CBS StatLine data "energy from renewable sources" 1990 - 2010-III (2009 final) illustrated in images*

* Alle basisgegevens © CBS, status november-december 2010;
grafieken © 2010 Peter J. Segaar/www.polderpv.nl

Graphs made from CBS StatLine statistics for "renewable" energy sources (capacity growth, production, avoided primary energy, avoided CO2 emissions) are presented on this web page. Data up till 2009 have been finalized, those for 2010 (partially released up till third quarter) are not yet validated. CO2 emission data are calculated and far from complete. Special attention is given to solar renewables and wind energy.

Op deze pagina een volledige revisie van, en aanvullingen op, grafieken die ik deels eind december 2009 al had gemaakt op basis van de cijfers voor de ontwikkeling van de productie van "duurzame" (of: als "duurzaam" door CBS gedefinieerde cq. door EL&I/EZ "als zodanig beschouwde"...) elektriciteit in Nederland. "Duurzaam" wat trouwens is vervangen door het net zo discutabele begrip "hernieuwbaar" in juli 2010 (separate CBS publicatie). Tevens zullen grafieken getoond worden met het aandeel van diverse opties en/of alle opties bij elkaar, in het totale elektriciteitsverbruik, in de door CBS berekende "vermeden primaire energie", en de vermeende (!), met heel erg veel rekentoeren omgeven en zeer mistige berekening van de "vermeden CO2 uitstoot". Status van deze grafieken op basis van de StatLine data van het CBS in december 2010. NB: voor 2009 zijn de definitieve cijfers voor het gros van de data nu echt bekend (zeer groot vraagteken echter nog de vermeende "vermeden CO2 emissies"!); de kwartaal opgaves voor 2010 zijn echter nog voorlopig!!!

Voor een uitgebreide grafische analyse van duurzame energie in Nederland in een ouder rapport van CBS (ook andere DE opties, vergelijking met andere EU landen, veel tale-telling grafieken), zie de analyse voor 2005.

Voor een (deprimerende) vergelijking met hoe Nederland "het" doet t.o.v. andere EU landen, zie het overzicht voor Europa (EU27; status 2009).

In een eerder stadium werden voorlopige resultaten van het CBS voor 2009 (publ. datum: 24 februari 2010) tegen het licht gehouden door o.a. Paul Cohn: bijdrage op de Externen pagina. Wind Service Holland heeft ook veel aandacht besteed aan de CBS statistieken, maar de geweldig goed ingelichte site van Jaap Langenbach is helaas begin 2010 gestopt. Een zeer groot verlies voor Nederland, en symbolisch voor de deplorabele staat van de "duurzame" energievoorziening in Nederland.

Alle cijfers waarop de hier getoonde grafieken zijn gebaseerd komen van diverse Statline statistiek pagina's van het CBS, en zijn in de vorm van o.a. Excel data te downloaden. Polder PV maakte van drie van de belangrijkste pagina's de grafieken op deze webpagina (er zijn er natuurlijk veel meer te maken). Helaas zijn van verschillende opwekkingsvormen géén gedetailleerde kwartaalcijfers, maar uitsluitend jaarcijfers bekend (CBS tabellen: "gegevens ontbreken"). Daartoe horen helaas ook de data over zonnestroom, die slechts eenmaal in het jaar via een nogal mistige procedure (vragenlijsten aan bij het CBS bekende "leveranciers") worden "geïnventariseerd. Polder PV zet zeer grote vraagtekens bij de representativiteit van die gegevens, en ook bij de werkelijk belachelijke "rekentruuks" die worden toegepast om de productie van het (onbekende!) opgestelde PV-vermogen in ons land "te berekenen" i.p.v., zoals dat zou moeten, te (laten) meten...

