---

• SDE 2008 19 projecten minder, 42 kWp
• SDE 2009 4 projecten minder, 20 kWp
• SDE 2010 6 projecten minder, 39 kWp
• SDE 2011 1 project minder, 42 kWp
• SDE 2013 1 project minder, 135 kWp
• SDE 2014 19 projecten minder, 30,47 MWp
• SDE 2015 geen projecten minder, wel neerwaartse bijstelling van 44 kWp
• SDE 2016 I 1 project minder, 203 kWp
• SDE 2016 II 11 projecten minder, 1.738 kWp
• SDE 2017 I 427 (!) projecten minder, 126,61 MWp (!)
• SDE 2017 II 3 projecten minder, 1.624 kWp
• SDE 2018 I 4 projecten méér, 538 kWp meer (!)

* Solar Magazine houdt in haar staatjes géén rekening met verloren gegane oude beschikkingen / realisaties, zoals eerder al bleek uit hun cijfers voor de oudere regelingen (artikel 13 dec. 2018). Ze zijn, en worden nog steeds, zoals bovenstaand overzichtje wederom laat zien, beslist ge-elimineerd uit de RVO cijfer updates !

Opvallend zijn de uitgevallen projecten bij de 3 "oude", door residentiële installaties gedomineerde SDE regelingen. Het gaat gezien de capaciteiten om zeer kleine installaties. Redenen van die uitval zijn voor specifieke gevallen niet bekend, daar is alleen maar naar te gissen.

Ditmaal is een ronduit opmerkelijk (zeer) groot volume afgevallen in de eerste SDE ronde voor 2017, maar liefst bijna 127 MWp verdeeld over 427 beschikkingen! Dat zijn uitval percentages van maar liefst ruim 20% voor de aantallen, en ruim 9% voor de (oorspronkelijk) beschikte capaciteit ! Hier was eerder al voor gewaarschuwd, door Siebe Schootstra op Twitter (m.b.t. SDE 2017 en 2018, en later wederom m.b.t. SDE 2018). Dit in verband met een geclaimd slecht business model voor bedrijven met hoog eigenverbruik van via een SDE beschikking gegenereerde zonnestroom, waarvoor lagere subsidie bedragen dan voor directe net-invoeding zijn gaan gelden (rooftop projecten). Polder PV is benieuwd of deze reeds heftige aderlating nog groter zal gaan worden in latere updates. Opvallend is wel, dat voor de vergelijkbare najaars-ronde voor 2017 de uitval nog zeer bescheiden is geweest, i.t.t. de voorjaarsronde. Nog steeds ligt echter het overgebleven volume bóven de oorspronkelijk beschikte hoeveelheid (bijna 1.911 MWp), vanwege een curieuze capaciteits-verhoging in de RVO update van 4 oktober 2018 (zie onder paragraaf "Afvallers" in die update).

De massieve uitval bij SDE 2017 I is in ieder geval slecht nieuws, ook voor Den Haag. Alle moeite die voor de hier dus definitief afgevoerde projecten is gedaan, alle duur betaalde ambtelijke tijd die hiermee zinloos is verspild: dat alles is voor niets geweest...

---

11 februari 2019: CertiQ november 2018 - januari 2019 rapportages. Aanmaak, import en export van groencertificaten, warmte dossier. Dit artikel beschrijft de evolutie van de uitgifte en import / export van garanties van oorsprong (GvO's) voor duurzame elektriciteit en warmte, volgens de CertiQ rapportages over de maanden november 2018 tm. januari 2019. Voor de voorlaatste bespreking (sep.-okt. rapportages over 2018), zie hier. Voor de aparte analyses van de evolutie van gecertificeerde zonnestroom capaciteit, en productie, zie de respectievelijke beschouwingen voor november 2018, december 2018, en januari 2019. De unieke dynamische grafiek die de variërende contributie van GvO's voor elektra per land, voor import Nederland in toont, is weer bijgewerkt, met de 3 voornoemde nog "missende" maandrapport cijfers toegevoegd.

Import / export GvO's

Hier onder vindt u, voor de drie maandrapportages, de import- en export staatjes voor GvO's van CertiQ, met de door mij berekende aandelen per optie (percentages in geel, bovenaan), en per land (idem in blauw/rood, rechts), t.o.v. de totalen aan geïmporteerde en, verderop in het artikel, de ge-exporteerde GvO's.

Er is traditiegetrouw in december van 2018 weer fors meer volume aan GvO's Nederland in ge-importeerd dan in de voorgaande maanden van dat jaar, het werd zelfs alweer een nieuw record. In oktober werd nog voor ruim 3.907 GWh aan groene papierwaren ingevoerd ter vergroening van grotendeels in Nederland geproduceerde en geconsumeerde grijze stroom. November zat met 3.013 GWh weer zo'n beetje op het niveau van september dat jaar (3.023 GWh). December bereikte een nieuw record niveau, van 7.733 GWh. In december 2017 lag het (record) niveau toen nog op 7.055 GWh, dus daar is alweer een toename van bijna 10% te bespeuren geweest. Weliswaar zakte het niveau in januari 2019 weer wat in, naar 6.255 GWh, maar ook dat was nog steeds 4,7% hoger dan in januari 2017, toen nog een volume aan GvO's van 5.974 GWh werd geïmporteerd. Het beeld, zoals geschetst in voorgaande updates blijft derhalve recht overeind: er zijn kennelijk (fors) meer certificaten nodig uit het buitenland, dan een jaar geleden. Voor een langere sequentie van de import volumes, zie de tabel verderop.

^^^
Tabellen zoals verschenen op 12 december 2018 (november 2018 rapportage), 3 januari 2019 (december 2018 rapport), resp. 7 februari 2019 (januari 2019 rapportage), op de CertiQ website. Percentages bovenaan de categorieën balk, en rechts, voor de aandelen per contribuerend land aan de totalen, berekend door Polder PV.

De landen die als grootste GvO exporteur naar Nederland kunnen worden bestempeld wijzigden in het verleden vaak met de maand. In de afgelopen drie maanden is het wederom de al lang "hoofdrolspeler" Italië geweest die de grootste volumes voor haar rekening nam, 21, 33, resp. 22%. Op de 2e en 3e plaats eindigden in deze maanden achtereenvolgens Spanje & Noorwegen (nov. '18), en tot twee maal toe Spanje en Zweden (dec. '18 en jan. '19). De eerste drie landen namen in de afgelopen drie maanden 61%, 66%, resp. 60% van het totaal van de import van NL voor hun rekening.

Andere betekenisvolle contribuanten waren in deze maand rapportages Denemarken, Duitsland, Noorwegen, en in januari 2019 ook Frankrijk, met percentages tussen de 8 en 10%.

Nieuwe kandida(a)t(en)
In december deed het Groothertogdom Luxemburg haar intrede in de waslijst van (potentiële) GvO leveranciers. Daar zal waarschijnlijk niet veel vandaan gaan komen, aan GvO's, gezien de bescheiden omvang van het land, maar desondanks wisten 1 of meer handelaren "maar liefst" een volume van 5 GWh aan wind-certificaten in dat land opgewekt naar Nederland te halen, eind vorig jaar ...

Overigens is er nog een andere spannende kandidaat "in the making" bij CertiQ. Nota bene Groot Brittannië, wat voor een heftige #brexit staat, is door de TenneT dochter inmiddels geaccepteerd als leverancier van GvO's. Wel onder strenge voorwaarden, want de GvO's verstrekkende instantie Ofgem, is geen lid van de overkoepelende "issuing bodies" organisatie, het AIB. De Britse certificaten kunnen ook niet intern (NL), noch met het buitenland worden (door) verhandeld, maar kunnen in ons land dus alleen maar "finaal opgesoupeerd" worden. Ergo: 1 MWh grijs consumeren tegen "vernietiging" van 1 zo'n Britse GvO. Deze stap heeft CertiQ gezet na een uitspraak van de voorzieningenrechter van het College van Beroep voor het bedrijfsleven, in een producedure aangespannen door Eneco Energy Trade B.V. Zie het bericht op de website van CertiQ (7 februari 2019).

Import ctd
In november en januari werden GvO's geïmporteerd voor 4 getoonde energie modaliteiten, in december werd weer eens, sedert de laatste presentie daarvan (maart 2018), een bescheiden volume van 1,3% aan geothermie certificaten uit het verre, Atlantische eiland IJsland aangekocht, wat geen enkele fysieke connectie met het Europese stroomnet kent. In alle 3 de maanden lagen certificaten afkomstig van windturbines wederom ver aan kop, 48-65%. In november was nota bene het mediterrane Spanje grootste contribuant van windcertificaten (24%), in december Italië (41%), in januari dit jaar wederom Spanje, met 30%. 11 (nov. - dec. '18) tot 12 (jan. '19) landen leverden, in sterk wisselende omvang, windcertificaten aan NL in die maanden. Waterkracht (hydropower) volgde wind met slechts 27 - 36%. Met Noorwegen, Spanje, resp. Zweden als de grootste contribuanten (67%, 26%, resp. 42% van totaal aan NL in geïmporteerde hydropower GvO's).

Biomassa eindigde op de derde plaats bij de aandelen, in deze 3 maandrapportages, maar nam wat aandeel betreft wel sterk af. 17,5% in november, 12,1% in december, resp. 4,4% in januari dit jaar. De aandelen waren het hoogst bij Duitsland in november (46%) en Italië (dec. - jan., 59% - 61%).

GvO's afkomstig van de productie van zonnestroom varieerde wat aandeel op het totaal aan import betreft van 0,3% via 3,0% tot 0,7% in de afgelopen 3 maanden. Italië en Tsjechië domineerden wederom (Italië met name in december vorig jaar), maar zelfs het onder (atoom) stroomtekorten (fysiek) lijdende België wist in november nog een paar GvO's voor die modaliteit te slijten aan hun rijke noorderburen (0,2 GWh).

In november droegen 13 landen bij aan de GvO import, Nederland in. In december en januari waren het er zelfs 14. Duitsland, groene stroom kampioen van Europa, en lang bijna afwezig op het gebied van de verstrekking van GvO's aan de westerburen (toelichting in een vorige update), is met al aardige volumes "present" in de mix van export landen, met 8,1% (nov.), 3,7% (dec.), tot 0,9% (jan.) van totale import GvO's voor ons land.

Het totaal volume van Nederland in geïmporteerde zon-GvO's, in record maand december was 233,3 GWh. Zeg maar een soort van fake "kunst zon" om nog een beetje lekker gevoel te hebben, die sombere wintermaand. Dat zou, bij 2.910 kWh/HH.jr (plm. gemiddeld 243 kWh/HH.mnd), theoretisch bezien, in die maand ongeveer het stroomverbruik van bijna ruim 960 duizend normaliter 100% "grijze stroommix" afnemende huishoudens kunnen hebben "vergroend". Dit volume komt nog eens bovenop de fysieke opwek in die maand. Normaliter worden die door Martien Visser van Hanzehogeschool voor de energieopwek.nl en Energieakkoord websites berekend, maar er is nog geen maand rapport voor december 2018 gepubliceerd, en ook de Klimaatakkoord site heeft nog niets over de maand productie van december vorig jaar gezegd (wel over de jaar totalen, hier). Schatten we conservatief dezelfde hoeveelheid in, als in december 2017 (En-Tran-Ce rapport, slide 12), 0,03 TWh, zou de totale "eigen opwek" + "zonnestroom GvO import" in december 2018 zo'n 263 GWh zijn geweest. Wat puur theoretisch bezien het stroomverbruik van ongeveer 1,1 miljoen huishoudens heeft kunnen vergroenen in die maand. Ook al trokken al die huishoudens de hele maand lang grijze stroommix uit hun vele stopcontacten (wat zeker op wind- en zon-arme dagen beslist het geval zal zijn geweest).

---

Totale import GvO's

Absoluut bezien is de import van GvO's in januari t.o.v. december met 18% afgenomen van 7,7 naar 6,3 TWh. Maar het ligt nog steeds op een hoog niveau, en heeft in de afgebeelde jaar reeksen in onderstaande tabel zelfs weer een record niveau bereikt: 5% hoger dan in januari 2018 (6,0 TWh).

In historisch perspectief bezien waren de - soms fors fluctuerende - totale import volumes aan GvO's per maand als volgt (januari 2016 - januari 2019):

Import per maand (TWh)	Jan	Feb	Mrt	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Dec
2016	5,0*	1,2*	2,6*	3,2*	2,9*	3,3	5,3	0,6	1,6	4,2	1,4	5,4
2017	4,2	4,3	4,4	2,7	2,2	1,9	2,8	<1,8	2,0	2,8	2,3	7,1
2018	6,0	3,3	4,1	2,3	2,2	2,5	3,7	2,0	3,0	3,9	3,0	7,7
2019	6,3

* Tot en met mei 2016 waren hierin ook nog in NL aangemaakte certificaten die eerder Nederland uit ge-exporteerd werden en later weer werden ge-importeerd bij inbegrepen. Die zijn er vanaf juni 2016 uit gehaald door CertiQ, dus vanaf die datum alleen nog maar echt uit het buitenland afkomstige GvO's (certificaten gebaseerd op aldaar geproduceerde duurzame elektriciteit).

De 7,7 TWh aan import van groene papierwaren in "record maand" december 2017 is het equivalent van ruim 6% (!) van de fysieke jaarlijkse stroom consumptie in ons land (laatst bekend, voorlopig cijfer: 119,9 TWh in 2017). Om een andere vergelijking te gebruiken: die 7,7 TWh aan groene papier import was het equivalent aan een ruime factor 1,9 maal de normale totale jaarproductie van kernsplijter Borssele. Het maand gemiddelde import niveau in 2018 was 3,6 TWh. In 2017 was het gemiddelde 3,2 TWh/mnd. Derhalve is de import gemiddeld genomen dus alweer met bijna 13% toegenomen t.o.v. 2013. Dit heeft ongetwijfeld te maken met het rap "vergroenen" van bestaande (fysiek grijze) stroom contracten. Niet alleen bij burgers (die ontwikkeling is al jaren gaande). Maar vooral, bij het bedrijfsleven. En daar gaat het niet om maar een paar duizend kWh per jaar, maar al gauw om tienduizenden tot vele malen meer kilowatturen. Dan gaat het hard bij de "druk" op de beschikbare GvO's. En dus "moet" er massaal extra "groen" worden geïmporteerd. Want die tover je niet zomaar ineens uit je goochelhoed, zelfs al zijn de volumes "echt groen geproduceerde stroom van Hollandse bodem" aan het toenemen ...

 

In bovenstaande 3 taartdiagrammen de exemplaren voor november 2018 (linksboven), december 2018 (rechtsboven), resp. januari 2019 (onder). Met daarin de aandelen van de landen die GvO's "verscheepten" naar Nederland in de laatste 12 maanden inclusief genoemde maand. In de linkerhelft van het laatste diagram is de kleurstelling gewijzigd, door de toevoeging van Luxemburg (hier nog op een totaal aandeel van 0,0%), waardoor de kleuren van de overige landen daarna zijn "verschoven" t.o.v. de kleursteling in de voorgaande twee rapportages. Ook vanwege de toevoeging van Luxemburg, was de entry voor Zweden in de legenda van CertiQ weg gevallen, die heb ik zelf onderaan toegevoegd.

Italië, wat al langer de eerste plaats ten koste van Noorwegen heeft ingenomen, heeft wederom extra terrein veroverd sedert de status in oktober (27,8%). Het land zat eind november even iets lager, op 27,2%, maar bereikte eind vorig jaar alweer een volume van 30,2% van het totaal, wat tot in januari van het nieuwe jaar werd aangehouden.

Spanje heeft sedert haar late start, via 1,1% (januari 2016), een sterke evolutie doorgemaakt, en heeft tussen december vorig jaar (14,9%, nog net achter Noorwegen staand), en januari 2019, definitief de tweede plek ingenomen. Met een nieuw historisch record aandeel van 17,3% (was in oktober 2018 nog 14,5%).

Het aandeel van Noorwegen, in de juli 2017 rapportage voor het eerst niet meer het hoogste aandeel in het landen spectrum hebbend, is in november licht gestegen naar 16,5% (oktober 15,7%), maar daalde weer fors verder, via 15,1% (december 2018) naar een nieuw laagte record (sedert juli 2016): maar 12,8% in januari 2019.

Door de forse daling van "voormalig GvO lever kampioen" Noorwegen, maakt nu weer Zweden een kans om in de top drie terecht te komen. Het land stond in oktober 2018 nog op een aandeel van 9,1%, en stoomde stapsgewijs verder, via 9,3% in november, 10,0% in december, naar 10,9% in januari 2019.

Denemarken, wat een tijdje een forse groei liet zien, verloor verder terrein t.o.v. oktober (11,0%), en kwam met tussentijdse aandelen van 10,5% (november), en 9,3% (december), op een historisch dieptepunt sedert juli 2016: op 7,2% in januari dit jaar.

