NAAR INDEX PAGINA

^ TOP

---

4 november 2021: Unieke dataset netbeheerder Liander - segmentatie PV bestand naar kleinverbruik en grootverbruik marktvolumes. Polder PV heeft vaker over de PV statistieken van de grootste netbeheerder van Nederland, Liander gerapporteerd. Laatst nog over de totaal volumes tot en met het derde kwartaal van 2021, waarbij de focus lag op de regionale segmentaties (provincies). Al enige tijd is gebleken dat de totaal cijfers van Liander feitelijk een kunstmatige optelling zijn, van DC generator vermogen bij projecten achter kleinverbruik aansluitingen (die via de website energieleveren.nl worden aangemeld, KVB). Met daarbij opgeteld het zogenaamde gecontracteerde vermogen bij installaties achter grootverbruik (GVB) aansluitingen. Wat slaat op de maximale capaciteit die de omvormers van de betreffende installatie aan "het net" kunnen leveren, AC-zijdig dus.

Aangezien dit tot een nogal merkwaardig, artificieel product, of liever, som leidt, heeft Polder PV ditmaal weer een expliciet data verzoek gedaan om deze data te splitsen, zodat er meer zinvolle uitspraken zijn te doen over de evolutie van de twee verschillende segmenten, KVB en GVB. Op 29 oktober kreeg Polder PV inderdaad, met grote dank, een uitgebreide dataset, waarmee hij tot op verschillende detail niveaus aan het werk ging om de zaken systematisch op orde te stellen. En deze weer grafisch te verbeelden. Deze introductie geeft enkele grafieken, en wat conclusies. Voor diepgravender commentaar op deze nieuwe Liander data, die voor KVB tm. september zijn opgegeven, en voor GVB tm. oktober 2021, en meer grafieken, zie de onderaan opgenomen verwijzing naar de detail analyse.

Sinds 2018 onstuimige groei van het aantal (blauw) en de capaciteit (oranje) in het kleinverbruik segment (dominant: residentiële PV volumes) in Liander netgebied. Er lijkt weinig effect te zijn van maatschappelijke reuring over de aangekondigde "afbouw van de salderings-regeling" voor kleinverbruikers. Sterker nog, het nieuwe jaarvolume bij Liander zou 7% hoger kunnen worden dan de groei in 2020.

Conclusies

Uit de uitgebreide analyse kunnen meerdere zaken worden geconcludeerd.

(1) Zowel de PV installaties achter KVB als achter GVB aansluitingen groeien (ook) in Liander gebied onstuimig door. Zowel in aantallen als in het opgeleverde generator (KVB) dan wel gecontracteerde AC vermogen (GVB). Voor de accumulatie evolutie van het GVB segment, zie de volgende grafiek.

Evolutie van de accumulaties van de aantallen, en de gecontracteerde capaciteit (MWac) in het grootverbruik segment bij Liander (GVB). De voorlopig meest recente data geven, eind september 2021, 7.246 installaties, met een gecontracteerde capaciteit van bijna 2.082 MWac. Deze data zijn nog verre van compleet, en worden bovendien nog aangevuld met de nog niet bekende cijfers voor de laatste maanden in 2021. De groei in dit marktsegment is zeer hoog, en de laatste jaren bijna rechtlijnig, met lichte progressie bij de capaciteit ontwikkeling (lees: schaalvergroting).

(2) De residentiële markt blijft, ondanks berichtgeving over afbouw van salderen, kennelijk "ongestoord" doorgroeien. Focussen we op het KVB marktsegment, wat door particulieren woning projecten (incl. huursector) wordt gedomineerd, kan dat segment een mogelijke groei van 7% t.o.v. het jaarvolume in 2020 tegemoet gaan zien in het huidige jaar, bij ongewijzigde trend.

(3) Wat de totale volumes betreft is er nog geen zekerheid over generator vermogen. Middels een aanname van gemiddeld 20% overdimensionering van de generator t.o.v. het gecontracteerde vermogen voor GVB installaties, en een minimaal gelijke groei in de laatste maanden, als gemiddeld tot en met de herfst dit jaar, komen we grofweg op een totaal geaccumuleerd volume van mogelijk 5,2 GWp eind 2021. Al is dat nog met onzekerheden omgeven vanwege forse fluctuaties in de maandelijkse nieuwbouw cijfers, én onzekerheden over de exacte datum van netkoppeling voor veel grote projecten (hetzij eind 2021, hetzij begin 2022). Meer dan de helft van dat totale volume zal in ieder geval zijn gerealiseerd in het GVB segment. Zie ook grafiek hier onder.

"Kunstmatige" optelling van DC generator vermogen (KVB) en gecontracteerd AC vermogen (GVB) per kalenderjaar in Liander netgebied. 2021 is nog verre van compleet. Eerste berekeningen laten zien, bij aannames van "gemiddelde maandelijkse groei" in QIV, zoals in de eerste drie kwartalen, en voor de conversie AC naar DC een "overdimensionering" van 20%, dat een potentiële groei van 1.365 MWp (generator vermogen) in dat jaar tot de mogelijkheden behoort. Bij die groei zou er eind 2021 bij Liander 5,2 GWp aan PV generator vermogen kunnen zijn geaccumuleerd.

(4) Mogelijk kan er zo'n 1.365 MWp aan groei van het generator vermogen plaatsvinden in 2021. Hierbij is rekening gehouden met een speculatieve vaste factor van 20% overdimensionering van de gecontracteerde AC populatie bij de GVB aansluitingen. Deze berekening is echter nog zeer onzeker.

(5) Voorlopig is in de kleinverbruikers markt reeds een accumulatie van bijna 580 duizend PV installaties gemeld in Liander netgebied (status oktober 2021, met nog het nodige aan toe te voegen volume te verwachten). Het DC vermogen van al die installaties telt al op tot 2.332 MWp aan opgestelde generator capaciteit.

(6) De bijna 7.250 projecten achter GVB aansluitingen hadden bij Liander eind september 2021 al een gecontracteerd vermogen van 2.082 MWac. Ook hiervoor zal nog veel volume worden bijgeschreven, zo is de verwachting.

(7) In de gemeente rating lijstjes komen gemeentes met een jarenlang actief ondersteuningsbeleid, en gemeentes met zonneparken en/of groter industriegebieden met veel platte daken hoog in de lijstjes voor, met Amsterdam nog steeds (in Liander gebied) kampioen. Bij de relatieve terugrekening naar volumes per inwoner, komen landelijke gemeentes meer naar voren. Friese gemeentes inclusief de Wadden eilanden zijn hierbij frequent terug te vinden in de top-ratings van de Liander lijsten.

Segmentatie PV installaties en capaciteit bij Liander - klein- en grootverbruik segmenten en totale volumes

---

1 november 2021: Maandproducties oktober 2021 bij Polder PV. In het huidige artikel presenteer ik de zonnestroom producties van de deelsystemen van de oude PV installatie van Polder PV voor de maand oktober en de cumulatie tm. die maand. Data Boonstra 's avonds toegevoegd, zie verderop.

Onze installatie bestaat uit verschillende deelsystemen, die separaat gemonitord kunnen worden vanwege de al sinds het begin aanwezige, inmiddels compleet "verouderde" micro-inverters van het Nederlandse fabrikaat OK4E-100, destijds door NKF geproduceerd. Deze kunnen individueel uitgelezen worden, voor de tijd van introductie (begin dit millennium) toen nog "vrij revolutionair". Voor beknopte omschrijving van de huidige installatie, zie de inleiding in het bericht van 1 april dit jaar.

Maand productie deelsystemen - oktober 2021

In de tabel is te zien dat, na september, ook oktober een ondergemiddelde productie liet zien, terug gerekend naar het generator vermogen binnen de onderscheiden deelgroepen tussen de 49 en 53 kWh/kWp in die maand. De spreiding tussen de deelgroepen is relatief beperkt, gemiddeld presteerde het hele systeem van 14 zonnepanelen rond de 50 kWh/kWp.

Het langjarige gemiddelde van de specifieke productie in oktober is 55,7 kWh/kWp voor het kernsysteem van 1,02 kWp, oktober 2021 lag daar met bijna 50 kWh/kWp zelfs ruim 10% onder. Oktober 2021 was volgens het KNMI "Nat, vrij zacht en aan de zonnige kant", met in het zuiden het meeste zon, en in NO Nederland vrij somber weer. Gemiddeld over Nederland werden er 135 zonuren genoteerd, tegenover "normaal" (ijkperiode 1991-2020) 120 zonuren (bijna 13% meer). Dit lijkt dus een tegenovergesteld beeld te geven dan bij de trend in de productie bij Polder PV in west NL.

De altijd zeer goed presterende Kyocera zonnepanelen zijn als vanouds weer op het hoogste niveau bij de specifieke opbrengst (53,1 kWh/kWp), maar ook de al sinds maart 2000 aanwezige dik 21 jaar modules, 4x 93 Wp, laten zich, met 50,7 kWh/kWp, bepaald van de zonnige kant zien.

In het laatste kolommen blok zien we de geaccumuleerde producties in de eerste 10 maanden van dit jaar. Met specifieke opbrengsten tussen de 834 en 887 kWh/kWp. Bij deze accumulatie staat de Kyocera set weer zoals gebruikelijk op de beste plek. Sowieso is de specifieke productie van dit ook al aardig op leeftijd rakende mini-setje al hoger dan het al jaren "officieel" gehanteerde Nederlandse reken "gemiddelde", 875 kWh/kWp.jr (voor een heel kalenderjaar). Met nog 2 maanden te gaan. Zoals we verderop zullen zien, ligt de totale productie van het 1,02 kWp kern-systeem in deze periode nog steeds op een duidelijk sub-gemiddeld niveau. De oudste set van 4 93 Wp panelen blijft het, met 853 kWh/kWp, onverminderd goed doen, na dik 21 en een half jaar trouwe dienst.

Alle maandopbrengsten 1,02 kWp kern installatie PPV

In deze al vele jaren bijgehouden maand grafiek zijn de resultaten voor oktober 2021 opgenomen, voor het 1,02 kWp kern systeem van Polder PV. 2021 is met een rode kleur weergegeven. Oktober is beduidend ondergemiddeld uitgekomen voor deze langjarig producerende kern-installatie, 51,0 kWh, t.o.v. het langjarige gemiddelde van 56,8 kWh. In oktober 2020 werd een historisch dieptepunt bereikt vanwege zeer somber weer. Oktober van het "solar record jaar" 2003 was ook al exceptioneel zonnig, met hoge productie tot gevolg (73,2 kWh). Producties vóór oktober 2001 zijn slechts van de eerste 4 panelen afkomstig, en niet representatief voor de output van het uit tien modules bestaande kern systeem. September - oktober 2010 was ook niet representatief omdat het complete systeem toen grotendeels was uitgeschakeld wegens een forse dakrenovatie. De producties in die niet representatieve maanden zijn niet opgenomen in de langjarige gemiddeldes.

In deze tweede grafiek heb ik de eerdere jaren weggelaten, om de maandelijkse producties van de laatste vier jaar beter met elkaar te kunnen vergelijken. Zelfs in die vrij korte periode fluctueren de maandelijkse producties aanzienlijk, met name in de zomerse maanden. Maar zelfs een winterse maand als februari laat forse wijzigingen in de output zien, wat is terug te voeren op een combinatie van sterk wisselend gemiddeld weer in die maand, en de buitentemperatuur: als het gemiddeld zeer zonnig is, én de temperatuur is nog steeds relatief laag, zullen PV installaties bovenmatig goed presteren (vanwege de negatieve temperatuur coëfficiënt van het nominale vermogen van de silicium zonnecellen). In de zomer loopt de gemiddelde omgevingstemperatuur al rap op tot ver boven de 25 graden waar op de nominale STC waarde van PV modules is bepaald, en worden eventuele extremen bij langdurig zonnig weer wat gedempt. Met uiteraard ook uitzonderingen, als het echt langdurig zonnig is, zoals in mei 2020 en juli 2018. De lage productie in juli 2020 is in ieder geval bij Polder PV een "artefact" geweest, we hadden toen last van flinke uitval van enkele oude micro inverters, als gevolg van hittestress. Twee van die apparaatjes heb ik in augustus dat jaar vervangen voor reserve exemplaren.

Na de iets bovengemiddelde productie in juni, en de zwaar tegenvallende opbrengst in juli, is oktober inmiddels alweer de derde maand op rij die (in dit geval opvallend) "ondergemiddeld" presteert in onze productie curve. In 2018 was augustus echter nog matiger, in 2019 had september een fors tegenvallende opbrengst. En voor oktober is goed te zien dat het nog veel slechter kan dan in oktober dit jaar - de blauwe punt eindigde in 2020 op een historisch laagtepunt voor die maand.

In deze grafiek wederom de geaccumuleerde productie van ons 1,02 kWp kern systeem per kalenderjaar, waarbij alleen de productie in de eerste tien maanden (januari tm. oktober) is getoond. We zien dat 2021, nadat mei al was tegengevallen, en slecht presterend juli, en de ondergemiddeld presterende maanden augustus tm. oktober daar overheen zijn gekomen, inmiddels duidelijk ondergemiddeld zit wat de cumulatieve opbrengst betreft. Met 863 kWh inmiddels 2,4% procent ónder het langjarige gemiddelde van 884 kWh voor die periode (achterste, oranje kolom). Dat is alweer een stuk groter dan de 1,8% verschil tm. september. En in de historische - representatieve - reeks vanaf 2002 op de 15e plaats komend (NB dit was nog de 7e positie in de accumulatie tm. mei !).

De horizontale magenta lijn geeft de zogenaamde mediaan* waarde weer, waarmee de invloed van "extremen" (zoals 2003) wordt afgevangen. Voor 2002-2021 is deze inmiddels voor de 1e 10 maanden op 873 kWh gekomen. 2021 zit met de productie 1,24% onder deze mediaan waarde.

Boven alles uitstekend blijft bij Polder PV het jaar extreem zonnige jaar 2003, wat 16% hoger dan het langjarige gemiddelde scoort in die 10 maanden. Eerdere hoog scorende jaren, tm. mei bijvoorbeeld nog 2011, zijn bij de accumulatie tm. oktober duidelijk terug gevallen naar gemiddelde of zelfs sub-gemiddelde posities. 2018 en 2009 staan momenteel op plaatsen 2 en 3; 2020 is teruggevallen vanwege een zeer slechte oktober maand dat jaar. 2005 bleef op een zeer laag niveau van 856 kWh steken, omdat we toen geconfronteerd waren met langdurige (eerste) uitval van micro-omvormers in de eerste maanden van dat jaar. In mei 2005 is de hele installatie omgebouwd door de leverancier, vanwege de aanhoudende problemen bij de micro-inverters die buiten onder de panelen hingen. Die zijn toen allemaal naar binnen in huis verplaatst bij Polder PV.

