ontwikkelingen
"oud" |
Nieuws P.V. pagina 68meest recente bericht boven 16 december 2010 - 31 december 2010 Voor belangrijke "highlights" voor ons PV-systeem, zie pagina nieuws_PVJSS22.htm25 december 2010: Prognoses bijbouw zonnestroom installaties Duitsland vonkentrekkend... In een gedetailleerde analyse van de prognoses van de 4 hoogspanningsnetbeheerders (ÜNBs) in Duitsland, heb ik u al ingelicht over de spectaculaire ontwikkelingen op het gebied van hernieuwbare elektriciteit en de progressie zoals voorspeld door de - meestal zeer conservatief inschattende - ÜNBs. Verkijk u trouwens niet op de ongelofelijke reken excercities die daartoe worden opgetuigd, dat zijn zeer omvangrijke operaties met de gierende dynamiek in de markt daar. Een van de documenten die een inzicht in die enorme ingewikkelde berekeningen tonen, is de zogenaamde "Prognose der EEG-Umlage nach AusglMechV" (link zie onderaan). In dit stapsgewijs in de materie voerende document (een PPT presentatie in de vorm van een pdf) wordt uit de doeken gedaan hoe die geraamde, door bijna alle stroomverbruikers te betalen "EEG Umlage" van 3,53 Eurocent/kWh (per 1 januari 2011) eigenlijk werd berekend (EEG Umlage pagina van de ÜNBs zie hier).. Een zeer interessant hoofdstuk in dat pdf document betreft de "Prognose der Einspeisemengen" voor het huidige en het komende jaar (stand der zaken 15 oktober 2010). Daarin uiteraard ook de zonnestroom capaciteit verwachting, en de daaruit voortvloeiende te verwachten stroom productie. De getallen zijn gigantisch:
De capaciteit bijbouw zou moeten volgen uit de "einde van het jaar geaccumuleerde capaciteit", zoals onder "aannames" gepresenteerd in de eerste drie cijfers. Als we de "Zeitreihen zur Entwicklung der erneuerbaren Energien in Deutschland" van het Milieuministerie BMU (meest actuele versie: 15 december 2010) als uitgangspunt daar bij nemen, en dus een geaccumuleerde capaciteit van 5.979 MWp aan het eind van 2008 (officieel afgerond jaar), kom ik op de volgende geprognosticeerde bijbouw cijfers.
* Bijbouw op basis van de laatste cijfers in de voorlopige revisie van Bundesnetzagentur 3.802 MWp, in de "hochgerechnete" bijbouw cijfers volgens Photon 3.867 MWp. Zie mijn analyse van de beschikbare data voor 2009. En dat terwijl er externe analisten bureau's zijn die in ieder geval voor 2010 véél lagere groeicijfers hebben gepubliceerd. Sarasin bank was extreem conservatief met slechts 6,9 GWp voor Duitsland (dik 27% minder dan het "ÜNB scenario"). Terwijl op basis van de mondiale afzet cijfers door Solarbuzz, het door hen berekende aandeel van Duitsland in die afzet in de eerste drie kwartalen, en de reeds bekende cijfers bij Bundesnetzagentur, er door Polder PV gereconstrueerd kon worden dat de "optimistischer" rekenende ananlisten van dat Californische onderzoeksbureau blijkbaar zelf uitgaan van "slechts" 8,3 GWp in 2010... Of de vier hoogspannings-netbeheerders van Duitsland (waaronder een volle dochter van ons eigen TenneT...) met bovengenoemde getallen (en door mij daaruit bepaalde "jaarlijkse groei") een realistischer scenario voor 2010 en 2011 hebben gegeven zal nog moeten blijken. Maar ga er niet op voorhand vanuit dat die 9,5 GWp in een jaar tijd per definitie niet zou kunnen kloppen. Wederom: als zulke gigantische bijbouw volumes daadwerkelijk gerealiseerd zullen zijn dit jaar, en dat ook volgend jaar nog zou kunnen gaan geschieden, staan de energie specialisten in de Duitse Bondsdag op hun kop, en gaat de politieke discussie daar een nieuwe, nog veel heftiger fase in dan voorheen... Andere conclusies De ÜNBs voorspellen voor 2011 een netinvoeding van zonnestroom van 19,4 TWh in Duitsland, wat neerkomt op de maximale jaarproductie van bijna 5 Borssele's. Als hetzelfde volume aan nieuwe zonnestroom capaciteit als in 2010 wordt bijgeplaatst (zoals geprognosticeerd door de ÜNBs), en we conservatief rekenen met 900 kWh/kWp.jaar, zou er met 9,5 GWp bijbouw in 2011 er nog eens 8,6 TWh jaarproductie bij kunnen komen in een vol kalenderjaar met die installaties. En dan zou de totale zonnestroom productie in het nieuwe jaar 2012 alweer het niveau van zo'n 7 Borssele's (op max. productie draaiend) kunnen gaan bereiken - ongeveer 28 TWh. Dat is een volume gelijk aan een kwart (!!!) van het netto elektriciteitsverbruik in heel Nederland in 2009 (CBS jaarrapport "hernieuwbare" energie 2009, tabel 2.2.1: 112.561 GWh). Tot slot, ook interessant: de ÜNBs voorspellen dat er in 2011 een volume van 1.870 GWh daadwerkelijk onder de sinds 1 januari 2009 ingevoerde "eigenverbruiksregeling" voor verbruik van zelf opgewekte zonnestroom in (of nabij) eigen huis zal worden aangewend. Ik ben zeer benieuwd of dat werkelijk zo'n grote vlucht zal gaan krijgen. Genoemd volume zou namelijk al zo'n 9,6% zijn van het voorspelde volume van fysiek op het net te zetten zonnestroom, bijna 19,4 TWh. Al met al: blijvend spetterende, (politieke) vonken trekkende getallen voor de marktontwikkeling van zonnestroom in wereldkampioen Duitsland. Nu nog vingers kruisen dat de politici in ons buurland een rechte rug blijven houden, en geen kolenzwart roet in het eten zullen gaan gooien. Want het "prijskaartje" staat er ook bij vermeld: invoedingskosten voor alleen zonnestroom in 2011 al geschat 8 miljard Euro, terwijl de vele "baten" veel lastiger zijn te berekenen en dus "politiek moeilijk verkoopbaar" zijn. De branche organisatie BSW, voorzichtiger geworden door de flaters in het verleden (veel te lage inschattingen van de markgroei), en de sterk gerezen "gevoeligheden" bij de dames en heren politici in de Bondsdag, heeft alvast een voorschot genomen op te verwachten problemen bij al te aggressieve marktgroei. In een recent interview kon Carsten Körnig van BSW zich voorstellen dat de voor 1 januari 2012 voorziene degressie alweer "naar voren" gehaald zou kunnen gaan worden en per medio 2011 in zou kunnen gaan. Hij hoopt daarbij op een "normale" (of: "wenselijk geachte") marktgroei van zo'n 3.500 MWp in 2011, wat de degressie tot 9% zou kunnen beperken. Maar als het "ramp"scenario van de ÜNBs uit gaat komen, zou die extra snoeiharde degressiesprong alweer 21% moeten gaan worden, de "maximaal voorziene degressie". En als ze pech hebben, zou dat wel eens niet de "geplande" 1 januari 2012 kunnen gaan worden, maar zelfs al op 1 juli 2011... Bronnen http://www.eeg-kwk.net/cps/rde/xbcr/eeg_kwk/2010_10_15_Foliensatz_zur_Veroeffentlichung_final.pdf (pdf
met prognose berekeningen van de EEG Umlage voor 2010, en marktprognoses
van o.a. zonnestroom voor 2010-2011) Gerelateerde berichten De knalharde strijd om het voortbestaan van het Duitse EEG is in alle hevigheid losgebrand: http://www.bva-solar.de/sww/content/solarstrom/details.php?id=684 (Körnig van branche organisatie BSW probeert alvast een voorschot te nemen op een extra degressie stap halverwege 2011, maar blijft bij een "doelcorridor" van slechts 3,5 GWp voor dat jaar, terwijl alle vlaggen wijzen naar een extreem veel hoger uitbouw potentieel...) http://tinyurl.com/32twahz (verkorte link naar bericht van 21 december 2010, over oorlogsverklaring aan de fundamenten van het Duitse EEG door, hoe bestaat het, Duits EU-Energiecommissaris Günther Oettinger, die voor de zoveelste maal een zogenaamd "geharmoniseerd" EU model voor duurzame energie/elektriciteit er door wil rammen, wat gegarandeerd het doodvonnis voor landgenoot Hermann Scheer's EEG zal betekenen. En wie zijn er voor? Juist ja: het conservatieve, tot over de oren in de windenergie productie zittende Denemarken, en het volkomen achterlijke, extreem slecht op het gebied van eigen productie presterende handelsgeile NEEderland...) http://tinyurl.com/382kfq5 (verkorte link naar "Positonspapier" van de Grünen/Bündnis90, 20 december 2010, over de toekomst van het Duitse EEG, waarin ook snellere aanpassing van de degressies wordt bepleit, zie ook volgende link SPD) http://tinyurl.com/37556j2 (verkorte link naar bericht van 16 december 2010 over plan van oorspronkelijk EEG steunende SPD om de degressies voor zonnestroom voortaan niet meer "een keer per jaar", maar elk kwartaal te gaan doorvoeren (4-4,5% per keer, beginnend op 1 april 2011) om de rappe kostendalingen op de wereldmarkt beter bij te kunnen houden, en om niet al te grote schokgolven bij de installatiesector te veroorzaken. Installaties groter dan 1 MWp zouden per 1 januari 2013 al een lager bedrag moeten gaan krijgen dan off-shore windparken: < 0,15 Euro/kWh... Ook wordt om regiospecifieke, instralings-afhankelijke invoedingstarieven gevraagd in de vorm van een kleine bonus voor gebieden met minder instraling dan gemiddeld) http://tinyurl.com/2d5y2f9 (verkorte link naar persbericht van 28 oktober 2010 op BSW site/branche-organisatie zonne-energie Duitsland, met citaten n.a.v. onderzoek gevolgen rappe uitbouw zonnestroom met BSW doel 52 GWp in 2020 [!!! Op basis van uitbouw prognoses ÜNBs zou dat neerkomen op nog maar 2,7 GWp per jaar tussen 2012 en 2020!!!], door Roland Berger: "Eine Beeinträchtigung der Stromversorgung oder gar ein 'Netzkollaps' aufgrund der Einspeisung von Solarstrom ist auf keinen Fall zu befürchten". Onderzoek Berger hier te downloaden) 25 december 2010: Voor de vierde maal op rij: Vattenfall/NUON all-in tarieven continu/dubbel "hoog" [dagtarief] omlaag. Nu de energiebelasting tarieven eindelijk bekend zijn, kan Polder PV ook weer de werkelijke "all-in" prijsontwikkeling van de tarieven bij Vattenfall/NUON verversen tot en met het eerste half jaar van 2011, waarin de nieuwe tarieven geldig zullen zijn (tot en met 30 juni). Want Vattenfall/NUON had als mogelijk de enige energie leverancier aan het begin van deze maand al hun leveringstarieven bekend gemaakt. Het enige "ontbrekende" deel om de all-in prijs te kunnen bepalen, de energiebelasting (zie vorige artikel), kan nu dus worden toegevoegd:
