met alle bekende factoren van het betreffende project rekening wordt gehouden. Polder PV stelt daarnaast op basis van nieuwe informatie regelmatig aantallen zonnepanelen en project vermogens bij in zijn overzichten. Vandaar ook, dat historische cijfers af en toe wijzigen in de diagrammen gepresenteerd door Polder PV. Vaak gaat het, bij de geaccumuleerde volumes, gelukkig niet om zeer grote aanpassingen bij de totale volumes, maar per project zijn de aanpassingen soms fors.

Capaciteiten per categorie

In de grote grafiek zien we dat, i.t.t. bij de aantallen projecten, hier het zwaartepunt van de capaciteiten en aantallen panelen per grootteklasse duidelijk aan de rechterzijde ligt, bij de grotere projecten. Met name categorieën 5-15 MWp per installatie (accumulatie 1.129 MWp, al sedert de vorige bespreking de tweede deelcategorie met meer dan 1 GWp, en 115 MWp meer dan in de update van april 2022), en de grootste klasse >= 30 MWp (totaal 1.584 MWp, een toename van maar liefst 372 MWp sinds de voorlaatste update !) steken ver boven de rest uit. Laatstgenoemde grootste klasse claimt dus al ruim 41% van het totaal volume van 3.893 MWp aan klassieke grondgebonden zonneparken, weer duidelijk hoger dan de 37% in de vorige update. Het zou dan ook waanzin zijn om die categorie uit te sluiten vanwege onderbuik gevoelens over grond claims. Het totale areaal reeds geclaimd blijft ondanks de forse groei van de volumes, nog steeds marginaal (zie verder paragraaf 7). En wordt in rap tempo met groene en blauwe rand- en tussenzones voorzien, om de lokale biodiversiteit te helpen verhogen, met een scala aan extra mitigerende maatregelen, en toenemende input van dubbel grondgebruik bij dergelijke projecten. Een issue die wel politiek is "gewild" voor zonneparken, maar heeft u ooit van een eis van dubbel grondgebruik voor, laten we het simpel houden, een ruimte vretende nieuwe snelweg gehoord ?

De "tussenklasse", projecten per stuk tussen de 15 en 30 MWp, heeft tot nog toe 714 MWp verzameld, ook een behoorlijk grote toename van 113 MWp sinds de vorige update. Deze wordt gevolgd door project categorie 1 tot 5 MWp (acccumulatie 375 MWp, 34 MWp toename sinds vorige update). De kleinste drie categorieën hebben, daarentegen, zeer geringe verzamelde vermogens van, achtereenvolgens 3 MWp (projecten van > 15 tot 50 kWp), 34 MWp (ditto, 50 tot 500 kWp), en 54 MWp (idem, 500 tot 1.000 kWp). En stellen dus op het totaal, hoe belangrijk dergelijke kleinere projectjes voor de betrokken partijen (ondernemers, coöperaties, gemeentes) ook zijn, relatief weinig voor. In procenten: gezamenlijk ruim 2,3%, wat alweer lager ligt dan de 2,5% van het totale volume in de vorige update. De "meters" worden duidelijk gemaakt door de grootste project categorieën ! De aanwas in deze kleinste 3 categorieën was sinds de update van april 2022 zeer bescheiden (vrijwel nihil, 2 MWp, resp. 7 MWp).

Het aantal zonnepanelen bij deze categorieën telt op tot 11 duizend in de kleinste categorie, bijna 1,2 miljoen bij projecten tussen 1 en 5 MWp, 3,2 miljoen bij installaties tussen 5 en 15 MWp, 1,9 miljoen in de op een na grootste categorie, en al een spectaculair volume van 4,1 miljoen zonnepanelen bij de 29 grootste zonneparken, vanaf een opgesteld vermogen van, elk, minimaal 30 MWp. Zie daarvoor de inset met de blauwe kolommen in de grafiek.

Het nu bekende grootste project, Dorhout-Mees te Biddinghuizen (Fl.), met ruim 310 duizend panelen (144 MWp), is in het najaar van 2022 netgekoppeld opgeleverd, en is eerder in deze analyse al gememoreerd.

De 2 opvolgende zonneparken, inmiddels de vorige nummer 1, Vloeivelden Hollandia te Borger-Odoorn (Dr.) van ontwikkelaar SolarFields, en een andere voormalige erepodium kandidaat, Vlagtwedde-Harpel (Gr.) van Powerfield, hebben minder, respectievelijk veel meer zonnepanelen (bijna 290 resp. bijna 348 duizend stuks). Het uiteindelijk opgeleverde vermogen is uiteraard sterk afhankelijk van het gebruikte paneel type, bij de grootste projecten blijken bij dit drietal de grootste module vermogens te zijn ingezet. Aangezien het uiteindelijke project vermogen de maat der dingen is in de solar community, en niet het aantal panelen, wordt bij Polder PV voor dergelijke vergelijkingen altijd gerangschikt op de nominale generator capaciteit.

Alle 683 klassieke grondgebonden zonneparken bij elkaar hebben in mijn gedetailleerde projecten overzicht al ruim 10,6 miljoen zonnepanelen staan. Ongeveer 1,2 miljoen zonnepanelen meer dan in de update van april 2022.

---

(4) Zonneparken per provincie

Deze grafiek, met segmentatie naar provincie, is op vergelijkbare wijze opgezet als de exemplaren die ik voor diverse SDE subsidie beschikking overzichten heb gemaakt (zie bijvoorbeeld het exemplaar in overzicht van SDE voorjaarsronde 2019, paragraaf 2).

In de status update van 23 januari 2023 vinden we, met de 683 reeds netgekoppeld opgeleverde grondgebonden zonneparken, en een verzameld volume van 3.893 MWp, de volgende sets kampioenen terug. Van 1 klein zonnepark projectje kon nog geen lokatie of provincie aanduiding worden gevonden, zie laatste kolom in de grafiek.

Bij de aantallen klassieke grondgebonden zonneparken > 15 kWp (doorzichtige kolommen met blauw kader; referentie linker Y-as):