In deze grafiek toon ik de per kalenderjaar accumulerende producties van maand tot maand, de grafiek is bijgewerkt tm. oktober 2021. De cumulatie eindigt inmiddels duidelijk onder het midden van alle jaarcurves, en ligt sowieso al ver onder de jaarproductie tm. oktober in 2020. Het is daarmee duidelijk dat 2021 niet hoog zal eindigen bij Polder PV. Het eindresultaat zal nog slechts beperkt afhangen van het type weer in de laatste 2 maanden maar dat zal weinig meer uitmaken, met de duidelijk lagere producties die normaal zijn in het laatste kwartaal. 2003 was een exceptioneel jaar, met extreem veel zon, en zeer hoge opbrengsten bij Polder PV (NB: de micro-inverters, die toen allemaal prima werkten, hingen toen ook, natuurlijk goed geventileerd, buiten onder de zonnepanelen). 2010 is niet representatief vanwege de dakrenovatie in het najaar. Het slechtst presterende "normale" jaar was, tot nog toe, 2012, met maar 885 kWh voor het kern-systeem, 83% van de record opbrengst in 2003 (1.070 kWh).

Tweakers / Boonstra grafieken resp. Klimaatakkoord site oktober 2021

De Klimaatakkoord website had op 1 november nog geen nieuwsbericht over de nationale producties in oktober.

Anton Boonstra publiceerde op de Tweakers site later op 1 november twee grafieken, 1 daarvan werd overgenomen op Twitter (zie bronnen links onderaan). De instraling in het horizontale vlak zou, volgens metingen van de KNMI weerstations, in oktober gemiddeld 53,7 kWh/m² zijn geweest in heel Nederland. Wat volgens Boonstra maar liefst 26,8% boven dat in de sombere oktober maand van 2020 lag. De extremen werden in Drenthe en Noord-Holland vastgesteld (50,7 resp. 50,8 kWh/m²), resp. ditmaal weer in Limburg (58,5 kWh/m²). De afwijking t.o.v. oktober 2020 varieerde tussen de 18,0% in Drenthe, en maar liefst 39,1% in Limburg. In mijn provincie Zuid-Holland zou er gemiddeld 22,2% meer instraling zijn geweest (okt. 2021: 51,3 kWh/m²).

Wat de stroom productie van het PVOutput Tweakers team betreft heeft Boonstra berekend dat er gemiddeld een specifieke opbrengst van 48,8 kWh/kWp werd behaald in Nederland (okt. 2021). Wat 32,8% hoger zou hebben gelegen dan in oktober 2020. Hier waren de extremen 44,3 kWh/kWp in Friesland, tot zelfs 59,4 kWh/kWp in Limburg. Zuid-Holland zou op slechts 45,7 kWh/kWp gemiddeld hebben gezeten, wat een zeer lage waarde is, gezien mijn metingen tussen de 49 en 53 kWh/kWp van de afzonderlijke deelsystemen binnen onze oude installatie. Mogelijk zitten er de nodige "zwakke broeders" tussen die PVOutput installaties in onze provincie. In ieder geval is hiermee duidelijk, dat ons systeem beslist niet "slecht" heeft gepresteerd, maar dat in Zuid-Holland de omstandigheden kennelijk nogal beroerd waren in oktober, met duidelijk subgemiddelde opbrengsten tot gevolg. Dat laat onverlet, dat er uiteraard ook systemen zijn die een opvallend hoge opbrengst hadden, zoals een exemplaar in Gouda (van Malssen, 65 kWh/kWp).

Energieopwek.nl

Op energieopwek.nl blijkt dat oktober een sterk wisselend beeld van hoge / lage wind- en zonnestroom producties kende. Het berekende output record werd dit jaar genoteerd op 1 juni, en kwam op een berekende waarde van 8,89 GW, midden op de dag. In oktober liggen de maximale output waarden uiteraard, door de veel lagere zonnestand midden op de dag, veel minder hoog. Het hoogste punt werd op 4 oktober berekend door het portal, 6,47 GW midden op de dag. Dat is, zoals verwacht kon worden, alweer een stuk lager dan het record in september (de 5e: 7,8 GW). 9 resp. 8 oktober volgden op plaatsen 2 en 3, met 6,34 GW resp. 6,32 GW. Laat in de maand volgden nog 2 opvallende zonnige dagen, met pieken van 5,33 GW (24 okt.) resp. 5,41 GW (28 okt.). Op 30 oktober, een winderige, regenrijke dag, was de laagste piek voor zonnestroom output in deze maand, 1,46 GW.

Mediaan*

N.a.v. mijn vorige artikel werd destijds op Twitter een vraag gesteld over de "mediaan" bepaling van onze productie resultaten in relatie tot de hoge productie in QI-QIII in 2003, door Rob Hooft. Het antwoord werd door Polder PV gegeven in de vorm van het "Bierviltje van de Maand", alhier. Vanaf oktober 2021 wordt de mediaan waarde middels de magenta lijn in de grafiek weergegeven.

Intern: Zonnestroom productiedata Polder PV sedert maart 2000

Extern

Anton Boonstra op Gathering of Tweakers (1 nov. 2021, post met lijst 200 best performing installaties van het PVOutput team, en de 2 hierboven besproken kaartjes)

Anton Boonstra op Twitter (1 nov. 2021, opbrengst kaartje van het PVOutput Tweakers team)

En verder:

Tweet Martien Visser 1 november 2021 (volgens Visser's beroemde "grafiek van de dag tweet" zou in Nederland in oktober 2021 zelfs 61% meer zonnestroom zijn geproduceerd dan in dezelfde maand in 2020. De helft zou door groei van het productie park zijn ontstaan, de rest omdat het zonniger is geweest, wat natuurlijk niet vreemd is, omdat oktober 2020 een historisch dieptepunt kende)

Tweet Martien Visser 26 oktober 2021 (aandeel van zonnestroom in de Nederlandse elektriciteitsmix "nadert dat van Duitsland met rasse schreden. Volgend jaar erop en erover!", met tale-telling illustratie)

---

---

19 oktober 2021: SDE 2020 najaarsronde (eerste SDE "++"). Deel 2. Kern parameters cumulaties alle SDE - SDE "++" beschikkingen. In dit overzicht presenteer ik enkele kern parameters voor alle SDE - SDE "++" regelingen, zoals te doen gebruikelijk na publicatie van de finale beschikking data van de laatste regeling (SDE 2020-II), door Min. EZK en haar uitvoerende instantie, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Het eerste deel met de algemene cijfers voor alle opties onder die regeling heb ik op 18 oktober gepubliceerd. In dit tweede artikel in de reeks duiken we weer wat dieper in de achterliggende trends. En gaan we weer kijken naar de evolutie van enkele hoofd parameters, vanaf de eerste SDE 2008, tot en met de SDE 2020-II regeling. Eerder deed ik dit al voor de status tot en met de voorjaarsronde van SDE 2020, de laatste officiële SDE "+" regeling (zie analyse in het artikel van 5 oktober 2020).

Oorspronkelijke allocaties budgetten voor alle SDE regelingen

In bovenstaande grafiek het totaal aan daadwerkelijk toegewezen oorspronkelijke budgetten voor alle SDE regelingen, voor als "hernieuwbaar" bestempelde energie opwek opties, tot en met SDE 2020-II. SDE 2020-II, de eerste SDE "++" regeling, waarbij CO2 reductie als vigerende drijvende kracht wordt ingezet, is nu "definitief" toegewezen, weergegeven in het laatste olijf-kleurige "najaars"-segment, met een ge-alloceerd budget van 5.000 miljoen Euro. In tegenstelling tot voorgaande regelingen, SDE 2020-I (voorjaar, laatste officiële SDE "+" regeling), SDE 2019-I, SDE 2018-I, en SDE 2017-I, is het volledige budget van 5 miljard Euro (voor SDE 2020-II en SDE 2019-II, voor SDE 2018-II en 2017-II was het nog ruim 6 miljard Euro) toegekend.

De eerste drie groene kolommen betreffen de gealloceerde (oorspronkelijke) budgetten voor de eerste drie SDE regelingen (2008-2010). De daar op volgende SDE "+" regelingen hebben van 2011 tm. 2015 slechts 1 ronde per jaar gehad. Van 2016 tm. 2020 zijn er telkens 2 jaarrondes geweest, een voorjaarsronde en een najaarsronde.

SDE 2020-II hoort eigenlijk separaat beschouwd te worden, omdat het een compleet nieuw type regeling is waarbij niet meer energieproductie (uit hernieuwbare bronnen), maar de meest efficiënte CO2 reductie het selectie criterium is geworden (laagste geboden kostprijs per ton CO2 reductie). Met stippellijnen heb ik rechts aangegeven dat er binnen kalenderjaar 2020 van deze compleet nieuw type regeling gebruik is gemaakt (overstap van SDE "+" naar SDE "++"). De vorige "systeemwijziging" betrof de overstap van de oude SDE regeling naar de SDE "+", van 2010 naar 2011, links ook met een vertikale stippellijn aangegeven. SDE heeft het relatief kort, 3 jaren volgehouden, de SDE "+" 9 en een half jaar (met veel resultaat). Nog onduidelijk is of, en zo ja, hoe, de SDE "++" in de nieuwe vorm zal blijven bestaan. Aanvankelijk werd nog gedacht aan ondersteuning tot 2025, maar vanaf dat jaar zijn nieuwe subsidies onder een SDE-achtige regeling niet ondenkbaar, gezien de kamerbrief van Wiebes van 1 oktober 2019. Veel zal afhangen van progressie bij de uitbouw, snelle oplossingen voor de overal gevoelde krapte bij de elektra netcapaciteit, het vinden van kundig personeel, en het optreden van eventuele nieuwe crises die zand in de molen zouden kunnen doen werpen.

In deze grafiek zijn ook (kleine) wijzigingen verwerkt van gealloceerde budgetten voor oudere regelingen, die in de kamerbrief van 24 juni 2019 in een historisch overzicht werden gegeven (figuur 1 in bijlage 1), en die ik in een vorige update voor SDE 2019-II reeds heb verwerkt (zie aldaar voor details van de wijzigingen).

Alle nieuwe en recente cijfers staan in deze ververste grafiek vermeld. Links van de eerste stippellijn de "oude" 3 SDE regelingen (bij zonnestroom gedomineerd door residentiële aanvragen en kleine installaties bij MKB, instellingen e.d.). Rechts alle SDE "+" regelingen, waarbij voor PV de ondercap op 15 kWp werd ingesteld, en er geen bovenlimiet meer was. Vanaf SDE 2016 zijn er telkens twee jaar rondes geweest (voorjaar, blauw, en najaar, oranje), die de toegewezen kalenderjaar budgetten enorm hebben doen "springen". Waren de jaar volumes tm. 2012 nog relatief bescheiden, tussen de 1.401 miljoen Euro (SDE 2008) en ruim 2,5 miljard Euro (SDE 2009, na ophoging van het budget), lagen de beschikte volumes in de drie jaar vanaf 2013 tussen de 3 en ruim 3 en een half miljard Euro. Vanaf 2016 ging "het gas" er op (2020 en Europese verplichtingen bleken angstwekkend dichtbij te zijn gekomen), met 9 miljard onder SDE 2016 toegewezen, een spectaculaire, bijna 11,9 miljard Euro in de twee jaar rondes van SDE 2017, en een hoge toewijzing van 9,8 miljard Euro onder SDE 2018. SDE 2019 viel nog verder terug, maar had dan ook "slechts" 5 miljard Euro, gemaximeerd per ronde. Die werd wel ingevuld onder de najaarsronde, maar binnen SDE 2019-I werd slechts 78% toegekend van de beschikbare 5 miljard Euro: 3.906 miljoen Euro aan toewijzingen. Het totaal onder SDE 2019 werd daarmee 8.906 miljoen Euro. Een toekenning wat op 91% kwam te liggen van het niveau van de beschikkingen onder SDE 2018. En wat zelfs nog iets lager lag dan de oorspronkelijk beschikte 9.012 miljoen Euro onder de 2 SDE 2016 sub-regelingen.

SDE 2020-I, de laatste officiële SDE "+" (voorjaars-)ronde, voegde nog eens 3.303 miljoen Euro aan allocaties toe. De compleet nieuwe SDE 2020-II, de eerste officiële SDE "++" (najaars-)ronde, mocht wederom 5 miljard Euro aan toewijzingen op haar conto bijschrijven. Met deze laatste toevoeging is, sedert de eerste SDE regeling in 2008, er oorspronkelijk een totaal (maximaal) budget toegewezen van 67,1 miljard Euro. Een fors deel daarvan zal echter nooit besteed gaan worden, door een combinatie van grote hoeveelheden reeds uitgevallen (danwel alsnog af te voeren) beschikkingen (laatste overzicht in analyse van 4 augustus 2021), allerlei problemen met projecten zoals krapte bij de regionale netcapaciteit, (tijdelijk) stil liggende energie producties door verschillende oorzaken, minder uit te keren subsidie hoeveelheden als de marktprijzen van energie stijgen, etc. Van bovengenoemd totaal bedrag is oorspronkelijk 5,9 miljard Euro aan de 1e 3 SDE regelingen toegekend, 56,2 miljard Euro voor de opvolgende 14 SDE "+" regelingen, en 5 miljard Euro voor de eerste SDE "++" regeling.

Aandeel zonnestroom op totale budget toewijzingen

In deze grafiek worden, uitgesplitst per jaar ronde de totale toegewezen totaal budgetten voor alle SDE modaliteiten (inclusief zonnestroom) van links naar rechts weergegeven in blauwe kolommen, van SDE 2008 tm. SDE 2010 links, in het grote middenstuk, van SDE "+" 2011 tm. SDE "+" 2020-I, en voor de eerste SDE "++" ronde, SDE 2020-II, helemaal rechts, het inmiddels in de EZK kamerbrief weergegeven toegewezen budget plafond voor dat jaar (5 miljard Euro). In gele kolommen zijn de tm. SDE 2020-II toegewezen budgetten voor uitsluitend zonnestroom projecten weergegeven (voor beide kolommen rechter Y-as raadplegen). Aangezien voor de zonnestroom allocaties geen eerdere correcties zijn gepubliceerd (i.t.t. voor de totaal budgetten), heb ik de volumes gepubliceerd in de desbetreffende kamerbrieven voor de aparte regelingen gebruikt in deze grafiek. In een lichtgroene stippellijn volgt het daar uit vastgestelde aandeel van die PV project allocaties t.o.v. de totale toekenningen in de betreffende jaar rondes. Dit, in procent, met als referentie de linker Y-as.

Zonnestroom kon lang, tot en met SDE 2012, nauwelijk een deuk in het pakje SDE boter slaan, met toewijzingen van maximaal 101 miljoen Euro onder SDE 2009, slechts 4% van de totale toewijzingen (voor dat jaar 2,55 miljard Euro). SDE 2013 gaf, met iets meer beschikt volume, de opmaat naar de uitzonderlijke SDE 2014 regeling, waarvoor het zeer lang duurde voordat de laatste fase in ging. En er massaal (voor die tijd) werd aangevraagd - en beschikt: Een volume van 1,3 miljard Euro, opeens 37% van het totaal aantal toegewezen budget van ruim 3,5 miljard Euro dat jaar. Toen was er weer een tijdelijke terugval vanwege enorme budget allocaties naar biomassa bijstook in steenkolen centrales, windenergie, en andere concurrerende opties. In de voorjaarsronde van SDE 2016 begon het tij weer definitief te keren voor zonnestroom. Aanvankelijk nog relatief bescheiden, met 172 miljoen Euro. Maar dat werd al 988 miljoen Euro onder de najaarsronde dat jaar (20% van totaal budget allocatie), veerde op naar bijna 2,9 miljard onder SDE 2017 I (49%), en viel daarna weer terug naar een nog steeds respectabel niveau van ruim 2 miljard Euro onder SDE 2018-I. Desondanks was het toen het hoogste aandeel op de totale allocatie (53%), vanwege de zeer bescheiden toekenning van (bijgesteld) "slechts" 3,8 miljard Euro voor alle projecten.