Wat blijkt er uit deze omineuze tabel? Dat de lage all-in tarieven (inclusief energiebelasting en BTW) zijn gestegen t.o.v. de vorige tariefperiode (tweede half jaar 2010; 1,95 resp. 2,36%), en de hoge, overdag doordeweeks geldende tarieven zijn gedaald (2,69 resp. 3,05%). Ook het "continutarief" (bij mensen zoals de webmaster van Polder PV die een standaard enkeltarief meter hebben in de meterkast, maar ook bij mensen met een dubbeltarief meter, maar een enkeltarief "contract"!!!) is all-in, alweer, gedaald (met 0,74%). Voor de vierde keer op rij, na de vorige behoorlijke (minus 2,2% per 1-7-2009), forse (minus 9,4% per 1-1-2010) resp. marginale (minus 0,1% per 1-7-2010) bijstellingen (zie uitgebreide NUON tarieven tabel met procentuele wijzigingen gepubliceerd door Polder PV op 3 juli 2010 na de vorige tariefwijzigingen). Sinds de tariefstelling van 1 januari 2009 is er van de all-in NUON continutarief prijs inclusief energiebelasting en BTW alweer 12,2% af gegaan (24,61 eurocent/kWh op 1 januari 2009, 21,61 eurocent/kWh per 1 januari 2011). In slechts twee jaar tijd... Hermann Scheer krijgt posthuum alweer gelijk: de energie holdings zijn gepokt en gemazelde prijsmanipulatoren waartegen de veelgeplaagde duurzame burgers nauwelijks een weerwoord heeft, want de marktwaarde van hun gesaldeerde zonnestroom is in diezelfde periode (bij bovengenoemde tariefstellingen) dus ook ruim 12 procent minder waard geworden ... Misschien meer (fors goedkoper geworden) zonnepanelen op het dak schroeven, dan maar? Hmmmm... de "output" van die ongetwijfeld weer efficiëntere modules zal dan wel per kWh eenheid minder waard gaan geworden... Dit alles betekent uiteraard in ieder geval dat de marktwaarde voor zonnestroom opwekkende (en "salderende") klanten met zo'n contract alweer minder wordt. En niet alleen bij enkeltarief contractanten, maar ook bij dubbeltarief klanten, want die voeden 5 van de 7 dagen in de week op het hoge telwerk/tarief in! En bij Vattenfall/NUON zijn juist die "dag" tarieven ook fors in hoogte gedaald, zie de grafiek. Slechts twee dagen in de week (weekend) zal er bij die klanten voor een minder hard gestegen "laag tarief" worden ingevoed of zelf verbruikt. Het netto effect van deze prijsstellingen zal gegarandeerd een minder hoge totaal waarde voor alle gesaldeerde zonnestroom betekenen. Ook bij deze dubbeltarief klanten. Deze algemene tarief trend is dus zonder meer een negatieve factor in de terugverdientijd berekeningen. Zoals natuurlijk gewild door Vattenfall (kernenergie minnaars als ze zijn), maar dat zullen ze nooit toegeven. De gevolgen zijn er wel degelijk naar: stapsgewijs de marktwaarde van zonnestroom opwek van decentrale, "op-zijn-Hollands-salderende" invoeders om zeep helpen. Energie leveranciers houden niet van zuinige mensen en decentrale opwekkers. De combinatie is zelfs een nachtmerrie voor hen, en dient met alle middelen te worden bestreden, tot tarief manipulatie aan toe. Polder PV heeft alles ook nog eens grafisch voor u uitgezet, want dat geeft de tarief trends kristalhelder weer. Let op dat dit uitsluitend de combinatie Vattenfall/NUON met netbeheerder Liander (voorheen: Continuon) betreft. Voor de periode tot en met 2008 is de tariefstelling namelijk ook nog eens afhankelijk van de betreffende netbeheerder in uw gebied omdat toen nog een variabele transport tarief component in de stroomtarieven zat die per netbeheerder verschillend was (al waren de verschillen niet zeer groot). Maar het gaat in deze grafiek dan ook om de overduidelijke trend (EB = energiebelasting):
Let ook heel erg goed op de stiekeme, sluipende bijstelling door Vattenfall/NUON van het verschil tussen de "lage" en de "hoge" tarieven bij de dubbeltarief contracten. Vooral de "lage" (bij NUON "avond" cq. "nachtactief " laag) tarieven zijn fors opgekrikt in de loop van de tijd, met een ogenschijnlijk strategische insteek. Het loont straks nauwelijks meer om uw wasmachine in de avonduren pas aan te zetten, want het prijsverschil met het "hoge dagtarief" wordt bijna verwaarloosbaar, als de trend zo doorzet. Voorbeeld: het verschil tussen "nachtactief tarief" laag/hoog was in het eerste half jaar van 2005 nog 6,6 eurocent/kWh (all-in). In het eerste half jaar van 2011 is dat verschil al terug gelopen naar een marginale 2,7 eurocent/kWh, bijna een factor 2 en een half minder. Gaat u voor dat kleine verschil van nog geen 3 eurocent/kWh tussen "dag" resp. "nacht" stroom nog de moeite nemen om een grote hoeveelheid van uw stroom afname te proberen te verplaatsen, "de nacht in", als dat überhaupt al mogelijk zou zijn??? Een "gemiddeld" huishouden zou op jaarbasis iets van 3.500 kWh/jaar verbruiken, dus ongeveer 10 kWh/dag. Als u daarvan een kwart "naar de nacht cq. avond tarief uren" kunt verplaatsen bent u al een bikkel. Dat zou u in deze situatie bij dubbeltarief dus slechts 0,25 * 10 * 2,7 = 6,8 eurocent opleveren per dag. En dat alle 365 dagen in het jaar volhouden... Alleen in dat geval zou u mogelijk een Eurogeeltje (24,64 Euro) hebben "verdiend" in een jaar tijd... Bronnen: internet publicaties van de tarieven van Vattenfall/NUON, tariefbladen van netbeheerder Continuon/Liander (relevant tot en met 2008 voor de variabele kWh kosten, erna helaas absurd vastrecht in de vorm van "capaciteitstarief" en geen variabele transportkosten meer), en tenslotte de eindejaarspersberichten en belasting tarief tabellen van het Ministerie van Financiën voor de tariefstelling van energiebelasting op elektriciteit. Als u de all-in kWh trends in de bovenstaande grafiek bekijkt: Wie had het ook alweer over een (volslagen uit de duim gezogen) "actuele stroomprijs van 25 Eurocent per kilowattuur" en "gemiddeld 7 (of zelfs meer) procent prijsstijging per jaar" ??? Continutarief bij NUON is gestegen van 16,71 (2002-I) tot en met 21,61 (2011-I) eurocent/kWh all-in, dat is een stijging van 3,3% gemiddeld per jaar over die periode. Met een dalende trend... De beruchte, door jan en alleman misbruikte, want zelden echt begrepen, extreem misleidende PBL grafiek liegt immers dat íe gedrukt staat. Omdat die met (onvolledig opgevoerde!) "vaste posten" is vol gepropt. Maar ja, de meeste mensen snappen niks van [misleidende] grafieken, en nemen ze blind over i.p.v. zelf kritisch naar de harde cijfers te kijken. Die grafiek komt immers van een Communistisch PLAN Bureau "voor de Leefomgeving", blijkbaar is dat (of de cijfer leveraar, het ook al Communistische Statistiek Bureau, CBS) een vertrouwde bron voor veel mensen, waar ze "blind" op kunnen varen. Dan hoef je immers zelf niet na te denken... Meer
grafieken Greenchoice
tarief 25 december 2010: Energiebelasting tarieven per 1 januari 2011 bekend. Zoals gebruikelijk moet vlak voor het jaareinde naast alle andere vormen van belastingen, ook de energiebelasting op elektriciteit, aardgas, en dat soort spul (kolen incluis) worden vastgesteld door het parlement. U krijgt er op al uw energie nota's mee te maken. En ze zijn zeker wat elektra betreft van doorslaggevend belang voor de "marktwaarde" van de door u "wettelijk verplicht te salderen" zonnestroom. In dat zo'n beetje tijdens de "feestdagen" nog af te tikken Belastingplan staan alle bedragen vermeld in het zogenaamde "Eindejaarspersbericht". En de Eerste Kamer gaf op 21 december reeds haar fiat voor het geheel. M.a.w.: er moeten wel hele gekke dingen gaan gebeuren willen de volgende bedragen niet gelden per 1 januari 2011. Mocht dat om een of andere reden toch gebeuren, zal Polder PV natuurlijk de energiebelasting en gerelateerde energietarieven grafieken aan gaan passen.
Er blijken geen "schokkende" zaken te zijn gebeurd: alle tarieven zouden volgens de tekst van dat document slechts met een indexatiefactor van 0,6% t.o.v. de tarieven in 2010 zijn verhoogd. Alleen zit er (natuurlijk...) wel een klein addertje onder het gras: voor elektra en gas blijken de verhogingen namelijk nogal verschillend uit te pakken als je de feitelijke groeipercentages van de tarieven in de tabel gaat berekenen (zie mijn rode toevoegingen achter de betreffende categorieën). In ieder geval wordt met het niet verhogen van de allergrootste verbruikscategorieën (meer dan 10 miljoen m³/jaar zakelijk, en meer dan 10 miljoen kWh/jaar alle grote klanten voor de zoveelste maal bevestigd dat het deze en talloze voorgaande kabinetten helemaal niet om "zuiniger energieverbruik" is te doen, alle belachelijke retoriek daarover ten spijt. Maar dat het energie zuipende bedrijfsleven meestal "dient" te worden ontzien, en dat de zuinigste en meest kwetsbare Nederlanders tegelijkertijd hard moeten worden blijven gepakt via de energiebelasting. Niets nieuws onder de zon dus. Maar je krijgt er wel elk jaar weer het schuim van op de lippen, over zulk walgelijk, besparingsprikkels bij het bedrijfsleven de kop in drukkend wanbeleid anno het zoveelste crisisjaar in wording, 2011...
Belastingvermindering
per aansluiting De teruggavepost energiebelasting die iedereen krijgt, of 't ie nu energie zuipt of zelfverkozen superzuinig is, en zelf zonnestroom opwekt met een restverbruik op jaarbasis van 100 kWh (zoals Polder PV), is destijds bedoeld om "te compenseren voor hoge elektra en gas kosten", en is dus beslist niet alleen op de stroomnota terug te voeren (zie ook grafiek):
* Er staat eigenlijk in die brief: "per verbruiksperiode van twaalf maanden", maar omdat de hoogte van deze post per 1 januari opnieuw kan worden vastgesteld, dient altijd gerekend te worden op nota's met de deelperiodes die in verschillende kalenderjaren zijn gevallen. De deelperiodes kunnen immers verschillende "jaartarieven" hebben.