De andere landen zitten onder de 5% aandeel op het totaal. Frankrijk, wat in juni 2016 nog een aandeel had van 17,0%, leefde weer iets op, van 3,8% in oktober, naar 4,3% in januari 2019. België steeg ook weer iets, van 3,8% in sep.-okt. 2018 naar 4,0% in jan. 2019. Op de voet gevolgd door weg gezakt Finland (jan. 2019 3,5%). Nog vier andere landen hadden niveaus boven de 1% (Duitsland en IJsland 2,1%, Estland 1,6%, en Tsjechië 1,5%). De rest, inclusief nieuwkomer Luxemburg, zitter onder de 1%.

---

Verschuiving GvO import naar land van herkomst

Het continue verschuiven in de verdeling van de GvO's over de landen had Polder PV in de januari bijdrage van 2017 voor het eerst grafisch al verder uitgediept. Zie aldaar voor de (statische) grafieken en toelichting. Sinds de februari rapportage van 2017 is Polder PV nog een stapje verder gegaan, door de resultaten in de loop van de tijd in de vorm van een dynamische grafiek te presenteren in alle opvolgende updates.

Polder PV heeft van de afgelopen 32 maandelijkse rapportages, waarbij Nederland als "zelf-importerend land" uit de basis cijfers is gegooid door CertiQ (sedert het juni 2016 rapport), een animatie gemaakt. Tsjechië, nieuw ingetreden bij CertiQ, is voor het eerst in de update van juli 2017 toegevoegd, Luxemburg in de huidige update van januari 2019. Het filmpje is als een oneindige "loop" getoond, met een pauze aan het eind van de reeks. De rangschikking is met België telkens bovenaan beginnend (helder blauw), en kloksgewijs de landen volgorde alfabetisch afwerkend, via Italië onderaan (donkergrijs), uiteindelijk eindigend met Zweden (donkerder blauw):

Voor een uitgebreide toelichting op de jaarcijfers van CertiQ, import, export, en "consumptie" van groene stroom certificaten in eigen land ("afboekingen"), zie de details in een vorige bespreking. Goed is in de animatie te zien dat Noorwegen haar langjarige leiders-positie in juli 2017 kwijt raakte aan Italië, en dat het aandeel van laatstgenoemde gemiddeld genomen verder behoorlijk is toegenomen. Dat Zweden haar aanvankelijk prominente plaats zag afzwakken in de loop van de tijd, en af en toe weer opflakkert of inzakt. Verder is goed de aanvankelijke groei, en later weer sterke terugval van Denemarken en de opvallende groei van Spanje te zien als belangrijke nieuwe contribuanten aan de GvO import, Nederland in. Frankrijk, lang een significante GvO leverancier, fluctueerde fors qua absoluut aandeel en is de laatste tijd zeer ver terug gevallen.

Lijngrafiek

In een andersoortig beeld geef ik in 1 (lijn) grafiek de evolutie van de verschillende aandeel percentages per land in de loop van de tijd hier onder weer. Aandeel percentage in het totaal volume van GvO's Nederland in geïmporteerd over een periode van 12 maanden, per land, per maand rapport. Hierin zijn goed de grillige wijzigingen te zien tussen de landen onderling, en zowel gemiddelde stijgers (Italië, Spanje), als gemiddelde dalers (Noorwegen, Frankrijk) te onderscheiden.

Grote hoeveelheden GvO importen !

In de afgelopen 3 maanden werden in toenemende mate massieve hoeveelheden GvO's ingevoerd, gerekend over een periode van 12 maanden inclusief de weergegeven maand. Die importvolumes, die in april 2018 nog "slechts" 38,4 TWh over een periode van 12 maanden claimden, groeiden successievelijk verder, van 43,0 (nov. 2018) via 43,7 TWh (dec. 2018, een nieuw record voor dat jaar), door naar maar liefst 44,0 TWh in de laatste 12 maanden inclusief januari 2019. Dat volume van, exacter, 43.955 GWh aan GvO's Nederland in geïmporteerd, is alweer een nieuw historisch volume in de afgebeelde reeks sedert 2017 (onderstaande tabel).

Over de afgelopen 25 maanden heb ik de wijzigingen in die import van een aaneengesloten periode van een jaar op een rijtje gezet (omvang import Garanties van Oorsprong, afgerond in TWh). Per maand is de verandering t.o.v. de voorgaande maand weergegeven, in procent. De 43,7 TWh import in 2018 is alweer 14,4% hoger dan de 38,2 TWh in 2017. In de 12 maanden tot en met januari 2019 is er bijna 10% meer geïmporteerd dan in dezelfde periode tm. jan. 2018. En zelfs alweer bijna 24% meer dan in dezelfde periode tm. januari 2017. Dus, ondanks het feit, dat Nederland inmiddels aardige hoeveelheden elektriciteit uit hernieuwbare bronnen op eigen grondgebied is gaan produceren (zie volgende paragraaf), de import van groene papierwaren om de (grijze) stroom mix verder te vergroenen, heeft vleugels gekregen ...

Import 12 mnd. (TWh)	Jan	Feb	Mrt	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Dec
2017	35,6	38,8	40,6	40,3	39,6	38,2	35,6	36,8	37,2	35,8	36,7	38,2
Wijziging	-2,2%	+9,0%	+4,6%	-0,7%	-1,7%	-3,5%	-6,8%	+3,4%	+1,1%	-3,8%	+2,5%	+4,1%
	Jan	Feb	Mrt	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Dec
2018	40,1	39,1	38,9	38,4	38,4	39,0	39,9	40,1	41,2	42,3	43,0	43,7
Wijziging	+5,0%	-2,5%	-0,5%	-1,3%	+0,05%	+1,6%	+2,3%	+0,5%	+2,7%	+2,7%	+1,7%	+1,6%
	Jan
2019	44,0
Wijziging	+0,1%

Fysieke productie

In de afgelopen drie maanden is, in een periode van 12 maanden tm. de genoemde maand, met nog voorlopige cijfers voorhanden, achtereenvolgens slechts voor bijna 15,9 TWh (nov. '18), 16,1 TWh (dec. '18), resp. 16,0 TWh fysiek aan eigen opwek (op eigen bodem, inclusief de Noordzee) van stroom uit hernieuwbare bronnen gerealiseerd. Stellen we de gemiddelde opwek over die 3 cijfers op 16 TWh, is dus een equivalent van slechts 36% van het jaar-volume aan import GvO's tm. januari 2019 (44,0 TWh) in eigen land opgewekt. Zelfs al moet er nog het nodige volume aan fysieke opwek bijgeschreven worden in toekomstige updates, en blijft de eigen opwek traag verder stijgen: het gat tussen eigen groene productie, en de import van GvO's voor het vergroenen van onze voornamelijk gas/steenkolen gevoedde stroommix, blijft onverminderd groot.

Bij de fysieke productie cijfers is het aandeel van uitgegeven zonnestroom GvO's op het totaal van de producties uit hernieuwbare bronnen in de afgelopen drie jaarcijfers per maand 6,5% (nov. 2018), 6,6% (dec. 2018), resp. 6,7% (jan. 2019) geweest. Ook hier kunnen latere toevoegingen nog (vermoedelijk bescheiden) wijzigingen in gaan aanbrengen.

---

Export

De "detail" plaatjes voor de export van GvO's in november 2018 (bovenste), december 2018 (middelste), resp. januari 2019 (onderste). Veel simpeler dan dat voor de import.

Na een hoog niveau in oktober (436 GWh), ging de export van GvO's, Nederland uit, weer flink op en neer. In november zakte het in naar 231 GWh, in december verdrievoudigde het volume bijna, naar 627 GWh, om in januari van het nieuwe jaar weer sterk terug te vallen naar 325 GWh. Ter vergelijking: in maart lag het volume op een nog veel lager niveau, 67 GWh. Voor de progressie in de loop van de tijd, zie de tabel verderop.

Noorwegen was in alle drie de maanden wederom de grootste recipient van de groene papierwaren uit Nederland. Met 228 GWh (nov. '18, ruim 98% van totale export), 522 GWh (dec. '18, ruim 83% van totaal), resp. 193 GWh (jan. '19, ruim 59% van totaal). België mocht achtereenvolgens 1,6%, 12,5%, en 13,1% van de NL uit ge-exporteerde GvO's ontvangen. Naar Duitsland werden alleen in december (4,4%) en in januari (maar liefst 27,7%) export certificaten door de Nederlandse leveranciers verkocht.

De verdeling over "soorten" GvO's was, zoals wel vaker, duidelijk verschillend. In november en december waren de biomassa certificaten in het buitenland gewild (59 resp. 51%), in januari dit jaar waren dat voor het merendeel wind certificaten (bijna 73%).

Zonnestroom certificaten hadden weliswaar een gering aandeel in de export, maar toch ging nog ruim 7% van het totale volume in die vorm, in december naar - grotendeels - Noorwegen toe. In november (3%) en januari (0,9%) waren die volumes heel wat bescheidener.

Hydropower certificaten blijven een zeer bescheiden deel van de export houden (we hebben slechts weinig potentie op dat gebied): 0,7% in november 2018, en 1,1% in januari 2019.

Onderaan in de tabellen / figuren het taartdiagram voor de laatste 12 maanden, waarbij het aandeel van Noorwegen min of meer is gestabiliseerd. Van de 65,5% in oktober nam het aandeel een procentpunt toe in november, kwam op 66,6% in december, en zakte weer licht in naar het oktober niveau in januari. Het aandeel van België verloor in november het nodige t.o.v. de 14,7% in oktober, en ging van 13,2% verder omlaag naar nog maar 12,5% in januari. Duitsland klom verder omhoog, van de 19,7% van het totaal in oktober 2018, naar 21,9% in januari 2019. De andere landen die ooit "iets" aan certificaten ontvingen van Nederland, hebben nihil aandelen in het laatste 12-maandelijkse overzicht van januari.

De ratio export / import van GvO's is in de maanden november 2018 tm. januari 2019 lager geweest dan in de 3 maanden daarvoor. Hoe deze - soms sterk wisselende - verhoudingen in 2018 en in het afgelopen jaar zijn geweest, toon ik in de volgende tabel (percentages berekend met aangegeven waarden, hoeveelheden weergegeven in Terawattuur; 1 TWh = 1.000 GWh). De import cijfers zijn uiteraard identiek aan die in de eerste tabel in dit artikel.

		Jan	Feb	Mrt	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Dec
Export per mnd. (TWh)	2017	0,27	0,19	0,004	0,08	0,11	0,12	0,11	0,28	0,24	0,19	0,29	0,68
Import per mnd (TWh)		4,21	4,31	4,36	2,73	2,16	1,90	2,81	1,75	2,00	2,79	2,29	7,06
Exp / Imp verhouding		6,4%	4,4%	0,1%	2,9%	5,1%	6,3%	3,9%	16,0%	12,0%	6,8%	12,7%	9,6%
		Jan	Feb	Mrt	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Dec
Export per mnd. (TWh)	2018	0,21	0,28	0,07	0,25	0,23	0,26	0,29	0,23	0,31	0,43	0,23	0,63
Import per mnd (TWh)		5,97	3,30	4,13	2,27	2,18	2,48	3,67	2,00	3,02	3,91	3,01	7,73
Exp / Imp verhouding		3,5%	8,5%	1,7%	11,0%	10,6%	10,5%	7,9%	11,5%	10,3%	11,0%	7,6%	8,2%
		Jan
Export per mnd. (TWh)	2019	0,33
Import per mnd (TWh)		6,25
Exp / Imp verhouding		5,3%

Wat de maand rapportages aangaat, blijft, per kalenderjaar, december de hoogste ogen gooien met zowel de export- als de import volumes aan GvO's. Iets minder m.b.t. de export in december 2018, in vergelijking met 2017 (0,63 versus 0,68 TWh, minus 7%), maar meer als we naar de import van GvO's kijken: in december van 7,06 naar 7,73 TWh in de getoonde jaren. Een positieve groei van maar liefst 9,5%. De laagst waargenomen volumes zijn in blauwe cijfers weergegeven, de hoogste per kalenderjaar in rood. De relatieve verhouding van de export t.o.v. de veel hogere import volumes staan in procenten onderaan, per maand. Van slechts 0,1% in maart 2017, tot een forse 16% in augustus dat jaar, en een gemiddelde van 7,2% per maand. Maar in 2018 liggen de verhoudingen weer duidelijk anders, en gemiddeld genomen iets hoger. Met ratio's tussen de 1,7% (maart) en maximaal 11,5% (augustus). En een gemiddelde van 8,5% per maand. De balans tussen export en import van GvO's lijkt dus iets minder ongunstig te zijn geworden, al blijft de verhouding nog steeds zeer hoog.

Over de laatste 12 maanden gemeten is het geaccumuleerde export volume tm. november, december, en januari, 3.013 GWh, 7.733 GWh, resp. 3.525 GWh geweest. Wat nog steeds een zeer bescheiden deel is t.o.v. de totale import van GvO's in dezelfde periode (42.997 GWh, 43.674 GWh, resp. 43.955 GWh; tweede tabel in dit artikel): 7,0%, 17,7%, resp. 8,0%. Dat was in oktober 8,0%, september 8,3%, augustus 8,0%, juli 8,2%, juni 7,9%, mei 7,6%, april 7,3%, maart 6,8%, februari 6,6%, januari 6,2%, december 2017 6,7%, november 4,8%, oktober 5,4%, september 5,2%, augustus 4,8%, juli 4,3%, juni 4,1%, mei 4,0%, april 3,7%, en in januari 2017 was het 4,2%. Dus zelfs al is die ratio gemiddeld genomen beslist wel, met kleine stapjes, verder gestegen: Nederland blijft, uniek in Europa, nog steeds massaal netto importeur van "papieren groenheid" op het gebied van (verduurzaming van) grotendeels fossiel opgewekte elektriciteit.

---

Warmte incl. thermische zonne-energie

In de separaat verschenen "warmte equivalent" maandrapporten van november 2018 tot en met januari 2019 blijken de aantallen projecten biomassa verwerkende installaties met - netto - 8 te zijn toegenomen in november. Daarvan verdwenen er weer - netto - 4 in de december rapportage. Om in het januari rapport weer aan te groeien met 7 projecten, tot een voorlopig eind totaal van 310 stuks. Netto bezien gingen de wijzigingen in november tm. januari bij biomassa, over 3 maanden dus plus 11 stuks, gepaard met een totale capaciteit uitbreiding van 17,4 MWth t.o.v. eind oktober 2018. Wat betekent, dat er installaties bij CertiQ zijn aangemeld, met een gemiddelde capaciteit van 1,6 MWth per stuk in die periode. Wederom kleine projecten, dus. Zelfs geringer dan de toevoegingen in sep.-okt. 2018, toen nog sprake was van een gemiddelde capaciteit toevoeging van netto 2,5 MWth per project.

Geothermie bleef stabiel in de maandrapportages november en december 2018, maar kreeg er in januari weer een installatie bij, met een capaciteit van 64 MWth. Waardoor er nu 19 projecten zijn, met een gezamenlijke capaciteit van 398,65 MWth. In december 2018 kwam er ook nog een klein thermische zonne-energie installatie bij, met een bescheiden toevoeging van 0,17 MWth. Waardoor het totaal nu ook bij deze modaliteit op 19 installaties is gekomen, met een totale capaciteit van 20,56 MWth. In de grafiek van CertiQ, hier onder getoond, lijkt een grote capaciteits-toevoeging echter al in september te zijn opgetreden, waarna de curve vlak is gaan lopen. Mogelijk loopt deze grafiek niet synchroon met de feitelijke cijfers getoond in de maand rapportages.

^^^
Grafiek voor de evolutie van (uitsluitend) gecertificeerde thermische zonne-energie projecten, getoond in de separaat van elektra
gepubliceerde warmte rapportage van januari 2019, © CertiQ. Bij een gestaag groeiend aantal projecten in de laatste maanden is een
opvallende toename van de geaccumuleerde thermische capaciteit te zien: die steeg van zo'n 5 MWth. in 1 keer door naar het 4-voudige volume.

Met alle (netto) toegevoegde projecten die warmte produceren uit hernieuwbare bronnen, komt bij de geaccumuleerde opgestelde thermische capaciteiten eind januari 2019 de verdeling uit op 85,3% voor biomassa (2.442 MWth), 13,9% voor geothermie (335 MWth), en, ondanks de merkbare groei, nog een zeer klein aandeel voor thermische zonne-energie projecten (0,7% van totale gecertificeerde warmte capaciteit). NB: dit betreft uiteraard alleen de zeer bescheiden omvang van uitsluitend gecertificeerde (grotere) installaties. Er staat in Nederland natuurlijk veel meer zonnecollector capaciteit: zie de eind 2017 bijgewerkte statistiek van het CBS voor de kleine installaties tot 6 m², en de totale impact op de energie productie, in vergelijking met de evolutie bij PV (zonnestroom).