SDE 2018-II liet een absoluut record in toegekend zonnestroom budget zien (bijna 3,3 miljard Euro), en daardoor kwam die regeling t.o.v. de totaal beschikte hoeveelheid van ruim 6 miljard Euro relatief bezien iets boven het niveau van de voorjaarsronde van dat jaar uit (55% i.p.v. 53%). Vanwege de enorme terugval in het toegekende budget binnen de voorjaarsronde van SDE 2019, slechts 3,9 miljard Euro totaal beschikt (er was 5 miljard Euro beschikbaar), én de blijvend hoge toekenning voor zonnestroom (ruim 2,5 miljard Euro), is het relatieve aandeel daarvan vervolgens naar een record hoogte gestegen van ruim 65% van het totaal.

De zeer fors overtekende najaarsronde van SDE 2019 werd door het enorme aanbod aan de goedkoopst "biedende", grootschalige project toewijzingen gekarakteriseerd, en liet daardoor een duidelijke "verslechtering" van het aandeel van de beschikkingen voor zonnestroom zien, resulterend in slechts 1.734 miljoen Euro op een gealloceerd totaal budget van 5 miljard Euro. Een forse "terugval" naar 35% van de totale budget claim. Gezien de enorme gegroeide stapel SDE beschikkingen die toen nog moesten wordt afgewerkt, was dat niet zo rampzalig, en resulteerde dat in wat (relatieve) "rust in de tent" bij installerend Nederland. De vele installateurs hadden met de enorme accumulaties al werk voor de nodige jaartjes, waarbij vakantie nemen eigenlijk een luxe was. Mede gezien de zeer krappe realisatie termijnen voor PV, tussen de anderhalf en drie jaar na ontvangst van de beschikkingen.

Maar "rust" kregen de zo'n 1.700 installerende partijen in Nederland, met de resultaten voor SDE 2020-I beslist niet. Er werd weer een spectaculair extra volume van MEUR 2.148 ge-alloceerd door RVO, op een zeer beperkte totale budget toewijzing van 3.303 miljoen Euro. Vanwege deze opvallende verhouding, was het aandeel van zonnestroom weer kort terug op het oude record niveau van de voorjaars-ronde van SDE 2019: op 65% van de totale budget allocatie.

De eerste SDE "++" regeling, SDE 2020-II liet weer een geheel nieuw speelveld zien, waarbij opgebokst moest worden met compleet nieuwe concurrenten als CCS en elektrische boiler aanvragen. Ondanks deze blijvend felle competitie, heeft PV het nog zeer goed gedaan, waarbij wel het waarschuwende vingertje geheven moet worden, dat de schaalvergroting verder heeft doorgezet, met een gemiddelde beschikking omvang van maar liefst 1 MWp, een niveau wat door talloze kleinere partijen nooit gehaald kan worden. In ieder geval is er met een totaal aan wederom 5 miljard Euro voor alle projecten een substantieel deel aan zonnestroom projecten toegevallen: 2.017 miljoen Euro, 40% van de totale allocatie. Dat is best respectabel, in de vorige analyse werd nog gevreesd voor een te hoog competitie niveau, en een "mogelijk dramatisch omlaag vallend" aandeel voor PV project beschikkingen. Dat blijkt dus heel erg mee te vallen.

Cumulatie

Als we alle oorspronkelijk beschikte volumes voor zonnestroom tussen SDE 2008 en SDE 2020-II optellen, komen we op een accumulatie van 21.801 miljoen Euro, wat maar liefst 32,5% is van de totale allocaties voor alle projecten onder die regimes (67,1 miljard Euro). Inmiddels is hier echter al heel erg veel van afgevallen.

Totaal aantal aanvragen SDE beschikkingen voor PV projecten, en overgebleven hoeveelheid

Voor het totaal aantal aanvragen die ooit zijn gedaan voor zonnestroom projecten, volgt hier onder een update t.o.v. het exemplaar in de analyse van oktober 2020. Hierbij heb ik, rechts in het diagram, SDE 2020-II toegevoegd.

Het enorme aantal, grotendeels residentiële aanvragen voor SDE 2010 (de laatste officiële SDE regeling, voordat deze werd vervangen door de eerste SDE "+", SDE 2011), werd destijds grof door RVO afgeschat op "ruim 52.000", waarvan het allergrootste gedeelte toen direct in de virtuele papiershredders verdween wegens volstrekt ontoereikend budget. Om de cumulatie van de aanvragen verder te kunnen vervolgen in de tijd, heb ik die hoeveelheid destijds op 52.050 stuks gezet. Lange tijd bleef de curve zeer matig stijgen (relatief weinig toevoegingen per SDE regeling). Maar vanaf SDE 2016 is er een bijna rechtlijnige toename, en onder SDE 2019-II - SDE 2020-I zelfs weer een iets verhoogd tempo van aantallen aanvragen terug te zien. Daarna vlakt de groei echter weer iets af.

De accumulatie van ooit aangevraagde SDE beschikkingen voor zonnestroom, nam op het laatst toe van bijna 124 duizend, naar bijna 128 duizend stuks. Die cumulatie werd bereikt met een "relatief bescheiden" volume van 3.989 aanvragen onder SDE 2020-II. Het hoogste aantal aanvragen viel onder de voorganger regeling, SDE "+" 2020-I, waarbij maar liefst 7.395 aanvragen werden ingediend. Van de enorme historisch toegekende volumes is ondertussen ook alweer heel erg veel afgevallen. In de update van 4 augustus 2021 gaf RVO nog 35.937 overgebleven beschikkingen tm. SDE 2020-I op. De status medio oktober 2021 geeft, inclusief de toegevoegde 3.602 toekenningen onder SDE 2020-II, inmiddels een (overgebleven) hoeveelheid van 39.539 stuks (waarvan ondertussen weer het nodige teloor is gegaan). Dat is slechts 31% van het totaal volume aangevraagd tm. SDE 2020-II, wat de aantallen beschikkingen betreft.

Gemiddelde omvang per aanvraag en per beschikking

Voor SDE 2015 en SDE 2016 ronde I zijn, voor de oorspronkelijke aantallen aanvragen, geen bijbehorende capaciteiten in MWp bekend, wel van de overgebleven toegekende projecten. Van de wel bekende aantallen beschikkingen, en de bijbehorende capaciteiten, is de volgende grafiek gereconstrueerd, met de berekende gemiddelde capaciteit per aanvraag / beschikking, per jaar ronde, tot en met SDE 2020-II.

Links van de linker stippellijn wederom de 3 oude SDE regelingen, met zéér bescheiden gemiddelde project beschikkingen van maximaal 28 kWp bij de aanvragen (paars), en slechts 2 kWp (SDE 2008), tot 8 kWp (SDE 2009) bij de oorspronkelijk toegekende beschikkingen (groen). SDE 2011, de eerste SDE "+" regeling, waarbij de bovencap op de aan te vragen systeemgrootte was verwijderd, begon met een anomalie bij de gemiddeld aangevraagde project grootte ("2.445 kWp", laatste fase bij voorganger van RVO), maar bij de oorspronkelijke toekenningen bleef daar maar weinig van over: gemiddeld 74 kWp per beschikking.

Zowel bij de aanvragen als bij de oorspronkelijke toekenningen klommen vervolgens de volumes, naar gemiddeld 363 kWp per aanvraag onder SDE 2014, en 297 kWp bij de oorspronkelijke beschikkingen. Voor de twee rondes daarna is geen informatie voorhanden voor de aanvragen, maar bij de oorspronkelijke beschikkingen daalde het gemiddelde naar 215 kWp onder de voorjaarsronde van SDE 2016. Daarna gingen de vlaggen in de mast, met de enorme budget allocaties van SDE 2017 tot en met SDE 2020-I onder het SDE "+" regime. Grote projecten werden aangevraagd, resulterend in hoge volumes per aanvraag, culminerend in 658 kWp onder SDE 2018-II, wat ook met een record gepaard ging bij de uiteindelijke toekenningen (669 kWp gemiddeld per oorspronkelijke beschikking). Wel is de algemene trend geweest, op SDE 2018-II na, dat er veel minder grote beschikkingen overbleven dan werden aangevraagd, door uitval van kennelijk met name grotere project aanvragen. De discrepantie was onder SDE 2018-I het grootste (588 kWp aangevraagd, doch gemiddeld slechts 453 kWp oorspronkelijk beschikt, 23% minder).

Ook bij de voorjaarsronde van SDE 2019 is bovengenoemde trend zichtbaar, al is die minder uitgesproken: de gemiddelde aanvraag van 564 kWp werd uiteindelijk bij de oorspronkelijke toekenningen een gemiddelde beschikking van 531 kWp, 6% minder. Er zijn minder zeer grote projecten aangevraagd en beschikt dan in de populaire en succesvolle najaarsronde van SDE 2018. Het niveau bij de beschikkingen daalde tussen die twee jaar rondes fors, met 21%.

Sterk afwijkende SDE 2019-II m.b.t. toegekende gemiddelde capaciteit

Weer een compleet ander beeld zien we onder de (oorspronkelijke) beschikkingen van de najaarsronde van SDE 2019. Lag de gemiddelde omvang per beschikking bij de aanvragen, 641 kWp, nog tussen de "normale" niveaus van SDE 2018-II (658 kWp) en SDE 2019-I (564 kWp) in, is het verschil extreem in positieve zin omgeslagen bij de uiteindelijke beschikkingen, zichtbaar in de groene kolom. Nooit eerder is er zo'n hoog gemiddelde per beschikking bereikt als onder SDE 2019-II, waarvoor ik zelfs de Y-as van deze grafiek flink heb moeten aanpassen. Een gemiddelde project beschikking binnen de najaarsronde van SDE 2019 kreeg door RVO oorspronkelijk een capaciteit van 1.982 kWp toegekend ! Niet alleen is dit véél groter dan het gemiddelde bij de aanvragen (een factor 3,1 maal niveau aangevraagd, 641 kWp), wat inhoudt, dat enorm veel beschikkingen voor kleine projecten niet zijn toegekend, maar geprullebakkeerd. Maar ook is dit zeer hoge gemiddelde per beschikking een factor 3 hoger dan het hoogste tm. SDE 2019 behaalde niveau bij de oorspronkelijke toekenningen: 669 kWp onder SDE 2018-II. Het betekent onherroepelijk, dat veel partijen met slechts "kleine" PV projecten van, pak hem beet, een paar 100 kWp op een plat dak, in de najaarsronde van SDE 2019 naast het potje hebben gepiest. Juist de categorie, die kennelijk zo "gewild" is, ook vanwege de flink bediscussieerde "maatschappelijke acceptatie" van zonnestroom, heeft dus een enorme kans gemist binnen SDE 2019-II.

Deze verhouding tussen aangevraagd en beschikt is onder de ingelaste extra SDE "+" ronde, SDE 2020 I (budget: 4 miljard Euro) duidelijk weer genormaliseerd op het "pre-SDE 2019-II niveau". Er werd binnen die laatste SDE "+" regeling voor zonnestroom weer voor een zeer substantieel volume van 4 GWp aan projecten aangevraagd, waarvan de gemiddelde capaciteit 545 kWp was (artikel 21 april 2020). Maar, wederom, de gemiddelde capaciteit bij de oorspronkelijk toegekende beschikkingen werd weer iets lager, namelijk 500 kWp. Ruim 8% lager dan bij de aanvragen. Waarmee de "trend brekende", zwaar overvraagde SDE 2019-II, die vooral zeer grote PV project beschikkingen blijkt te hebben opgeleverd, wederom historie is, de situatie is onder SDE 2020-I weer vergelijkbaar aan die tm. SDE 2019-I.

SDE 2020-II

Het in de vorige analyse geventileerde vermoeden, dat vooral (zeer) grote projecten, met een zeer lage biedprijs ("Euro per ton gereduceerde CO2 emissie") de eindstreep zouden kunnen gaan halen in de eerste SDE "++" ronde, SDE 2020-II, helemaal rechts weergegeven in de grafiek, is uiteindelijk voor een deel bewaarheid geworden. Het werd bij de aanvragen sowieso een record, met een gemiddelde van 1.052 kWp per aanvraag. Maar nadat alle projecten waren nagevlooid, en de definitieve cijfers voor de uiteindelijk 3.673 toegekende aanvragen bekend waren, bleef voor de gemiddelde omvang van de 3.602 overgebleven zonnestroom beschikkingen een gemiddelde van 1.000 kWp over, 5% minder. Het niveau bleef daarmee beduidend achter bij de SDE 2019-II, ongeveer de helft daarvan. Maar dat was dan ook weer een byzondere regeling met betrekking tot het beperkte aantal overgebleven, gemiddeld zéér grote toekenningen. Duidelijk is in ieder geval, dat SDE 2020-II op het punt van de gemiddelde omvang van de PV project beschikkingen, de tweede plaats inneemt, en zelfs ruim 49% hoger niveau is gekomen dan de nummer drie, SDE 2018-II (669 kWp gemiddeld).

Uiteraard zijn bij de overgebleven beschikkingen, na forse hoeveelheden uitval, de parameters wederom gewijzigd bij de eerdere SDE regelingen. Voor de exacte stand van zaken in de update van 1 juli jl. (tot en met SDE 2020-I), verwijs ik u naar de uitgebreide analyse daarvan (met name de cijfers in de tabel). Daaruit blijkt, dat bij de toen bekende actuele status de gemiddelde omvang van de beschikkingen bij de overgebleven PV-projecten nog slechts 420 kWp per toekenning was (alle overgebleven projecten tm. SDE 2020-I). En dat bij de toen bij RVO bekende gerealiseerde project beschikkingen het gemiddelde nog maar op 245 kWp per beschikking lag (tot en met SDE 2019-II was dat in de vorige update bij de realisaties nog maar 175 kWp gemiddeld). Met daarbij de belangrijke voetnoot, dat veel van de "zeer grote" projecten nog niet zijn gerealiseerd. Die, als ze daadwerkelijk worden opgeleverd, wat gezien de belangen in de meeste gevallen zeer waarschijnlijk zal zijn, daarbij onvoorziene calamiteiten terzijde schuivend, dat laatstgenoemde gemiddelde weer flink kunnen verhogen. Het blijft afwachten, hoe zich dit zal ontvouwen, want ik heb al van enkele grotere projecten capaciteit realisaties gezien die fors lager zijn dan de volumes waarvoor ze zijn beschikt. De waarschijnlijk belangrijkste reden: structurele problemen met de beschikbare netcapaciteit in de betreffende regio. Bij RVO wordt dit ook wel "vrijval" genoemd van toegekende capaciteit per beschikking.