Voorbeeld berekening: nota met 68 dagen in 2008 en 315 dagen in 2009; totale nota periode 383 dagen. Teruggavepost was voor 2008 199 Euro excl. BTW, in 2009 al (vanwege invoering capaciteitstarief) 318,62 Euro excl. BTW. U had dan over die nota een bedrag van het Ministerie van Financiën via uw leverancier moeten krijgen van: (68/383) * 199,00 + (315/383) * 318,62 = 35,33 + 262,05 = 297,38 Euro excl. BTW = 353,88 Euro incl. BTW. Omdat het bedrag wat u sinds 2009 terugkrijgt op jaarbasis identiek is, is de "berekening" wat simpeler geworden. Vaak wordt er op uw nota naar een dagtarief teruggerekend. Bij de per 1 januari geldende 318,62 Euro excl. BTW per jaar, komt dat voor een jaar met 365 dagen neer op een bedrag van 0,8729 Euro excl. BTW/dag, en voor een schrikkeljaar (366 dagen) op een bedrag van 0,8705 Euro excl. BTW/dag. Vermenigvuldig het betreffende aantal dagen per kalenderjaar op uw nota met de betreffende dag-gerelateerde bedragen, en u kunt uw eigen sommetje maken. Vergeet in de uiteindelijke som niet het bedrag van 19% BTW er bij op te tellen, want die krijgt u voor die teruggavepost ook gewoon terug... Voor deze grafieken, en ook de grafiek met de energiebelasting op gas (per kubieke meter afname), zie ook de financiële pagina met alle energie belasting gegevens op Polder PV. Bron: Ministerie van Financiën (belasting tabellen einde van elk jaar), voor 2011 is de pdf met de door de Eerste Kamer goedgekeurde voorstellen te vinden via deze link:
24 december 2010: Update CBS "hernieuwbare" energie in grafieken (tm. 2010-III). Polder PV had er weer een hoop werk aan, maar het resultaat mag er wezen. CBS publiceerde op 16 december de meest recente tabellen m.b.t. de stand van zaken rond "duurzame" energie in Nederland, op hun StatLine on-line database. Voor 2009 zijn alle cijfers (behalve een omineuze: de "CO2 vermeden uitstoot") definitief. Een deel van de cijfers zijn bijgewerkt tot en met het derde kwartaal van 2010, maar nog niet definitief. De cijferreeksen zijn volledig door Polder PV opgehaald, om een goed beeld van de trends te krijgen. Ze zijn voor geselecteerde bronnen en totalen door de webmaster grafisch uitgezet. Uiteraard niet alle info, dat zou een grote grafieken brei geven. Een van de meest pregnante, ook "politiek gevoelige" - want meest besproken - exemplaren is de progressie van de output (kWh en veelvoud daarvan) van de belangrijkste (nog niet alle!) "hernieuwbare" stroombronnen. Hier onder een grafiek met het berekende aandeel van die productie in het totale stroomverbruik per kwartaal, vanaf 2008 tot en met het 3e kwartaal van 2010 (volgens CBS cijfers; gegevens tm. 2009 definitief). Klik op plaatje voor uitvergroting: Voor zonnestroom is er niet veel nieuws, en gegevens voor 2010 ontbreken nog in het geheel bij het CBS (helaas zijn kwartaal data voor de gehele zonnestroom markt non-existent!). In diverse nieuwe en bijgewerkte grafieken komt zonnestroom echter wel degelijk terug, zie daarvoor de gelinkte webpagina. Polder PV houdt al tijden in ieder geval maandelijks de nieuwe CertiQ gegevens bij, die uitsluitend gecertificeerde zonnestroom systemen (MEP en SDE installaties) betreffen. Ik heb voor 2009 eerder al de gegevens van zowel het CBS als van CertiQ gebruikt voor details van de marktontwikkeling die nergens anders in Nederland in deze vorm ter beschikking worden gesteld aan het geïnteresseerde publiek. Zie daartoe de aparte marktcijfers pagina op Polder PV, met de boodschap: lichte groei, maar geen revolutie, ook niet onder SDE. Onvergelijkbaar met de enorm snelle ontwikkelingen in de naburige landen. Thermisch
uit de verdomhoek Voor de volledige update van alle relevante grafieken, met als "afgesloten" beschouwd het jaar 2009, verwijs ik u gaarne naar mijn aparte, compleet aangepaste en uitgebreide CBS statistieken pagina over cq. tot en met dat jaar. Met daarin ook opgenomen de "voorlopige uitloop tot en met het derde kwartaal van 2010" voor enkele data die reeds in de StatLine reeksen zijn opgenomen (2010 data nog niet zeker): 23 december 2010: Knipperlicht gevuld met zwakke lichtbron in Veldhoven. Want daar wordt ook een karakteristiek ultrakort "mini-runnetje" georganiseerd met een zéér bescheiden lokaal potje voor "energiesparende middelen" inclusief zonnestroom. In 2010 zat daar nog bijna een kwart miljoen Euro in maar werd er volslagen belachelijk een maximum van 3.000 Euro per (PV-)aanvraag getolereerd (hoezo, "markt kapot maken"?). In 2011 zal het wat "minder" worden. Het microscopische potje zal nog maar 20.000 Euripegels gaan bevatten, een factor 12 maal zo weinig. Misschien omdat ze aandeelhouder van het noodlijdende energiebedrijf NRE waren, waar in 2009 nog 4,9 miljoen Euro naar toe moest vanuit Veldhoven om te voorkomen dat het bedrijf haar licentie zou verliezen... De gemeente is nog aan het overpeinzen hoe ze dat beetje geld zullen gaan verdelen onder de ongetwijfeld vele belangstellenden. Maar ze zijn bang, dat als ze het maximale bedrag per huishouden "te laag" zullen gaan inzetten, dat "inwoners dan minder gestimuleerd worden om zonnepanelen of zonneboilers aan te schaffen." Afijn: vul zelf maar in wat daar uit gaat komen, maar duidelijk is dat ook dit zoveelste gemeentelijke initiatief absoluut géén goede "marktcondities" van enige orde zal gaan brengen "die perspectief op een duurzame ontwikkeling" biedt. Zoals al die andere initiatieven in ons land dat ook nooit hebben weten te bereiken. Het is, om het gechargeerd te zeggen, meestal een vorm van goed bedoeld hobbyisme. Kan de gemeente Veldhoven natuurlijk helemaal niets aan doen, die moet roeien met de korte riemen die ze hebben. Maar het komt er uiteindelijk wel op neer. U mag het natuurlijk ook onder de noemer schuiven: "Alle kleine beetjes helpen"... al is het maar "een klein beetje"... http://www.ed.nl/regio/veldhoven/7846536/Minder-geld-voor-duurzame-energie.ece 21 december 2010 - 23h38: Zonnewende: waar hoop is, is leven. OK, toegegeven: ik snap dat u er mogelijk niet zo bij bent, bij "het weer gaan lengen der dagen". U zat vast in die kilometers lange file wegens slecht weer en vanwege die (^&*%$_ 50 km/uur snelheids-maxima en talloze verkeerscontroles. U zat mogelijk in die gestrande trein midden in een dik besneeuwde polder, wachtend op die stinkende maar oh zo fijne dieselloc om de boel weer vlot te trekken. U heeft wellicht net uw vrouw uit het ziekenhuis gehaald nadat ze met de fiets was gevallen op de beijzelde brug waarbij ze haar pols heeft gebroken. U heeft uw schoonmoeder misschien wel voor de derde keer deze week naar het winkelcentrum moeten brengen omdat het arme mens de deur niet meer uit durft. U kijkt elke dag met weerzin naar de voorttollende gas- of stadswarmte meter (draaiend in de verkeerde richting). U heeft wellicht recent, net als die krankzinnige polderboy, apentrots alle zonnepaneeltjes schoon geschrobd tijdens een zeldzaam mooie dag ... om er de volgende dag achter te komen dat die mooie dingen weer vol waren gesneeuwd gedurende de daar op volgende nacht... ... maar dat alles mag de winterse pret niet drukken. Want we gaan vanaf 23h38 Midden Europese [Winter] Tijd weer "de goede kant op". De "zonnewende" is waarschijnlijk al gepasseerd als u morgen dit bericht heeft gelezen. Een "magisch" moment. Op een even onwaarschijnlijk tijdstip, in een voor Nederland nogal ongebruikelijk langdurige en heftige sneeuwbedekking. Maar het gaat allemaal goed komen. Duimen maar, die sneeuw gaat verdwijnen, en dan gaan we allemaal weer zo snel mogelijk vet kilowatturen van eigen dak bakken. Veel. Heul erg veul. Zodat Den Haag niet meer om ons heen kan. U doet toch ook lekker mee? Ik ken geen leukere verslaving! http://nl.wikipedia.org/wiki/Zonnewende 21 december 2010: En ook Greenchoice wekt verwachtingen. Hoe die zullen uitpakken is echter nog in de sterren geschreven. Gaat Greenchoice "massaal" verandering brengen op het vlak van zonnestroom, zoals reeds velen hebben beloofd maar nooit hebben waargemaakt? We gaan het zien. U ook nog een rustig jaareinde toegewenst. En lage stookkosten, natuurlijk. Screendump uit e-mail die ik vandaag ontving: Tongue-in-cheek vraag van Polder PV: hoe "massaal" zou de Greenchoice definitie van dat woord zijn? Iemand op tweakers licht al een tipje van de sluier op... (24 dec.) 21 december 2010: Heksenjacht op netinvoeders begonnen? Vrijwel niemand in Nederland kent de mistige "Netcode" zie deze webpagina van de NMa/Energiekamer, versie vier-en-vijftig per 12 augustus 2010...). Ook vrijwel alle mensen die om wat voor reden dan ook ooit of recent zonnepanelen hebben gekocht kennen dat onleesbare en onbegrijpelijk geformuleerde stuk "regelgeving" niet. Uw leverancier van de zonnepanelen heeft u er immers nooit op gewezen (en kent dat document mogelijk ook helemaal niet). Uw oude vertrouwde "energiebedrijf" heeft u er nooit op gewezen. Uw "geliberaliseerde" stroomleverancier heeft u er nooit op gewezen. Uw al dan niet van de oude moederholding losgeweekte regionale netbeheerder heeft u er nooit op gewezen. De onder EZ (nu EL&I) vallende hoogspanningsnetbeheerder TenneT heeft u er nooit op gewezen. De "wetgever" of welke instantie die daar ook onder zou vallen heeft u er ook al nooit op gewezen. Geen gemeente ambtenaar kent dat stuk papier, dus hoe zou die u er ooit op hebben kunnen wijzen, als ze de "betekenis" ervan al hebben kunnen doorgronden? Netcode wablief? Omineuze
brief van Stedin Ik heb hieronder geanonimiseerde versies van de "brief" en het "antwoordformulier" weergegeven zodat u uw eigen mening over deze "actie" van netbeheerder Stedin kunt vormen. Klik op de roodomrande plaatjes voor uitvergroting:
* Wel een voorbehoud rond de zinsconstructie: "In het geval u meerdere zonnepanelen gelijktijdig heeft geplaatst, gaat het hier om het totaal aan vermogen dat de panelen gezamenlijk kunnen opwekken". Er wordt echter gevraagd naar het "Wattpiek" vermogen (zie de stickers op de panelen of, veel beter nog: de flashdata van alle afzonderlijke modules waarvan Polder PV vindt dat u die bij de koop geleverd moet krijgen). Een goed georiënteerd en geoptimaliseerde zonnestroom systeem kan immers kortdurend onder sterk wisselende praktijk condities beslist meer DC vermogen leveren dan er onder flashcondities eenmalig bij standaard 1.000 Watt/m² en een celtemperatuur van 25 graden C (en airmass 1,5) is vastgesteld. Blauwe Hoek poept zelfs via zijn omvormers soms meer AC vermogen uit zijn geoptimaliseerde installatie dan er aan DC vermogen (2,7 kWp) staat "opgesteld" ("records" pagina)!!! Dus zonnepanelen "kunnen" meer leveren dan er op de sticker staat, al zal het niet vaak voorkomen. Vooral de "voor u alvast voorgedrukte" extreem dubieuze en gevaarlijke zinsconstructie "Voor de registratie door Stedin ... wil ik de volgende kenmerken doorgeven" op het "Aanmeldingsformulier" is uiterst dubieus. Want daarmee geeft u als het ware een soort van ongevraagde "wilsbeschikking" af, waarmee deze netbeheerder naar eigen goeddunken met gevoelige gegevens "aan de haal" zou kunnen gaan zonder dat u daar iets tegen kunt doen. U heeft bij insturing van dat "Aanmeldingsformulier" uw ziel en zaligheid blootgelegd en krijgt er geen enkele garantie voor dat die gegevens niet zullen worden misbruikt. U levert privacy gevoelige informatie aan een voor u ondoorgrondelijke "partij" met mogelijk voor u nadelige consequenties!!! Het zal u niet verbazen: het past perfect in de tot absurde hoogte opgestuwde, tomeloze bemoeizucht van "Staat en Instanties" in de privé levenssfeer, waarbij u "informatie" moet leveren. Maar waar vervolgens compleet onduidelijk van is welk "doel" dat dan wel dient, hoe u daar nog "controle" over kunt uitoefenen, en wat er allemaal nog meer met die zeer gevoelige informatie zal gaan gebeuren. Een adressenbestandje "met privacy-gevoelige gegevens" is zo over het wereldwijde net verstuurd... Nep argumenten