Dit voor de zoveelste maal in schrijnend contrast tot Duitsland, waar maandelijks alle onder het EEG vallende productie en ook het totale elektriciteitsverbruik zeer nauwgezet wordt bijgehouden (omdat sowieso alles fysiek wordt bemeten en maandelijks wordt uitbetaald...). Voorbeeld van de hierdoor ontstane "kennislacune": voor "Biogas op landbouwbedrijven" zijn er wel kwartaalcijfers beschikbaar, voor de overige biogas categorieën echter niet. Omdat daardoor de "lumpsom biogas, totaal" niet berekend kan worden per kwartaal, zijn deze cijfers niet terug te vinden in de kwartaalcijfer grafieken. Biogas op landbouwbedrijven maakt ongeveer de helft uit van het totaal aan biogas productie (bijv. 341 van in totaal 693 GWh in heel 2008). Zie daarvoor de jaargrafieken.

Ik heb diverse deelcategorieën "gelumpt" om een niet al te druk beeld te krijgen (het gaat om zeer kleine dan wel niet zeer grote deelmarkt segmenten).

Sommige plaatjes vertonen zoveel detail dat ik ze wat groter heb gemaakt. Voor het volledige plaatje, klik op het betreffende roodomlijnde kleinere exemplaar voor uitvergroting.

1. Productie "hernieuwbare" elektriciteit per jaar en per kwartaal per marktsegment

Electricity production from "renewable" sources per year and per quarter per market segment

Voor de drie hoogst behaalde producties is door mij het getal gegeven: 3,31 TWh voor bijstook van biomassa in fossiele centrales in 2005, en voor 2009 1,21 TWh voor de "biogene component uit afvalverbranding" (NB: berekend, niet gemeten), resp. 4,58 TWh voor windenergie (waarvan trouwens 735 GWh wind off-shore). Windenergie haalde in 2009 dus voor het eerst de maximale jaarproductie van kernsplijter Borssele (4 TWh) in. Biogas is sterk in opkomst: steeds meer boeren beginnen met het vergisten van mest, mais, en andere producten van eigen bedrijf die als "afval" kunnen worden beschouwd. Van het geproduceerde biogas wordt elektriciteit gemaakt. Ook "overige" biomassa verbranding is in opkomst, volgens het CBS: "Verbranden van papierslib, biomassa in cementovens en decentrale houtverbranding voor elektriciteitsproductie". Met het laatste worden bijvoorbeeld houtkachels bedoeld van divers pluimage. Volgens hernieuwde onderzoekingen door CBS zou het aandeel daarvan fors hoger zijn dan eerder gedacht, dus zou dit tot een "kunstmatige aanpassing" hebben kunnen leiden.

Het aandeel van waterkracht blijft in ons vlakke land vooralsnog gering (lees: bestaande kleine centrales), zonnestroom blijft niets tot weinig voorstellen (maar: de productie wordt berekend, en niet gemeten, dus dat zegt sowieso erg weinig).

De enorme terugval van biomassa bijstook in fossiele kolen- en gascentrales na de tussenpiek in 2005 heeft alles te maken met het verbod op de bijstook van voor de energie holdings (met name het zichzelf graag groen vervende Essent, nu onder een zeer bruine paraplu van RWE), uitermate lucratieve palmolie, die echter niet was "gecertificeerd". Bijstook die leidde tot de zoveelste rel in de Tweede Kamer omdat er maagdelijke regenwouden voor tegen de vlakte gingen en laagliggende veengebieden die voor de palmolie teelt werden "klaargestoomd" door fysieke degradatie meer methaan de lucht in bliezen (veel "potenter" broeikasgas dan CO2...) dan er - vermeend - aan winst door palmolie bijstook in het ver van Zuid-Oost Azië gelegen Nederland gerealiseerd kon worden... Echter, na die korte terugval, is de bijstook in fossiele centrales door de grote monopoloïde energie holdings weer volop in opkomst. En wordt bijvoorbeeld Canada leeg geroofd om houtpellets etc. in onze kolencentrales bij te stoken "om maar aan onze belachelijke doelstellingen te kunnen voldoen". Bijstook in fossiele centrales is absoluut verboden onder de EEG condities in Duitsland, het heeft immers niets met "Erneuerbare Energien" van doen (een centrale moet daar 100 procent hernieuwbare bronnen leveren, alle andere schaamoplossingen zijn volledig uitgesloten). Het NL parlement knijpt uiteraard alle ogen dicht, anders zijn de door EU opgelegde "duurzame energie verplichtingen" ("14% duurzame energie in 2020" als absolute bottom-line) compleet onhaalbaar...