Kengetallen oorspronkelijk beschikte PV projecten tm. SDE 2020 ronde II

In deze laatste grafiek van dit tweede deel over de zonnestroom beschikkingen uit de SDE 2020-II subsidie ronde, de evolutie van drie kengetallen, van SDE 2008 tm. SDE "++" 2020-II. Let op, dat de Y-as logaritmisch is weergegeven voor alle drie de kengetallen. De blauwe kolommen geven de oorspronkelijk aantallen zonnestroom project beschikkingen weer*. De oudste 3 SDE rondes (links van de rode streepjeslijn) hadden grote aantallen (oorspronkelijk) toegekende beschikkingen, grotendeels voor particuliere daken en/of voor kleine bedrijven, scholen, e.d. Een substantieel deel daarvan is trouwens in de loop der jaren alweer afgevallen om diverse redenen (laatste overzicht zie hier).

SDE 2011-2013, de eerste drie SDE "+" regelingen, hadden beperkte aantallen beschikkingen voor PV, tussen de 110 (SDE 2012) en 678 (SDE 2011) exemplaren. SDE 2014 was uitzonderlijk omdat de laatste fase zeer lang op zich liet wachten, en er vele grotere project aanvragen beschikt konden worden, uiteindelijk zelfs 2.973 exemplaren. De terugval in SDE 2015 was opmerkelijk, met slechts 48 toekenningen. De oorzaak: heftige competitie met zowel windenergie, als de enorme deel-budgetten opslokkende steenkolencentrales met biomassa bijstook. Vanaf SDE 2016 is de lijn weer progressief, van 831 naar een voorlopig record van 4.386 stuks onder SDE 2017-I. Dan een lichte terugval, om in de voorjaarsronde van SDE 2019 opnieuw een record te vestigen (dat van SDE 2018-II verbrekend), met 4.738 oorspronkelijk toegekende aanvragen.

Uitzonderlijk is de daar op volgende zeer forse terugval naar nog maar 986 originele beschikkingen onder de najaarsronde van SDE 2019, ver onder het niveau van SDE 2016 II tm. SDE 2019-I. Dit is een gevolg van de combinatie "extreme overtekening" met 4 miljard Euro, én weer hevige competitie van andere modaliteiten, die hun project aanvragen goedkoper konden inzetten per fase. Wat resulteerde in wederom een ongekende, massieve uitval, van (kleinere) zonnestroom project aanvragen, en een zeer beperkt overgebleven contingent aan grotere PV project beschikkingen. De laatste SDE "+" ronde, SDE 2020-I liet daarna een toch wel verrassend nieuw record zien, van maar liefst 6.882 beschikkingen, wat het voorgaande record onder SDE 2019-I met maar liefst 45% overvleugelde, al was het wel met een iets kleinere gemiddelde omvang per beschikking (zie verder).

Vanwege de extra competitie met andere subsidies slurpende CO2 reducerende opties, brengt de eerste SDE "++" ronde, SDE 2020-II, het er beslist goed vanaf, met uiteindelijk 3.062 toegekende beschikkingen voor zonnestroom projecten. Daarmee op de 7e plaats komend gerekend vanaf de eerste SDE "+" regeling (SDE 2011).

In oranje kolommen worden de met de aantallen toewijzingen gepaard gaande beschikte capaciteiten in MWp weergegeven. Nog relatief laag in de eerste SDE (29 MWp SDE 2009) en SDE "+" regelingen (17 tot 134 MWp in SDE 2012 en SDE 2013). Al substantieel in de byzondere SDE 2014 (883 MWp). Tijdelijk terugvallend in de zeer mager resultaat hebbende SDE 2015 (11 MWp). En daarna weer gezwind aanzwellend, via 179 MWp onder SDE 2016 I, tot een voorlopig nieuw record onder SDE 2017 I (2.354 MWp), iets terugvallend naar 1.710 MWp onder SDE 2018-I, en weer aantrekkend tot het voor-voorlaatste record van 2.953 MWp oorspronkelijk beschikt onder SDE 2018-II. De daar op volgende regeling, SDE 2019-I vestigde geen record, maar claimde toen de tweede plaats m.b.t. zonnestroom. Er werd 2.515 MWp beschikt.

Deze neergaande lijn werd verder doorgezet onder de zwaar overtekende SDE 2019-II, waarbij nog maar 1.954 MWp werd toegekend, vanwege de bovengenoemde redenen (zware overtekening, én felle competitie met andersoortige projecten). Hiermee kwam SDE 2019-II uit op een niveau tussen dat van de twee SDE 2017 regelingen. Hoe dit echter zal uitpakken bij de uiteindelijke realisaties, moeten we nog zien, want er kan alsnog massieve uitval plaatsvinden. Zoals we juist ook al voor genoemde SDE 2017, en later, de SDE 2018 deel-rondes hebben gezien.

De laatste SDE "+" ronde, SDE 2020-I had, naast het record aantal beschikkingen, aanvankelijk óók het record bij de (oorspronkelijk) beschikte capaciteit te pakken, 3.440 MWp. Dat is 16 en een half procent hoger dan het vorige record onder de najaars-ronde van SDE 2018. Maar dat was van relatief korte duur. De oorspronkelijk beschikte capaciteit onder SDE 2020-II overvleugelde dat record alweer met 4,7%, en kwam uit op het nieuwe record niveau van 3.603 MWp (zichtbaar helemaal rechts in de grafiek).

* Het gaat hier dus feitelijk niet om "gemiddelde project omvang", maar om "gemiddelde omvang [in kWp] per SDE aanvraag of beschikking voor PV projecten". Het komt namelijk regelmatig voor, dat een en dezelfde adres locatie, en vaak zelfs hetzelfde dak, 1 of meer beschikkingen (meestal uit verschillende jaar rondes) heeft gekregen. Polder PV houdt dit zeer zorgvuldig bij, en heeft dan ook in zijn omvangrijke (gerealiseerde) projecten sheet, talloze single-site locaties staan waar 1 of meer SDE beschikkingen voor zijn afgegeven, en vaak ook al zijn ingevuld. Het is goed om dit cruciale verschil op het netvlies te krijgen, omdat daardoor verwarring kan ontstaan over opgeleverde aantallen "projecten", en de capaciteit volumes die daarmee gepaard gaan.

Gemiddelde capaciteit per beschikking

Uit bovenstaande twee parameters kan een belangrijke afgeleide worden berekend, de gemiddelde grootte per project beschikking in kWp. Ook al, koloms-gewijs, getoond in de voorgaande grafiek. Dit gemiddelde vermogen per beschikking is weergegeven in de groene lijn. Deze start zeer laag rond de 2 kWp onder SDE 2008, neemt iets toe tot 8 kWp onder SDE 2009, zakt weer iets in naar 6 kWp onder SDE 2010, maar begint daarna hard omhoog te gaan. Wat natuurlijk veroorzaakt wordt door het weg slopen van de bovencap per beschikking (aanvankelijk 15 kWp, onder de "grote" deel regelingen van SDE 2009 en SDE 2010 naar 100 kWp). En er vanaf de eerste SDE "+" regeling de facto ongelimiteerd grote projecten aangevraagd konden gaan worden. Die voorlopig, onder het SDE "+" regime, meer specifiek, SDE 2020-I, is uitgemond in de grootste "enkelvoudige" beschikking van allemaal, bijna 148 MWp voor het Dorhout Mees project in Biddinghuizen (Fl.), van Solarfields. Grote projecten krijgen echter, afhankelijk van de project opzet, soms meerdere beschikkingen toegewezen, zoals het Vloeivelden Hollandia project op de grens van 1e Exloërmond en Nieuw-Buinen in de Drentse gemeente Borger-Odoorn, waar Polder PV - uiteraard - met de fiets "even" op bezoek ging in september 2020 (zie tweet van 23 september 2020). Dat nu nog grootste gerealiseerde zonnestroom project van Nederland werd in het eerste kwartaal van 2021 opgeleverd, en door Koning Willem-Alexander officieel geopend. Voor de grootste beschikkingen onder SDE 2020-II, zie de laatste paragraaf.

De oorspronkelijk toegekende gemiddelde omvang per beschikking nam, zoals zichtbaar in de grafiek, toe, van 74 kWp onder SDE 2011, naar 297 kWp gemiddeld onder SDE 2014. Zakte toen weer in naar 215 kWp onder SDE 2016 I. Maar werd vervolgens weer een stuk hoger. Aanvankelijk naar 537 kWp (SDE 2017 I), licht inzakkend naar 453 kWp (SDE 2018-I), en wederom fors stijgend naar een tussentijds nieuw record niveau van 669 kWp onder SDE 2018-II. Om weer wat omlaag te gaan naar gemiddeld 531 kWp per beschikking onder SDE 2019-I.

De laatste twee SDE "+" regelingen, tot slot, lieten een heftige fluctuatie zien van deze belangrijke "ijk parameter". SDE 2019-II zorgde voor een nogal grote verrassing: het gemiddelde per beschikte aanvraag steeg plotsklaps extreem, naar maar liefst 1.954 MWp, een trendmatige ontwikkeling die op deze logarithmische schaal in visuele zin nog enigszins wordt "gedempt". Vooral grotere project beschikkingen bleken onder die extreem overtekende regeling te zijn toegekend. De talloze kleinere ontwikkelaars, waaronder ongetwijfeld veel energiecoöperaties en andersoortige lokale initiatiefnemers als gemeentes en midden- en kleinbedrijven, konden een afwijzing in de digitale brievenbus verwachten. Dat ging destijds vrijwel uitsluitend ten koste van talloze kleinere rooftop aanvragen, die het in dit mega geweld niet konden bolwerken t.o.v. de grote projecten bij menig projectontwikkelaar.

De laatste SDE "+" regeling, SDE 2020-I, liet de situatie weer in "rustiger" vaarwater terugkeren. Deze slechts licht overtekende regeling, die uiteindelijk bij de beschikkingen maar 3,3 miljard van de beschikbare 4 miljard Euro toegewezen heeft gekregen, resulteerde in twee records bij zonnestroom, zowel voor de aantallen als bij de beschikte capaciteit. De combinatie van deze twee resulteerde in een gemiddelde omvang van 500 kWp per beschikking. Waarmee het niveau van SDE 2019-I iets werd onderboden. Ergo: "terug naar de normaal".

Zoals reeds voorspeld in de voorgaande analyse, werd die tijdelijke trend alweer in de eerste SDE "++" regeling opwaarts bijgesteld. Bij een beduidend lager aantal overgebleven beschikkingen (3.602 stuks) en een record toegekende capaciteit van 3.603 MWp, resulteerde weer een zeer hoge (niet-record) gemiddeld toegekende capaciteit van 1.000 kWp per beschikking.

Ook voor deze parameter "gemiddelde capaciteit per beschikking" geldt weer: na verwijdering van door ontwikkelaars ingetrokken, of om wat voor reden dan ook niet tot realisaties komende project beschikkingen, is dat globale beeld voor de oudere SDE regelingen alweer gewijzigd, en zal dat nog steeds kunnen veranderen, afhankelijk van de verdere uitval binnen die regelingen. Dit geldt met name voor de recente "grote" regelingen, tussen SDE 2016 I en SDE 2020-I.

SDE 2020-II - weer een stapje verder in de schaalvergroting van "Big Solar"

Sowieso werd de beschikking voor Dorhout Mees inmiddels onder de SDE 2020-II ronde alweer overvleugeld. En wel voor het Musselkanaal project wat bekende projectontwikkelaar GroenLeven al een tijd in voorbereiding heeft, en waarvoor destijds door de Minister van Economische Zaken (toen nog Wiebes) de Rijkscoördinatenregeling buiten toepassing is gesteld (Staatscourant publicatie). Hiervoor is, uniek, één beschikking, met een omvang van 175.976 kWp afgegeven, 19% groter dan de beschikking voor Biddinghuizen. En met een maximaal haalbare subsidie voor 76,4 miljoen Euro over een periode van 15 jaar (excl. eventueel "banking year"). Op de 2e plaats komt binnen SDE 2020-II een tweede beschikking voor een uitbreiding van het grote zonnepark van Powerfield in Harpel-Vlagtwedde (aparte project B.V., die net als de voorganger separaat verkocht kan worden aan investeerders), van ruim 131 MWp. Wat, met fase I gecombineerd, een enorm zonnepark van 241 MWp zou kunnen gaan opleveren in deze Groningse gemeente, al kan voor het tweede deel beslist een andere eigenaar gevonden worden dan voor het eerste exemplaar, als het project eenmaal is gebouwd en/of indien voortijdig al een "financial-close" met een of meer investerende partijen wordt bereikt.

Dat eerste deel van het Vlagtwedde project ging, na kort in het bezit van Impax te zijn overgegaan, uiteindelijk over naar het bekende Duitse investerings-huis Encavis, in combinatie met de Versicherungskammer Group (bericht 25 januari 2021).

De derde grootste project beschikking groter dan 100 MWp binnen SDE 2020-II, is voor een van de grootschalige plannen voor combinatie van lijnvormige windturbine opstellingen langs de de dijken van de westkust van de Noordoostpolder (NOP, Fl.), met lang-gerekte zonnevelden tussen de "voeten" van de turbines. Onderhavig exemplaar betreft Zonnepark Noordermeerdijk (NW deel van NOP dijk), en heeft een beschikking voor bijna 108 MWp. Een tweede exemplaar is beschikt voor de windturbines langs de Westermeerweg, westelijk van Espel, een stuk zuidelijker (ruim 96 MWp beschikt). N.a.v de tweet die Polder PV plaatste over deze grootste SDE beschikkingen onder het nieuwe SDE "++" regime, nam Energeia contact met de webmaster op, en publiceerde na eigen onderzoek een artikel (pay-wall).

Voor het allergrootste solar project in voorbereiding, Energielandgoed Wells Meer in de Limburgse gemeente Bergen (mogelijk 271 MWp groot wordend wat de PV component betreft), is / zijn echter nog steeds geen beschikking(en) bekend. Waarschijnlijk wordt door de gemeente gewacht op definitieve, harde toezeggingen van hoogspannings-netbeheerder TenneT dat er daadwerkelijk een nieuw, noodzakelijk, trafostation gaat komen, voordat er een aanvraag onder het SDE "++" regime zal worden gedaan bij RVO.