Saldering
als enige "valide" reden - onder veel voorbehoud Voor u het weet heeft u bij "gedwongen metervervanging" een voor netbeheer en leverancier "slimme", maar voor u als tijdelijk/partieel netinvoeder ongelofelijk dom en zeer gevaarlijk Paard van Troje in huis laten halen. Met zeer onzekere consequenties voor, bijvoorbeeld, de toekomstige "marktwaarde" van uw zonnestroom. Met een "slimme meter" in uw huis heeft de leverancier immers een zeer krachtig middel tot zijn beschikking gekregen om voor u zeer ongunstige dynamische tarief condities in de maag te gaan splitsen, die, gezien de inherente flexibiliteit daarvan, voor u nauwelijks meer te controleren zullen zijn. U kunt dan nauwelijks meer volgen wat de feitelijke economische waarde van uw zonnestroom opwek is geweest/zal gaan worden. Juist vanwege de combinatie van de dynamisch veranderende opwek en de variabele, met de tijd mee veranderende tarief structuur: dat wordt continue monitoring en een gigantische getallenbrei (en: energieverbruik extra om die monitoring continu te laten lopen!). Een "kostbaar" instrument voor prijsmanipulatoren als energieleveranciers. Ga er niet vanuit dat zij structureel "in uw voordeel" zullen gaan rekenen... Ander verhaal
voor digitale meters met teruglever telwerk(en) Overweging Persoonlijke
reacties en vragen
Respectievelijk de snoeiharde vele terechte vragen waar de tweede persoon mee in de maag zit (incl. nagekomen opmerkingen):
Etcetera, etcetera. Ik wens u zeer veel succes in uw eigen formuleringen en talloze kritische vragen aan "voortvarend op zonnepaneel bezitters jagende" netbeheerders als Stedin. En mochten ze "moeilijkheden" gaan zoeken omdat u zeer kritische vragen stelt en mogelijk niet afdoende antwoorden zou krijgen, kunt u het altijd nog bij de NMa proberen. Geen enkele garantie op succes (ik spreek uit ervaring). Garantie tot de deur... 20 december 2010: En? Wat levert dat nou op? Ik had vandaag de hele dag de monitoring aan staan van alle OK4 omvormers, dus ik kon mooi zien wat het effect was van de Grote Sneeuw Bevrijdings Actie. Hier is de vermogensgrafiek die ik van de log gegevens heb gemaakt: Zeer duidelijk is het horizontale verloop van de vermogens van alle 13 OK4 omvormers te zien in de ochtend (output: nul Watt), en de explosieve vermogens-surge zodra de sneeuw van het betreffende module is verwijderd bij fel instralende zon na half een of een kwartier later. De Kyocera modules (in serie op 1 OK4: lichtgroene curve) en de twee zuid georiënteerde 108 Wp modules (donkergroene curves) had ik het eerst gereinigd, en die gaan vrijwel gelijk op als eerste bijna vertikaal omhoog (NB: log interval van de data is 5 minuten). Het maximaal gemeten momentane AC vermogen was vandaag 61 Watt (op een OK4 omvormer bij een pal zuid georiënteerd 108 Wp module bij relatief laag staande, absoluut niet loodrecht op het 30 graden hellende paneel instralende zon. Sommige OK4 omvormers waren iets eerder op de dag wel "wakker" geworden, maar er kwam vrijwel geen vermogen uit (1 Watt AC maximaal, het sneeuwdek op de modules was te dik). De andere module types hebben ook als vanouds aparte kleuren gekregen in deze grafiek: de op ZZO gerichte 93 Wp exemplaren lichtblauw, de twee in de voorste rij geplaatste vergelijkbaar georiënteerde 108 Wp modules lichtrood, en de in de achterste rij ZZO georiënteerde, op dit soort dagen deels en partieel beschaduwd door de voorste rij vier stuks 108 Wp modules oranje. Laatstgenoemde exemplaren presteren het onder deze condities als vanouds het slechtst omdat door de beschaduwing van de onderste cel rijen het vermogen van het hele module fors onder druk komt te staan (interne weerstand binnen het module neemt fors toe). Ongeveer om kwart voor drie komt een extra schaduw van de twee pal zuid georiënteerde exemplaren (als de zon zeer laag in het zuid-westen komt te staan) extra roet in het eten gooien bij met name deze in de achterste rij staande zonnepanelen. Een van de vier 93 Wp modules presteert het minst. Het blijkt dat deze op dit soort dagen het meest last heeft van de twee helemaal vooraan op het dak staande, schuin opgestelde Kyocera modules. Dit zal echter in het grootste deel van het jaar geen enkel probleem opleveren vanwege de rap hoger klimmende zon waardoor partiële beschaduwing niet meer zal voorkomen. 20 december 2010: Chronisch verslaafd aan zonnestroom. Polder PV geeft zichzelf een "shot"... Nog maar 2 dagen geleden meldde ik u dat het verwijderen van sneeuw van uw zonnepanelen niet zoveel zoden aan de dijk zou zetten, omdat december slechts 2% van de jaaropbrengst produceert (onder omstandigheden zoals bij Polder PV, kan licht afwijken van uw eigen situatie). Polder PV had vandaag voor de leut de OK4 manager weer eens aan gezet om te kijken wat er gebeurde, omdat de zon hier fel ging schijnen, in een "wond're witte wereld". De webmaster zag tot zijn genoegen dat er af en toe een OK4 omvormer "zijn neus" liet zien in de matrix, maar vermogen produceren, ho maar. Tja, met een wit sneeuwdek voor je neus produceert geen enkel zonnepaneel iets aan wat je met goed fatsoen "stroom" kunt noemen. Leidse zonnestroom collega Floris Wouterlood had een hele "leuke" Plugwise grafiek van zijn treurnis wekkende "resultaten" van de afgelopen dagen. Resultaten die het Amerikaanse slang woord "zilch" goed benaderen, zie zijn nieuwspagina onder 19 december 2010. Toch begon het te kriebelen bij de webmaster van Polder PV. De zon ging steeds feller schijnen, en op een gegeven moment waren zelfs alle 13 momenteel in het systeem opgenomen OK4 omvormertjes "zichtbaar". Desondanks totale momentane output: 4 Watt AC-vermogen.
Om een lang verhaal kort te maken: de webmaster pakte na slechts een hele lichte aarzeling "geïrriteerd" een emmer, een zachte borstel en een doekje, trok de stoute schoenen aan en ging in het wooncomplex "naar boven" toe. En de resultaten van dat frisse uitje in een prachtige, zonbeschenen witte wereld waren bij dit fel schijnende, relatief laag in de hemel staande winterse zonnetje natuurlijk spectaculair. Het dak trouwens ook. Ik heb nog nooit zoveel sneeuw zien liggen hier. Dit is wat ik aantrof boven op het dak. Tjeemigdepeemig, de 25 centimeter hoge rand om het dak heen is nauwelijks te zien...
Het was al met al toch een hele klus om die panelen schoon te krijgen. Maar je bent zonnestroom verslaafd of niet, u hoeft er niet aan toe te geven. Het vlees bij Polder PV is echter zwak, zoals de volgende plaatjes laten zien...
Sneeuw poetscursusje in notendop
Klik op rood omrande plaatjes voor uitvergroting:
In ieder geval heeft de webmaster van Polder PV zijn "trip" weer gehad. En kan, als het niet meer gaat sneeuwen, er weer lekker zonlicht worden geoogst. Zelfs in hartje winter. Sjoemelen mag, zeker als je het veilig doet... Voor het effect op het vermogen van de OK4 omvormers, zie het volgende artikeltje met grafiek! Reacties
Reactie Polder PV ("zonnigtype" op GoT): "Wie een kilowattuurtje eigen opwek niet eert, is een duurzame energievoorziening niet weert... "
20 december 2010: BDEW: Duitsland al 17% hernieuwbare elektriciteit. In een persbericht van 16 december publiceerde de Bundesverband der Energie- und Wasserwirtschaft, BDEW, die in Duitsland nauwgezet de productie van energie - dat uit hernieuwbare bronnen incluis - volgt het volgende heuglijke nieuws. Wat in de wandelgangen al een tijdje "rondzong". In hun voorlopige (nog niet definitieve) analyses blijkt Duitsland dit jaar al op een voor een zwaar geïndustrialiseerde natie spectaculair aandeel gekomen te zijn van 17% stroomproductie uit hernieuwbare bronnen. Dit was in 2009 nog "slechts" 16,4% (zie gereviseerde data BMU van september 2010), een stijging in een jaar tijd van 3,7% midden in een ernstige economische crisis. In totaal zal er dit jaar 102,3 miljard kilowattuur zijn geproduceerd volgens het cijfermateriaal van BDEW (niet duidelijk wordt daarbij of de rest van december daar al in zit, of is geëxtrapoleerd op basis van prognoses en historische evolutie cijfers). Goed daarbij in ogenschouw nemen s.v.p. dat de hoeveelheid onder het Erneuerbare Energien Gesetz gefinancierde hernieuwbare stroom een "deelverzameling" is van dat geheel, al is het wel het grootste deel (niet alle als "hernieuwbaar" gekwalificeerde elektriciteit wordt onder het EEG gefinancierd). Zonnestroom genereert volgens BDEW een respectabele hoeveelheid (als je het kleinschalige, in ultimo decentrale karakter ervan in ogenschouw neemt) 12 Terawattuur in 2010, en dat ligt al weer boven de prognose van 11 GWh door Photon in augustus 2010. Photon wordt regelmatig door branche vertegenwoordigers "beschuldigd" veel te optimistisch te zijn bij hun inschattingen van groeicijfers voor hun eigen branche. Ik denk dan meteen aan het spreekwoord wat eindigt op "... de waarheid achterhaalt haar wel" ... De stijging van 6,6 (2009) naar 12 TWh (2010) is de grootste procentuele van de vijf genoemde opties: 82% toename in een jaar tijd. Wat natuurlijk alles met de fysieke bijplaatsing van een wereld record volume van 3.802 MWp in 2009 heeft te maken: al die installaties voeden in 2010 een vol kalenderjaar in. Ter vergelijking: de productie van biomassa steeg "slechts" met 12% t.o.v. vorig jaar. U kunt zich waarschijnlijk voorstellen wat de voorspelde bijplaatsing van minstens 8,3 GWp aan capaciteit in 2010 aan zonnestroom productie stijging zal gaan brengen in het volle kalenderjaar 2011... Overigens is de stijging van het aandeel van zonnestroom in het totale bruto verbruik van elektriciteit volgens het beschouwende Photovoltaik.eu artikel ook het grootst geweest, en wel met 0,9% van 1,1 naar 2,0%. Windstroom liep met een half procent terug naar 6,2% (zwak windjaar), biomassa steeg met 0,3% naar 4,7%, waterkracht daalde met 0,1% naar 3,2%, en afval verwerkende installaties bleven steken op een totaal aandeel van slechts 0,8% (zie laatste grafiek). Bij het persbericht zat een tabel met data van de afgelopen jaren en de voorlopige resultaten voor 2010. Polder PV zette die fascinerende data uiteraard direct voor u uit in enkele grafieken, want een plaatje zegt meer dan duizend woorden (en Nederlanders zijn door de bank genomen niet zo sterk in het verwerken van grote hoeveelheden cijfers). De data zijn afgerond op een cijfer achter de komma in Terawattuur per optie, en ook de optellingen zijn afgerond (kan soms net een cijfer achter de komma schelen; de jaarrapporten van BDEW vermelden veel gedetailleerder opgaves in GWh):