Voor korte bespreking van het grootste thermische zonne-energie project in Nederland, zie stukje in analyse van juni 2018. Er komen nog enkele andere grote projecten aan, diverse daarvan in de agrarische sector.

Productie "warmte uit HE bronnen"
De geregistreerde hoeveelheid (gecertificeerde) duurzame warmte, waarvoor ook door CertiQ "warmte GvO's" worden verstrekt, kwam in de december rapportage voor 2018 op een warmte equivalent van 4.464 GWh (th.) "in de laatste 12 maanden" (echter alleen gedeeltelijke productie bekend tm. november). Dat was hoger dan het volume in het nog zeer voorlopige jaaroverzicht (wat bijna 2 weken later verscheen), maar daarin werden slechts cijfers tm. november gepubliceerd van dat jaar: 4.162 GWh (th.). In de januari rapportage, waarin al eerste volumes voor december worden getoond, kwam het 12 maanden volume voor 2018 voorlopig op een niveau van 4.328 GWh (th.) uit, alweer 4% meer dan in het nog zeer gebrekkige jaaroverzicht.

Gezien dit nog "relatief jonge" dossier, kan er nog een hoop daadwerkelijk geproduceerde energie bij gaan komen, omdat de rapportage verplichtingen vooral op het gebied van warmte complex zijn, en veel tijd kosten. Onder de door CertiQ getoonde progressie grafieken in de maand rapportages staat dan ook al een tijd een expliciete disclaimer, "De grafiek ... laat gedurende het lopende kalenderjaar ... altijd slechts het totaal van productiecijfers zien dat door CertiQ is ontvangen en vastgesteld". Vooral voor de kleinere installaties <=3 MWth komen de meet gegevens zeer laat binnen (april opvolgende jaar). Genoemde hoeveelheid duurzaam geproduceerde warmte in de januari 2019 rapportage (ruim 4,3 TWh th.), is in ieder geval energetisch bezien het equivalent van al 27% van de bijna 16,0 TWh (el.) die in de laatste 12 maanden tot en met januari 2019 bij elektriciteit "duurzaam" werd geregistreerd volgens het al vele jaren lang lopende vergelijkbare dossier bij CertiQ.

(Voorgaande) analyses van maand rapportages CertiQ, door Polder PV:

2019:
Januari 2 (huidige artikel; bevat o.a. import/export GvO's, warmte voor deze maand)
Januari 1 (focus op evolutie zonnestroom)

2018:
Jaaroverzicht 2018 (eerste, voorlopige jaar rapport - intro resp. grafische uitwerking)
December 2 (huidige artikel; bevat o.a. import/export GvO's, warmte voor deze maand)
December 1 (focus op evolutie zonnestroom, nieuw registratie record van 125,5 MWp in 1 maand tijd)
November 3 (huidige artikel; bevat o.a. import/export GvO's, warmte voor deze maand)
November 2 (bijstelling PV capaciteit prognose voor eind 2018)
November 1 (focus op evolutie zonnestroom)
Oktober 3 & September 3 (huidige artikel, focus op import/export GvO's, warmte)
Oktober 2 (bijstelling PV capaciteit prognose voor eind 2018)
Oktober 1 (focus op evolutie zonnestroom, nieuw registratie record van 120,5 MWp in 1 maand tijd)
September 2 (bijstelling PV capaciteit prognose voor eind 2018)
September 1 (focus op evolutie zonnestroom)
Augustus 3 (bijstelling PV capaciteit prognose voor eind 2018)
Augustus 2 (import/export GvO's, warmte)
Augustus 1 (focus op evolutie zonnestroom)
Juli 3 (bijstelling PV capaciteit prognose voor eind 2018)
Juli 2 (import/export GvO's, warmte)
Juli 1 (focus op evolutie zonnestroom, 1,1 GWp gecertificeerde PV capaciteit gepasseerd)
Juni 3 (eerste prognose PV capaciteit eind 2018)
Juni 2 (import/export GvO's, warmte)
Juni 1 (focus op evolutie zonnestroom, historisch record: gecertificeerde capaciteit zonnestroom passeert 1 GWp)
Mei 2 (import/export GvO's, warmte)
Mei 1 (focus op evolutie zonnestroom)
April 2 (import/export GvO's, warmte)
April 1 ((focus op evolutie zonnestroom, wederom nieuw registratie record van bijna 80 MWp in 1 maand tijd)
Maart 2 (import/export GvO's, warmte)
Maart 1 (focus op evolutie zonnestroom, registratie record van bijna 71 MWp)
Januari & Februari 2 (import/export GvO's, warmte)
Februari 1 (focus op evolutie zonnestroom, nieuw registratie record bijna 57 MWp)
Januari 1 (focus op evolutie zonnestroom)

2017:
Voor overzicht voor dat jaar, zie onderaan sep.-okt. 2018 GvO rapportage

2016-2015: zie links onderaan november rapportage 2017; zie verder voor oudere artikelen overzichten via index (vrijwel altijd aan begin van de maand bespreking nieuwe CertiQ maandrapport)

Statistische overzichten CertiQ (extern)

Ook relevant:

CertiQ erkent GvO's uit Groot-Brittannië (website moederbedrijf TenneT, 7 feb. 2019)
Persbericht erkenning Britse GvO's (website CertiQ, met detail documentatie voorwaarden, 7 feb. 2019)

---

8 februari 2019: "Rustige start" 2018 - 1e maandrapport CertiQ 2019, 51,1 MWp nieuw gecertificeerde PV. Na de record hoeveelheid nieuw bijgeschreven gecertificeerde PV capaciteit in de laatste maand van 2018, is het nieuwe jaar "rustig" begonnen, met een volume van 51,1 MWp netto nieuwe capaciteit, verdeeld over netto 252 nieuwe PV projecten, gerapporteerd bij TenneT dochter CertiQ.

In dit artikel de grafische en numerieke weergave van de door CertiQ gepubliceerde data. Als vanouds elke maand voor u samengesteld door Polder PV.

---

---

---

31 januari 2019. Netbeheerder Enduris (Zeeland) publiceert - spectaculaire - jaargroei cijfers zonnestroom. Voor wie de projectenmarkt rond zonnestroom nauwgezet volgt, zoals Polder PV, is het geen verrassing, dat de enige netbeheerder die "1 provincie" tot haar verzorgingsgebied mag rekenen, Enduris in Zeeland, een nogal onstuimig jaar achter de rug heeft. Onstuimig niet zozeer in de zin van groei van de veel besproken (doch vaak slecht begrepen) kleinverbruikers-markt (woningen en andere kleine installaties op utiliteit, scholen, kleine bedrijven, etc.). Alhoewel de groei daar ook zeker aardig is gebleken. Ik heb het natuurlijk over de grote projecten. Daarvan waren Polder PV al enkele bekend die vorig jaar zijn opgeleverd. En die komen nu "keihard" terug in de totale cijfers van Enduris.

Eerder dit jaar werden al data tot en met augustus gepubliceerd, die Solar Magazine destijds vermenigvuldigde (aangestipt in artikel PPV van 17 dec. 2018). Maar die toen nog niet op de website van Enduris zelf waren gepubliceerd (Polder PV kreeg de data later op aanvraag, waarvoor uiteraard dank). Inmiddels heeft de Zeelandse netbeheerder haar volledige data voor 2018 gepubliceerd. En, het wordt "eentonig", ze zijn ronduit spectaculair wat de groei bij de grootverbruik aansluitingen aangaat.

Hier onder de data die geëxtraheerd zijn uit het bericht van 31 januari 2019, op de website van Enduris. NB: KVB = kleinverbruik (max. 3x 80 Ampère aansluiting voor elektra), GVB = grootverbruik aansluiting. Enduris heeft hier echter een iets "ruimere" definitie van de scheiding, door de grens te leggen bij een PV generator van 50 kWp. Ten eerste zit daar onder een "gebied" wat beslist niet alleen "huishoudens" betreft, zoals geclaimd. Ten tweede, met power begrenzers, is het mogelijk om op een kleinverbruik aansluiting meer dan 50 kWp aan capaciteit aan te leggen (bijvoorbeeld in oost-west situaties). Dus ook die grens lijkt kunstmatig te zijn gekozen.

EOY accumulatie

In deze grafiek worden de eindejaars-accumulaties van opgestelde PV capaciteit in alle kalenderjaren van 2011 tm. 2018 in Enduris gebied (Zeeland) weergegeven. Voor zowel kleinverbruik (blauw) als grootverbruik (oranje), en de totalen (cijfers bovenaan de stapel kolommen). De groei in de kleinverbruikers-markt (gedomineerd door residentiële installaties, echter onbekend wat het aandeel daarvan is in het geheel) is al die jaren, net als in Nederland als geheel, continu doorgegaan. Van 3 MWp EOY 2011 naar al een zeer hoog volume van 103 MWp, eind 2018. De groei t.o.v. EOY 2017 (79 MWp), 24 MWp nieuwe capaciteit in 2018, is 30% t.o.v. dat eindejaars-volume geweest. Als we conservatief, mede gezien de historische ontwikkeling bij de zonnepaneel capaciteiten, met gemiddeld modules van 260 Wp zouden rekenen, zou dat in het KVB segment grofweg een verzameling van zo'n 400 duizend zonnepanelen kunnen zijn.

In het grootverbruik segment een compléét andere ontwikkeling. Langdurig "gezapige groei" tot en met 2017, waarbij er slechts 12 MWp opgesteld vermogen was bij de grootverbruikers. En dan, in 1 keer, record "boom" jaar 2018 er overheen, met eind van het jaar maar liefst 109 MWp, een factor negen maal het EOY volume in 2017! U mag gerust stellen: een ronduit spectaculaire ontwikkeling. Met deze enorme boost bij de capaciteit in de GVB markt, kwam het totale eindejaars-volume in Zeeland al op een indrukkende 212 MWp uit. Een factor 2,3 maal het eindejaars-volume van 2017 (91 MWp). In andere woorden: een groei van 133 procent t.o.v. dat eindejaars-volume.

Enduris zelf rekent met de accumulatie van KVB en GVB op een totaal van zo'n 700.000 panelen ("2 vierkante kilometer"), waarbij er dus gerekend wordt met een zeer hoge gemiddelde capaciteit van ruim 300 Wp per stuk (alle panelen!). De realiteit is natuurlijk dat er tot en met 2017 veel lager vermogen hebbende panelen geplaatst moeten zijn (in de meeste gevallen max. 280 Wp, waarschijnlijk nog een stuk lager, zeker voor eerdere jaargangen).

YOY groei

Nog explicieter is de enorme ontwikkeling te zien, als we uit bovenstaande EOY volumes de jaargroei cijfers gaan berekenen, van 2012 tot en met 2018. Dan zien we een nog "dramatischer" ontwikkeling. De kleinverbruikersmarkt blijkt, na een aarzelend "begin" in 2012 (3 MWp jaargroei), lange tijd op volumes steken tussen de 12 MWp (2013) en 18 MWp (2014). Na de relatief geringe aanwas van 14 MWp in 2017, is er in 2018 beslist een sprong voorwaarts gemaakt, met een toevoeging van 24 MWp, een groei van wat in lijn is met de verwachtingen. Al is deze in de kleine deelmarkt Zeeland heel wat groter geweest (groei t.o.v. jaarvolume 2017 71%), dan wat er in heel Nederland lijkt te zijn geschied. Het net uitgebrachte Solar Trendrapport 2019 liet - volgens hun statistieken - een groei zien van de jaar volumes in de "residentiële markt" (niet per definitie congruent met, maar beslist dominant vertegenwoordigd in het KVB segment), van grofweg 417 MWp (groei 2017) naar ongeveer 505 MWp (groei 2018). Dit zou, nationaal bezien, een toename van ongeveer 21 procent van de jaarvolumes zijn geweest. Derhalve lijkt Zeeland, met vermoedelijk als een van de belangrijke stimulansen de succesvolle Zon Effect acties van ZMf en Zeeuwind, veel harder te zijn gegroeid in het KVB segment, dan de landelijke trend toont.

Dat is 1. Maar de grootverbruik markt is van een compleet ander chapiter, bij Enduris. Jarenlang is de jaargroei in dit segment slechts zeer bescheiden geweest, tussen de 1 en maximaal 4 (2015) MWp per jaar. Het jaar 2018 bracht Zeeland meteen op het "wereld-toneel". Met een toevoeging van een verpletterende 97 MWp. Hoe dat komt is ook geen groot raadsel. De SDE subsidie beschikkingen berg was al enorm gezwollen, en die werd de laatste jaren volop in implementaties omgezet. En bereikte Zeeland ietwat vertraagd in record jaar 2018. Ik heb mijn projecten lijst er op nagevlooid, en ik kan al een vergelijkbaar volume van 97 MWp nieuwbouw met grote projecten in Zeeland "verantwoorden" met gescoorde installaties. Waarvan, ook dat zal u wellicht niet meer verbazen, "enkele zonneparken" een vast, en enorme impact makend onderdeel vormen. Leest u gerust: het dominante deel van die 97 MWp bestaat uit slechts een paar van die grote, grondgebonden installaties. Waarvan, ook dat is al lang bekend, 54,5 MWp groot Scaldia, het momenteel grootste PV project in Nederland, vorig jaar aan het net is gegaan, liggend op de grens van Vlissingen en Borsele, boven op de leidingenstrook van industriegebied Vlissingen-Oost.

^^^
Het grootste zonnepark van Nederland in wording. Tijdens onze fietstocht door Zuid-Holland en Zeeland in juli 2018 passeerden
we de duizenden frames die toen reeds waren gebouwd voor het unieke zonnepark Scaldia, op meerdere segmenten van
de leidingenstraat rond industriegebied Vlissingen-Oost in Zeeland. Het park is eind oktober netgekoppeld opgeleverd,
dat jaar, en werd 1 november officieel "ingewijd".

Met de 97 MWp toevoeging in het GVB segment in 2018, werd in Zeeland in een keer 49 maal zo veel zonnestroom capaciteit toegevoegd dan in dat segment in 2017. Het totale jaarvolume, gecombineerd met het KVB segment, zwol daarmee aan tot 121 MWp. Een factor bijna 8 maal zo groot dan de totale 16 MWp nieuwbouw in 2017.

Vergelijking jaargroei met "big brothers" Liander en Stedin

Zoals eerder getoond door Polder PV, groeide het totale (niet gesplitst gepubliceerde) nieuwe jaarvolume bij "Grote Broer" Liander in 2018 van 222 MWp in 2017, tot 628 MWp in 2018. Dat is een enorme toename geweest van 406 MWp, een factor 1,8 maal de jaargroei in 2017 ("toename jaargroei 183%").

Voor Stedin zijn de totaal volumes nog niet exact bekend, behalve de on-line beschikbare kleinverbruik data (artikel 24 januari 2019). Maar eerder al had medewerker Bontenbal een tweet geplaatst met een grafiekje met gestapeld KVB en GVB weergegeven, zonder de bijbehorende getallen te plaatsen (korte bespreking Polder PV op 8 januari 2019). Daar uit valt met een beetje moeite, in combinatie met de gegeven Y-as, af te leiden, dat het totale EOY volume is gegroeid van 361 MWp eind 2017, naar zo'n 540 MWp, eind 2018. Waarbij de jaargroei dus ongeveer 179 kan zijn geweest. Dat is ongeveer 69 procent meer dan de nieuw afgeschatte 106 MWp groei in 2017 (er is mogelijk een kleine neerwaartse bijstelling geweest t.o.v. de eerder gepubliceerde groei van 104 MWp in dat jaar).

Dit resulteert voor deze 3 netbeheerders in het volgende tabelletje (EOY = eindejaars accumulatie volume; YOY = jaargroei volume).

Netbeheerder	EOY 2017 MWp	EOY 2018 MWp	YOY 2017 MWp	YOY 2018 MWp	toename jaargroei (%)
Liander	873	1.501	222	628	183%
Stedin	361	540	106	179	69%
Enduris	91	212	16	121	656%
Totaal deze 3 netbeheerders	1.325	2.253	344	928	170%

U ziet dat de verschillen in jaargroei al flink uit elkaar zijn gaan lopen bij deze drie netbeheerders. Dit heeft deels met de omvang van de netgebieden te maken (als je al veel volume hebt staan en toegevoegd in een jaar tijd, wordt het al wat lastiger om vergelijkbare procentuele groei te bereiken in een volgend jaar). Maar, de nieuwe cijfers van Enduris tonen dat heel goed aan, vooral ook met de enorme impact die slechts weinig (zeer grote) projecten met SDE subsidie beschikkingen in een relatief klein netgebied als Zeeland, zelfs op dit niveau weten te maken.