Dit is deel 2 van de serie artikelen die naar aanleiding van het verschijnen van de SDE 2020 najaarsronde beschikkingen is / zal worden gepubliceerd op Polder PV. Voor de overige artikelen zie:

(1) SDE 2020 najaarsronde (eerste SDE "++"), definitief toegekend. Deel 1. Beschikkingen - CCS hoogste budget toekenning; nieuw record 3.603 MWp PV beschikt (18 oktober 2021)

(2) huidige artikel

(3) SDE 2020 najaarsronde (eerste SDE "++"). Deel 3. Details uit projecten lijst - segmentaties inclusief zonneparken (28 oktober 2021)

Extern:

Kamerbrief over Veegbrief SDE++ (MinEZK Rijksoverheid, 14 oktober 2021)

Stand van zaken SDE aanvragen (website RVO met cijfers over alle SDE regelingen)

---

18 oktober 2021: SDE 2020 najaarsronde (eerste SDE "++"), definitief toegekend. Deel 1. Beschikkingen - CCS hoogste budget toekenning; nieuw record 3.603 MWp PV beschikt. Op 14 oktober verscheen eindelijk de kamerbrief met de definitieve toekenningen voor de eerste "verbrede" SDE regeling, in ambtelijk jargon de SDE "++", najaars-ronde van 2020. Op 1 juni dit jaar was het grootste deel van het te alloceren budget al toegekend en, vanwege een belangrijke aankomende vergadering in de Tweede Kamer, daarvóór gepubliceerd (bericht 8 juni 2021, 4.669 miljoen van de beschikbare 5 miljard Euro). Er waren toen nog 322 beschikkingen over om te beoordelen, en dat proces heeft kennelijk maar liefst dik 4 maanden tijd gekost. Vlak voor afgelopen weekend werd eindelijk het resultaat bekend gemaakt, 301 dagen na het sluiten van de laatste, 4e inschrijvings-fase, op 17 december 2020. Met in de kamerbrief ("Veegbrief SDE++") de definitieve toewijzingen voor de eerste SDE "++" ronde, najaar 2020, en, onder anderen, de afhandeling van diverse in de Tweede Kamer aangenomen moties, en een paragraaf over branden en verzekerbaarheid van PV installaties.

In dit eerste artikel de primaire resultaten van de eerste SDE "++" ronde, die, net als haar voorganger regeling (laatste SDE "+", voorjaar 2020), wederom een record vermogen aan beschikte capaciteit heeft opgeleverd voor zonnestroom, ruim 3,6 GWp (0,2 GWp meer dan in voorjaar 2020). Het ter beschikking staande budget (5 miljard Euro, dat was nog 4 miljard Euro in voorjaar 2020) is uiteindelijk volledig ingevuld, er zijn dus uiteindelijk genoeg geldige beschikkingen gevonden om de pot "vol" te maken. Dat laat natuurlijk onverlet, dat van de beschikte projecten, 3.673 in totaal, er uiteindelijk toch weer veel zullen gaan afvallen, gezien de soms schokkende historie van het SDE dossier. Zonnestroom is, in tegenstelling tot de situatie bij de voorgaande regelingen, op het punt van budget toewijzingen voor het eerst in langere tijd niet meer kampioen. De nieuwe "CO2 vermijdende" optie, CCS (het opslaan van industrieel geproduceerde CO2 in cavernes onder de grond), claimt in de huidige eerste SDE "++" regeling maar liefst 2.123 miljoen Euro, voor slechts 6 projecten. Wel is zonnestroom nu "goede tweede", met 2.017 miljoen Euro budget claim. Wat ruim 40% van de beschikbare 5 miljard Euro is. In de laatste SDE "+" regeling was het aandeel voor zonnestroom een stuk hoger (CCS was toen niet mogelijk), met zelfs 65% van de uiteindelijk totaal beschikte 3,3 miljard Euro.

SDE "++" 2020-II
Hier onder volgt de stand van zaken rond de reeds op 17 december 2020 gesloten SDE 2020-II (najaars-) ronde. Hiervoor was 5 miljard Euro budget gereserveerd, op 1 juni dit jaar was daar al ruim 93% van toegekend, maar voor de resterende 7% was het blijkbaar erg lastig om de betreffende projecten goedgekeurd te krijgen. In onderstaande tabel heb ik de data voor alle aan te vragen opties koloms-gewijs naast elkaar gezet. Links telkens de data bij de aanvragen, er naast de resultaten bij de oorspronkelijke beschikkingen in de kamerbrief van 14 oktober 2020, en daar weer naast de "score" in procent van beschikt t.o.v. aangevraagd. Dit, voor de aantallen aanvragen, de daarmee gepaard gaande capaciteiten (in MW, voor zonnestroom in MWp), en voor de maximale gevraagde cq. beschikte subsidies.

^^^
Klik op plaatje voor tabel in separaat venster

In tegenstelling tot de laatste SDE"+" regeling, SDE 2020-I, die voor slechts 83% van het beschikbaar gestelde budget van 4 miljard Euro werd toegekend, is net als onder de najaars-ronde van SDE 2019, bij een vergelijkbaar budget van 5 miljard Euro, onder de eerste SDE"++" regeling, SDE 2020-II, het volledige bedrag ingevuld (groen gemarkeerd vakje).

Bij de aanvragen onder SDE 2020-II was er 28% teveel geclaimd (6.397 miljoen Euro). Sinds de tussenstand van 1 juni, toen al 3.486 miljoen Euro was toegekend, meldt staatssecretaris Yesilgöz-Zegerius van MinEZK, dat er uiteindelijk voor 1.364 miljoen Euro aan projecten is afgewezen. Deels vanwege inhoudelijk niet correcte data van de aanvragen, deels zijn er zelfs alweer projecten door de aanvragers ingetrokken. Voor het begin juni nog openstaande bedrag zijn er voor 73 miljoen Euro extra nog 176 PV projecten (waarvan 5 veld-installaties) toegekend, alsmede 5 elektrische boiler-, 2 biogas-, en 1 "rest"warmte project, gezamenlijk goed voor 262 miljoen Euro. 674 miljoen Euro bij de aangevraagde projecten zou buiten de beschikbare 5 miljard aan budget zijn gevallen. Omdat deze projecten niet inhoudelijk beoordeeld konden worden, is echter niet duidelijk of die bij een ruimer budget alsnog toegekend hadden kunnen worden.

Bovenstaande onverlet, voor zonnestroom waren oorspronkelijk in totaal 3.989 projecten met in totaal 4.195 MWp aan capaciteit aangevraagd. Hiervan is een respectabel volume van 3.602 beschikkingen, goed voor een capaciteit van 3.603 MWp, toegekend.

De toegekende hoeveelheid van 3.602 zonnestroom beschikkingen, ruim 90% van het totaal aantal aangevraagde exemplaren, iets lager dan de 93,1% onder de laatste SDE"+", voorjaars-ronde van 2020, is beslist niet het hoogste in de SDE historie. Zie daarvoor de tabel in de laatste RVO - SDE update van 1 juli dit jaar. Wat dat aantal betreft, komt SDE 2020-II op de 7e plaats sinds het eerste SDE"+" regime (SDE 2011), met SDE 2020-I als absolute record houder met oorspronkelijk 6.882 toekenningen. Ook de budget toekenning was niet het hoogst, dat ging deze maal naar het door velen gevreesde CCS gebeuren, met 2.123 miljoen Euro. Zonnestroom blijft echter "goede tweede", met 2.017 miljoen Euro aan toekenningen (1.153 mln naar rooftops, 864 mln voor "veld- of op water" projecten).

Ondanks deze mindere "prestaties" bij het toegekende aantal beschikkingen en het gealloceerde maximale budget, hebben we met de eerste SDE "++" ronde wel een record voor zonnestroom te pakken bij het toegekende vermogen. Dat was al zo bij de tussenstand van 1 juli, met de definitieve toekenning van 3.603 MWp is wederom de schaalvergroting verder toegenomen, en is er 4,7% meer capaciteit beschikt dan bij voormalig recordhouder, SDE 2020-I, waarvoor oorspronkelijk 3.440 MWp aan beschikte capaciteit was afgegeven door RVO. De 3.603 MWp toegekend betreft een score van 85,9% t.o.v. het aangevraagde volume. Dat is uiteindelijk zelfs iets beter geworden dan de 85,3% onder SDE 2020-I, en mag, gezien de extra concurrentie met grote budget slurpers als CCS beslist als prima resultaat worden genoteerd.

Zonnestroom beschikkingen uitgesplitst

Voor het eerst is er in de kamerbrief voor zonnestroom ook een uitsplitsing weergegeven in toekenningen voor rooftop projecten en alles wat daarbuiten valt (althans, MinEZK geeft daarvoor de omschrijving "op veld of op water"). Die is behoorlijk evenredig verdeeld over beide "categorieën", wat de capaciteit betreft, 1.851 MWp voor rooftop beschikkingen, resp. 1.752 MWp voor "veld / water" projecten. Maar, uiteraard, bij de aantallen, is die verhouding sterk in het voordeel van de gemiddeld véél kleinere rooftop projecten: 3.488 beschikkingen, een factor 31 maal zo hoog dan de 114 projecten op water resp. in het veld. Deze zeer verschillende verhouding is goed terug te zien in de berekende gemiddelde capaciteit per beschikking. Deze komt neer op gemiddeld zo'n 1 MWp per toekenning, maar voor de rooftops is dat slechts gemiddeld 531 kWp, voor de categorie "veld- of op water" is dat een spectaculaire 15,4 MWp gemiddeld per beschikking, een factor 29 maal zo hoog ! Ook hieruit blijkt dat, wie "geen" zonneparken in het veld of op het water wil, met een eigen, rap implementeerbaar, betaalbaar, en schoon alternatief zal moeten komen, want 1,8 GWp aan beschikte capaciteit voor die categorie (veld / op water) is beslist niet simpel te vervangen voor "iets anders". Bovendien, áls er al een alternatief zou zijn, namelijk nóg meer projecten op daken, gaat dat vele jaren duren voordat dat te realiseren is (deskundig personeel, aanpassen dakconstructie, ongunstiger businesmodellen, enorme inspanningen te verwachten, om duizenden dakeigenaren zo ver te krijgen, you name it). Die tijd hebben we helemaal niet.

Als we de gemiddelde beschikte capaciteit per toekenning in de historie terug kijken, is SDE 2020-II ook niet de kampioen. Het record bij alle zonnestroom projecten viel namelijk toe aan de extreem sterk overschreven SDE 2019-II, wat met een relatief laag volume van, uiteindelijk, 986 project beschikkingen, wel maar liefst 1.954 MWp toegewezen kreeg. Dit resulteerde voor die historische regeling (met enorm veel uitval van talloze kleinere rooftop project aanvragen), in een record gemiddelde van 1.982 kWp per beschikking. SDE 2020-II is wel op de 2e plek gekomen, nog ver voor SDE 2018-II, toen een gemiddelde van 670 kWp per beschikking werd gehaald. Wel is het zo, dat voor de categorie veldopstellingen onder SDE 2019-II (toen géén floating solar beschikkingen gemarkeerd) een gemiddelde van 12,4 MWp per beschikking werd genoteerd. Daar gaat SDE 2020-II met genoemde 15,4 MWp gemiddeld (voor combi veld / op water) alweer met bijna een kwart overheen.

Kaartje toegekende projecten

RVO gaf op hun website ook nog een (niet-interactief) kaartje met de geografische verspreiding van de toegekende projecten:

In oranje zijn de PV beschikkingen voor rooftop projecten weergegeven, in rose ditto voor zonnestroom projecten op land of op water. Kristalhelder is, dat noord-oost Nederland er ditmaal bekaaid van af komt met nieuw toegekende projecten, wat natuurlijk alles heeft te maken met de blijvend grote problemen met de beschikbare netcapaciteit in die regio. Wat op de Nederlandse net congestie kaart van Netbeheer Nederland goed is terug te zien. Goed is ook de "bruine vlek" van de nieuw beschikte CCS projecten in de contreien van Rotterdam zichtbaar. De CO2 wordt daar normaliter massaal de lucht in geslingerd door de industrie daar, de feitelijke opslag zou in cavernes onder de Noordzee moeten gaan plaatsvinden.

Tot nog toe geeft RVO nog geen verdere project details. De verwachting is dat die alsnog gepubliceerd gaan worden, zoals voor alle 17 voorgaande SDE en SDE "+" regelingen.

Te verwachten reducties CO2 onder SDE 2020-II, en energie hoeveelheden

MinEZK gaat in de huidige kamerbrief niet (meer) in op de toewijzingen aan maximale hoeveelheden te subsidiëren energie. De focus is immers sedert deze eerste SDE"++" regeling verschoven naar de maximale CO2 reductie (per jaar). Hiervoor zijn achteraan in bovenstaande tabel 2 kolommen toegevoegd, met de gealloceerde CO2 reductie per jaar in Megatonnen, en de daarvoor benodigde zogenaamde "subsidie intensiteit", in Euro per ton CO2 reductie. Dit, omdat de nieuw toegevoegde opties (onderste helft van de tabel) niet zomaar zijn te vergelijken met de "oude" opties bovenaan in de tabel, op het vlak van te verwachten energie producties. CO2 opslag kost alleen maar energie, en genereert niets. Het is natuurlijk wel een probaat middel om significante hoeveelheden CO2 "niet meer in de atmosfeer te laten belanden". Al kijkt menig expert er met sterk gemengde gevoelens naar, omdat het niets verduurzaamt aan de emitterende industrie.

In de eerste nieuwe kolom, blijkt de hoogste CO2 reductie per jaar - uiteraard - aan CCS toe te vallen, waarvoor 2,34 megaton per jaar aan reductie valt te verwachten, als alle 6 toegekende projecten ook daadwerkelijk doorgang zullen vinden. Goede tweede is zonnestroom, waarvoor 0,64 megaton/jaar reductie valt te verwachten, verdeeld over 0,33 Mton/jr voor toegekende rooftop projecten, en nog eens 0,31 Mton/jr voor de categorie "veld- of drijvend op water". Alle "oudere types", nog onder SDE"+" regimes vallende duurzame energie genererende projecten komen in deze ronde op 0,82 Mton/jr (bovenste helft van de tabel). De nieuwe projecten, CO2 afvang, elektische boilers, warmtepompen, restwarmte, en aquathermie, zouden 2,63 Mton/jr gaan inbrengen, een factor 3,2 maal zo veel. In totaal zou met deze eerste SDE"++" ronde 3,43 Mton CO2 reductie per jaar bereikt kunnen gaan worden, als alles tenminste zou worden gerealiseerd. Wat, gezien de historie van de SDE - SDE"+" regimes, sterk mag worden betwijfeld.

In de laatste kolom vinden we bij de berekende "subsidie-intensiteit" de laagste waarde voor windenergie, met een zeer lage 38 Euro per vermeden ton CO2. Bij de "energie producerende" opties bovenaan in de tabel doet zonnestroom het beslist niet slecht, met voor de rooftop projecten 67 Euro/ton, gevolgd door 86 Euro/ton bij de veld / op water projecten. Biomassa warmte & WKK komt er een stuk slechter van af, met 111 Euro/ton. Thermische zonne-energie, waarvoor weliswaar 2 beschikkingen zijn afgegeven, maar kennelijk voor dermate kleine projecten, dat de capaciteit, afgerond, op "nul" is gesteld, zit op 129 Euro/ton. Biogas projecten zijn relatief het duurst bij deze vergelijkings-maatstaf, met maar liefst 164 Euro/ton.