Het BDEW stelt trouwens wel ook "de kosten" van zonnestroom ter discussie, zonder trouwens over de vele voordelen daarvan te reppen, wat weer fel beargumenteerd door de Solar-energie Förderverein in Aachen wordt bestreden. BDEW meldt verder nogal eenzijdig dat in 2010 het aandeel voor fotovoltaïsche elektriciteit in de EEG Umlage de stroom verbruikers (alle zonnestroom exploitanten incluis) minstens 3,3 miljard Euro zou gaan kosten. Dit aandeel gaat door de gigantische bijbouw in Duitsland meer dan verdubbelen tot 6,8 miljard Euro volgens BDEW. Dat houdt in dat meer dan de helft van de door (bijna) alle stroom afnemers te betalen EEG Umlage in 2010 "veroorzaakt" zal worden door de bijdragen voor de uitbouw van PV-capaciteit en daardoor gegenereerde productie. BDEW roept op, gezien het - volgens hun - nog "geringe" aandeel van zonnestroom, om een betere marktintegratie van het Duitse succesnummer EEG, en om het in de hand houden van "de kosten". Flauw is het wel, want vorig jaar was het aandeel van zonnestroom in de totale consumptie nog 1,4%, de stijging is dus wel in een jaar tijd 43% geweest qua output. Dat is zonder meer spectaculair te noemen. En, zie de hieronder gelinkte analyses van Photovoltaik.eu en SFV: dat is nog lang niet het hele verhaal. Photovoltaik.eu klaagt over het niet vermelden van de prijs omlaag drijvende effecten door invoeding van zonnestroom op de Leipziger Strombörse. Ze halen een studie van het Deutsche Institut für Wirtschaftsforschung (DIW) aan, wat onderzoek heeft gedaan naar de langetermijn effecten van de groei van hernieuwbare energie tot en met 2030. Een van de conclusies is dat met progressief beleid het bruto binnenlandse product dan 3% hoger zou kunnen liggen dan zonder deze groei. De consumptie zou met 3,5% stijgen t.o.v. het "nul niveau", de particuliere investeringen zelfs tot een niveau van 6,7%. DIW pleit voor een "eerlijke" discussie, waarbij zowel de kostendrijvende (EEG Umlage) als de positieve economische effecten allemaal worden meegenomen en met en naast elkaar worden gepresenteerd. BDEW heeft dat met hun persbericht duidelijk nagelaten, wat kwalijk is, en manipulatief oogt. EEG aandeel http://tinyurl.com/35679zn (16
december 2010; verkorte link naar het persbericht van BDEW, met tabel) http://www.photovoltaik.eu/nachrichten/details/beitrag/wissenschaftler-fordern-schnelle-eeg-reform_100004211/ (15
december 2010; appel van wetenschappers aan de Duitse regering om
[wederom] fors in te grijpen
in de zonnestroom invoedingstarieven en niet te wachten tot de reeds
geplande "EEG Novelle 2012", om de kosten en "maatschappelijke
acceptatie" van de groei van hernieuwbare energie niet op het
spel te zetten. Let
in dit stuk op de zeer magere uitbouw cijfers die door de branche
worden "verwacht" voor de komende jaren, slecht 6 GWp voor
2011, en 3-5 GWp/jaar erna. Gezien de kostenreducties bij PV-systemen
mogelijk
alweer chronisch en op absurde wijze, de plank ver mis slaand onderschat?) 20 december 2010: Triodos pakt weer vet uit bij financiering 2 MWp Vlaamse PV-centrale... Ik heb al meermalen aangegeven aandeelhouder te zijn in het Renewables Europe Fund van de duurzaamste bank ter wereld, ons bloedeigen Triodos met hoofdkantoor in Zeist. Wat al duurzaam beleid voerde toen het gros van het huidige Nederlandse parlement nog in de poepluiers zat (die massaal in de vuilnisbak werden gegooid na eenmalig gebruik). Na al enkele andere interessante zonnestroom projecten te hebben ge(co)financierd (o.a. Veurne 2,7 MWp project in het westen van Vlaanderen), en diverse projecten in Spanje, werd het blijkbaar weer tijd voor nog een smaakvol project. Ditmaal op een enorm logistiek complex in Puurs. Dat is een dorp westelijk van Willebroek onder Antwerpen, waar "duurzame concurrent" ASN Bank samen met atoomboer Delta een gigantisch 2,7 MWp PV-project heeft gerealiseerd... Er worden niet heel erg veel details prijsgegeven in het smaakvol opgemaakte 113e nummer van Triodos Nieuws, wat inmiddels "De Kleur van Geld" is gaan heten. Zo wordt er gerefereerd naar het feit dat dit project zou zijn ontwikkeld en in eigendom zou zijn van de mij onbekende firma Orka. Wat wel een aanknopingspunt is dat het om een logistiek centrum met een dak oppervlakte van 40.000 vierkante meter zou gaan. Goed mogelijk dat dit het nieuwe, langs de N16 (tussen de Brabantstraat en Kreweg, iets oostelijk van Puurs gelegen Puurs Logistics Centre van de Australische gigant in vastgoed, Goodman, zou kunnen zijn (nog niet te zien op Google Maps). Goodman heeft een "asset" portfolio aan logistieke en andere bedrijfs-infrastructuur met een waarde van zo'n 11,4 miljard Euro onder beheer. Verder wordt er over "10.000" zonnepanelen, maar niet over de totale capaciteit van het gefinancierde project gerept. Als je van een voor dit soort projecten niet onvoorstelbaar type als een 200 Wp exemplaar zou uitgaan, zou dat dus minstens 2 MWp groot kunnen zijn. Dat is inderdaad een fors project, maar niet byzonder voor Vlaanderen. Ik heb in de gepubliceerde VREG statistieken inmiddels al 7 projecten van 2 MWp of groter als "eenheid" opgenomen gezien, er zijn meerdere projecten die zijn opgesplitst in delen die boven die 2 MWp uit komen, en op bijvoorbeeld de bedrijven projecten pagina van het beroemde in het Nederlandse Deventer hoofdkantoor hebbende professionele installatie bedrijf Solar Access vinden we alleen al 4 giganten van 1,9 MWp of groter in Vlaanderen (grote bedrijfshallen vol met zonnepanelen). Over het type panelen is niets bekend, wel dat er van "een speciale methode" gebruik gemaakt zou zijn "die het mogelijk maakt een zeer sterke constructie te plaatsen zonder het dak te beschadigen". Daar zijn er echter tegenwoordig talloze soorten van, van verschillende systeem leveranciers, dus zo byzonder lijkt dat niet (er worden verder geen details verstrekt). Ook wordt verwezen naar een "belangrijk" deel van on-site gebruik door de niet met name genoemde huurder als voordeel zodat er zo min mogelijk transportverliezen optreden. Dit is echter bij dit soort projecten ook meestal gebruikelijk (gedenk bijvoorbeeld het gigantische Katoen Natie project, waarvan het Loghidden City complex op de westoever van de Schelde ver over de 20 MWp groot is, verdeeld over talloze zeer dicht bij elkaar staande logistieke hallen, waaronder stroom vretende koel loodsen). Ook wordt gesuggereerd dat door "on-site verbruik" er bespaard zou worden op de stroomprijs. Dat suggereert een soort van constructie zoals het bekende Vlaamse Enfinity voert (dak-lease, en "aanbieden" van de aldus geproduceerde groene stroom voor een prijs die onder die van de reguliere "marktprijs" ligt aan de eigenaar van het dak). Vreemde claims Wel weer vreemd is de opgegeven vermeden CO2 uitstoot. Die zou volgens het bericht slechts 535 ton per jaar zijn. Met het door mij gecorrigeerde "2 GWh/jaar" zou dat betekenen dat er uitgegaan zou worden van een rekeneenheid van slechts 278 gram vermeden CO2 uitstoot per kWh (ik neem aan voor Vlaanderen). Ik weet dat België een hoog aandeel kernsplijting in de mix heeft zitten, maar zoveel dat de CO2/kWh rekenfactor zo'n beetje de helft van het Nederlandse zou opleveren*? Agentschap NL rekent tegenwoordig voor elektriciteit "afgeleverd op het adres van de eindverbruiker" met een cijfer van 608 gram CO2 eq. per kWh. Dat is een factor 2,2 hoger dan het hierboven "terug gerekende" getal voor Vlaanderen! Afijn. Dat mag de "pret" verder niet drukken. De webmaster van Polder PV is nu dus ook een heeeeeeel klein stukje "mede eigenaar" van die financiering van een ruim 2 MWp groot zonnestroom dak in het Vlaamse Puurs door de Nederlandse Triodos Bank. Dat voelt wel lekker, zo, in het momenteel zonnestroom arme, sneeuwrijke Zuid-Holland... * Waarbij aangetekend moet worden dat de CO2 getallen voor kernenergie mogelijk liegen gezien de absurd ingewikkelde productie cyclus, en niet te vergeten de nog nauwelijks gerealiseerde afbraak ketens die volledig aan dat proces moeten worden toegerekend, de vele duizenden jaren "opslag" en "veiligheidsmaatregelen" die nodig zijn daar bij gerekend. "CO2 neutraal", zoals al te vaak gelogen wordt door de atoomfetisjisten is kernsplijting nooit. Zoals trouwens geen enkele opwekkingstechnologie "CO2 neutraal" is, als je naar de volledige technologische productie keten, alle maatschappelijke effecten, en niet te vergeten de volledige afbraak fase van het betreffende technologie platform zou gaan bekijken. Stink niet in dat soort belachelijke claims, "CO2 neutraal". Van niemand niet. Het is slechts een gelegenheidsargument, wat ook nog hartstikke vals is. http://www.triodos.nl/downloads/over-triodos-bank/kleur-geld/de-kleur-van-geld-113 (p. 4 van de nieuwsbrief) 19 december 2010: De chaos kan nog groter: Consumentenbond vliegt alweer uit de bocht met PeeVee. Ik ga hier niet in op het gedrocht wat er nu weer uit de koker van de Consumentenbond is gekomen, want dat hebben drie actieve zonnestroom minnaars inmiddels al gedaan. Zie daarvoor de links. OK, eentje dan: Consumentenbond heeft het over "... de opbrengst wordt berekend in wattpiekvermogen". Dit is een elementair voorbeeld van complete verkrachting van begrippen, eenheden, en terminologie in een oliedom zinnetje. De 550.000 leden tellende Consumentenbond (volgens eigen zeggen de grootste consumentenorganisatie ter wereld...) begrijpt blijkbaar niets van het fundamentele zonnestroom begrip "Wattpiek". Zie mijn laatste "verhandeling" over deze materie, van 2 december 2010, waaruit bleek dat zelfs een zeer bekende officiële Staatsinstantie, en een bekend geworden Stichting die vet wil gaan uitpakken met 10 MWp aan goedkoop in de markt te gooien PV-installaties niet blijken te snappen waar dat begrip nu eigenlijk voor staat... Wel wil ik ook benadrukken dat uit de terecht "stomende" reacties (reactant Mokveld zegde zelfs zijn lidmaatschap van de Consumentenbond boos op) blijkt, dat het begrip over alle (andere) finesses van zonnestroom in Nederland ook nog steeds niet breed bekend zijn. Dat verbaast Polder PV helemaal niets, want het is zo'n ongelofelijke chaos en onnavolgbare bende geworden op onze "markt", dat het ook voorstelbaar is geworden dat zelfs de meest gepokt en gemazelde zonnestroom liefhebbers het niet allemaal meer kunnen volgen. Zo bleek uit de reactie van, laat ik dat zeer duidelijk stellen, zeer hoog geachte collega (en eerste Polder PV Newbee) Jeroen Haringman, dat blijkbaar nog steeds niet (algemeen) bekend lijkt te zijn dat mensen die SDE subsidie ontvangen (althans; diegenen met een aansluiting van maximaal 3x 80 Ampère, en dat is een hele grote groep, in ieder geval vrijwel alle particulieren) naast het ontvangen van (jaarlijks onvoorspelbare) SDE subsidie van de Staat óók gewoon salderen. Waarom? Omdat de bruto productiemeter bij die mensen vóór de standaard netmeter (of een meter die stiekem is vervangen door de netbeheerder omdat die dat nodig vond) is aangesloten (dus aan de verbruikers-zijde, de eigenaar van de zonnepanelen: zie voorbeeld aansluitschema BPM volgens voorwaarden van Enexis). En dus alle opwek ook weer direct vóór die netmeter afgenomen kan worden, afhankelijk van de actuele verbruikskarakteristieken van het huishouden "achter die aansluiting". En dat is fundamenteel verschillend van de situatie in Duitsland waar bij alle driekwart miljoen EEG klanten met (vaak dakvullende) zonnestroom installaties alle invoeding voor vaste tarieven voor 20+ jaar direct het net op gaat met een aparte meter (de "Einspeise Meter", in eigendom te verkrijgen). Alleen in de speciale gevallen met een verkozen "eigenverbruik regeling" (vooralsnog een absolute minderheid in Duitsland, grootte onbekend, regeling geldig voor nieuwe installaties vanaf 1 januari 2009), wordt via een ingewikkelde extra bemeterde constructie de eigen opwek wanneer dat is te consumeren in eigen huis verbruikt (wederom: met een gegarandeerde bijdrage van de lokale netbeheerder plus natuurlijk de actueel geldende vermeden inkoopkosten van het betreffende huishouden, tegen het voor hen geldende tarief). Het gros van de Duitse huishoudens en bedrijven voedt alles in op het net, en "saldeert dus niet". Fundamenteel verschillend van Nederland, ik probeer dit al vele jaren duidelijk te maken, maar blijkbaar is het "Duitse concept" (wat in essentie veel eenvoudiger en effectiever is dan het Nederlandse) gewoon niet te vatten voor de meesten onder ons.