Totaal of goede detail cijfers voor de andere netbeheerders zijn er nog niet. Er zijn wel zeer voorlopige - maar ook deels weer verwarrende - cijfers voor aantallen PV installaties achter kleinverbruik aansluitingen bij Enexis gepubliceerd door Solar Magazine, maar er is nog niets bekend (gemaakt) van capaciteiten. En, nog veel belangrijker: de data voor grootverbruik bij Enexis ontbreken tot nog toe in het geheel. Daarbij kan het om zéér omvangrijke volumes gaan, gezien het enorme agrarische achterland in Enexis gebied, én het feit dat Noord-oost Nederland, waar de meeste zonneparken worden gebouwd, en deels al zijn gerealiseerd, onder Enexis vallen. Daar valt nog wel "het een en ander" van te verwachten. Ook van de andere - kleinere - netbeheerders (Westland Infra, Rendo, Coteq) zijn er nog geen data over de PV installaties in hun netgebied.

Enduris en Stedin: samen maar nog niet "samen"

In een artikel over bekende dan wel afgeleide data voor zonnestroom capaciteiten bij Stedin ging Solar Magazine 24 januari jl. fors in de fout door te suggereren dat in de gepubliceerde Stedin cijfers (tweet Bontenbal en later geopenbaarde kleinverbruik data per gemeente) óók die van Enduris zouden zitten**. Gezien de gebezigde frase "Stedin meldde in diezelfde periode 77 megawattpiek aan zonnepanelen te hebben verwelkomd. Daarmee is er in de tweede helft van het kalenderjaar door Stedin Groep, dus inclusief de provincie Zeeland, 67 megawattpiek aan zonnepanelen verwelkomd". Dat is beslist niet correct, en zelfs vér bezijden de waarheid. Ja, er was 77 MWp groei in het eerste half jaar bij Stedin gemeld (45 MWp KVB, 32 MWp GVB, analyse Polder PV). Maar, gezien de totale jaargroei van 179 MWp in heel 2018 (tweet Bontenbal, analyse hier boven, uitsluitend Stedin gebied betreffend!), heeft de tweede jaarhelft voor Stedin 179 - 77 = 102 MWp extra groei opgeleverd. Waarvan waarschijnlijk ongeveer 64 MWp KVB, en 38 MWp GVB is geweest, gebaseerd op de analyse van de eerste half-jaar cijfers. Die 67 MWp "toevoeging in de de tweede jaarhelft bij Stedin + Enduris" van Solar Magazine klopt dus niets van.

Zeeuws netbeheerder Enduris had eerder voor de periode jan.- aug. 2018 34 MWp jaargroei opgegeven (14 MWp KVB, 20 MWp GVB). Dat kwam gemiddeld neer op zo'n 4,25 MWp nieuw per maand. Dus in de eerste jaarhelft zal er zo'n 26 MWp nieuwe PV capaciteit bijgekomen kunnen zijn. In de tweede jaarhelft werden een paar zeer grote zonneparken aan het net gekoppeld, en is die groei derhalve veel hoger geweest. Met het huidige jaargroei cijfer van totaal 121 MWp, voor uitsluitend (!) Enduris, zou er in de tweede jaarhelft bij Enduris dus een zeer hoog volume van zo'n 95 MWp bijgekomen kunnen zijn. Alleen dát enorme volume al, bij die relatief kleine netbeheerder, is veel hoger dan de door Solar Magazine gesuggereerde "67 MWp voor Stedin en Enduris samen".

Als je die cijfers persé bij elkaar zou willen nemen, is de enige correcte claim dus: in de tweede jaarhelft van 2018 hebben de, sedert 2017 samen, doch nog steeds gescheiden onder de Stedin Groep holding ("Het moederbedrijf van netbeheerders Stedin [Zuid-Holland, Utrecht] en Enduris [Zeeland]" * volgens bericht 15 dec. 2017) werkende twee netbeheerders in totaal 102 MWp (Stedin) + 95 MWp (Enduris) = 197 MWp nieuwe PV capaciteit op hun "gezamenlijke" netgebied er bij gekregen. En dat is bijna drie maal zoveel volume dan geclaimd door Solar Magazine ...

We gaan benieuwd zijn wat de trend in de kleine, zonnigste provincie van Nederland, Zeeland, in 2019 zal gaan worden ...

* Belangrijkste data rond Stedin Groep (incl. netbeheerders Stedin en Enduris):

Zonne-energie in Zeeland meer dan verdubbeld (31 januari 2019, website Enduris)

---

30 januari 2019. Nationaal Solar Trendrapport 2019 is uit - enkele cijfers op de keper beschouwd

Vandaag werd in Bussum het Nationaal Solar Trendrapport 2019 (NSTR 2019) geopenbaard, waarin wederom de nodige nieuwe, wetenswaardige data van de zonnestroom markt. Data die zijn verkregen van / via het vorig jaar in het leven geroepen onderzoeks-initiatief Dutch New Energy Research. Ik heb zelf al 15 complexe artikelen over de Nederlandse zonnestroom statistieken gepubliceerd deze maand (zie links op index pagina, in groene kolom linkerzijde). Dus ik ga dat niet nog even in detail overdoen. Wel wil ik enkele belangrijke cijfers uit het rapport lichten, en deze in context van zowel officiële (CBS) cijfers, en (recente) data van Polder PV zelf zetten.

Data: Nationaal Solar Trendrapport 2019 © Dutch New Energy Research (hierna deels door Polder PV in vergelijking gezet met de officiële cijfers van het CBS, en met eigen data).

• 1.330 MWp nieuw geïnstalleerde capaciteit in 2018: 658 MWp eerste jaarhelft, begin november 2018 al via Solar Magazine bekend gemaakt, 672 MWp 2e jaarhelft.
• EOY accumulatie 4.244 MWp (NB: 1.341 MWp hoger dan EOY 2017 2.903 MWp volgens laatste update van CBS voor dat jaar).
• Zowel eindejaars-accumulaties als jaargroei cijfers van eerdere jaren zijn identiek aan die gepresenteerd in NSTR 2018. Deze wijken in de meeste gevallen opvallend tot zelfs sterk af van de officiële (meest recente) CBS data, afgezien van EOY 2015.
• Voor meer details van de (deel)markt ontwikkeling wordt verwezen naar de Industry Monitor Dutch Solar Quarterly Q4 2018, van Dutch New Energy Research rapportage (pay-wall). Voor de officiële stand van zaken voor de evolutie tot en met kalenderjaar 2017 bij het CBS, verwijs ik naar mijn rond Kerst 2018 gepubliceerde detail analyse van hun laatste segmentatie cijfers.
• Op basis van hun eigen eindejaars-capaciteit data berekent het NSTR 2019 voor het jaar 2018 een potentiële zonnestroom productie van "ongeveer 3,8 TWh", wat equivalent zou zijn aan 3,3% van de totale netto Nederlandse elektriciteitsproductie in 2017 (NB: vlg. CBS Statline was dat 119,9 TWh > dan zou het 3,2% worden). CBS heeft in haar laatste update voor kalenderjaar 2017 een (voorlopige) afschatting gegeven van 2,2 TWh aan (berekende) zonnestroom productie voor dat jaar.
• 38% van de 4,6 mln geïnstalleerde zonnepanelen zouden volgens NSTR 2019 in 2018 op huizen zijn geïnstalleerd, de rest op niet-woningen (grotendeels bedrijven, "commerciële PV-systemen").
• Dit laatste is, zoals bekend, significant afwijkend van de verhouding in 2017, waarbij residentieel toen volgens NSTR 2018 nog bijna de helft van de groei voor haar rekening nam (49%). Echter, ook hier weer een verschil met de laatste data van het CBS, die voor 2017 een totale groei claimde van zo'n 768 MWp, waarvan 53% (410 MWp) op woningen terecht zou zijn gekomen. Ergo: residentieel aandeel in dat jaar volgens het CBS nog steeds iets groter dan de toen al sterk gegroeide "niet-woningen" sector.
• Zoals al vaker door Polder PV in zijn analyses van het explosief groeiende CertiQ register gememoreerd, is deze opvallende verschuiving in aandeel "commercieel" / residentieel dominant veroorzaakt door de feitelijke implementatie van de enorme portfolios aan SDE gesubsidieerde projecten voor zonnestroom. Die vrijwel uitsluitend plaatsvindt op commercieel vastgoed, utiliteit / talloze gemeente daken, op daken van stichtingen en organisaties, en, in zeer belangrijke mate, op de grond (mogelijk al zo'n 12% van totale gebouwde volume!). Voor de eerste analyse van het jaaroverzicht van CertiQ tot en met 2018, zie het artikel van 6 januari 2019, en het daar gelinkte detail overzicht, op Polder PV.
• Per woning zou er volgens NSTR 2019 gemiddeld 3,68 kWp zijn geplaatst. Bij 288 Wp zou dat neerkomen op gemiddeld 12,8 paneel. Bij 1,62 m²/paneel dus een oppervlakte van 20,7 m².
• Het gemiddelde vermogen van geplaatste zonnepanelen zou zijn gestegen van 278 naar 288 Wp (nog steeds: hoog !).
• Import in de (Rotterdamse) haven zou een waarde hebben gehad van 1,95 miljard Euro van jan. tm. november 2018. 27% kwam uit Vietnam (NB: in 2017 was dat nog een zeer hoge 40%). 16% kwam uit China (dec. 2016: 16%, 2017: 13%, dus weer licht aangetrokken), Nog eens twee Aziatische landen volgen op de 3e en 4e plaats: 15 procent uit Zuid-Korea en 12 procent uit Maleisië. Totaal aandeel van deze 4 grote Aziatische exporteurs: 70% van totale import waarde. De verhoudingen tussen de PV modules naar Nederland exporterende landen onderling zijn in 1 jaar tijd fors gewijzigd.
• Ook wordt op pagina 41 van het NSTR 2019 een tabel gepubliceerd met "de grootste projecten gerealiseerd [in] 2018". Uiteraard was ik daar wel benieuwd naar, want ik houd als geen ander de projecten markt tot in detail bij (laatste detail analyse gepubliceerd op 7 november 2018). In die tabel twee duidelijke glitches van zonneparken die al (lang) in 2017 (niet in 2018) netgekoppeld waren opgeleverd. Een park waarvan nog niet duidelijk zou zijn of de netkoppeling tot stand zou zijn gekomen (wat al lang het geval is, netgekoppeld opgeleverd nog voor Kerst 2018), en een park waarvan wordt geclaimd dat het al (netgekoppeld) zou zijn opgeleverd, terwijl al lang was aangekondigd dat pas in 2019 de eerste stroomlevering zou plaatsvinden. Derhalve ziet mijn "grootste tien" lijstje er wederom nogal anders uit. De 10 exemplaren in het lijstje in NSTR 2019 hebben een gezamenlijk geclaimde capaciteit van totaal 254 MWp (capaciteit opgaves in mijn projecten lijst wijken ook vaak af van de opgaves). Als ik mijn tien grootste nieuwe projecten in 2018 netgekoppeld opgeleverd bekijk, kom ik, met 3 projecten die helemaal niet in het NSTR 2019 lijstje voorkomen, gezamenlijk voor de grootste tien toevoegingen, op een vermogen van 238 MWp uit (dik 6% minder dan de verzameling in het NSTR 2019 lijstje). Uiteraard, allen: grondgebonden zonneparken. In het lijstje nieuwe grootste PV projecten voor 2017 van Polder PV zitten nog 4 rooftop installaties. Dergelijke (grote !!) rooftop projecten zijn inmiddels al lang uit de top tien verdwenen.
• Zoals reeds uitvoerig besproken op Polder PV, zijn veldopstellingen dominant bij de grootste geaccumuleerde projecten in Nederland. Eind 2018 waren de eerste 23 grootste projecten al grondgebonden opstellingen, ze hebben met elkaar een totale capaciteit die een factor 5,7 maal zo groot is dan het volume van de 23 grootste rooftop projecten in de verzameling realisaties die Polder PV in spreadsheet heeft staan, eind vorig jaar. In de meest recente update van Polder PV's sub-sheet grondgebonden netgekoppelde parken zijn er dd. 30 januari 2019 al minimaal 177 van dergelijke projecten vanaf 15 kWp opgeleverd, met een gezamenlijke capaciteit van 552 MWp. Zie ook de recente analyse (vergelijking met officiële RVO data), en het vervolg / update "schaalvergroting PV in Nederland".
• Verder gaarne zelf kijken in het zeer interessante Solar Trendrapport 2019 via onderstaande download mogelijkheid.
• (toegevoegd 30 jan. 2019) Polder PV heeft voor Kerst 2018 al onderstaande grafiek gepubliceerd met zijn voorzichtige prognose voor het jaar 2018, op basis van de toen bekende CBS data (rood), in vergelijking met de historische data die eerder waren gepubliceerd in het NSTR 2018 (blauw; NB: Y-as logarithmisch !). Wat het uiteindelijk "officieel" gaat worden in 2018 (lees: cijfers CBS) moeten we helaas nog gaan afwachten. Mogelijk worden komend voorjaar door het CBS eerste data gepubliceerd, en pas eind dit jaar meer "definitieve" cijfers bekend gemaakt voor het jaar 2018. De vraag is, of, en zo ja, hoeveel, die cijfers zullen gaan verschillen van degene die nu in het NSTR 2019 zijn geopenbaard voor afgelopen jaar.

Bron:

Het NSTR 2019 is te downloaden van de Solar Solutions website, na invullen van persoons-gegevens.

---

 

---

28 januari 2019: Schaalvergroting in de Nederlandse zonnestroom sector wordt gecontinueerd - een update. In analyses van mijn continu bijgewerkte spreadsheets met Nederlandse zonnestroom projecten heb ik in de laatste versies 2 grafieken opgenomen die de enorme schaalvergroting in deze hard groeiende markt laat zien. De laatste update was van 16 oktober vorig jaar, en die vindt u hier. Aangezien het hard is gegaan met de projecten markt, en er in de voorgaande update nog maar een "relatief bescheiden" volume aan projecten bekend was voor 2018, is het de hoogste tijd om hier weer een tussenstand van te presenteren.

Ik heb daartoe de huidige stand van zaken van 27 januari 2019 in mijn projectensheet weergegeven, waarbij ik hier als "reservering" moet opmerken dat dit uitsluitend de "single-site" projecten betreft. Multi-site projecten heb ik hier buiten gelaten, omdat dat een nogal moeilijk af te grenzen categorie is wat betreft "fysieke omvang". Je zou bijvoorbeeld daar onder ook talloze grote project portfolio's bij huurcorporaties kunnen onderbrengen. Het probleem daarbij is echter, dat er zelden harde cijfers over capaciteiten worden opgegeven bij dergelijke trajecten, áls er al zinnige info over wordt gegeven (vaak blijft het bij een melding van xx geplande huurwoningen met zonnepanelen, meestal zonder opgave van aantal panelen per woning, laat staan welk type). Mede om dergelijke redenen "beperk" ik me daarom tot de grootste deelpopulatie projecten bij Polder PV. De zogenaamde single-sites (projecten uitgevoerd op een en hetzelfde erf, bij 1 eigenaar van de daken en/of de grond, indien het een veldopstelling betreft). Dat is overigens al een enorm volume, er staan al bijna 7 en een half duizend single-site PV projecten in mijn overzicht.

Tussenstand single site sheet Polder PV

Voor een tussenstand heb ik ten eerste even gekeken naar het tot nog toe gevonden totale volume van de grote single-site spreadsheet, in de jaren 2017 en 2018. Reeds in mijn projecten overzicht opgenomen, met als voetnoot dat heel veel "kleinere" projecten niet in de cijfers zullen zitten, derhalve een absoluut minimum wat al is opgeleverd: 2017 280 MWp aan grotere PV projecten, in 2018 al 614 MWp. Een factor 2,2 maal zo veel dan het (gevonden) volume voor kalenderjaar 2017. Voor 2017 is het slechts weinig meer dan in de update van oktober vorig jaar (2 MWp meer). Voor 2018 is het echter bijna het dubbele volume - in dezelfde update stond er toen nog maar 324 MWp genoteerd voor dat jaar. Het is echter nog "maar" 77% van de 794 MWp die uit de cijfers van de eerste, voorlopige jaar rapportage (2018) van CertiQ volgen. Bij CertiQ staan uiteraard álle SDE gesubsidieerde projecten in het register. Ook dat jaar volume kan beslist nog groter gaan worden in de te verwachten jaar revisie voor 2018. De verwachting van Polder PV is sowieso, dat nog heel wat project volume opgeleverd in 2018, op een later tijdstip teruggevonden zal gaan worden (in talloze bronnen).

Het volume wat door Polder PV tot nog toe is terug gevonden voor 2017, 280 MWp, ligt niet zo heel erg ver af van het totale volume wat CertiQ (in haar gereviseerde cijfers voor dat jaar) heeft genoteerd voor 2017, 303 MWp. Waarbij uiteraard de voetnoot blijft staan: de talloze kleinere projecten zullen (nog) niet door Polder PV zijn gedetecteerd of ingevoerd, omdat de focus op de grootste projecten blijft liggen, waar de hoogste volumes in worden gerealiseerd.

Zelfs voor 2019 heb ik al een eerste serie opgeleverde grotere PV installaties, een volume van 18 MWp, in de single-site lijst staan (opgeleverd en netgekoppeld).