Bij de nieuwe opties in de onderste helft van de tabel schommelen de subsidie intensiteiten op relatief lage(re) niveaus, exclusief CCS tussen de 54 Euro/ton voor aquatermie (2 van 4 projecten toegekend, 29 MWth. vermogen), tot 109 Euro/ton voor de elektrische boiler projecten (14 beschikkingen van 27 aanvragen, 389 MW). Voor alle toegekende projecten bij elkaar, zou een subsidie intensiteit van 71 Euro/ton CO2 zijn geclaimd.

Energie - stroom productie

In de kamerbrief over de voorjaars-regeling van 2020 (SDE"+") waren wel nog aparte kolommen voor de te verwachten energie hoeveelheden gepubliceerd. Er is onder die regeling 20,3 PJ aan (maximaal) te subsidiëren duurzame energie toekend. Dergelijke opgaves ontbreken, in ieder geval in de kamerbrief, voor de huidige SDE 2020-II regeling. De staatssecretaris gaat in de update voor SDE 2020-II wel in op het "35 TWh op land" doel voor 2030. Zij stelt, dat het bereiken van dat doel bij elke ronde zal worden ge-evalueerd. De verwachting is in ieder geval dat genoemde doelstelling gerealiseerd zou kunnen gaan worden in de openstellings-ronde van 2022 of 2023 (1-malig per jaar, onder het nu vigerende SDE"++" regime).

Monumentale berg beschikkingen voor zonnestroom verder gegroeid

Met de huidige 3.603 MWp toegekende extra zonnestroom projecten, komt het totaal aan toekenningen in de SDE historie, met de enorme "stapel" van alle overgebleven beschikkingen van SDE 2008 tm. SDE "+" 2020-I gecombineerd (status 1 juli 2021 15.107 MWp), op maar liefst 18.710 MWp (ruim 18,7 GWp), een spectaculair volume. Ook al is daar sowieso weer een nog onbekend volume van afgevallen sedert de 1 juli update van RVO (recentere cijfers nog niet beschikbaar), en zal er beslist nog veel meer volume van gaan verdwijnen omdat de capaciteits-problemen op de nationale distributienetten hardnekkig zijn, en een flink hoofdpijn dossier voor verduurzamend Nederland zijn geworden.

Bovenstaande daargelaten, genoemde 18,7 GWp is in ieder geval qua omvang al ruim 1,7 maal de momenteel door CBS gehanteerde 10.717 MWp gerealiseerde accumulatie aan het eind van 2020. Het volgens RVO op peildatum 1 juli 2021 "gerealiseerde" vermogen bij de SDE beschikkingen zou slechts 6,1 GWp zijn geweest, een derde van de nu bekende accumulatie incl. SDE 2020-II.

Bij CertiQ stond eind september dit jaar ruim 6,7 GWp aan realisaties van gecertificeerde PV capaciteit in de boeken, het overgrote merendeel daarvan is SDE beschikt volume. Ook dat is nog maar 36% (realisaties) van de nu bekende accumulatie van toegekende (beschikte) capaciteit onder de SDE - SDE "+" regimes, tot en met SDE 2020-II.

Rooftop solar - nooks and crannies

Met betrekking tot SDE en zonnestroom op daken, heeft de staatssecretaris in de kamerbrief nog enkele opmerkingen gemaakt.

Er is, op basis van een toezegging aan voormalig CU Kamerlid Dik-Faber (punt 8 in de brief), opnieuw gekeken naar de hoogte van de basisbedragen voor zonnestroom projecten op daken. Yesilgöz-Zegerius is van mening dat, vanwege het (NB: véél) hogere eigenverbruik on-site bij rooftop projecten dan bij veld-installaties, deze projecten hoger in de rangschikking, ook onder SDE"++" condities komen, en dus een grotere kans maken op een beschikking. Bovendien zou RVO hebben vastgesteld dat veel dak project aanvragen ónder het vigerende basisbedrag indienen, wat een indicatie zou zijn dat genoemd basisbedrag beslist niet te laag zou zijn.

Wel is de "non-realisatie" van een enorme hoeveelheid beschikkingen voor zon op dak projecten (zie laatste overzicht, peildatum 1 juli 2021 reeds 4 GWp aan beschikte capaciteit verloren gegaan, op Polder PV), een punt van zorg. Dat werd ook al duidelijk uit de recent verschenen "Monitor Zon-pv in Nederland" van RVO. Er zijn nogal verschillende redenen dat beschikte projecten alsnog niet doorgaan. Hieronder vallen de bekende tekort schietende (te lichte) dak constructie, een verslechterde businesscase van het betreffende project (incl. genoemde dak constructie probleem, in de loop van de tijd tekort schietende netcapaciteit, zelfs al is er een transport indicatie afgegeven, problemen met oplopende verzekerings-premies, resp. het overschrijden van de beschikbare realisatie tijd), wegvallen van een deel van de beschikbare subsidie vanwege vertraagde opstart van het project, of zelfs een dakeigenaar die een lease constructie niet (meer) zag zitten, en zich terugtrok uit het geplande project.

Zonnestroom en verzekeringen

In een A4-tje in de SDE"++" brief gaat de staatssecretaris ook in op de problemen rond de verzekerbaarheid van met name roof-top zonnestroom projecten. Wat met name een issue is geworden n.a.v. de grote problemen met de verzekering van het Thialf stadion rooftop project in Heerenveen, en de schokgolven die vervolgens door de zon op daken wereld heen walsten. Hierin de zeer voorspelbare conclusie, op basis van onderzoek van TKI Urban Energy, dat zonnepanelen "zelden de oorzaak van branden bij bedrijfspanden" blijken te zijn. Al wordt daarbij als voorwaarde gezien dat de data "verzameling" op dat punt verbetering behoeft. Ik verwijs het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat voor de zoveelste maal gaarne naar mijn sedert 2010 bijgehouden zonnepanelen en brand dossier, waar een unieke verzameling brand incidenten uitvoerig is geïnventariseerd en besproken tot op de dag van vandaag (2021, naar beneden scrollen voor eerdere incidenten). Tot nog toe zwijgen alle instanties als het graf over deze unieke verzameling rapportages ...

Yesilgöz-Zegerius stelt dat verzekeraars, naast de "kans" op brand op grotere utiliteits-daken, ook de financiële waarde van pand en inboedel meerekenen in hun premies. Hierdoor worden soms extra eisen gesteld aan de aan te brengen installaties, wat soms tot hogere premies leidt, en als gevolg daarvan een slechtere business-case voor dergelijke projecten.

Er wordt momenteel door alle betrokken partijen gewerkt aan oplossingen voor "een gedeeld beeld over veiligheid" m.b.t. rooftop projecten en aan te brengen PV installaties. Als mogelijke oplossingsrichtingen worden bijvoorbeeld brandwerende coatings, vroegtijdige foutdetectie (vlamboog signalering), en zelfs "lichtere zonnepanelen" gezien. Dergelijke innovaties zouden kostenverhogende maatregelen (deels) kunnen compenseren, waardoor een business-case alsnog rond te rekenen dan wel acceptabel zou zijn voor de investeerder.

In ieder geval wordt gewerkt aan een versnelde, objectieve beoordelings-methodiek binnen het NEN normkader, om de brandveiligheid van rooftop projecten (nog verder) te verbeteren. Ook wordt aan een "nationale database met gebouwbranden en de aanwezigheid van zonnepanelen daarbij" gedacht. Inkoppertje voor open doel: het aantal branden waarbij zonnepanelen "betrokken" zijn, zal, vanwege de enorme stijging van het aantal panden met zonnepanelen, verder stijgen. De crux is natuurlijk: wat is de expliciete causaliteit tussen "aanwezigheid zonnepanelen en de ontstane brand" dan wel? Polder PV voorspelt, mede op basis van zijn unieke zonnepanelen en brand dossier, dat het aantal branden expliciet veroorzaakt door zonnepanelen resp. PV installaties, marginaal zal zijn, en marginaal zal blijven. Met uitzondering van BIPV installaties, die, vanwege hun specifieke karakter (connectoren vrijwel op het dakbeschot liggend), zeer zorgvuldig geinspecteerd dienen te worden, omdat de risico op brand daar te hoog is gebleken, zoals uit de incidentenlijst van de afgelopen jaren blijkt.

---

Afhandeling kamer moties rond SDE regelingen

Een substantieel deel van de kamerbrief behandelt de afhandeling van maar liefst 7 moties cq. toezeggingen, die in de Tweede Kamer zijn aangenomen rond de SDE subsidie regelingen. Ik behandel ze hier beknopt, voor uitgebreid antwoord zie de hieronder gelinkte kamerbrief van Yesilgöz-Zegerius.

(1) Motie "voorkomen gezondheids-schade" a.g.v. SDE subsidie beschikkingen (Lee-Thijssen, GroenLinks, 16 sep. 2021). Geen extra toetsing meer nodig omdat eventuele gevolgen voor de volksgezondheid reeds uitgebreid zijn geborgd in de benodigde vergunningstrajecten vóórdat er überhaupt SDE subsidie aangevraagd kan worden. Uitzondering voor CO2 afvang- en gebruik projecten, die echter sowieso alsnog zo'n Wabo-vergunning moeten aanvragen, anders kan het project geen doorgang vinden.

(2) Motie SDE"++" tarieven in verhouding tot te verwachten ETS marktprijzen (Grinwis, CU, et al., 11 mei 2021). Er wordt in de PBL ramingen en in de uiteindelijke toewijzingen al jaren rekening gehouden met zowel (forse) uitval van beschikte projecten, als van tegenvallende producties van de installaties, deels a.g.v. oplopende ETS prijzen. Hierdoor zou al worden voorkomen dat reserves in de SDE (++) teveel gaan oplopen. Indien er opvallend hoge uitval van projecten is en/of minder productie dan verwacht, wordt in volgende rondes de hoogte van het openstellings-budget (plafond) indien nodig, bijgesteld.

(3) Kwaliteits-borging bij installateurs van warmtepompen en zonnepanelen (Van der Lee, GroenLinks, 18 dec. 2019). Verwezen wordt naar door de branche organisaties onderschreven kwaliteits-eisen binnen de erkenning voor het behalen van het InstallQ keurmerk. Voor warmtepompen worden de huidige eisen herzien, voor zonnestroom is het "Vakmanschap Zonnestroom" in het leven geroepen door Techniek Nederland en samenwerkende partijen, met verzekeraars is door Holland Solar de certificerings-regeling Scios Scope 12 in het leven geroepen voor deugdelijke onafhankelijke inspecties van opgeleverde zonnestroom projecten.

(4) Werking van het systeem van Garanties van Oorsprong (GvO's, o.a. motie Sienot - D'66 / Dik-Faber - CU, 3 dec. 2020). De staatssecretaris gaat dieper in op het al 20 jaar werkende (doch in Nederland blijvend slecht begrepen) systeem van groencertificaten in ons land. Een van de punten is de verbetering van de "additionaliteit" van het systeem. Zoals maandelijks uitvoerig bericht door Polder PV, worden er al jaren heel erg veel GvO's uit Europa geïmporteerd om Nederlandse stroomcontracten "te vergroenen", en in tegenstelling tot de beginjaren, is daarbij het aandeel hydropower GvO's flink verminderd, ten bate van de import van grote hoeveelheden certificaten van windturbine- en zonnestroom projecten elders in Europa, die beslist als "additioneel" gezien mogen worden (vrijwel allemaal nieuwe projecten betreffend). Zie o.a. de detail analyse van de nationale productie, im- en export van GvO's op basis van de CertiQ data voor het kalenderjaar 2020 op Polder PV, en voorbeeld import / export volumes en type in overzicht voor mei 2017.

De staatssecretaris wil nu het systeem weer gaan aanpassen, door, naast het type GvO (biomassa, wind, zon, resp. waterkracht), óók het land van import op de stroometiketten te gaan vermelden, zodat, althans, dat is de verwachting, de eindverbruiker ook hiermee "gestuurd" zou kunnen worden in zijn / haar gepercipieerde oordeel over de (meer)waarde van dergelijke certificaten om de eigen stroommix mee te vergroenen.

Verder wordt ingegaan op eventuele Europa-brede pogingen om ook waterstof productie en -verbruik binnen het bestaande GvO systeem een plaats te geven. Dit zal een nogal forse investering vergen, waterstof is immers geen energie productie entiteit, maar slechts een "opslag middel", een "energie-drager", wat zowel met fossiele als met duurzame energie gegenereerd kan worden. In de kamerbrief worden enkele problemen opgesomd waar op dat punt aandacht aan besteed dient te worden. Ook wordt hier kort de al langer bestaande plannen van CertiQ aangestipt, dat het tijd stempel van GvO's fijner zou moeten gaan worden. Tot nog toe was dat productie per maand, maar er wordt al gedacht aan stempels per uur of zelfs per kwartier, om de uitgifte meer "real-time" gegarandeerd te krijgen. Ik geef u op een briefje: hiervoor dienen nogal heftige data protocollen opgetuigd te worden, omdat het om enorme hoeveelheid gevoelige data gaat, en deze 100% betrouwbaar en nauwkeurig zal moeten zijn / worden. Dat wordt data-technisch gezien een "majeure" operatie.

(5) Bij / meestook biomassa centrales (motie Van Raan, PvdD & Leijten, SP, 11 mei 2021; reactie in kamerbrief regering, 28 juni 2021). De staatssecretaris geeft detail info over de beschikkingen en reeds gerealiseerde budget uitkeringen voor de biomassa bijstokende steenkolen centrales. 7 beschikkingen (SDE 2016 - 2017), 4 kolencentrales betreffend, 3,5 miljard Euro beschikt, per 1 jan. 2021 daarvan nog 2,9 md Euro over, goed voor max. 158 PJ elektriciteit in 6-7 jaar tijd (bijna 44 TWh). Er is tm. eind 2020 reeds 443 miljoen Euro uitbetaald aan de beschikking houders.

(6) Houtpellets en SDE (motie Sienot, D'66, et al., 20 nov. 2019). Duurzaamheid en beschikbaarheid van houtpellets voor onder SDE regimes vallende projecten is inmiddels geborgd binnen het "Duurzaamheidskader voor biomassa".

(7) Fiscale prikkels voor fossiele brandstoffen afbouwen (motie Van der Lee, GroenLinks, alweer van 16 jan. 2018 !). Inmiddels is een voorstel van de Europese Commissie gelanceerd om vrijstellingen op dit gebied in Europa af te bouwen "of te beperken". Het gaat daarbij o.a. op de hoogte van (vrijstellingen van) energiebelastingen. Het politieke onderhandelings-proces is echter nog pril, er kan nog wel het een en ander aan de voorstellen wijzigen, op basis van inbreng van de lidstaten. Een tricky point is hier dat er unaniem over een definitief voorstel besloten dient te worden. De belangen van sommige staten zijn erg hoog, dus dat kan best een breekpunt gaan worden in de onderhandelingen. Wat Nederland betreft, zijn er al diverse kamerstukken op dit punt verstuurd, waar onder financiering van de energietransitie, en de toekomst van de - te wensen - ontwikkelingen bij de energiebelastingen, én de ODE heffingen, waar uit de "onrendabele top" van de vele duizenden SDE-gesubsidieerde projecten worden gefinancierd.