Laat verder onverlet dat de reacties er zijn mogen, en nodig, waarvoor natuurlijk mede namens de PV-community hartelijk dank aan de bloggers. Reacties trouwens, die deels volgen op eerdere kritiek van twee van de bloggers op een vorig zeer zwak zonnestroom artikel van de Consumentenbond (mei 2010). Lees ook de commentaren van de lezers van die kritische beschouwingen (alle drie gepost op 18 december 2010): http://duurzaamroermond.nl/blog/?p=1084 (kritiek
van Floris Mokveld uit Roermond) Toegevoegd
21 december 2010 http://www.zonnepanelen.nl/blog/2010/12/19/onjuiste-informatie-consumentbond-over-zonnepanelen/ Waarschuwing: daarin helaas ook weer beweringen die met vraagtekens dienen te worden beschouwd. De "onjuiste informatie" van Consumentenbond wordt in deze reactie gepareerd met deels weer "onjuiste dan wel onvolledige informatie": (1) Er wordt namelijk "standaard" gerekend met een specifieke opbrengst van 917 kWh/kWp.jaar (165 kWh uit 180 Wp module). Dit kan echter natuurlijk geen "vast gegeven" zijn, omdat zelfs bij "standaard optimale plaatsing" er nog steeds lokale effecten kunnen en zullen meespelen zoals beschaduwing, systeem mismatches e.d. En, veel belangrijker natuurlijk: De te verwachten productie is lokatie specifiek omdat er een zeer sterke west >> oost lichtinstralings-gradiënt is in Nederland (zie KNMI plaatje). NB: de antieke 108 Wp modules van Polder PV wekken in de kuststrook (Leiden) gemiddeld per jaar ongeveer 940 kWh/kWp op, in Zeeland kan 1.000 kWh/kWp.jaar worden gehaald. (2) (voetnoot) volgens MDZ: "Indien u een digitale meter heeft dan zal deze niet achteruit draaien. Deze meters hebben een apart telwerk voor teruglevering. Bij de meteropname worden verbruikte en terug geleverde energie met elkaar verrekend. Het addertje onder het gras zoals de Consumentenbond suggereert is er dus niet. Het wordt gewoon verrekend en is zichtbaar op de energienota." Dat hoeft helemaal niet waar te zijn. Er zijn namelijk ook digitale meters die geen "teruglevertelwerk" hebben, en die ook niet, zoals een niet in terugloop geblokkeerde Ferrarismeter kunnen "teruglopen". Met dat soort meters wordt je alsnog belazerd, want je krijgt niets voor je tijdelijke zonnestroom overschotten die volautomatisch het laagspanningsnet blijven op vloeien. Ik ken in ieder geval een slachtoffer met zo'n meter. Ook is er geen enkele garantie dat, in het geval van "een digitale meter" die wel een "teruglevertelwerk" (of twee) heeft, die noodzakelijke administratieve "saldering" in alle gevallen voor de volle honderd procent "zoals bedoeld" (100 procent van de volledige waarde van de "inkoop") zal worden gesaldeerd. Er is in het verleden ongelofelijk veel mee fout gegaan, en nog steeds zijn er leveranciers die water zien branden als je het over zo'n verrekening van "te salderen" zonnestroom hebt. Ook als je een zogenaamde "slimme" meter van leverancier Oxxio hebt, ben je de lul: met dat ding kan niet worden "gesaldeerd". Het is dus feitelijk een oliedomme meter... (3) Ten leste wordt er in die reactie van MDZ de bij elkaar gelogen grafiek van het PBL op basis van onvolledige CBS data gegeven, die een historische zogenaamde prijsevolutie van de "stroomprijs" weer zou geven (die volgens MDZ zou moeten worden gebruikt om het belang van zonnepanelen te benadrukken, en met de "trend" in die grafiek gerekend zou dienen te worden). Een grafiek die dat echter beslist niet doet omdat wel alle vastrechten daarin zijn opgenomen (die geen enkele invloed op een goede terugverdientijd berekening kunnen en mogen hebben!!!), terwijl de vaste "negatieve" post "teruggave energiebelasting" juist weer niet in die grafiek is opgenomen. Zodat de leugen van die grafiek nog fors veel groter wordt vanwege de enorme verhoging van die teruggavepost als direct gevolg van de invoering van het absurde capaciteitstarief (lees: vastrecht) per 1 januari 2009. Zie mijn eerdere commentaar op die leugen grafiek, niet van toepassing te verklaren op de enige factor die er toe doet: de variabele prijscomponenten, tot en met 2008 met variabele transportkosten, vanaf 1 januari 2009 alleen nog maar: kale leveringskosten excl. BTW plus energiebelasting per kWh excl. BTW, en over het subtotaal 19% BTW. That's it. De gesuggereerde "11% prijsverhoging in 10 jaar tijd" deel ik derhalve absoluut niet. In 2002 was de variabele component voor een continu tarief contract bij NUON 16,71 Eurocent/kWh all-in, incl. BTW (levering 4,94 ct. incl. BTW, variabele transportkosten 4,62 ct. incl. BTW, energiebelasting 7,15 ct. incl. BTW). In 2011 gaat de in 2009-II geldende 21,77 Eurocent/kWh alweer door NUON verlaagd worden. Als de door NUON toegezegde 1% verlaging alleen de levering betreft, maar de energiebelasting evenredig verhoogd zou worden, zou die prijs op hetzelfde niveau kunnen blijven. Dan zou de stijging 2002-2011 slechts ruim 5 Eurocent/kWh zijn geweest in 10 jaar tijd, 30,3% van de prijs in 2002. De enige voor tvt relevante gemiddelde variabele kWh prijs verhoging zou dan slechts gemiddeld 3,0% per jaar zijn geweest in die periode. En absoluut niet die "11%/jaar" (leugen grafiek PBL inclusief vastrechten maar zonder teruggave energiebelasting). Waar MDZ blijkbaar mee "calculeert" voor een dus inherent foutief bepaalde TVT berekening. Met een totaal niet van toepassing zijnde 25 eurocent/kWh als uitgangspunt, wat een gelogen "kWh tarief" is omdat daar de vastrechten en niet de teruggavepost in zitten verstopt. Bovendien komt MDZ alwéér met de volslagen nonsens van een "voordeel" van juist die teruggavepost energiebelasting, die geen enkele invloed heeft op welke decente terugverdientijd berekening dan ook, en dat zal niet veranderen! Een post van een vast bedrag die iedereen terugkrijgt van het Ministerie van Financiën zal namelijk nooit enig "voordeel" noch "nadeel" bij zonnestroom opwekkende klanten hebben, omdat de verbruiks-situatie noch de opwek-situatie ook maar een jota invloed heeft op het terug te ontvangen bedrag!!! Hierover zijn eerder al zeer stevige woorden gevallen op het GoT forum Duurzame Energie, ik kreeg het zelfs voor elkaar dat een belachelijk antwoord op de SDE site van Agentschap NL van vergelijkbare strekking werd verwijderd, maar blijkbaar hebben die zaken geen enkele invloed gehad, en dat is best wel triest. Zie uitgebreide beschouwing over dat dubieuze thema (foutief genaamd "heffingskorting") op Polder PV het bericht van 3 maart 2010. Zie verder ook mijn in hetzelfde kritische artikel weergegeven werkelijke prijsontwikkeling van die variabele kWh prijs bij Vattenvall/NUON! Tot slot, om in de formulering van de kritiekhebber te blijven: "Kortom : MDZ, hier klopt ook nogal weinig van." 18 december 2010: Foto van de week: inkoppertje voor open doel. OK, we moesten er wel een stukkie voor lopen (een kilometer of 15 rond) en door de minstens 20, soms 30 cm. diepe sneeuw banjeren door de Vlietlanden bij Voorschoten, maar dan heb je ook wat. Langs het voor fietsers tussen Den Haag en Leiden bekende Rijn en Schiekanaal stuitten we op een tafereeltje wat menig zonne-energie aanbidder zal herkennen in barre tijden met een pak sneeuw op het dak:
Het is weer een flink sneeuwrijke winter dit jaar. Maar ook dat zal weer over gaan. Gewoon van genieten van die sneeuw, en uw zonnepaneeltjes die rust gunnen. Gaat allemaal weer goed komen in het (vroege) voorjaar, als we geluk hebben zelfs eerder. Dan moeten uw zonnepaneeltjes en de omvormer(s) weer flink aan de bak... Meer foto's van de prachtige sneeuwwandeling van vandaag zette Polder PV op zijn al van maart 2005 stammende "PV en sneeuw" pagina, toen er ook erg leuke effecten waren te zien van een tijdelijke sneeuwbedekking begin maart van dat jaar. Als u ook nog leuke foto's heeft, kunt u overwegen of u die op die pagina op Polder PV wilt laten plaatsen. Mail uw foto naar de webmaster van Polder PV, en zet er s.v.p. in ieder geval bij hoe groot het betreffende gekiekte systeem is (in kWp nominaal vermogen), de lokatie, en hoeveel panelen er "eigenlijk" op uw smakelijke foto te zien zouden moeten zijn (onder "normale" omstandigheden)... Bij Polder PV was het ook allemaal niets qua opbrengst de afgelopen twee dagen. Wel, tot mijn grote verrassing, bleek de laatst in ons systeem opgenomen set van 2 Kyocera 50 Wp modules gisteren in staat om midden op de dag (ongeveer half twee 's middags) even de aan die in serie gezette set geschakelde OK4 omvormer "on alert" te zetten, en kreeg ik even een signaal door ("zwart vlakje" in de monitor). De rest van de modules bleef dezer dagen met permanente sneeuwbedekking "as dead as a duck", en liet slechts grijze vlakjes in de monitor zien, zie de screendump (Kyocera set is vertegenwoordigd door het zonnepaneel symbooltje helemaal rechts): De onderste balk geeft de "actuele" vermogens weer: alle omvormers, ook die op de 2 Kyocera in serie gekoppelde 50 Wp modules nulkommanul Watt AC. Het getal erboven van de Kyocera set is de geaccumuleerde, door de aan die set gekoppelde OK4 omvormer geregistreerde totale energie opbrengst in kWh [69,946 kWh] sinds deze modules aan het net werden gekoppeld, op 19 april 2010. Aangezien alle andere OK4 omvormers niet zijn aangeschakeld, is die informatie niet beschikbaar op het moment van de screendump. Of het feit dat de Kyocera modules gisteren even een teken van leven lieten zien iets met een licht afwijkende framerand heeft te maken, of wellicht met glas op de modules waar sneeuw makkelijker van afglijdt, is niet bekend. Een alternatieve verklaring zou kunnen zijn dat de zogenaamde "backfoil" van deze modules iets licht doorlaat, i.t.t. alle overige [Shell Solar] modules. Zie deze foto van de Kyocera modules in volle zon. Misschien dat er dan net genoeg licht van achteren (reflecterende sneeuw op het platte dak!) door de folie heen komt, en reflecteert tegen de binnenzijde van de glasplaat aan de voorzijde om de cellen te activeren??? 18 december 2010: Hilarische overzicht site "feed-in" regimes met bittere waarheid. Van een medewerker van een bekend Nederlands PV-bedrijf wat de bulk van de omzet in het nabije buitenland verdient (sorry: het is niet anders) kreeg ik een link naar een geweldige website. Genaamd Solarfeedintariff.net. Op die site, die qua "geur" wel eens van een Amerikaanse solar addict afkomstig zou kunnen zijn (de webmaster hult zich in nevelen, maar claimt in ieder van zichzelf dat deze uit de PV-sector komt), bevat een uitgebreid overzicht van de financiële invoedings-condities voor zonnestroom in tientallen landen all over the world. Daarbij moet wel gemeld worden dat ik al de nodige fouten heb ontdekt voor landen waar ik het zonnestroom invoedingsregime enigszins redelijk van ken ("België" bijvoorbeeld, slaat zo te zien op de schaarse informatie daar slechts op het Waalse deel, en is absoluut niet representatief voor de - dominante - Vlaamse deelmarkt), en loopt de geschetste tarief situatie waarschijnlijk, of met zekerheid, soms achter bij de in veel landen in rap tempo bijgestelde (lagere) tarieven. Maar een geslaagde en overzichtelijke poging is het beslist. Het leukste van die website is het kostelijke, onverbloemde commentaar van de webmaster, die op de betreffende "feed-in" pagina gepaard gaat met vaak een hilarisch plaatje met een of andere "toepasselijke" scene uit de wereldberoemde Star Trek serie, of een andere afbeelding die van toepassing werd bevonden op de besproken land "situatie". NEEderland Ik wil u in ieder geval hierbij niet het sappige commentaar onthouden voor ons arme NEEderland, wat naast dat tabelletje met zogenaamde 2010 tarieven staat. Vertaling en verantwoordelijkheid daarvan: webmaster van Polder PV.