Schaalvergroting

De grafieken hier onder getoond, die de schaalvergroting weergeven in de PV markt voor de grootste tien zonnestroom projecten, worden gegeven in de vorm van 2 segmentaties. De stand van zaken per status update datum, inclusief deze laatste. En een, waarbij ik de nieuwe projecten per kalenderjaar als uitgangspunt heb genomen (waarbij, heel belangrijk, de netkoppelingsdatum van het betreffende project als uitgangs-datum wordt genomen). In beide gevallen met weergaves van de tien grootste projecten. Die de laatste tijd uitsluitend nog grondgebonden installaties omvatten i.v.m. de enorme schaalvergroting die met name in die deelsector heeft plaatsgevonden. En een weergave van uitsluitend de tien grootste rooftop projecten.

In deze eerste grafiek een weergave van alle oudere status updates, met daar aan toegevoegd de huidige update voor 27 januari 2019. De rare "knik" in de capaciteit grafiek met de grootste 10 single-site projecten wordt veroorzaakt omdat de netkoppelingsdatum van een groot dunnelaag park fors vertraagd bleek te zijn, waardoor de voorlaatste update fors onder "gewaardeerd" werd, en de laatste update de boel weer heeft rechtgetrokken (zonnepark pas in 2018 opgeleverd / netgekoppeld).

De getrokken rode lijn geeft de capaciteitsontwikkeling bij de tien grootste projecten in mijn single-site sheet weer, volgens de tussentijdse updates die ik daarvan heb gereconstrueerd. Referentie capaciteit: linker Y-as (MWp), voor aantallen panelen rechter Y-as. Grote projecten die aanvankelijk nog de nodige rooftops (projecten op grote daken) bevatten, maar in de laatste updates alleen nog maar grondgebonden zonneparken. De bijbehorende gebroken rode lijn is het aantal zonnepanelen wat in die 10 grootste projecten staat geaccumuleerd. Let daarbij op, dat zonneparken met dunnelaag modules een forse impact geven op die lijn. Er kan een factor van drie verschil zitten in de capaciteit tussen bijvoorbeeld een al enkele malen toegepast CdTe dunnelaag paneel van First Solar, en ook al vaak toegepaste zonnepanelen met een capaciteit (ver) over de 350 Wp per stuk bij de meestal aangelegde zonneparken met kristallijne modules. In parken met dunnelaag modules zult u dus zeer grote hoeveelheden zonnepanelen aantreffen, om "een beetje volume" te kunnen maken bij de totale project capaciteit.

In blauw zien we dezelfde ontwikkelingen, maar dan bij uitsluitend de grootste 10 rooftop projecten die ik had geturfd in de tussentijdse updates. Getrokken lijn: capaciteit in MWp, gebroken lijn: bijbehorende aantallen panelen in die 10 grootste projecten.

Schaalvergroting in grafiek

Als we de eerste (zomer 2014) resp. laatste updates (jan. 2019) met elkaar vergelijken, valt meteen de enorme schaalvergroting op, in met name "alle projecten" (inclusief rooftop) in de rode curves. De substantie bij de tien grootste projecten in mijn spreadsheet groeide aanvankelijk vrij langzaam, vanaf de start van 13 MWp (en bijna 90.000 zonnepanelen). Maar eind 2016 werd een zeer duidelijke versnelling zichtbaar. Die uiteindelijk in januari 2019 al in een geaccumuleerde capaciteit resulteerde van maar liefst 259 MWp in de eerste tien projecten. Die gezamenlijk al bijna 1 miljoen (!) zonnepanelen bevatten. Sedert medio 2014 wat capaciteit betreft een factor 20 maal zo groot!

Bij de 10 grootste geturfde rooftops, is deze evolutie véél bescheidener geweest, en is een significante versnellingsfase vrijwel niet zichtbaar. Sterker nog: de tien grootste rooftop projecten in mijn huidige spreadsheet zijn dezelfde die ik in de voorlaatste update had staan (oktober 2018), dus de lijnen lopen op het laatst horizontaal. Rooftop kent ook bij de grootste exemplaren een meer graduele ontwikkeling naar "gemiddeld genomen steeds grotere projecten", zonder een explosieve ontwikkeling zoals bij de tien grootste (lees: voornamelijk grondgebonden) single-site installaties. De 10 grootste rooftops groeiden van 11 MWp en bijna 57.000 panelen medio 2014, naar 45 MWp met ruim 163 duizend modules in de januari 2019 update. Wat capaciteit betreft slechts een factor 4 maal zo groot in ruim 4 en een half jaar tijd. Vergelijk dat met de factor 20 bij alle projecten (de laatste jaren: dominant grondgebonden zonneparken). Een zéér significant verschil !

Gemiddelde module vermogen grootste grondgebonden zonneparken stuk lager dan bij grootste rooftops

Een ander verschil is ook opmerkelijk. Waar de tien grootste rooftops gemiddeld een module vermogen van zo'n 275 Wp laten zien in januari 2019, is dat bij de grondgebonden zonneparken nog maar zo'n 260 Wp per stuk. Bij de totale "pool" aan grondgebonden zonneparken zitten meerdere dunnelaag projecten, ook bij de grootste projecten vinden we er een paar. En die drukken dat gemiddelde paneel vermogen fors omlaag. NB: er zijn beslist Nederlandse grondgebonden projecten met kristallijne modules die ver over de 350 Wp per stuk gaan, die dat sterk drukkende effect van die dunnelaag projecten enigszins weten op te vangen. Als die er niet zouden zijn, zou het gemiddelde module vermogen bij de grootste zonneparken nog een stuk lager liggen ...

Grafiek met 10 grootste nieuwe projecten per kalenderjaar

Nog interessanter dan de vorige, die immers slechts een status update weergeeft, waarbij beslist niet exact een actueel beeld gegeven kon worden vanwege het chronische gebrek aan actuele statistiek info in de Nederlandse markt, is om naar opleveringen per kalender jaar te kijken. Dit wordt weergegeven in de volgende grafiek.

In deze belangrijke grafiek wordt kristalhelder weergegeven wat voor enorme sprong voorwaarts de Nederlandse zonnestroom markt heeft doorgemaakt in het al vele records tellende jaar 2018. Daarbij moet ook nog worden opgemerkt, dat ik van veel "pending" cq. al langer in bouw zijnde grote projecten nog geen netkoppelings-datum heb doorgekregen. Het kan dus beslist nog zo zijn dat er nog een paar grote projecten (inclusief rooftops) in mijn lijst "pending" staan, die toch al eind vorig jaar blijken te zijn opgeleverd. Het zou dus kunnen, dat met name de cijfers voor 2018 nog omhoog bijgesteld moeten worden. Dat onverlet, zijn die al ronduit spectaculair in deze grafiek, die de tien grootste single-site PV projecten in de overzichten van Polder PV, die nieuw per kalenderjaar zijn opgeleverd, weergeeft. In rood wederom "alle tien grootste installaties" (in beginjaren vooral rooftop, in meest recente jaren uitsluitend grondgebonden zonneparken), in blauw uitsluitend de 10 grootste single-site rooftop projecten.

U ziet dat hier vanaf 2015 er een duidelijke "schaarbeweging" is ingezet. De 10 grootste rooftop projecten (blauw) worden steeds iets groter per kalenderjaar, met een lichte versnelling in 2018, eindigend met 42 MWp en een totaal volume van dik 148 duizend zonnepanelen, verdeeld over de 10 grootste nieuwe projecten in dat jaar. Een factor 21x het volume van de 10 grootste nieuwe rooftops in 2011 (2 MWp met ruim 11 duizend zonnepanelen). Het geeft ook aan, dat in 2018 grote rooftop projecten van meerdere MWp-en per stuk geen "uitzondering" meer zijn, maar zelfs al een gemiddelde van ruim 4 MWp per stuk bij de grootste tien heeft opgeleverd.

Bij "alle" projecten (rood) is de ontwikkeling explosief geweest. En die is, gezien de ontwikkeling bij alleen de rooftops, vrijwel uitsluitend te wijten aan de enorme ontwikkeling op het vlak van - steeds groter wordende - zonneparken die jaarlijks zijn opgeleverd de afgelopen tijd. Was het volume bij de 10 grootste nieuwe projecten (incl. grondgebonden) in 2011 nog maar 4 MWp (ruim 46 duizend panelen), en ook nog slechts 19 MWp (ruim 77 duizend panelen) bij de tien grootste nieuwe projecten in 2015, is er toen een duidelijke versnelling opgetreden in dit belangrijke markt segment. Leidend tot al 81 MWp in 2017, met al 360 duizend nieuwe zonnepanelen. En toen ging de ontwikkeling "door het dak heen". In 2018 werd met de huidige beschikbare cijfers al in slechts 10 nieuwe zonneparken een spectaculair volume van 238 MWp bijgeplaatst, verdeeld over ruim 906 duizend nieuwe zonnepanelen. Wat capaciteit betreft, bijna een factor drie meer dan in 2017. En t.o.v. 2011 zelfs een factor zestig (!) meer. Deze grafiek geeft nog duidelijker weer dan de vorige, dat de schaalvergroting in de grote projecten markt in Nederland een extreme vorm heeft aangenomen t.o.v. de volumes die we nog maar een paar jaar geleden gewend waren.

Gezien de enorme portfolio aan "pending" zonnepark projecten mét SDE beschikking, verwacht Polder PV dat in 2019 deze versnelling fors zal gaan doorzetten, en dat we dus een tijdperk ingaan waarbij de marktvolumes in Nederland op een compleet ander niveau komen te liggen dan slechts enkele jaren hiervoor nog "usance" was.

Systeemgemiddelde module capaciteit

Het systeemgemiddelde module vermogen bij de (tien) grootste nieuwe zonneparken is in 2018 ongeveer 263 Wp geweest, wat wordt "gedrukt" door een tweetal dunnelaag projecten in dat lijstje. Het grootste nieuwe project in 2018 was het grondgebonden project Scaldia op de leidingen strook rond het havengebied van Vlissingen-Oost / Borsele (54,5 MWp, met ruim 140.000 zonnepanelen). Het grootste opgeleverde netgekoppelde rooftop project was, voor zover bekend, in 2018 het enorme distributiecentrum van mode gigant Michael Kors, met ruim 28 duizend zonnepanelen in het uitgestrekte industriegebied van Greenport Venlo, wat door KiesZon in samenwerking met Etriplus werd ontwikkeld (oplevering medio juli 2018).

Bij de tien grootste nieuwe rooftops lag het gemiddelde op een veel hoger niveau dan bij de grondgebonden zonneparken, rond de 284 Wp. Dit zijn allemaal kristallijne Si projecten geweest. Grote dunnelaag projecten op rooftops blijven vrij zeldzaam, vanwege het lage vermogen per paneel. Bij toepassing, zou dat de zogenaamde BOS kosten flink doen toenemen: dan is er veel montage materiaal en bekabeling nodig.

Grondgebonden projecten - update

Ook nog even een korte update van de grondgebonden zonneparken in ons land. Die ontwikkeling gaat zeer hard, er worden nu regelmatig meldingen gedaan van opleveringen. Tijdens mijn presentatie op een bijeenkomst in Almere, "Nederland en solar: huwelijk begint (eindelijk) vrucht af te werpen" (meeting, waar ook een financial close aankondiging werd gedaan voor het 34 MWp grote zonnepark project Zuyderzon Almere), heb ik het volgende actuele plaatje voor de meest recent bekende status voor eind 2018 laten zien. Dit is een laatste update van het overzicht wat ik 7 januari jl. heb gepubliceerd, en wat alle mij bekende fysiek opgeleverde grondgebonden zonneparken bevat die tm. 2018 aan het net zijn gekoppeld. Mind you: in januari dit nieuwe jaar zijn de eerste meldingen alweer binnen van alweer enkele nieuw opgeleverde zonneparken, die zitten hier dus nog niet bij.

In bovenstaande figuur wederom per grootte categorie de fysieke realisaties van (de capaciteit van) grondgebonden zonneparken in Nederland, inclusief projecten aangelegd op (voormalige) afval depots, waarbij gerekend is met projecten vanaf 15 tot 50 kWp (links), tot de grootste zonneparken categorie, groter of gelijk aan 30 MWp per installatie (rechts op de X-as). Capaciteit is weergegeven in MWp. Het aantal realisaties voor dit "klassieke" type grondgebonden zonneparken, groter of gelijk aan 15 kWp per stuk, was eind 2018, met de nu bekende cijfers, al opgelopen naar minimaal 174 exemplaren. In rood de nu al de facto zeer sterk verouderde "status update" van RVO, die voor het type "veldopstelling" sinds enige tijd vinkjes is gaan uitdelen. Voor alle grootte klassen bij elkaar kwam RVO in de laatst bekende officiële update van 4 oktober 2018 tot een volume van slechts 247 MWp (inset linksboven). Ik heb, eind 2018, nu echter al 536 MWp aan fysiek opgeleverde zonneparken staan die al daadwerkelijk aan het net zijn gekoppeld (blauwe kolommen). Dat is een factor 2,2 maal het volume wat RVO in haar laatste officiële update heeft opgevoerd ... Met name in de project categorieën 5 tot 15 MWp, 15 tot 30 MWp, en, vooral, in de grootste categorie >=30 MWp, heb ik veel meer volume staan, dan RVO tot nog toe heeft aangegeven. En daar heb ik alle "byzondere" projecten nog buiten gelaten. Zoals carports, projecten in en op geluidswallen langs infrastructuur (snelwegen, spoor, etc.), en zogenaamde "floating solar" systemen: projecten drijvend op water, die als "buitengewone" categorie mag worden gerekend, en vanwege haar byzondere karakter niet simpel onder "grondgebonden" kan worden geschaard. RVO heeft niet eens een aparte categorie voor dergelijke projecten weergegeven, ze vallen "weg" onder de categorie "niet-veldsystemen" (ergo: de overgrote massa, "rooftop sensu lato").

Het gaat dus heel erg hard met de opleveringen van grondgebonden zonneparken, zo blijkt uit bovenstaande figuur. En in 2019 zal het nog een stuk harder gaan.

Aandeel zonnepark realisaties op totaal geaccumuleerd PV volume Nederlandse zonnestroom markt

Wat is nu het aandeel van die al opgeleverde grondgebonden zonneparken op het totale volume in ons land? Dat hangt er helemaal van af, wat je inmiddels als "totaal volume" zou willen bestempelen. Ergo: wat je vindt dat het beste cijfer voor de marktgroei van de Nederlandse PV markt is geweest in 2018. Ga je extreem conservatief uit van de nog als "voorlopig" bestempelde 1.124 MWp waar branche organisatie Holland Solar eind 2018 mee kwam, en tel je dat volume op bij het officiële (voorlopig laatste) eindejaars-volume voor 2017 van het CBS (2.903 MWp), kom je op een eindejaars-accumulatie van 4.027 MWp. Ga je uit van een in de herfst van 2018 voor Nederland voorspelde 1,32 GWp volume groei in 2018, door Europese branche organisatie Solar Power Europe, in hun meest recent aangepaste Global Market Outlook, zou je eind 2018 op 4.223 MWp zijn gekomen. Ga je uit van de schattingen van Polder PV, dat de groei hoger geweest zou kunnen zijn (1,3 - 1,5 GWp, met een max. van 1,6 GWp, zie ook Energeia, 7 jan. 2019), zou je, met de 1,5 GWp afschatting, op zo'n 4,4 GWp kunnen zijn gekomen (max. 4,5 GWp), eind 2018.

We hebben hierboven gezien, dat er eind 2018 al minimaal 536 MWp aan grondgebonden zonneparken aan het net moet zijn gekoppeld, volgens de inzichten van Polder PV. Afhankelijk van welk eindejaars "totaal" accumulatie scenario je aanhoudt, zou het aandeel van die zonneparken op het totaal eind 2018 al kunnen zijn opgelopen tot 13,3% (scenario Holland Solar), 12,7% (scenario SPE), tot minimaal 12,2% (scenario PPV 1,5 GWp totale marktgroei NL in 2018) of mogelijk 12% (bij max. veronderstelde jaargroei 1,6 GWp in 2018) kunnen zijn geworden. Dus minimaal 12% van het totale volume in Nederland zou eind 2018 al bestaan uit grondgebonden zonneparken. Het is heel belangrijk om dit al rap bereikte, hoge percentage in uw oren te knopen. Als de marktgroei (totaal) lager is geweest, is het aandeel van zonneparken nóg hoger dan menigeen bevroedt.