Onverschuldigde subsidie betalingen voorjaar 2021

Zoals elke organisatie, is ook RVO niet verschoond van fouten. Er blijken foutieve betalingen te zijn gedaan aan SDE"+" projecten vanwege een software fout in de betalings-software. Van de 41 miljoen Euro die onterecht is uitgekeerd, is inmiddels al 40 miljoen Euro terug-gevorderd, of verrekend. Op 172 dossiers zou nog zo'n 800 duizend Euro openstaan, de verwachting is dat dit bedrag binnen afzienbare termijn zal zijn geïncasseerd of verrekend met openstaande subsidie toekenningen bij de betreffende project beheerders.

SDE 2021 gestart

De volgende SDE subsidie ronde is inmiddels, op 5 oktober, alweer van start gegaan. Wederom met 5 miljard Euro budget, met keuze uit een twintigtal categorieën. Waaronder uiteraard weer zonnestroom, met een keuze optie uit maar liefst 6 deel-categorieën. Deze nieuwste regeling sluit in de namiddag van 11 oktober, na wederom 4 fases te hebben doorlopen, met als piketpaal de aan te vragen "subsidie intensiteit", met fasegrenzen liggend op de 60, 80, 115, resp. 300 Euro per ton CO2 reductie. Zie de SDE "++" pagina van RVO voor meer informatie.

Dit is deel 1 in de serie artikelen die naar aanleiding van het verschijnen van de SDE "++" 2020 najaarsronde beschikkingen is / zal worden gepubliceerd op Polder PV.

Bronnen

Intern:

Resultaten beschikkingen najaarsronde SDE 2020 - definitief. Deel 1. Status 14 oktober 2021 (huidige artikel)

(2) SDE 2020 najaarsronde (eerste SDE "++"). Deel 2. Kern parameters cumulaties alle SDE - SDE "++" beschikkingen (19 oktober 2021)

(3) SDE 2020 najaarsronde (eerste SDE "++"). Deel 3. Details uit projecten lijst - segmentaties inclusief zonneparken (28 oktober 2021)

En verder:

Resultaten beschikkingen najaarsronde SDE 2020 - voorlopige status 1 juli 2020 (9 juni 2021)

Resultaten aanvragen najaarsronde SDE 2020 (15 januari 2021)

Resultaten beschikkingen voorjaarsronde SDE 2020 (2 oktober 2020)

Resultaten beschikkingen najaarsronde SDE 2019 (25 juni 2020)

Resultaten aanvragen voorjaarsronde SDE 2020 (21 april 2020)

Resultaten beschikkingen voorjaarsronde SDE 2019 (12 november 2019)

Extern:

Ondernemers zetten stappen in klimaatdoelstelling met SDE++ (RVO, 14 oktober 2021)

Kamerbrief over Veegbrief SDE++ (MinEZK Rijksoverheid, 14 oktober 2021)

Monitor Zon-pv 2021 in Nederland (RVO, 23 september 2021, met name status "vrijval" SDE beschikkingen)

---

14 oktober 2021. Kwartaal update zonnestroom capaciteit Alliander tm. Q3 2021. 4.407 MW accumulatie, kwartaalgroei terug gevallen naar 301 MW. Het grootste net-bedrijf, Alliander, heeft wederom op haar website op 14 oktober de toename van de zonnestroom capaciteit in het laatst afgeronde kwartaal van 2021* voor dochterbedrijf Liander gepubliceerd. Hierin zijn enkele accumulatie cijfers voor het voorgaande kwartaal opwaarts bijgesteld, leidend tot een kwartaal record van 397 MW (nieuwbouw). Met de huidige nieuwe cijfers is de groei in het derde kwartaal terug gevallen naar 301 MW, het op 1 na hoogste volume in een kwartaal, nog voor de 265 MW toevoeging in Q1 dit jaar. Door deze hoge toevoegingen is de totale accumulatie eind september bij Alliander opgelopen naar 4.407 MW, en het nieuwbouw volume in de eerste 9 maanden op 963 MW gekomen.

Daarbij blijft de herhaalde waarschuwing staan, dat er eerder al grote interpretatie problemen van de capaciteits-ontwikkelingen bij deze netbeheerder zijn opgetreden. Een excessief nieuw volume voor Q2 2020 is het gevolg van het bijtellen van (extra) capaciteit in de periode Q3 2019 tot en met Q1 2020, in de kwartaal cijfers voor Q2 2020, waardoor de feitelijke data voor die kwartalen tm. Q1 2020 te laag zijn, en die voor Q2 2020 veel te hoog. In Solar Magazine werden 28 oktober 2020 nieuwe cijfers gepubliceerd over de toen kennelijk bijgestelde cijfers. Alliander heeft zelf nog steeds niet, met de huidige update incl. de nieuwe cijfers voor Q2-Q3 2021, haar officiële historische cijfers bijgewerkt, en blijven de bizarre hoge (kunstmatige) toename in Q2 2020, en de te lage data voor voorliggende kwartalen nog steeds publiek zichtbaar op de website staan. Ik ga voorlopig van hun "publieke data" uit, in de in dit artikel ververste evolutie grafieken.

Een tweede, hardnekkig probleem betreft de onvergelijkbaarheid van de cijfers voor kleinverbruik en grootverbruik. De eerste geeft de DC generator capaciteit, universeel gebruikt als "opgesteld nominaal zonnestroom vermogen". Het zeer rap belangrijk wordende grootverbruik volume wordt in detail statistieken van de netbeheerder echter weergegeven als AC capaciteit die is gecontracteerd. Dit kan fors ónder het (DC) generator vermogen liggen, maar hoeveel zal per installatie kunnen verschillen. Deze twee "eenheden" optellen kan eigenlijk helemaal niet, geeft gegarandeerd verkeerde cijfers, en grote problemen bij de interpretatie daarvan.**

Wij gaan in deze analyse echter wederom "dom" uit van de data zoals die nu zijn weergegeven in de meest recente update in het officiële data portal van Liander, totdat details duidelijk worden. Dat betekent, dat genoemde hoge toevoeging in Q2 2020 voorlopig nog "blijft staan in de officiële cijfers". Het huidige artikel voegt de resultaten van Q1 tot en met Q3, inclusief enkele bijstellingen voor Q2 2021, toe aan de eerdere updates tm. Q4 2020.

NB: KVB = kleinverbruik aansluitingen tm. 3x 80 ampère; GVB = grootverbruik aansluitingen, > 3x 80 A.

* Op het web portal van Alliander staan expliciet "de kwartaalcijfers" vermeld. Echter, ook staat sedert vandaag op die pagina "Status per 31-08-2021". Dat kan natuurlijk niet, als hiermee een update voor het derde kwartaal wordt bedoeld. Vermoedelijk is dat een vergissing, en had er "Status per 30-09-2021" moeten staan. Gezien de gepresenteerde data kan dat bijna niet anders (zie ook grafieken in dit artikel). Navraag bij een medewerker van Alliander leidde in ieder geval kort na publicatie tot correctie van het datumstempel, waarvoor dank.

** Naar aanleiding van mijn vraag over de datering van het recente bericht, is ook de omschrijving van de gepubliceerde cumulatie grafiek door Alliander aangepast, waarvoor tevens dank. Deze luidt nu officieel: "Dit is een optelsom van kleinverbruik (vermogen van de zonnepanelen) en het gecontracteerde vermogen grootverbruik (het vermogen van de omvormer)."

---

Introductie

Alliander kwam op 14 oktober 2021 weer met een bijgewerkte accumulatie grafiek van de cijfers van het in hun netgebied opgestelde volume aan PV capaciteit, met de geaccumuleerde vermogens in MW aan het eind van elk kwartaal, en per deelregio. Voor de zekerheid heb ik alle historische cijfers wederom volledig nagelopen. Deze bleken stabiel te zijn gebleven, behalve voor de data in het tweede kwartaal dit jaar. Daarbij blijken voor 4 deel regio de data te zijn aangepast ("opgeplust"). Meer specifiek, voor Flevoland, Friesland, Gelderland, en Noord-Holland excl. Amsterdam. Dit had een behoorlijk gevolg voor het geaccumuleerde volume aan het eind van dat kwartaal. Met nu 4.106 MW, wat 2% hoger ligt dan de in de vorige rapportage gemelde 4.025 MW. Daar bovenop zijn de nieuwe resultaten voor Q3 2021 gepresenteerd. De categorie "Overig" (waarschijnlijk capaciteit in grensregio die nog niet goed toegewezen kan worden) is ook gehandhaafd. Ik geef hier de "officiële" publiek bekend gemaakte cijfers van de netbeheerder weer, met daarbij uiteraard enkele kanttekeningen.

In bovenstaande grafiek de totale accumulatie van PV capaciteit bij Alliander aan het eind van elk kwartaal, met hierbij nieuw opgenomen de meest recente cijfers voor Q1 tm. Q3 2021, in MW (rechter Y-as, oranje kolommen). Zoals inmiddels bekend geworden zijn de cumulaties bij Liander kunstmatige optellingen van DC generator vermogen voor kleinverbruik (KVB), plus de gecontracteerde AC capaciteit van de grotere projecten die schuil gaan achter grootverbruik aansluitingen (GVB). Dat levert geen zuiver beeld op, en kan tot grote misinterpretaties leiden bij dergelijke statistieken. Maar we hebben het er mee te doen, zo lang niet duidelijk is, wat het daadwerkelijk geïnstalleerde generator vermogen bij de GVB projecten blijkt te zijn.

M.b.t. de oorspronkelijke grafiek meldt Alliander: "... houden we per regio de toename van het gecontracteerde vermogen voor zonne-energie bij. Dat is het maximale vermogen dat producenten van groene stroom in een jaar verwachten terug te leveren op een specifiek moment". Voor een inhoudelijke opmerking over deze stellingname van Polder PV verwijs ik naar het artikel met de resultaten tm. QIV 2020. Sowieso is die opmerking "eenheden-technisch" incorrect, en een gevalletje voor de op Twitter actieve Eenhedenpolitie. Het hier bedoelde "vermogen" is immers de opgestelde capaciteit. Het bedoelde (terug) "leveren" (mooier gezegd: net-invoeding) van elektriciteit op jaar-basis valt onder het begrip "energie hoeveelheid". En dat drukken we uit in kilowatturen, megawatturen, en dergelijke ...

In de grafiek is met een blauwe streepjeslijn de toename van de groei van kwartaal tot kwartaal weergegeven, in procent t.o.v. het volume aan het eind van het voorgaande kwartaal (linker Y-as). De laatste jaren schommelt de aanwas t.o.v. de eindstand van het voorgaande kwartaal tussen de 6 en 17%. De hoge piek van 26% in Q2 2020 is echter volstrekt artificieel vanwege de "inhaalslag" die kennelijk met eerder opgeleverde capaciteit in die rapportage is gemaakt. Alliander formuleert dat sinds enige tijd ook officieel in een bijschrift bij hun oorspronkelijke grafiek:

"De grafiek toont een forse stijging in het tweede kwartaal van 2020. Oorzaak is een correctie in de brondata, waardoor de stijging in de periode van kwartaal 3 in 2019 tot en met kwartaal 2 in 2020 is opgenomen in de toename bij kwartaal 2 in 2020".

Vandaar dat ik de betreffende kolom voor Q2 2020 heb gearceerd, deze bevat volume wat reeds in voorgaande kwartalen is opgeleverd, zelfs uit de tweede jaarhelft van het voorgaande jaar. Ook die eerdere kolommen geven dus niet de "realiteit" weer. De volumes voor de tweede jaarhelft van 2019 zullen hier dus "ondergewaardeerd" zijn, en die voor de eerste jaarhelft 2020 "overgewaardeerd". Liander heeft in haar officiële grafiek deze kunstmatige verdeling nog steeds niet gecorrigeerd, maar wel informeel (zie SM artikel van 18 oktober 2020). Het "officiële" eindcijfer voor 2019 is nog steeds 2.229 MW. De optelling van de kleinverbruik cijfers in gecorrigeerde data gepubliceerd door Solar Magazine (1.481 MWp) plus ditto de gecontracteerde AC capaciteit bij GVB (987 MW) geeft echter al een (kunstmatig) resultaat van 2.468 "megawatt", maar liefst 11% hoger (!).

Na een opvallende tempo verhoging in het tweede kwartaal is de toename weer een stuk verminderd in Q3, dit jaar. De groei nam af van 11% naar nog steeds een respectabele groei van 7% t.o.v. het geaccumuleerde volume in het voorgaande kwartaal.

Q1 tm. Q3 2021 - naar een nieuw jaar record

In de laatste drie updates heeft Liander wat het totaal vermogen betreft (klein- plus grootverbruik) achtereenvolgens 265 MW (Q1), een record volume van 397 MW (Q2), resp. een op een na hoogste toevoeging van 301 MW (Q3) toegevoegd (zie derde grafiek in dit artikel). Met deze forse toevoegingen, is de accumulatie inmiddels, aan het eind van Q3 2021, al opgelopen naar 4.407 megawatt. Ik heb ook het nieuwe cijfer voor eind Q2 in de grafiek weergegeven, 4.106 MW, dit was nog voor de huidig doorgevoerde correcties, in de juli rapportage nog maar 4.025 MW, een behoorlijke verhoging, dus.

Ten opzichte van het voorlopig eindcijfer voor Q4 2020 (3.444 MW) zou dat een groei volume inhouden van 963 MW in driekwart jaar tijd. Ook al moeten we beslist constateren, dat de groei in Q3 t.o.v. het tweede kwartaal dit jaar is afgevlakt, met een te verwachten "druk laatste kwartaal", waarin meerdere zonneparken opgeleverd kunnen gaan worden, gaat het voor Liander in 2021 sowieso een record jaar worden. Zelfs als we van de gemiddelde kwartaalgroei dit jaar uitgaan (gemiddeld 321 MW, theoretisch ook in Q4 ?), komt Liander dit jaar mogelijk al richting de 1,3 GW aan nieuw PV vermogen. Als er relatief veel zonneparken voor het eind van het jaar nog worden opgeleverd in hun netgebied, kan het beslist nog meer worden. Dat zal zeker geen record zijn bij netbeheer, want in Enexis gebied wordt door de bank genomen veel méér capaciteit opgeleverd. Zie daarvoor de separate paragraaf in de vorige update.

Accumulatie PV capaciteit Alliander netgebied, per regio - evolutie in de loop van de tijd

In deze tweede grafiek ziet u de uitsplitsing per regio, in MW opgesteld vermogen (optelling ongelijkvormige KVB DC generator vermogens en gecontracteerde AC capaciteit bij GVB !) aan het eind van elk kwartaal, vanaf Q1 2011 (en historische correcties uit een voorgaande update tm. Q3 2020 meegenomen). De resultaten voor Q1 tm. Q3 2021 zijn rechts toegevoegd, inclusief de deels met terugwerkende kracht bijgestelde data voor Q2.