Ik moet wel een beetje lachen (huilen?) om met name het "beeld" wat veel buitenlanders nog steeds van ons land hebben gezien het stukje. Op milieugebied zijn wij immers met gezwinde spoed richting de onderste regionen van Europa aan het koersen, we gaan de verpletterende gevolgen van jarenlange leugens rond onze werkelijke (schokkende) emissiecijfers tegemoet zien, "liberaal" is ons land uitsluitend als het de zeer bekrompen belangen van de Nederlandse Staat en het nauw met hen verknoopte bedrijfsleven aangaat, en "humanitair" kan ons land op veel fronten al lang niet meer worden genoemd met haat zaaiende politici en het voortdurende internationale roofkapitalisme wat nog steeds tot de "business-case van VOC mentaliteit hoog in het vaandel houdende BV Nederland" hoort als het zo uitkomt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat veel buitenlanders het jarenlange "beeld" wat zij van onze samenleving hebben met zeer veel tegenzin, en op dramatische wijze (downwards) moeten bijstellen. Voor de pagina Duitsland, waar trouwens de vrijeveld installatie tarieven voor "conversievlakken" en "andere terreinen" zijn verwisseld (zie mijn overzicht), en de "eigenverbrauch" tarieven ook niet lijken te kloppen met mijn getallen, wordt over dat superieure regime gesteld: "As the prices of modules dropped, the planned scale-down of the feed in tariff was not enough to avoid investors earning insane returns, so they decided to cut it further", maar "... after reviewing the calculations, the German market is still an attractive one". En dat zal zeker voor 2011 ook het geval blijven, tenzij de politieke kaste in Duitsland verder gaat met het faciliteren van hun eigen Energie Molochs, en de Solar Revolution de ruggengraat zal gaan breken door met harde "caps" hun eigen markt om zeep te gaan helpen. Voor de sinds april 2010 "van bil gaande" PV markt in de U.K. is Solarfeedintariff.net vreemd genoeg niet zo optimistisch op hun pagina (terwijl daar gezien de enorm toenemende bijbouw niet echt aanleiding voor lijkt te zijn): "The feed in tariffs applied in the UK are sorely inadequate to encourage large amounts of investment dollars to flow into the UK solar market" en "The UK's efforts are honorable, but half-hearted, it is like watching a depressed and tranquilized basset hound chase its own tail". Misschien nemen ze bij Solarfeedintariff.net zichzelf ook wel niet zo serieus met dat soort opmerkingen, want achter de tarieven op die pagina (tussen de 0,26 [nieuwbouw] en 0,37 [oude huizen max. 4 kWp] pond sterling per kWh, 20 jaar lang) staan wel plaatjes met zakken vol geld afgebeeld (misschien vinden ze dat investeerders voor grote projecten ook een zak met geld moeten krijgen?)... Al met al verder een geslaagd initiatief, dat Solarfeedintariff.net, en met zeer te waarderen humoristische insteek (dat ontbreekt er veel te vaak aan in de sector). Al zal er constant aan de inhoud gewerkt moeten worden. Want tariefstructuren voor het invoeden van zonnestroom op het net veranderen zeer sterk als politieke reactie op de dramatisch snel voortschrijdende kostenreducties door de hele PV-keten. En ze zijn vaak zeer complex en onoverzichtelijk, zoals al uit de geconstateerde fouten op die site blijkt. Als je dan ook zo'n beetje alle feed-in systemen ter wereld bij wilt houden, zoals de pretentie lijkt, is het niet verwonderlijk dat daar wel eens fouten mee worden gemaakt. De site is uiteraard inmiddels ook op mijn linkpagina opgenomen. http://www.solarfeedintariff.net 17 december 2010: Gedonder in de glazen. Wat er natuurlijk al aan zat te komen: (sommige) installateurs in de zonnestroom markt beginnen te morren over de voorwaarden voor en de context van de nog steeds lopende Wijwillenzon.nl actie (over de tweede geplande "gezamenlijke inkoop" actie, die van Natuur & Milieu/ASN Bank, heb ik nog niemand gehoord). Verder lezen op de speciale pagina op Polder PV. 17 december 2010: Mes wordt nog eens door parlement omgedraaid in rug PV-sector plus lichtpuntje (?) in TK. Na het rampzalige energie "overleg" (lees: uitwisseling van absurde verlanglijstjes, het achter elkaar afserveren van de meeste "verlangens", en het op staande voet impliciet vernietigen van enige vorm van staats-ondersteunde zonnestroom door Verhagen) van 6 december jl. zijn er moties ingediend en op 14 december in de Tweede Kamer in stemming gebracht. Motie salderingsgrens
verhoging afgevoerd Groen gas
& elektra ook salderen Onverwachte tegenstand Verhagen: motie PV geluidsschermen aangenomen. Verhagen was er fel op tegen en ontraadde "vanwege de consequenties" de motie, met het schandalige KUL argument dat automobilisten beslist last zouden krijgen van "schitteringen". N.B.: bij schuin richting hemel georiënteerde zonnepanelen met ontspiegeld glas en oppervlakte behandelde zonnecellen waarvan het de bedoeling is dat zoveel mogelijk zonlicht de cel in gaat i.p.v. dat het wordt "gereflecteerd". Er staan nog steeds minstens twee geluidsschermen met zonnepanelen langs Nederlandse snelwegen, eentje langs de A27 bij De Bilt. Geen hond die je er over hoort en Verhagen zweeg er natuurlijk over als het graf. Hij had gewoon een gelegenheidssmoes nodig om niet voor hem en zijn opdrachtgevers gevreesde "grote" projecten te hoeven gedogen. Want die zouden de progressieve ontwikkeling van een eigen PV-markt alleen maar kunnen versnellen, en dat is beslist niet in het belang van EL&I en hun fossiele opdrachtgevers. Zonnestroom moet klein gehouden worden in hun afschuwelijk bekrompen, monopolisten faciliterende wereldbeeld. Verhagen kreeg lik op stuk tijdens de stemming: de door nota bene zijn CDA collega Gerda Verburg (die misschien bij Boer Boon in Zeewolde "het licht" heeft gezien...) en nota bene VVD-er Leegte (...) ingediende motie voor hun vrinden bij Rijkswaterstaat werd aangenomen. Over dat "succes" moet uiteraard ook wel weer de nodige voorzichtigheid betracht (Energeia juichte wat mij betreft in hun berichtje daarover op 15 december te vroeg). In de motie werd nl. gesproken over "techniekneutrale" energiebronnen, en zonnestroom is natuurlijk maar een van vele - doch voor deze toepassing beslist voor de hand liggende - technieken. De motie suggereert ook verder helemaal geen enkele (financiële) "bijdrage" van de Staat, maar slechts "het in overleg treden met lokale en andere overheden en bedrijfsleven" om zo'n toepassing mogelijk te gaan maken. Echter uitdrukkelijk zonder enige vorm van "dwang". Eigenlijk dus een nogal boterzachte motie zonder al te veel politiek afbreuk risico (typische CDA motie: "we kunnen d'r alle kanten mee op en niemand kan ons er op afrekenen"). Dus misschien blijft dit wel een open deur en gaat er geen enkele harde toezegging van uit, "we zien wel waar het schip strandt". Want Verhagen zal beslist niet 500 miljoen Euro voor "de toepassing" voor de trouwens nog te bouwen geluidswallen gaan schokken. Dat laat hij volgaarne aan zijn asfalt minnende collega Schultz van Haegen van Verkeer en Waterstaat over. Waarvan zeker afgevraagd mag gaan worden of de gevraagde half miljard (extra) investering voor "die toepassingen" voor 173 km. nieuwe geluidsschermen ter visuele afscherming van nog meer CO2 en andere ongerechtigheden uitbrakend verkeer wel op tafel zal gaan komen. Er staat verder ook helemaal niet bij wat de oriëntatie van die nieuwe geluidsschermen zal zijn, dus mogelijk zal al een fors deel van de geplande exemplaren wegens bijvoorbeeld zeer ongunstige oriëntatie (noord-zuid georiënteerd) al bij voorbaat afvallen wegens nauwelijks effectieve inzet van financiële middelen (te weinig op te wekken stroom voor een nu nog te hoge investering). http://www.duurzameenergiethuis.nl/politiek/verhagen-wil-geen-zonnepanelen-langs-snelwegen-5956.html (reageerder Luuk van Dorth met eigen PV bedrijf zegt dat 'ie "het" wel voor een factor 4 tot 5 goedkoper kan doen op die geluidsschermen, met PV...) http://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/verslagen/plenaire_vergadering_14_december_2010.jsp#0 (tijdelijke link naar verslag, definitief verslag zal later ter beschikking komen op Parlando.nl)
16 december 2010: "Vergunningsvrij" MAARRRRRRR..... Tijdens het surfen op de website van Edam i.v.m. het vorige artikel, kwam ik toevallig op een link naar een document wat is te vinden op de website van de instantie die door het leven gaat als "Wonen, Wijken en Integratie" (WWI). Aanvankelijk onder de VROM paraplu, al is VROM inmiddels door de neoliberale stalinisten coalitie gedumpt bij de Harde Infrastructuur Jongens van Verkeer en Waterstaat onder het nieuwe (non-duurzame) construct "Ministerie van Infrastructuur en Milieu" (I&M). Let daarbij goed op de volgorde van de "I", en de "M", die tekenend is voor de "nieuwe wind" die door ons achterlijke land is gaan waaien. Wat wil je ook in een land waar de als obligaat te beschouwen zorg van de Staat voor een leefbare omgeving niet eens in de Grondwet staat, i.t.t. in een land als Duitsland... Afijn, het gaat om het uit 4 pagina's bestaande document "Zonnecollectoren en zonnepanelen. Wanneer vergunningvrij, wanneer een omgevingsvergunning nodig?", inmiddels ook op mijn linkpagina opgenomen, augustus 2010 update (n.a.v. de met veel poeha en spraakwater genererende "bor" regelgeving waar ik op 6 mei en eerder al over rapporteerde). Waarin "aanwijzingen" (lees: beperkingen) voor het plaatsen dan wel toepassen van zonnepanelen en -collectoren staan, met verduidelijkend plaatje (waarin helaas geen modules aan een gevel zichtbaar zijn......). Het is voor een ieder die "iets" met deze prachtige, decentrale duurzame energie opwekkende apparaten van doen heeft helaas verplichte lectuur om eens door te nemen. Of u zich daar vervolgens ook wat van aan zal [moeten] trekken, o.a. nadat een vorige "milieu" minister volslagen bezopen zonnepanelen op façades zo'n beetje aan de willekeur van "welstandscommissies" overliet onder de zoveelste krankzinnig ingewikkelde "omgevingsvergunning" wetgeving, moet u verder zelf weten. "Wet"geving die fors aan volslagen legitieme (zelfs: anno het Jaar des Heeren 2010 hoogst noodzakelijke) vrijheden tornt die in het (Europese) buitenland totaal niet worden beknot zou wel eens niet houdbaar kunnen blijken te zijn als die juridisch getoetst wordt aan (in Nederland vrijwel onhaalbare) duurzaamheids-doelstellingen en discriminatoire beginselen... Ik krijg er jeuk van in mijn vingers, en zou er meteen ergens op een schuin dak een prachtige, hyperefficiënt zonnestroom genererende, niet "in het dakvlak liggende Aufständerung" aan willen wagen, alleen maar om eens de fossiel ingeslapen zooi in dit land op scherp te gaan zetten... Het genoemde document is voor de zoveelste maal een forse inperking van de toch al onder extreem zware druk staande "vrijheden" in ons land, vooral op het gebied van decentrale opwekking. Maar omdat zowel onze ranzige energie giganten met mooie groene praatjes, als onze bloedeigen Staat der NEEderlanden "nogal wat [financiële] last" (lijken te) ondervinden van al dat decentrale opwek gedoe bij burgermensjes, moeten de teugels blijkbaar zo strak mogelijk worden aangetrokken om het vooral een niet te groot succes te laten worden. Vandaar dat dit tenenkrullende document tot stand kwam onder het zogenaamd "duurzaamste" (?????), inmiddels de facto opgeheven "milieuministerie", toen nog onder de hoede van Minister van Wonen, Wijken & Integratie, Tineke Huizinga (CU). Na vervolg vragen van Paulus Jansen van de SP (NB: 10 mei 2010) aan Huizinga en een zoveelste gevallen Bak Ellende kabinet, moest blijkbaar een ruime "reflectie" periode ingelast worden, resulterend in een ruim 4 maanden durend antwoord (ontvangen ... 28 september 2010) van karakteristiek nietszeggend kaliber door de "op de tent passer", Minister Eimert Van Middelkoop (ook CU). Reactie van Paulus na ontvangst van het tenenkrullende antwoord: "Ik heb meestal niet zo’n haast met de antwoorden, omdat ik kwaliteit belangrijker vind dan snelheid. Maar dan moet het antwoord wel kwaliteit hebben. Dat is hier niet het geval. Wat een droevige reactie!"