Wederom: Solar Trendrapport (2019)

Er zingt inmiddels nog een ander cijfer rond over het mogelijke totale marktvolume voor 2018 in Nederland. Solar Magazine mocht recent voordat deze data officieel bekend worden gemaakt, op 30 januari 2019, Solar Business Day, (her) publiceren, dat in het Solar Trendrapport 2019 uitgegaan wordt van "ruim 4 miljoen zonnepanelen [nieuw] geïnstalleerd" in 2018. Een cijfer wat zou zijn aangeleverd door Rolf Heynen's nieuwe onderzoeks-initiatief, Dutch New Energy Research. Ligt dat cijfer een beetje in de lijn van andere verwachtingen over de Nederlandse PV markt? Dat is niet zomaar te achterhalen, omdat er geen capaciteit wordt opgegeven, en ook niet wordt aangegeven wat er dan wel aan "verondersteld gemiddeld zonnepaneel" zou zijn geïnstalleerd in Nederland, vorig jaar. Maar een redelijk veilige range lijkt het traject 270 tm. 290 Wp te zijn. Ik zag zeker in 2018 nog zeer vaak grotere projecten, met name in de agrarische sector, opgeleverd worden met modules van 270 Wp. Maar in de residentiële sector waren hogere vermogens dan 280 Wp per paneel ook in 2018 al aardig "in" aan het geraken.

Rekenen we met bovenstaande uitersten, komen we met 270-290 Wp per paneel geïnstalleerd in 2018, en als interpretatie van "ruim 4 miljoen" zonnepanelen in Solar Trendrapport 2019 > 4,1-4,2 miljoen exemplaren, aan een minimum van 4,1 mln x 270 Wp = 1.107 MWp. En als maximum aan 4,2 mln x 290 Wp = 1.218 MWp. Dat lijkt mij nogal aan de lage kant (grofweg 1,1-1,2 GWp markt groei in 2018)** ***. Het gemiddelde, ongeveer 1,15 GWp, ligt iets boven de eerste afschatting door Holland Solar (die daar kennelijk nog volume aan toe moest voegen omdat het een "voorlopige" schatting was), en zo'n 12 - 23% onder mijn afschattings-traject (1,3-1,5 GWp). Dit, terwijl het voorgaande Solar Trendrapport 2018, nog steeds t.o.v. de laatste officiële afschatting van het CBS (768 MWp jaargroei in 2017 op basis van de laatst bekende EOY cijfers), 11 procent bóven dat "officiële" volume zit met haar geprognosticeerde (en later, voor zover bekend, nooit bijgestelde) jaargroei van 853 MWp voor dat jaar.

Het lijkt er dus op dat het nieuwe Solar Trendrapport "laag in de boom" is gaan zitten met haar prognose voor het jaarvolume van 2018. Als we 1,15 GWp nieuwbouw t.o.v. het "officiële" eindejaars-volume van 2017 (CBS) zouden aannemen, zou het STR 2019 dan op mogelijk zo'n 4,05 GWp gaan uitkomen, eind 2018. En als we mijn hierboven weergegeven aandeel van grondgebonden zonneparken van dat getal zouden bepalen, zou dat al op een heftige 13% aandeel van het totaal opgestelde volume in NL uitkomen (waarvan ik denk dat dat te hoog is, gezien mijn eigen cijfers).

We gaan weer zeer benieuwd zijn waar de waarheid straks gevonden zal gaan worden. Met als belangrijke voetnoot: CBS publiceert "de officiële cijfers". Ook al komen die altijd erg laat beschikbaar (en: worden ze regelmatig achteraf bijgesteld).

Nogmaals: "Wat gooi je weg als je grote zonneparken niet accepteert ?"

Tot slot, wat ik ook weer heb laten zien op de bijeenkomst in Almere, is het gevolg van het om wat voor reden dan ook, niet accepteren van grondgebonden zonneparken met een capaciteit van 15 MWp of groter per stuk. Ik heb die berekening eerder al gedaan voor de categorie "veldopstellingen" in de laatst bekende beschikkingen lijst van RVO met update datum 4 oktober 2018, die alle beschikte projecten tot en met de voorjaarsronde van SDE 2018 bevat. Het is goed om u te laten doordringen van de harde cijfers in dit opzicht, dus ik herhaal ze hier nog maar eens.

Door de 2 grootste categorieën aan beschikte grondgebonden zonnestroom projecten "te laten vervallen" (slechts 25 projecten met een gezamelijk beschikte capaciteit van maar liefst 919 MWp, 49% van totaal beschikt, overgebleven volume voor grondgebonden PV, 1.883 MWp), zou je als alternatief 4.216 daken nodig hebben. Met op élk dak een gemiddelde installatie van 218 kWp per beschikking*. Met dus dik 1.260 m² aan zonnepanelen oppervlak (meer bij de footprint claim op plat dak, omdat rijen op afstand van elkaar gezet moeten worden).

Om dat omvangrijke impact hebbende alternatief te bereiken zullen:

---

24 januari 2019: Evolutie zonnestroom capaciteit en aantallen installaties kleinverbruik / PIR Stedin + nagekomen onderaan.

Na een voorlopig, en globaal beeld van de - spectaculaire - evolutie van de totale volumes aan PV capaciteit voor zowel klein- als grootverbruik (artikel 8 januari 2019), is er inmiddels een nieuw detail overzicht verschenen bij Stedin. Dit bevat uitsluitend de kleinverbruiks-data (KVB) in het Productie Installatie Register (PIR) voor deze netbeheerder, uitgesplitst per gemeente. Op navraag bij de bekende Henri Bontenbal, blijken alle grootverbruik aansluitingen in het PIR van Stedin daar al te zijn uitgefilterd. Daarbij is het ook belangrijk om te weten, dat er uitsluitend PV-installaties in het PIR staan met een capaciteit tot 100 kWp (hoger invoeren dan 99,99 kWp via het portal energieleveren.nl is onmogelijk). Veel KVB aansluitingen zullen dat volume sowieso niet halen en daar ver onder blijven. Een moderne residentiële installatie van 12 zonnepanelen à 280 Wp heeft een capaciteit van slechts 3,36 kWp. Wel moet ook beseft worden, dat talloze andere kleinverbruik installaties, zoals bijvoorbeeld op kleinere schoolgebouwen, sportzalen, boerderijen met een KVB aansluiting, e.d., ook in dat PIR register zullen zitten. Dat zijn dan de "grotere van de kleine systemen", die per stuk beslist een omvang kunnen hebben van enkele tientallen kWp-en.

Wijzigingen t.o.v. voorgaande updates, marktgroei 2018

Cijfers bij netbeheerders wijzigen continu, en regelmatig worden ook - meestal relatief kleine - historische correcties doorgevoerd. Zo ook in de laatste officiële update van Stedin gedateerd 20 januari 2019. Een overzicht van recente wijzigingen in de eindejaars-accumulaties geeft de door mij eerder al getoonde, bijgewerkte grafiek met oudere en nieuwe data van PV installatie capaciteiten bij KVB aansluitingen in het netgebied van Stedin. De periodes zijn meestal einde van het kalenderjaar, de updates van 20 augustus en 10 oktober 2018 betroffen voor 2018 het eerste halve jaar. Voor 2018 zijn nu de eerste cijfers gepubliceerd voor het hele kalenderjaar, tm. het laatste kwartaal.

Bij een vergelijking tussen de updates vallen vooral de wat hogere volumes in de versie van 6 maart 2018 op, die daarna neerwaarts zijn bijgesteld voor alle jaren tm. 2017. Daarna is er vrij weinig in de historische data gewijzigd. In de laatste versie van 20 januari 2019 kwamen er geringe volumes bij in 2015 tm. 2017. De grootste wijziging is uiteraard de toevoeging van het tweede halve jaar van 2018 t.o.v. de 2 eerdere updates in dat jaar die alleen nog cijfers tm. het eerste halve jaar lieten zien. Er werd t.o.v. de update van 10 oktober een volume van 61 MWp toegevoegd. De jaargroei t.o.v. het licht opwaarts bijgestelde eindejaars-volume van 2017 (284 MWp) kwam daarmee op 108 MWp in het KVB segment. Dat was in 2017 nog slechts (284-216 =) 68 MWp. De marktgroei in - uitsluitend - het KVB segment is dus in 2018 t.o.v. de toename in 2017 fors toegenomen. Rekenend met de oorspronkelijke cijfers, met zo'n 57% (een eerdere afschatting van 65% was nog op basis van zeer voorlopige, nu dus bijgestelde cijfers). Die groei van het jaarvolume was in 2017 zo'n 50% t.o.v. de toename in 2016, dus wederom is de kleinverbruikers-markt opvallend verder gegroeid. Nota bene, in een tijd dat er blijvende onzekerheid is op het vlak van "de toekomst van de salderings-regeling". Die voor de KVB markt essentieel is.

Mogelijk heeft de deelmarkt in de huursector hierin een belangrijke rol gespeeld. Er worden de laatste jaren in een toenemend tempo grote volumes huurwoningen verduurzaamd door de corporaties, waarbij zonnepanelen zeer vaak worden toegepast. Volgens de laatst verschenen Aedes benchmark (verschenen eind november 2018), zouden er het jaar daarvoor 36.000 huurwoningen van zonnepanelen zijn voorzien, waarmee het totaal op zo'n 116.000 zou kunnen zijn gekomen. Die volumes zullen de komende jaren fors verder groeien. Stedin heeft dichtbevolkte gebieden in de Randstad binnen haar beheer gebied, en daar staan sowieso heel veel huurwoningen.

Ik ben verder in de cijfers van Stedin gedoken, en heb daar de volgende trends uit gehaald.

Eindejaars-accumulaties KVB-PV bij Stedin - aantallen, capaciteit, systeemgemiddelde

In bovenstaande grafiek de meest recente eindejaars-accumulatie cijfers voor drie parameters. De eerder al genoemde totale PV capaciteit in het KVB segment, gele kolommen, met als referentie de 1e rechter Y-as (in MWp). In doorzichtige kolommen met blauwe rand de bijbehorende aantallen adressen met PV achter KVB aansluiting. Referentie hiervoor is de linker Y-as. Tot slot, het uit deze eindejaars-accumulaties door Polder PV berekende systeemgemiddelde vermogen in kWp, weergegeven door de groene curve (2e rechter Y-as).

We zien bijna gelijk opgaande groei van zowel de aantallen als de capaciteiten van de installaties achter een KVB aansluiting. Dat is vrij logisch, omdat het in de meeste gevallen om vrij kleine installaties gaat. Echter, we zien ook dat de verhouding tussen capaciteit en aantallen installaties blijkt te groeien. Als we aantallen installaties EOY delen door de opgestelde capaciteit in MWp, zien we vanaf 2013 een duidelijke neerwaartse trend: van 391 installaties per MWp naar 313 in 2018. Derhalve is ook in het KVB segment een lichte schaalvergroting te zien: de gemiddelde installatie grootte neemt toe.

Voor het berekenen van de gemiddelde jaargroei over de getoonde periode van 2011 tm. 2018 gebruiken we wederom de CAGR methodiek. We komen daarmee voor de aantallen installaties op een CAGR van gemiddeld 44% per jaar. Voor de capaciteit is het zelfs gemiddeld 60%/jaar geweest in die lange periode van 7 jaar. Er zijn behoorlijk grote verschillen tussen de gemeentes in het netgebied van Stedin. De CAGR groeicijfers liggen tussen de 19% bij Delft (!) en 92% in de kleine Utrechtse gemeente Renswoude bij de aantallen installaties. Bij de capaciteiten is de range 29% in Veenendaal tot enkele gemeentes die in die lange periode gemiddeld genomen meer dan 100 procent per jaar zijn gegroeid. Lopik scoorde van die 5 gemeentes het hoogst, met een gemiddelde jaarlijkse capaciteits-aanwas van maar liefst ruim 107%/jaar in het KVB segment.

Aan de groene curve is goed te zien dat het systeemgemiddelde vermogen behoorlijk is gestegen, ook in het hier beschouwde KVB segment. En wel van 1,54 kWp in 2011, sterk stijgend in de opvolgende jaren, vanaf 2013 licht afvlakkend, maar continu door stijgend naar 3,11 kWp in 2017. Om in 2018 nog weer wat te versnellen naar gemiddeld 3,2 kWp per KVB installatie. Omdat het om een afgeleide factor gaat, is de CAGR groei bij deze systeemgemiddelde capaciteit niet zo groot geweest als bij de absolute volumes. Maar desondanks is deze een respectabele 11% gemiddeld per jaar geweest over de getoonde periode van 2011-2018.

Jaargroei cijfers KVB-PV bij Stedin - aantallen, capaciteit, systeemgemiddelde

Bij de jaargroei cijfers, verkregen uit de eindejaars-accumulaties (voorgaande grafiek), is de enorme tempo versnelling zelfs voor de kleinverbruik installaties kristalhelder. Lag de toename aan nieuwe kleinschalige PV projecten in dit dossier meerdere jaren (2013-2016) op een niveau rond de dertienduizend installaties bij Stedin, nam dat al toe naar bijna 21 duizend in 2017, en ging het gas er nog eens op in 2018. In totaal kwamen er maar liefst 31.165 nieuwe installaties bij, bijna drie keer zo veel dan in 2016. Spectaculair. Ook de capaciteiten die daarmee gepaard gingen gingen "als een speer" omhoog. Van zo'n 42-47 MWp nieuw per jaar in de periode 2013-2016, fors omhoog naar 69 MWp in 2017. En verder naar 107,9 MWp nieuwe capaciteit in het KVB register bij Stedin in 2018.

Uit bovenstaande jaargroei cijfers is uiteraard ook weer de systeemgemiddelde capaciteit van de nieuwe jaar volumes te berekenen, weergegeven in de groene curve. Hieruit volgt, dat aanvankelijk dat gemiddelde steeg, van 2,8 kWp (2012) naar 3,52 kWp gemiddeld per installatie in 2015. Daarna volgde een terugval naar 3,31 kWp in 2017. Om vervolgens weer naar een nieuwe hoogtepunt van gemiddeld 3,46 kWp per nieuwe installatie te groeien, bijna het niveau van 2015. De grote behoefte aan krachtige PV modules voor de relatief kleine Nederlandse daken zal hierin mogelijk een rol hebben gespeeld. Tegenwoordig zijn bijvoorbeeld 300 Wp zonnepanelen volop te koop, dat was enkele jaren geleden nog een relatieve (en dure) zeldzaamheid. Met de rappe ontwikkelingen rond de zogenaamde PERC cel technologie is de verwachting, dat betaalbare kristallijne PV modules met capaciteiten ver over de 300 Wattpiek per stuk over niet al te lange tijd volop verkrijgbaar zullen zijn. Dus die trend "steeds krachtiger modules" (en langzaamaan steeds meer capaciteit op een residentieel dak, met hetzelfde aantal panelen), zal gecontinueerd worden.

Segmentatie gemeentes

Omdat er in de nieuwe data reeks een uitsplitsing is gemaakt naar gemeentes, kan hier ook weer het nodige aan getoond worden. Polder PV selecteerde diverse vergelijkings-maatstaven waarmee duidelijk wordt, dat verschillende gemeentes in de "top 10" voorkomen, afhankelijk van het criterium wat wordt gehanteerd.

PV capaciteit KVB per gemeente van hoog naar laag

^^^
Klik op plaatje voor uitvergroting

Grote verschillen in opgestelde capaciteit per gemeente, uiteraard ook in het netgebied van Stedin. Utrecht is nog steeds kampioen, met eind 2018 27,4 MWp op haar grondgebied, gevolgd door het al langere tijd actieve Amersfoort (20,2 MWp), Den Haag (18,9 MWp), en Rotterdam (18,2 MWp). Daarna vallen de volumes fors terug. Ten opzichte van de ratings voor 2017 zijn er enkele nieuwkomers in de top tien terecht gekomen. Lansingerland (van 11e naar 7e positie), en Woerden, Ronde Venen, en Nissewaard. Zeist viel ver terug t.o.v. 2017 (van 5e naar 23e plek). Goeree Overflakkee (GO) klom daardoor een plaats. Zoetermeer wist haar positie achter GO te handhaven, Utrechtse Heuvelrug verdween ook uit de top tien, evenals Pijnacker-Nootdorp, en Houten.

De zeer lage laatste plaats voor Nieuwkoop is waarschijnlijk te wijten aan het feit dat daar maar een geringe hoeveelheid van de netaansluitingen (kennelijk) onder Stedin gebied vallen. Het grootste deel van dit Zuid-Hollandse dorp ligt in het gebied van Liander. Het verschil in capaciteit tussen Utrecht en de op de een-na-laagste plaats staande gemeente, Renswoude, (met slechts 0,44 MWp), is een factor 62. Het gemiddelde van alle opgegeven gemeentes in de Stedin data is 5,4 MWp (open kolom links van het midden).

Overigens is wat de absolute toevoegingen per jaar Utrecht jarenlang dominant geweest bij de capaciteit toenames. In 2018 heeft Amersfoort echter (tijdelijk ?) het stokje overgenomen. Met een nieuw volume van maar liefst 6,89 MWp. Dat is meer dan het dubbele volume van de 3,31 MWp in 2017! Utrecht volgde wel op de hielen, met 6,65 MWp nieuw in 2018. Dus het kan best zo zijn dat in een eventuele historische correctie, Utrecht alsnog net aan voorbij Amersfoort kan komen in dat jaar. Maar dat is afwachten geblazen.