In de grafiek heb ik ook de evolutie van de kwartaal accumulatie cijfers voor Noord-Holland inclusief Amsterdam laten zien, omdat die niet als zodanig in het oorspronkelijke Alliander diagram wordt getoond. Deze provincie heeft aan het eind van Q3 2021 1.236 megawatt aan PV vermogen staan, 101 MW meer dan eind Q2 2020 (bijgesteld: 1.135 W). Ook heb ik de "nieuwe categorie overig" meegenomen, die afgezien van het opvallende piekje in Q4 2017, slechts marginale volumes bevat (10 MW eind Q3 2021). Gelderland brak al in Q2 2020 door de "magische" grens van 1 GW opgesteld vermogen heen, had eind dat jaar 1.248 MW, en zit eind Q3 2021 alweer op 1.631 MW, 103 MW hoger dan eind Q2 dit jaar (bijgesteld: 1.528 MW). Maar zal Enexis provincie Noord-Brabant vér voor zich moeten blijven dulden, wat inmiddels waarschijnlijk nog veel verder zal zijn uitgelopen. Noord-Brabant had eind 2020 zelfs al 1.732 MWp aan PV capaciteit staan, bij een jaargroei van maar liefst 518 MWp, volgens de meest recente cijfers van het CBS. Dat was toen al 39% meer geaccumuleerd volume dan in de grootste Liander provincie Gelderland. Polder PV had voor Noord-Brabant "minimaal 1,7 GWp" voorspeld in de update van eind 2020, en zat dus met zijn schatting zeer goed in de richting. Noord-Brabant zal in 2021 beslist niet "stilgezeten" hebben. Met een vergelijkbaar groei volume als in 2020, zou ze eind Q3 2021 wellicht al in de buurt gekomen kunnen zijn van ruim 2,1 GWp (= generator capaciteit volgens opgave van het CBS).

Alle provincies, op Flevoland na, laten het huidige jaar voortdurend hoge groei zien in deze grafiek, en dat is voorlopig nog niet over, gezien de markt omstandigheden, inclusief enorme opgebouwde SDE beschikkingen portfolio's waarvan de projecten nog gebouwd moeten gaan worden. De relatief steil lopende lijnstukken die Q1 en Q2 2020 met elkaar verbinden, en die gestippeld zijn weergegeven, moeten we hier buiten beschouwing houden, vanwege de bijschrijving van ook "oude volumes" in de Q2 2020 rapportage. Voor Flevoland kan ik het opvallende verschil in hellingshoek tussen Q1-Q2 resp. Q2-Q3 dit jaar in ieder geval nog niet goed "duiden", want ik heb daar geen opvallend grote zonneparken als opgeleverd zien verschijnen in het eerste kwartaal. Mogelijk is / zijn er grote projecten pas in dat kwartaal bij Liander in de registraties terecht gekomen ?? De "terugval" in het derde kwartaal is in ieder geval t.o.v. de overige provincies opvallend te noemen.

Tot slot: ook is aan deze bijgewerkte grafiek te zien dat zelfs Noord-Holland zónder meetelling van Amsterdam, inmiddels de magische 1 GW aan capaciteit heeft overschreden, zoals in de vorige update voorspeld. Eind van Q3 2021 kwam het volume op 1.083 MW uit. Zie voor Noord-Holland verder de vorige update voor een korte bespreking van de "casus Heemstede", die formeel toebehoort aan het verzorgingsgebied van de collegae van netbeheerder Stedin.

Amsterdam passeerde in Q3 2020 de 100 MW piketpaal, had eind 2020 124 MW, en is eind Q3 2021 volgens de Liander data op een respectabele 153 MW uitgekomen, 13 MW meer dan eind Q2 2021. In de update van eind 2020 had ik het over de discrepantie tussen de Liander en de CBS cijfers omtrent de hoofdstad. Ook met de meest recente CBS data, die alle cijfers voor 2019 en 2020 alweer heeft bijgesteld, blijft die opvallende "frictie" bestaan. Zie de tabel gepubliceerd in de update van juli dit jaar.

Friesland heeft eind Q3 dit jaar 779 MW geaccumuleerd, een groei van 67 MW t.o.v. het inmiddels licht gewijzigde tussen-resultaat, eind Q2 2021 (712 MW). De provincie is ambitieus wat zonnestroom betreft, maar de gewenste groei kan slecht (snel) worden gefaciliteerd, omdat de provincie diep rood kleurt voor mogelijke aansluiting van projecten op grootverbruik aansluitingen. Zie de kaartjes bij Liander, en op het nieuwe Netbeheer Nederland portal (zie ook Tweet van Polder PV van 12 oktober 2021). Er zal dus nog wel wat water door de vele meren vloeien voordat de "magische 1 GW" bereikt zal gaan worden daar.

Tot slot, mijn eigen regio, Zuid-Holland "noord", het kleinere deel van de dichtstbevolkte provincie van Nederland, heeft inmiddels weer een bescheiden 14 MW toegevoegd aan de (ongewijzigde) capaciteit eind Q2 2021, vergelijkbaar met de toevoeging in Q3 2020. De belangrijkste gemeentes zijn hier Alphen aan den Rijn (waar aan de zuidzijde structurele netproblemen zijn ontstaan in het poldergebied rond Hazerswoude / Boskoop), Leiden, en de Bollenstreek incl. Katwijk en Noordwijk. De accumulatie is eind Q3 dit jaar op 280 MW gekomen.

Eindejaars-accumulatie 2020: CBS versus Alliander per provincie en voor de hoofdstad

Zie detail bespreking van de discrepanties tussen de Alliander en de CBS cijfers in de update van juli 2021 !

Evolutie van nieuwe kwartaal volumes bij Alliander

In deze grafiek laat ik de nieuwe aanwas cijfers per kwartaal bij Alliander zien, zoals berekend uit de door hen publiekelijk getoonde accumulatie cijfers van de PV capaciteit aan het eind van elk kwartaal. De extreme piek in Q2 2020 (606 MW "nieuw" vermogen) wordt veroorzaakt door de al gememoreerde bijschrijving van ook oude volumes uit de twee laatste kwartalen van 2019, en de eerste 2 kwartalen van 2020, in die "rapportage". Het is dan ook niet vreemd, dat die drie kwartalen (Q3 2019 tm. Q1 2020) relatief lage groeicijfers laten zien t.o.v. de voorgaande drie kwartalen. De getoonde "dip" is dus kunstmatig, de kolommen horen in werkelijkheid hoger te zijn (en die van Q2 2002 natuurlijk veel lager). Derhalve, heb ik de kolommen voor Q3 2019 tm. Q2 2020 gearceerd, omdat ze niet de correcte volumes weergeven. Maar zo staan deze volumes nog steeds, na al die tijd, op de publieke website van Alliander.

Wat ook opvalt, is de hoge kwartaalgroei van Q3 2020, 245 MW, die gezien bovenstaande echter nog niet goed vergeleken kan worden met het in de grafiek nog capaciteit missende Q3 2019 ("146 MW"), maar wel met het waarschijnlijk correcte cijfer voor Q3 2018. Dat ligt met 114 MW op minder dan de helft van de aanwas in Q3 2020, wat tale-telling is voor de vastgestelde groei in dat kwartaal. Het enige eerdere kwartaal waarvan het huidige groeicijfer betrouwbaar lijkt, en wat enigszins in de buurt komt van Q3 2020, is Q2 2019, met 230 MW.

Q4 2020, 222 MW groei opleverend, is ook niet goed vergelijkbaar met het waarschijnlijk nog bij te stellen volume van 144 MW in Q4 2019, maar wel met de 187 MW in Q4 2018. Dat ligt dus ook een stuk hoger dan het niveau van dat kwartaal, 19%. Ondanks de gevolgen van de Corona pandemie, is het niveau in het laatste kwartaal van vorig jaar, dus nog beslist "op orde" geweest bij de grootste netbeheerder van Nederland.

Het eerste kwartaal van 2021 laat zich uiteraard ook weer slecht vergelijken met het artificieel "lage" volume in die periode in 2020 (142 MW), maar wel met Q1 2019 (205 MW). Het niveau in Q1 2021 is 60 MW hoger, een toename van 29%. Ook het tweede kwartaal van het huidige jaar is natuurlijk niet met Q2 2020 te vergelijken, omdat toen grote volumes uit eerdere periodes extra werden toegevoegd (totaal bijschrijving in dat kwartaal 606 MW). We hebben eerder in dit artikel al gezien dat een deel van de data voor Q2 2021 opwaarts is bijgesteld, waardoor nu i.p.v. de eerder gemelde 316 MW, een "record" groei is vastgesteld van zelfs 397 MW. Dat laat zich het best vergelijken met de 230 MW in Q2 2019, en is t.o.v. dat volume dus zelfs al 73% meer. Een zeer forse toename, dus, in 2 jaar tijd.

Q3 2021 is, met een groei van 301 MW (2e hoogste kwartaalgroei in de grafiek) vergelijkbaar met de 245 MW in Q3 2020, en is daarbij 23% hoger geweest. Het volume van 146 MW in Q3 2019 was artificieel "te laag", en dus niet geschikt voor een goede vergelijking.

Kwartaal gemiddeldes

In de grafiek heb ik met gekleurde stippellijnen ook verschillende gemiddeldes uitgezet voor diverse periodes, weergegeven in de legenda. De gemiddelde kwartaal groei in de periode 2013 tm. Q3 2021 (zwarte stippellijn) is 109 MW geweest, inclusief de artificiële verdeling in de periode Q3 2019 - Q2 2020.

Kijken we alleen naar de recente periode met hoge groei, 2018 tm. Q3 2021, ligt het gemiddelde op 234 MW groei per kwartaal (rode stippellijn). Bekijken we alleen de laatste drie jaargangen, zien we een stapsgewijze progressie: gemiddeld 153 MW per kwartaal in 2018 (magenta stippellijn), 181 MW per kwartaal in 2019 (groene stippellijn, vermoedelijk te laag ivm volume wat pas in Q2 2020 is bijgeschreven). En 304 MW in 2020, wat echter niet representatief is gezien de vreemde administratieve bijschrijving in Q2 2020, deels ook nog volume uit 2019 bevattend (grijze stippellijn).

Kennelijk heeft die administratie anomalie in 2020 zich in ieder geval niet in het tweede of derde kwartaal van 2021 herhaald, op wat kleinere bijstellingen voor het 2e kwartaal na. Er zijn nu 3 relatief hoge bijschrijvingen in de eerste drie kwartalen geweest, die als representatief kunnen worden beschouwd, ook gezien de vigerende marktontwikkelingen (hoge groei in alle markt segmenten). Het gemiddelde is in het eerste driekwart jaar van 2021 alweer 321 MW per kwartaal (bruine stippellijn). Wat inmiddels boven het totale (kunstmatige) kwartaalgemiddelde in 2020 ligt, en al ruim het dubbele is van het gemiddelde kwartaal volume in 2018 (vier kwartalen). Als het laatste kwartaal een hoge toevoeging zal laten zien, mogelijk vanwege diverse grote zonneparken die zouden kunnen worden opgeleverd, is de verwachting, dat het kwartaalgemiddelde in 2021 nog verder zal kunnen gaan toenemen.

Jaargroei volumes zonnestroom capaciteit bij Alliander

Uit de accumulatie data van Alliander zijn natuurlijk ook mooi de jaarlijkse groei cijfers te destilleren. Zoals te doen gebruikelijk, heb ik deze weer laten zien als stapel kolommen met de belangrijkste contribuerende regio in 2020-2021 (Gelderland) onderop, en de categorie "overige" - in theorie althans - bovenaan (bijna niet zichtbaar). Uitzondering daar weer op vormt de jaargroei in 2018, die een negatieve groei van laatstgenoemde categorie liet zien (onderaan de X-as zichtbaar). Een gevolg van het vreemde verloop van de accumulatie cijfers van die "rest" categorie (piek eind 2017, daarna weer sterke afname, zie tweede grafiek in dit artikel).

Uiteraard moet 2020 nog worden gecorrigeerd, en daarmee ook het volume van 2019, omdat daar nog capaciteit naar "overgeheveld" moet worden. Voor het anomalie jaar 2020 zijn de kolomsegmenten gearceerd weergegeven, zie de toelichting in het roodomlijnde kader. Dat betekent, dat de kalenderjaar groei in 2019, voorlopig: 725 MW, nog hoger moet worden, met hetzelfde volume waarmee de hoogte van de kolom tm. Q4 in 2020 af zal moeten nemen, om de boel eerlijker te verdelen (en de werkelijkheid zo goed mogelijk te benaderen). Dat heb ik grafisch met de dubbele rode pijl proberen weer te geven (kolom 2019 hoger bij te stellen, ten koste van hoogte kolom 2020).

Als we voorlopig van het "nog niet officieel bijgestelde" cijfer van 2.468 MW voor eind 2019 afgaan (volgens data destijds opgevraagd door Solar Magazine), zou de jaargroei in 2019 op 964 MW uitgekomen kunnen zijn, en die voor 2020 op 976 MW, 1% meer. Alhoewel deze jaargroei volumes nog beslist niet in steen zijn gebeiteld, is het duidelijk dat het nieuwe volume in 2020 hoog is geweest, ondanks de ingrijpende effecten van de Corona pandemie. Ook hiervoor zijn bij de recente CBS update al duidelijke vingerwijzingen zichtbaar geworden, er is inmiddels een spectaculaire halve GWp aan volume aan de eindejeaars-accumulatie (2020) toegevoegd voor de nationale markt, ten opzichte van de status eind mei dit jaar. En dat zal ongetwijfeld ook zijn weerslag gaan krijgen op cijfers voor alleen Alliander.

Voor 2021 heb ik achteraan de cumulatie voor de eerste drie kwartalen laten zien, wat, met getoonde 963 MW, al vrijwel even hoog is als het vermoedelijke "correcte" jaargroei volume in 2019 (964 MW volgens artikel Solar Magazine). Omdat veel grote projecten pas aan het einde van het jaar worden opgeleverd, is de verwachting dat dit nog behoorlijk veel meer zal gaan worden, dus ook hier zijn de verwachtingen hoog gespannen voor 2021. Het zal beslist veel hoger worden dan de voorlopig afgeschatte "echte" groei in 2020 (976 MW). Indien het kwartaalgemiddelde voor 2021 bij de accumulatie wordt opgeteld, kom je immers al op een potentieel jaar volume van zo'n 1.284 MW uit, wat een groei van zeker 33% zou kunnen gaan inhouden t.o.v. de jaargroei in 2020.

Let in de kolom voor 2020 vooral op het t.o.v. eerdere jaren relatief zeer sterk gegroeide segment voor Flevoland. Een deel van dát forse nieuwe volume, zal waarschijnlijk toebehoren aan 2019, en niet aan 2020, en zal deels ook terug te voeren (moeten) zijn op de oplevering van enkele grotere zonneparken. Mogelijk zullen latere, "definitieve" cijfers meer klaarheid gaan brengen wat de correcte verhoudingen zullen zijn in de jaren 2019 en 2020.

Voor een uitgebreide beschouwing van het separate Alliander nieuwsbericht van 20 oktober 2020, over de status van diverse (zonnestroom) cijfers m.b.t. de energietransitie, zie mijn bespreking in de analyse van de data tm. Q3 2020.

Bron:

Onze actuele prestaties. Ontwikkeling energietransitie (website Alliander, update van 14 oktober 2021)

---