Paulus heeft gevochten als een leeuw in het parlement, maar de powermongers van CDA en VVD, in de Middeleeuwen levende beleidsambtenaren van archaïsche ministeries, en een excuus truus van de CU, hebben hem netjes afgeserveerd met dit trieste resultaat. Voor een intelligent en gebalanceerd commentaar van Paulus Jansen op dit belachelijke gedoe, zie de reportage voor de Tweede Kamer, gemaakt door de collega's van New-Energy.TV. http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/publicaties-pb51/zonnecollectoren-en-zonnepanelen.html ("VROM brochure" zonnepanelen en zonnecollectoren, versie augustus 2010) http://paulusjansen.sp.nl/weblog/2010/09/29/vergunningplicht-collectoren-een-zootje/ (29
september 2010: parlementariër Paulus Jansen [SP] in actie voor betere
voorwaarden en minder bureaucraten
bemoeienis) 16 december 2010: [Zonne-] Energiemarkt Edam-Volendam 13 januari 2011. Van de zeer actieve Cor Kempers uit Volendam, die heel wat heeft losgemaakt aan lokale tongen, maar vooral al aardig wat zonnepanelen op daken in en rond Volendam tot stand heeft laten brengen, kreeg ik een bericht uit de lokale krant, Nieuw-Volendam (door de incrowd "NIVO" genoemd). In het artikel een aankondiging van een energiemarkt in Edam op 13 januari 2011, waarbij ook uiteraard Kempers met zijn zonneduivels aanwezig zal zijn. Ook enkele eenzame Leienaren uit het westen des lands (waaronder ondergetekende) zullen aldaar figureren als argeloze vraagbaak voor whatever aan lastige vragen het publiek mee zal komen. Disclaimer: ook de polderboy weet (natuurlijk) niet alle antwoorden op uw vragen, maar hij zal zijn best doen. En: we kunnen niet toveren. Wij kunnen niet voor u eventjes een Duits EEG uit de mouw schudden, daar houden ze namelijk niet van in Den Haag... De markt vindt plaats in de gebouwen van HHNK (vergadercentrum Hoogheemraadschap) aan de Schepenmakersdijk 16 in Edam. Tijd: 17h30 tm. 20h45, dus verwacht niet al teveel zonlicht, ook al zijn we dan al over het dieptepunt van de winter heen... Een van de sprekers zal een voorlichter zijn van, nota bene, de van de NUON (=Vattenfall) holding afgesplitste netbeheerder Liander. Deze zal een zogenaamde "e-atlas" presenteren waarin het "energie" (ik neem aan gesplitst: gas en elektra?) verbruik "per postcode 5-gebied" zou moeten worden gevisualiseerd. Zeer interessant, blijkbaar zijn de netbeheerders (soms?) al lang in staat om behoorlijk fijnmazig te "monitoren" via de wijk aansluitpunten. Waar hebben we die veelbesproken, door zonnestroom producenten met zeer argwanende argusogen bekeken "slimme" meter met zijn duivelse potenties dan nog voor nodig? NB: op de website van Liander staat nota bene dat in die e-atlas de "totale en gemiddelde hoeveelheid teruggeleverde energie" te vinden zou zijn (screendump hierboven, van deze webpagina). Ik geloof echter nooit dat Liander van de nog steeds overal dominante volautomatisch salderende Ferrarismeters de [wijkcumulaties van de] "teruggeleverde" hoeveelheid elektriciteit bij kan houden. Of, laat ik het voorzichtiger stellen: ik hoop het niet. Want ze hebben het eerder al eens geprobeerd om bij netinvoeders dubbele vastrechten af te troggelen toen ze nog onder de naam Continuon schuil gingen. Sterker nog: ze hebben het ongezien gewoon gedaan, totdat ze door de NMa werden teruggefloten, o.a. door bemoeienissen van ondergetekende. Mijn gemeente staat er in ieder geval nog niet bij, in "het lijstje"... Ook zullen een spreker van "het Passiefhuis" en een hoogleraar van de TU-Delft (Friso de Zeeuw) acte de présence geven. Uiteraard zal voor zonneminnaars de keus tussen de belangrijkste stands - naast die van diverse bedrijven in energiezaken - die tussen die van de gemeente zijn, waar de eigen subsidieregeling duurzame energie 2011 zal worden gepresenteerd. En die van de drijvende lokale krachten Cor Kempers en Dennis Tol. Waarvan in het Nieuw-Volendam artikel wordt gesteld dat die "in onze gemeente een kleine zonnestroom revolutie [zijn] gestart. Zij hebben een groep mensen om zich heen verzameld die op eigen kracht deze zonnestroom revolutie zijn begonnen". Dat is treffend beschreven, want er zijn al de nodige daken door hun enthousiaste inzet en lokale aanpak van de nodige zonnepanelen voorzien (o.a. middels eigen import van Solsonica modules uit Italië). Een spetterend voorbeeld van hun inspanningen is het fraaie, niet binnen de SDE gerealiseerde (!) 29,04 kWp project bij familie Konijn bij Purmerend, uitgebreid door Polder PV belicht in de sectie "Inspiratie"... Verder zullen er enkele bedrijven zijn die in duurzame energie en energie besparing zitten (totaal 9 stands), zie het krantenbericht. Gesubsidieerde
PV-panelen als warme broodjes Voor 2011 is voor zonnestroom een bedrag van 40.000 Euro beschikbaar (bijna evenveel als vorig jaar), de aanschaf subsidie zal worden gemaximeerd op 2.500 Euro per huishouden (m.a.w.: maximaal 16 huishoudens als de gelukkigen cq. door loterij (?) geselecteerden "voor de max" zullen/kunnen gaan, uiteraard meer als huishoudens een bescheidener installatie aanschaffen), en Wethouder Dorus Luycks stelde in het artikel dat "het super" zal gaan worden. Hoe men tot een "zo eerlijk mogelijke verdeling" dan wel bij "zoveel mogelijk mensen op hun dak zonnepanelen plaatsen" zal gaan komen van het toch erg beperkte budget is nog niet duidelijk. Wel duidelijk zal zijn, dat mogelijk al vroeg op die 13e januari het "potje" direct zal zijn overlopen door een stampede. Zoals te doen gebruikelijk bij deze inmiddels vaak jaarlijks terugkerende gemeentelijke acties. Voorbeeld
participant 2010 Voor een leesbare versie van het artikel, klik op onderstaand plaatje. Met dank aan Cor Kempers!
http://www.edam-volendam.nl/index.php?simaction=content&mediumid=1&pagid=97&stukid=24163 (korte samenvatting energiemarkt Edam op website van de gemeente) 16 december 2010: Nogmaals: N&M/ASN inkoop actie. Op 12 december berichtte ik over de tweede "nationale inkoop actie" van zonnepanelen die op stapel stond, en die blijkbaar compleet onafhankelijk van het veelbesproken "WWZ" project (tijdslimiet vooruitbetaling uitgesteld tot en met eind januari 2011, status "definitieve bestellingen" en/of "MWp zeker gesteld" blijvend onduidelijk) op poten is gezet. Althans: er is nog erg weinig bekend van die tweede actie, behalve een kort en vrij weinig inhoud gevend bericht op de website van (co-) initiatiefnemer Natuur en Milieu (N&M). Die "onafhankelijk" opererende milieuorganisatie heeft per 1 december trouwens een voormalig medewerker van het energiebedrijf Eneco als nieuwe algemeen directeur. Tijdens een klein stukje inhalen van mijn verpletterende leesachterstand van stapels lectuur zat ik de december nieuwsbrief van ASN Bank te lezen (we hebben hier zowel bij Triodos als bij ASN diverse rekeningen en beleggingen lopen). En zowaar, daarin werd kort op de samenwerking met N&M ingegaan. Vanuit de ASN Bank bezien is er dit "aan de hand". ASN Bank wil een vereenvoudiging van de spaarrekeningen structuur, waarschijnlijk ook vanwege kostentechnische aspecten en minder hoge administratieve lasten (zie ook infopagina op hun website). Daarvoor is een grootschalige bundelings"actie" gestart waarbij zeer verschillend "gekleurde" typen spaarrekeningen samengebracht worden onder een gezamenlijke noemer met hetzelfde, soms iets hogere rentepercentage van 2,30% per 1 januari 2011. Die gemeenschappelijke spaarrekening noemer wordt "ASN Ideaalsparen" genoemd, met betere voorwaarden dan in de oude situatie. Om toch nog "binding" met een bepaald type spaarrekening te houden, kunnen klanten gaan kiezen voor een bestemming van door ASN Bank zelf ter beschikking gestelde (niet ten laste van rentepercentages komende) gelden voor "duurzame doelen". Deze projecten, waarvoor ASN Bank per project reeds 75.000 Euro "startkapitaal" (voorschot) ter beschikking heeft gesteld, vallen onder vier duurzame thema's, met twee "voors" en twee "tegens" als uitgangspunt:
Per thema zullen door ASN Bank 2 projecten worden geselecteerd, en de door de klanten geprefereerde projecten krijgen dan ook nog eens een bonus ("rest van de toegezegde ASN bijdrage"). M.a.w.: de klanten kunnen enigszins "sturen" waar het ASN geld geprioriteerd naar toe zal gaan, met als motto: "Dit vinden wij als klant het meest belangrijke project wat extra ondersteund moet worden bij de bank". U raadt het al: een van de twee opgevoerde projecten (het tweede project in die categorie ontbreekt nog een beschrijving van) is "Zonnige buurten in Nederland". In het korte stukje (pagina 22 van de december nieuwsbrief van ASN Bank) valt het volgende op. Er wordt gewag gemaakt van zeer grote belangstelling voor zonnepanelen in Nederland, maar dat desondanks nauwelijk daadwerkelijk tot aanschaf overgegaan wordt vanwege het (vermeende) "gedoe" rond aanvragen cq. laten installeren van het PV-systeem, de hoge kosten, ingewikkelde subsidieregelingen, en kwaliteit van leveranciers. Allemaal al lang bekend natuurlijk. Al moet daar bij gezegd blijven worden dat zo'n 40% van de totale afzet aan eindgebruikers, volgens een synthese van CBS en CertiQ statistieken in 2009 door Polder PV, volledig buiten de SDE om tot stand is gekomen, laten we dat vooral niet vergeten. Al die mensen (??? en bedrijven ???) hebben blijkbaar geen enkel probleem gezien om voor zonnestroom van eigen huis te gaan, en zijn buiten de SDE bureaucratie gebleven. Wat gaat ASN Bank - met N&M - daar dan aan doen, aan die blijkbaar door hen gesignaleerde ondraaglijke toestand? Geclaimd wordt dat er een "doorbraak voor particuliere zonne-energie in Nederland" bewerkstelligd gaat worden. En die "doorbraak" zou gerealiseerd moeten gaan worden door per postcode "de vraag naar zonnepanelen te organiseren". Door de inkoopkracht te bundelen zou de prijs van de panelen omlaag kunnen. Natuur en Milieu zou "de aanvraag" gaan organiseren, waarbij de aanvragers "geen rompslomp" meer zouden hoeven ervaren. Ook wordt, net als bij de concurrerende (eenmalige???) actie van Wijwilenzon.nl van Urgenda, gewag gemaakt van "gespecialiseerde bedrijven" die leveren en installeren, zonder namen te noemen. Een grote tegenvaller van deze actie lijkt alweer de zwakste groep te gaan treffen: er wordt namelijk gesproken van woningeigenaren (die "hun eigen stroom gaan produceren"). Daarbij lijken de meest kwetsbare bewoners van dit land, de huurders, waarvoor de energielasten inmiddels een zwaar juk beginnen te worden, alweer, voor de zoveelste maal buiten spel te worden gezet. En wel bij de opzet van een blijkbaar natie-brede actie van een van de duurzaamste banken op deze aardkloot. Laten we hopen dat het nog "goed zal komen" in de verder nog in het geheel niet duidelijke "voorwaarden" voor deze actie. Meer is er nog niet bekend, ook nog niet over het tweede project binnen het thema duurzame energie, waarvoor spaarders bij ASN Bank zouden kunnen kiezen voor extra ondersteuning vanuit de bank zelf. En verder? Dit soort acties dragen dus hoogstwaarschijnlijk bij tot een verdere versterking van het in Nederland beruchte "Stop And Go" beleid, met onacceptabel knipperlicht effect voor de installatie branche, en een rampzalige, blijvend onzekere business-case. Want het moet dan gaan worden: alle energie in dat grote project stoppen, en als er iets misgaat, ben je de pisang. Laat ik er van uitgaan dat een bank als ASN er alles aan zal gaan doen om dat rampscenario tegen te gaan. Maar met "acties" als deze of die van WWZ, gaan we beslist géén gezonde, continue groei van en stabiele werkgelegenheid voor onze PV-branche krijgen, waarbij mensen zoals in Duitsland en in Vlaanderen volkomen zelfstandig, zonder "druk" vanuit welk type actie dan ook, hun eigen autonome investeringsbeslissingen nemen wanneer dat hen uitkomt (en er dus het hele jaar door continu "werk" is voor de installateurs). Of dat nu hartje zomer of midden in de winter is: geen dwingend "tijdspad" gedicteerd door "derden" om te kunnen gaan bestellen. Je plaatst daar wanneer jij wilt, en niemand anders. Ook m.b.t. alle andere belangrijke zaken, zoals een decente prijs voor alle zonnestroom, inclusief de tijdelijke overschotten in de lange zomerperiode, rücksichtslose kwaliteitsbeheersing van het complete proces, de gecertificeerde bemetering die eigenlijk nodig is en die voor een duurzame bank feitelijk een essentieel element zou moeten zijn om "op af te kunnen rekenen" (zonder belachelijke meerkosten voor het vaak van niets wetende "slachtoffer"), en een duurzaam perspectief voor kwaliteit hoog in het vaandel hebbende installateurs zie ik daar vooralsnog niets van terug. En dat hoort er allemaal bij. Ik hoop dus dat dit alles een kwalitatief hoogstaand vervolg zal gaan krijgen waar ASN echt voor de volle honderd procent achter zal kunnen staan (en hun spaarders natuurlijk helemaal). Vooral voor dat oh zo belangrijke, voor ASN zelfs essentiële "duurzame lange termijn perspectief". Bron: "Thema: duurzame energie. Project: zonnige buurten in Nederland". - Spaarmotief/ASN Bank, december 2010: p. 22. |
|