PV capaciteit KVB per inwoner per gemeente

^^^
Klik op plaatje voor uitvergroting

Uiteraard is een veel "eerlijker" vergelijkings-maat het terug rekenen van de opgestelde PV capaciteit (KVB) in de betreffende gemeentes naar de hoeveelheid per inwoner. Hier weergegeven in Wp (Wattpiek) vermogen per inwoner. Hiervoor zijn de inwoner data voor eind 2017 gebruikt (CBS Statline tabel). Net als in de update voor 2017 is het Utrechtse Eemnes, met weinig inwoners (eind 2017 9.112) hier absoluut kampioen, met 341 Wp/inwoner gemiddeld. Wel zijn er kennelijk forse bijstellingen in de cijfers geweest, want het resultaat ligt veel lager dan in die oude update. Ik had destijds al de nodige kritische kanttekeningen geplaatst bij de toen zeer hoge uitkomst voor deze gemeente.

De volgorde bij de "volgers" is ook flink door elkaar gehusseld met de nieuwste cijfers. Eemnes wordt nu gevolgd door Goeree-Overflakkee (263 Wp/inwoner, ZH) en Bunnik (240 Wp/inwoner, Ut.). De reeks loopt vervolgens stapsgewijs af, zonder al te grote "breuken" tussen de voorlopers en de volgers. Op de tiende plaats vinden we Oudewater (Ut.) terug, met ook een behoorlijke 195 Wp per inwoner. Afgezien van "anomalie Nieuwkoop", hier verder niet beschouwd op de laatste plaats, is Rotterdam nog steeds hekkensluiter in de lange rij, met een zielige 29 Wp/inwoner nog achter het "voortvarende" Den Haag (36 Wp/inwoner) en Schiedam (39 Wp/inwoner) bij de kleinverbruik aansluitingen. Mind you, Den Haag staat op de derde plaats bij de absolute aantallen (vorige grafiek). Het kan verkeren: als we terug rekenen naar aandeel per inwoner, kan zo'n gemeente zomaar bijna helemaal achteraan komen.

Het gemiddelde voor alle Stedin gemeentes komt neer op 130 Wp/inwoner (open kolom ongeveer halverwege). Het verschil tussen Eemnes en Rotterdam is een factor 12. Dus veel minder heftig dan bij de absolute volumes in de voorgaande grafiek.

Aantallen PV installaties KVB per gemeente van hoog naar laag

^^^
Klik op plaatje voor uitvergroting

Deze grafiek is niet zeer sterk verschillend dan die voor de capaciteit aan PV achter KVB aansluitingen (eerdere grafiek). Utrecht staat weer vooraan, met 9.986 PV installaties. Alleen staat Den Haag (7.354) nu voor Amersfoort (7.176) op de 2e plek. Vanaf Rotterdam (6.706 installaties) een forse terugval in het aantal installaties per gemeente. In Renswoude vinden we er nog maar 192, de verschil factor met Utrecht is 52 : 1. Het gemiddelde (open kolom links van het midden) is 1.680 installaties (KVB) per gemeente.

Aantallen PV installaties KVB per 10.000 inwoners per gemeente van hoog naar laag

^^^
Klik op plaatje voor uitvergroting

Tot slot ook een "eerlijker" maatstaf voor een vergelijking tussen (qua omvang onvergelijkbare) gemeentes. In bovenstaande grafiek heb ik het totale aantal PV installaties achter KVB aansluitingen terug gerekend naar het aantal installaties per 10.000 inwoners per gemeente. Hiermee krijg je een redelijke maatvoering en "hanteerbare getallen". Wederom staat Eemnes hier "ver" vooraan, met 1.018 PV projecten achter KVB aansluitingen per 10.000 inwoners. Goeree-Overflakkee en het Utrechtse Woudenberg volgen op de nummers 2 en 3 met 709, resp. 673 PV installaties (KVB) per 10.000 inwoners. De reeks loopt verder rustig af naar rechts, met wederom "the usual suspects" Den Haag, Schiedam, en tot slot weer Rotterdam, in een iets andere volgorde dan bij de capaciteit per inwoner. De klimaat "ambitieuze" havenstad heeft eind 2018 slechts nog maar 105 PV installaties op 10.000 van haar inwoners staan in het PIR register / KVB. An die Arbeit, zou het devies kunnen zijn...

Gemiddelde systeem capaciteit per gemeente

Uit de Stedin data is ook de gemiddelde systeem capaciteit te berekenen voor de PV installaties achter KVB aansluitingen in 2018. Die blijkt het hoogst voor Nieuwkoop (8,8 kWp), maar zoals we eerder zagen is dat waarschijnlijk een volstrekt niet representatief deel van die gemeente, waarvan het grootste deel in Liander netgebied ligt. Renswoude (prov. Utrecht) volgt, met een opvallend hoge 6,2 kWp, maar het is een vrij klein aantal installaties waar dat gemiddelde op berust (192 stuks). Nummer drie is Lopik, wederom in provincie Utrecht, met een systeemgemiddelde capaciteit (KVB) van 5,1 kWp. Gebaseerd op 647 installaties. Hekkensluiters zijn hier het dicht bevolkte Delft en Vlaardingen, waar de gemiddelde installatie groottes (KVB) maar 2,22 kWp blijken te zijn. Dat heeft natuurlijk alles te maken met de gemiddeld beperkte dakruimte in dergelijke stedelijke agglomeraties.

De gemiddelde systeemgrootte voor alle PV installaties achter KVB aansluitingen in Stedin gebied is 3,54 kWp. Als je rekent met moderne installaties met 280 Wp panelen, komt dat dus neer op gemiddeld zo'n 12 en een half kristallijn c-Si paneel (KVB), nog exclusief de grote projecten achter grootverbruik aansluitingen. Dat laatste moeten we kennelijk nog even op wachten, nieuwe data zijn daarvoor (nog) niet vrijgegeven.

Vergelijking met officiële (nieuwe) CBS cijfers

Zoals uitgebreid door Polder PV geïnventariseerd heeft het CBS eerder al nieuwe cijfers gepubliceerd die segmentaties per regio mogelijk maken. Die zijn en detail besproken in een grote analyse door Polder PV. Zie de cijfer update van 21 december vorig jaar.

Ik heb in de brondata van die nieuwe CBS bestanden de reeks cijfers voor alle Stedin gemeenten voor uitsluitend woningen ge-extraheerd, voor het laatst daar bekende jaar 2017, en deze vergeleken met de huidige "PIR" cijfers van Stedin voor datzelfde jaar. Wat valt er te zeggen over die vergelijking ?

De Stedin cijfers geven voor de meeste gemeentes meestal hogere waarden in het PIR register dan in alleen de "woningen" inventarisatie door het CBS. Dit is logisch, omdat het PIR óók, zoals reeds gesteld, installaties bevat op bijvoorbeeld kleinere boerderijen, utiliteit, gemeente daken, etc. Mits ze onder kleinverbruik vallen. De totale capaciteit bij Stedin was in 2017 ruim 284 MWp, bij CBS is voor alleen woningen in de Stedin gemeentes slechts 253 MWp bekend voor dat jaar (Stedin PIR t.o.v. "woningen CBS" = 112%). Het gemiddelde van alle gemeentelijke percentages Stedin : CBS is 117%. Het hoogste percentage zien we terug bij de kleine gemeente Renswoude, waarbij Stedin in PIR 0,76 MWp heeft zitten, en CBS bij "alleen woningen" slechts 337 kWp (!), wat resulteert in 226% bij Stedin t.o.v. CBS. Het gaat echter om relatief weinig installaties (Stedin: 146, CBS slechts 117), dus mogelijk is het aantal installaties wat Stedin in de databank heeft zitten niet representatief te verklaren voor een "gemiddelde woning" in die gemeente.

De grootste negatieve afwijking is wederom Nieuwkoop, met maar 22 kWp bij Stedin, en 3,13 MWp bij "woningen CBS" (resulterend in maar 7% Stedin t.o.v. CBS). Hier is waarschijnlijk de afwijking, dat CBS de hele gemeente Nieuwkoop omvat, en het Stedin cijfer uitsluitend een zeer klein deel van dat dorp. De provinciale grens tussen Utrecht (Stedin gebied) en Zuid-Holland noord (Liander gebied) loopt een lang stuk langs het riviertje de Meije, waaraan veel boerderijen liggen. Wellicht ontstaan hierdoor de opvallende verschillen in deze gemeente.

Andere opvallend lage scores: Wijdemeren 43% (Stedin t.o.v. "woningen CBS"; grens Utrecht / Noord-Holland), en Lingewaal ruim 65% (grens Utrecht / Gelderland). Misschien speelt in die gemeentes een vergelijkbaar iets (mogelijk deel van de gemeente in Stedin gebied liggend, of de aansluitingen toegerekend aan Stedin i.p.v. aan de klassieke netbeheerder in het betreffende rand-gebied). Een zestal andere gemeentes hebben ook percentages onder de honderd procent (Stedin PIR t.o.v. "woningen CBS"). De rest heeft meer volume in het PIR voor Stedin staan dan de capaciteit bij woningen bij CBS in 2017, en zit dus (ver) over de 100% in die verhouding.

Dank aan Steven Rogge, voor opmerken foutje in een van de Y-assen (derde grafiek). Dit is inmiddels in de huidige versie hersteld.

---

Nagekomen - bericht van Stedin (22 feb. 2019) *

Lang na het verschijnen van de hier boven weergegeven detail analyse van de Open Data gepubliceerd door Stedin over de kleinverbruik aansluitingen, werd een nieuwsbericht op de website van deze netbeheerder gepubliceerd, op 19 februari 2019, met vergelijkbare gegevens als Polder PV reeds uit hun eigen data had gedestilleerd. Stedin gaat zeker niet zo diep op hun eigen data in, maar geeft wel weer enkele nieuwe cijfers. Ze stellen namelijk in dit recente artikel, dat eind 2018 er in totaal 541 MWp PV capaciteit is opgesteld. Ik had eerder op basis van de grafiek van Bontenbal op 540 MWp afgeschat, Solar Magazine zat veel lager, 530 MWp. Ze geven de reeds eerder gepubliceerde grafiek van Bontenbal in het artikel, helaas wederom zonder de bijbehorende detail cijfers. Dus het afleiden van afzonderlijke volumes voor de getoonde KVB en GVB cijfers blijft "intelligent reconstructie werk", zoals ik voor mijn eerste artikel reeds had gedaan. Uitgaande van een niet verder gewijzigd EOY volume voor 2017 (363 MWp), kom je op het in het artikel genoemde groei percentage van 49% t.o.v. die accumulatie. En een nieuw totaal jaar volume van 178 MWp in 2018, in Stedin netgebied. Bij aanname van een ongewijzigde jaargroei van 100 MWp in 2017, is dat destijds 38% toename geweest t.o.v. EOY 2016 (263 MWp), wat in deze update van Stedin dus wordt bevestigd.

Segmentatie
1 set cijfers is echter nu wel "hard" af te leiden. Het totale eindejaars volume van 541 MWp voor 2018, verminderd met de in het KVB (Open Data) geregistreerde volume voor eind 2018, 392 MWp (eerste 2 grafieken in het hierboven weergegeven artikel, duidelijk afwijkend van de afschatting van 383 MWp door Solar Magazine, komt voor het grootverbruik segment uit op 149 MWp. (SM komt op 147 MWp, maar andere opgaves wijken daar ook af). Afgaande op ongewijzigde oudere data voor 2017 kom ik dan op jaargroei cijfers voor de 2 segmenten van 105 MWp nieuwbouw in het KVB segement (2017 nieuw: 64 MWp), en 73 MWp in het GVB segment (2017 nieuw: 36 MWp). Dit zou groeicijfers opleveren t.o.v. het eindejaars-volume van 2017 van 49% voor de totale markt in Stedin gebied (jaargroei 2017 t.o.v. EOY 2016 nog 38%), voor het KVB deel 37%, en voor het GVB deel maar liefst 96% (nogmaals: bij ongewijzigde oudere cijfers). Stedin zelf claimt "de groei van het vermogen van zonnepanelen op stallen en loodsen gaat hard. In 2018 verdubbelde de groei bijna (89%) van deze installaties". Niet duidelijk is wat er met die "89%" wordt bedoeld. Mogelijk worden hier enkele grote zonneparken gerealiseerd in hun netgebied buiten gehouden ?

Het nieuwe "harde" afgeleide cijfer van 149 MWp accumulatie in het GVB segment is beslist interessant. Ik ben meteen in mijn projecten spreadsheet gedoken, en heb een selectie van alleen de single site projecten groter of gelijk aan 15 kWp fysiek opgeleverd tm. 2018 in Stedin gebied gemaakt (ik heb al jaren een apart veld voor het netgebied per project staan). Ik heb tm. 2018 voor Stedin in totaal aan PV projecten al 177 MWp aan gerealiseerde capaciteit staan. Als we ons beperken tot "mogelijk grootverbruik" en daarbij de ondergrens bij 50 kWp leggen, heb ik nog steeds een volume van 163 MWp. Zijn we nog "strenger", en leggen we de ondergrens bij 60 kWp, resteert bij mij als opgeleverd een volume van 158 MWp "waarschijnlijk achter GVB aansluiting", verdeeld over bijna 500 (single site) projecten. Dat ligt dus nog steeds zo'n 6% boven het niveau van wat Stedin nu zelf rapporteert. Dit kan meerdere oorzaken hebben, over de waargenomen verschillen speculeren lijkt me hier te ver gaan. Wat wel duidelijk is, dat mijn projectenlijst op dit punt dus goed "up to date" lijkt te zijn ...

Gemeentes
Stedin spendeert ook enkele woorden aan de progressie bij de deelgemeentes in hun netgebied, en geeft een tabel met de top 5 gemeentes (met meeste capaciteit op hun grondgebied). Veel daarvan komt overeen met wat ik in het hoofdartikel al heb weergegeven. Stedin meldt dat "markt leider" (in hun gebied), Utrecht, qua groei in 2018 wat achterbleef bij andere top 5 gemeentes. 32% (2017: 36%) voor Utrecht, 40% (2017: 31%) voor Rotterdam, 52% (2017: 33%) voor Amersfoort. Sub-topper Gouda groeide het hardst in het hele verzorgingsgebied van Stedin, 69%, vermoedelijk, zo stelt de netbeheerder, vanwege de oplevering van veel nieuwbouw woningen met zonnepanelen.

---

* Nagekomen - Jaarverslag 2018 (28 maart 2019)

Bovenstaande data in "nagekomen" komen overeen met cijfers gepubliceerd in het véél later gepubliceerde jaarverslag van Stedin Groep over 2018 (27 maart 2019). Groei van het PV vermogen in "klassiek" Stedin gebied ZH en Utrecht: van 363 MWp EOY 2017 naar 541 MWp EOY 2018 (nagekomen hier boven): 178 MWp jaargroei in 2018. T.o.v. jaargroei 2017 (100 MWp) een toename van 78% bij het jaarvolume, en van 49% t.o.v. EOY accumulatie 2017.

Voor de nog steeds (tm. eind 2021) onder de separate DNWG Groep (naast Stedin en Joulz 3e bedrijfs-onderdeel van Stedin Groep) vallende netbeheerder Enduris, wat uitsluitend Zeeland bedient, waren die cijfers 91 MWp EOY 2017 resp. 212 MWp EOY 2018 (artikel 31 jan. 2019, vlg. Stedin jaarverslag "genoeg om 63.000 huishoudens van stroom te voorzien"). Derhalve, een jaargroei van 121 MWp in 2018. T.o.v. jaargroei 2017 (slechts 16 MWp) een toename van 656% bij het jaarvolume, en van 133% t.o.v. EOY accumulatie 2017.

Tellen we de Enduris cijfers voor Zeeland op bij die voor het "klassieke Stedin gebied" (ZH zuid + Utrecht), kom je eind 2017 op 454 MWp EOY 2017, 753 MWp EOY 2018, en een jaargroei (2018) van 299 MWp voor de gehele Stedin Groep. In 2017 (voor de formele opname van Enduris in het geheel) zou dat 116 MWp zijn geweest. Wat in 2018 een toename van 158% zou hebben betekend. En t.o.v. EOY capaciteit in 2017 een toename van 40%.

Verder in de gepubliceerde cijfers (pagina 40 van het jaarverslag) geen verrassende zaken dan die reeds door mij gesignaleerd. Gesteld wordt dat in 2011 een gemiddelde nieuwe PV installatie zo'n 2,5 kWp zou zijn geweest (valt buiten de grafiek al door mij opgemaakt in het artikel hier boven; in 2012 was het alweer 2,8 kWp). De eerder al gemelde steekproef waaruit zou blijken dat "25% van de zonnepanelen niet is doorgegeven" in wijken in Rotterdam en Delft gaat "met enige regelmaat" herhaald worden. Stedin meldt op p. 56 ook dat, wat de eigen verduurzaming betreft, de Zeeuwse panden in Goes, Vlissingen en Terneuzen (panden DNWG) al langer in totaal 797 zonnepanelen hebben liggen, dat het pand in Delft (ZH) in 2018 maar liefst 1.158 panelen heeft gekregen (SDE project), en dat in Utrecht tijdens de verbouwing de verduurzaming "groots is aangepakt".

Bron "nagekomen":

Ruim 30.000 huishoudens installeerden in 2018 zonnepanelen (bericht Stedin, 19 februari 2019)

Bron jaarverslag 2018 Stedin Groep:

Jaarverslag 2018 Stedin Groep: beter resultaat, investering in energietransitie neemt toe (persbericht Stedin, 27 maart 2019)

-----

Eerdere rapportages over / analyses van Stedin cijfers voor zonnestroom

(Voorlopige) jaargroei cijfers netbeheerder Stedin 2018 (8 januari 2018; klein- én grootverbruik totalen, voorlopig)

Correcties kleinverbruik capaciteit PV installaties & rating gemeentes in netgebied Stedin (17 december 2018; kleinverbruik)

Nieuwe zonnestroom capaciteit cijfers netbeheerder Stedin (20 augustus 2018; klein- én grootverbruik, totalen tm. H1 2018)

Details progressie zonnestroom capaciteit Stedin netgebied (12 maart 2018: details klein- én grootverbruik, gemeentes, tm. 2017)

Nieuwsbericht over PIR volgens Stedin (29 juli 2014)

Stedin corrigeert jaarverslag 2012 na interventie Polder PV (9 april 2013)

Heksenjacht op netinvoeders begonnen? (21 december 2010, over registratie energieleveren.nl ...)

(Extern, website Stedin)

Opgesteld vermogen productie-installaties (update 20 januari 2019)

Kwart van de zonnepanelen niet in beeld (20 augustus 2018)

---

21 januari 2019: Jaargroei cijfers zonnestroom bij grootste netbeheerder, Alliander, 2018. Het grootste netbedrijf van Nederland, Alliander (volgens Energietrends 2016 rapportage ruim 36% van alle elektra aansluitingen in NL), heeft haar laatste kwartaal cijfers voor de groei van zonnestroom capaciteit in hun verzorgingsgebied gepubliceerd. Dit zijn totaal cijfers (alle soorten aansluitingen). Haar dochter, netbeheerder Liander, telde eind 2018 een capaciteit van iets meer dan anderhalve GWp, en kwam op een jaargroei van 628 MWp. Dat is een factor 2,8 maal zo veel dan de jaargroei in 2017 (222 MWp). In het netgebied van Liander is de gemiddelde groei van de PV capaciteit in de periode 2011-2018 een spectaculaire 76% per jaar geweest.

Ik heb de cijfers die Alliander heeft gepubliceerd wederom in de bekende evolutie grafieken omgezet. Ik heb ook nog even een paar steekproeven genomen bij de historische data. Die blijken niet te zijn gewijzigd.

Voor gedetailleerde bespreking van de laatste versie (QIII 2018), zie het artikel van 12 oktober 2018. In eerdere versies zijn ook diverse opmerkingen over de sub-regio gemaakt (incl. de ogenschijnlijk vreemde "sprong" in capaciteit in Flevoland in 2015/2016). Hier onder commentaren op de - gevolgen van - laatste toevoeging in QIV 2018, en de jaartotalen.

Het laatste kwartaal gaf een continu zeer hoge groei te zien voor alle provincies / regio (of, in het geval van Zuid-Holland, een deel ervan, het N. deel). Voor 2 provincies is de groei zelfs excessief geweest: Noord-Holland, en Friesland (daarmee is ook de curve "Noord-Holland inclusief Amsterdam" fors gestegen in dat laatste kwartaal). Dit "extra groei effect" is terug te voeren op de oplevering van enkele grotere zonneparken, 3 in Noord-Holland, en 1 in Friesland. Dit soort installaties kunnen tot op zeer hoog niveau "merkbare wijzigingen" in de statistiek evoluties veroorzaken, vanwege hun grote capaciteiten.

Gelderland blijft voorlopig van de sub-regio in het verzorgingsgebied van Liander ongeslagen kampioen, en lijkt, door constante zeer hoge groei, zelfs meer afstand te gaan nemen van de nummer twee, Noord-Holland (inclusief Amsterdam). Gelderland had eind 2018 al 20% meer capaciteit staan dan haar Hollandse "concurrent". We zien aan de verschil curves Noord-Holland met resp. zonder Amsterdam, dat er wat wijzigingen zijn opgetreden in het tempo in 2018 Q2, waarbij de hoofdstad een hoger groeitempo liet zien (paarse curve onderaan toont alleen Amsterdam). De hoofdstad blijkt eind 2018 een aandeel van nog maar 11,7% van het totaal te hebben in Noord-Holland. Dat aandeel was in 2011 nog 20%, maar zal verder gaan terugvallen, omdat een stad als Amsterdam lastig zeer grote volumes kan realiseren wegens de beperkte ruimte. Het enige alternatief, wat deels ook al wordt gerealiseerd, zijn grote daken in, bijvoorbeeld, het havengebied te beleggen met zonnepanelen. Zoals Nissan (zelfs deels gecrowdfund, Westhaven) en Ter Haak Logistics (Amerikahaven). Maar het tempo daarvan moet veel hoger liggen, om realisaties zoals in het provinciale achterland, met talloze (grote) boerderijen, en af en toe een - groot - zonnepark op de grond bij te kunnen houden. Landelijk bezien zal Amsterdam dan ook steeds verder terugzakken, eind 2017 stond de hoofdstad in de gemeentelijke rating nog maar op de 5e plaats.

Friesland volgt op afstand de 2 hierboven genoemde provincies, en lijkt met haar tempo afscheid te gaan nemen van de 2 kleinste regio van Liander, Flevoland, en het noordelijke deel van Zuid-Holland. Door de toevoeging van een zonnepark en de resterende activiteit in Friesland, wist ze haar capaciteit uit te bouwen van 148 MWp (EOY 2017) naar 278 MWp eind vorig jaar*, een groei van 130 MWp (2017 groei van slechts 38 MWp), wat de hoogste toename van de jaargroei is van alle deel-regio: 242 procent! De provincie heeft hoge ambities voor zonnestroom (500 MWp capaciteit in 2020), het werd de hoogste tijd dat die ook daadwerkelijk ingevuld gaan worden.

* In een artikel op de website van Alliander gedateerd 28 jan. 2019, "Friese net slimmer benutten voor zonnestroom", wordt gerept van een minder hoog volume, 247 MWp, eind 2018. Voor eind 2017 wordt in dat artikel 147 MWp opgegeven voor Friesland. Onbekend is of dit mogelijk latere bijstellingen betreft.

Flevoland kende een relatief rechtlijnige, maar vrij hoge groei in 2018, en kwam uit op 161 MWp, 59 MWp meer dan de 102 MWp eind 2017. De jaargroei in 2018 was 146% hoger dan de toename in 2017. Er staan verschillende zonnepark plannen met SDE beschikking klaar voor deze ook al met een hoge windturbine capaciteit gezegende provincie, dus de verwachting is dat de groei zal gaan versnellen in 2019 ff.

Het noordelijke deel van Zuid-Holland, waar ook de domicilie van Polder PV (Leiden) onder valt, en wat een zeer klein deel van de totale capaciteit zal bevatten (het grootste deel bevindt zich in het grote zuidelijke deel, onderdeel van netgebied van Stedin), kende ook een relatief rechtlijnige groei. Op een iets lager niveau dan Flevoland. De eindejaars-volumes waren 56 MWp (2017) resp. 98 MWp (2018). De jaarlijkse toenames waren 16 resp. 42 MWp, dus de jaargroei is met 163% toegenomen in 2018.

Zeer hoge gemiddelde jaargroei cijfers

Als we over de hele linie naar de jaargroei cijfers van alle gebiedsdelen kijken, is bij de gemiddelde groei per jaar over de periode 2011 tm. 2018, "onze regio" (noordelijk deel van Zuid-Holland) de grootste groeier gebleken, met gemiddeld een CAGR percentage van bijna 93% per jaar (!). Amsterdam had het laagste gemiddelde jaargroei percentage (nog steeds een hoge 57%/jaar). Voor het hele verzorgingsgebied van Liander, komt de gemiddelde jaargroei in deze periode op een blijvend spectaculaire 76% per jaar (!).

Totalen en jaargroei cijfers

In de gele curve de accumulatie volumes in het netgebied van Liander aan het eind van elk kwartaal (referentie: rechter Y-as, in MWp). Voor de laatste kwartalen zijn de eindejaars-volumes in cijfers weergegeven. Rechtsboven is QIV 2018 toegevoegd: er kwam in totaal een historisch record (kwartaal) volume bij van 187 MWp. Wat 14% hoger was dan de tot dan toe geregistreerde hoogste kwartaal toenames, in de eerste 2 kwartalen van 2018 beiden 164 MWp. Daarmee kwam de eindejaars-accumulatie op 1.501 MWp (ruim anderhalve GWp).

De toename van het nieuwe volume per jaar t.o.v. de eindejaars-accumulatie van het voorgaande jaar vinden we terug in de blauwe kolommen (referentie linker Y-as, in %). Nadat het tempo van jaar tot jaar stapsgewijs zakte (2013 tm. 2017), is dat in 2018 opeens weer fors verhoogd naar 72% jaargroei t.o.v. het eindejaars-volume van 2017.

Jaargroei cijfers per regio en totaal

Bij de nu voor 2018 "voorlopig afgesloten" nieuwe jaar volumes (rechter kolommen blok), blijkt, in deze, nota bene, met logaritmische Y-as weergegeven schaal (in MWp), dat 2018 een absoluut record jaar was voor Liander. De jaargroei volumes (totaal, bruine kolommen) namen toe van 41 MWp (2012), met een sprong naar 112 MWp in 2013, geleidelijk aanzwellend tot 222 MWp in 2017. Waarna 2018 als een konijn uit de goochelhoed opeens een volume van 628 MWp in een jaar tijd liet zien, een factor 2,8 maal dat in het voorgaande jaar. Ook alle deel-regio, hebben veel hogere jaarvolumes dan in 2017, zie tabelletje hier onder. Friesland gaf de grootste versnelling te zien t.o.v. 2017, met 130 MWp toegevoegd in 2018 was dat 242% meer dan de 38 MWp groei in 2017. De verwachting is, dat deze groei volumes nog verder zullen gaan stijgen in 2019.

De "aberratie" bij Flevoland is in voorgaande updates toegelicht. De rode accolade geeft het volume aan capaciteit in de op PV gebied actieve gemeente Noordoostpolder weer, die van netbeheerder Enexis naar Liander is overgeheveld, waardoor een "administratieve glitch" in de grafiek is ontstaan (kunstmatig hoog volume in 2016; de groei is in werkelijkheid gewoon doorgegaan in die provincie, en zal tussen die van 2015 en 2017 in hebben gelegen).

Alle nieuwe volumes in 2018 zijn véél groter dan de toename van de capaciteiten in 2017. En wel, als volgt:

Amsterdam factor 2,7x
Zuid-Holland noord factor 2,6x
Flevoland factor 2,5x
Friesland factor 3,4x
Noord-Holland incl. Amsterdam factor 2,8x
Gelderland factor 2,7x
Totaal heel netgebied Liander factor 2,8x.

Extrapolaties - met het nodige voorbehoud*

We zouden op basis van de (ruim) 36% van alle elektra aansluitingen in het netgebied van Liander in de verleiding kunnen komen om een extrapolatie te maken naar de capaciteit in het hele land, op basis van de 1.501 MWp accumulatie die eind 2018 werd gerapporteerd door de netbeheerder. Het probleem is echter, dat de netgebieden slecht met elkaar zijn te vergelijken qua groei tempo met de PV capaciteiten, en dat je daarmee behoorlijke fouten kunt maken. In Stedin gebied vinden we zeer veel residentiële aansluitingen. De 2e grootste netbeheerder, Enexis, heeft een enorm agrarisch gebied, waar én enorm veel volume op boerderijen, én veel zonneparken zijn gebouwd. Ga je van deze "rechtlijnige" extrapolatie vanuit de nieuwe data van Liander uit, zou er in heel NL eind 2018 4.169 MWp kunnen zijn geaccumuleerd (op basis van aandeel stroom aansluitingen). Dát zou echter, t.o.v. 2.903 MWp EOY 2017 volgens het CBS (artikel) maar een jaargroei van nog geen 1,3 GWp impliceren in 2018 in heel NL. Wat volgens mij te weinig is. Maar het is in ieder geval wel een aardige "minimum richtlijn". Die trouwens overeenkomt met een oudere afschatting van Solar Power Europe in hun Global Market Outlook 2018-2022 (1,32 GWp voor Nederland werd vorig jaar door hen afgeschat, volgens hen 10% van het markt volume in Europa).

We kunnen ook kijken, welk aandeel de Liander cijfers in de afgelopen jaren hebben gehad op de jaargroei cijfers voor het hele land, volgens de nieuwste data van het CBS. Dan blijken in de jaren 2013 tm. 2017 in Liander gebied de aandelen op het nationale volume 31-32% te zijn geweest, met als uitzondering 2017, met slechts 29%. Echter, dat laatste jaar zou nog steeds bijgesteld kunnen gaan worden door het CBS (het is beslist nog niet het definitieve cijfer, ook vanwege de compleet andere onderzoeks-methodiek dan in eerdere jaren), dus is dat mogelijk "niet representatief". Als we nu hoog in de boom gaan zitten wat die aandeel percentages betreft, en we suggereren voor Liander 32% van het CBS aandeel voor het jaar 2018 (hoe lager we inschatten, hoe hoger de uitkomst voor het nationale volume). Dán zouden we, op basis van de uit de cijfers van Liander volgende 628 MWp jaargroei in 2018, op een nogal absurde jaargroei van 1.963 MWp voor heel Nederland gaan komen, in 2018. Ik ben beslist bereid te geloven dat mijn al enkele maanden geldende afschattingen van 1,3-1,5 GWp groei in 2018 (met een max. van 1,6 GWp) "te conservatief" zouden kunnen zijn. Maar "bijna 2 GWp" jaargroei is echt extreem veel voor 2018. Het zou ook zeer slecht rijmen met de (voorlopige) "slechts" 794 MWp die bij CertiQ is gerapporteerd voor de (bijna exclusieve) SDE projecten markt. Want dan zou er voor de "niet-SDE markt" maar liefst zo'n 1,1 - 1,2 GWp aan jaargroei volume overblijven. Dat lijkt mij excessief veel. In 2017 was het aandeel residentieel nog "slechts" 410 MWp. Zelfs als die sub-markt nog steeds verder blijkt te zijn gegroeid in 2018, is het "gat" voor niet-SDE projecten (dus excl. deel CertiQ), die niet op woningen zouden zijn geplaatst t.o.v. het gesuggereerde volume van ruim 1,1 GWp wel extreem groot. En dus waarschijnlijk non-existent.

We moeten concluderen dat de "waarheid" waarschijnlijk wel ergens in - of (denk ik) onder - "het midden" zal liggen. Liggend tussen boven genoemde speculatieve uitkomsten van 1,3 tot zelfs bijna 2 GWp. Waarbij mijn voorkeur nog steeds blijft uitgaan naar een traject tussen de 1,3 en 1,5 GWp. Al moeten we afwachten of dat ook zal materialiseren als andere data bekend worden (bijvoorbeeld van het nieuwe Solar Trendrapport, eind januari, en, later, de - eerste - "officiële cijfers" van het CBS). Maar, zoals al frequent gememoreerd het afgelopen jaar. Een record jaar is het beslist geworden, 2018. En 2019 gaat dat weer overtreffen ...

* Extra voorbehoud op basis van hoog aandeel zonneparken in netgebied van Liander. In Polder PV's projecten lijst van netgekoppelde nieuwe projecten in 2018, blijkt het aandeel van dergelijke grote installaties in het netgebied van deze netbeheerder zeer hoog te zijn. Ruim 48% van het aantal van 62 nieuwe zonneparken in 2018 blijkt in dat netgebied te vinden. Die vertegenwoordigen 35% van de totale nieuwe capaciteit aan grondgebonden zonneparken in heel Nederland in dat jaar. De toename van de capaciteits-cijfers voor Liander kan daardoor beslist boven wat als "representatief voor heel NL" zou kunnen gelden liggen, vanwege die forse contributie van dergelijke zeer grote projecten.

Ontwikkeling zonne-energie (statistiek zonnestroom capaciteit "totaal" in netgebied Alliander / Liander, update 21 jan. 2019 / QIV 2018)

<<< recenter

actueel 159 158 157 156 155 154 153 152 151 150-141 140-131 130-121 120-111 110-101 100-91 90-81 80-71 70-61 60-51 50-41>>> highlights

ouder >>>