In de volgende vergelijkbare grafiek wordt de productie per kwartaal weergegeven in de periode 2002 tot en met het derde kwartaal van 2010. Gegevens tot en met 2009 definitief. Let op: kwartaalcijfers voor de deelsegmenten zonnestroom resp. biogas zijn niet voorhanden!

Twee maximale kwartaal producties zijn weergegeven: 1.141 GWh voor biomassa bijstook in fossiele centrales in het tweede kwartaal van 2006 (vlak voordat Joop Wijn van EZ de MEP van een nekschot voorzag). En 1.566 GWh voor windenergie in het vierde kwartaal van 2009. Pas vanaf 2008 worden ook kwartaalcijfers voor AVI's (biogene fractie van afval verbranding) en "overige" biomassa verbranding bijgehouden. Nederland is een land waar zaken in de fik gestoken moeten worden, "anders tel je blijkbaar niet mee". Vandaar dat het, afgezien van de magere vooruitgang bij windenergie, zo vreselijk slecht gaat in ons land: geen vuurtje nodig bij zonne-energie, wind-energie, omgevings-warmte, en geothermie.

2. Totale elektriciteitsproductie uit "hernieuwbare" bronnen per jaar, gestapeld

Total electricity production from "renewable" sources per year, stacked

De elektriciteitsproductie van alle opties "uit hernieuwbare bronnen" is hier op elkaar gestapeld, en de totale productie van al deze opties opgeteld is weergegeven aan de bovenzijde van de kolommen. Let wel dat een optie als zonnestroom ("photovoltaics"), maar ook de veel hogere impact hebbende "biogene component uit afvalverbranding" niet gemeten is, maar "berekend". Wat dit soort statistieken het niveau "drijfzand" doet aankleven. Zeker als om wat voor reden dan ook zonnestroom ooit (in de grijze toekomst) "een succes" zou gaan worden.

3. Aandeel van "elektra uit hernieuwbare bronnen" in totaal elektriciteitsverbruik per jaar per marktsegment uitgesplitst

Share of "electricity from renewable sources" in total elektricity consumption per year per market segment

Procentuele aandelen van de productie per "stroom genererende" optie op het totale elektriciteitsverbruik, en de aandelen van alle opties vervolgens gestapeld. Het effect van de - tijdelijke - terugval in biomassa bijstook in fossiele centrales in 2007 is evident. De oranje stippellijn geeft de "reden" weer die door destijds EZ minister Joop Wijn werd aangevoerd voor het afschaffen van incentive regime numero zoveel, de MEP, in augustus 2006: "we gaan die 9% "duurzame" elektriciteit in 2010 makkelijk halen". De echte reden was natuurlijk een andere (o.a. extreem lucratieve centrales op ongecertificeerde, spotgoedkope palmolie gaan stoken en krankzinnige hoeveelheden subsidies daarvoor vangen). Maar dat kon hij blijkbaar niet over zijn lippen krijgen, er moest weer eens een typische "gelegenheids-smoes" worden verzonnen. Via een u-bocht krijgen de grote energie holdings alsnog hun zin: ze stoken nu lekker goedkope buitenlandse hout pellets, "koffieboonschillen" en Gaia weet wat al niet meer bij in hun fossiele centrales, mogen dat van EZ/EL&I "duurzaam" of "hernieuwbaar" noemen, en krijgen er alsnog goud belastinggeld voor uitgekeerd. Dit is Nederland, wat immers het bedrijfsleven faciliteert, en niet de burger... Let op het walgelijk kleine, nauwelijks zichtbare (berekende!!!) "aandeel" van door EZ al die jaren kort gehouden zonnestroom, de microscopisch dunne gele streepjes "photovoltaics".

Als de "9%" al gehaald gaat worden in 2010, zal dat vooral uit sterke groei van bijfik in kolencentrales hebben moeten komen. Het was immers een windarm jaar, met productie uit windturbines van "slechts" 2.734 GWh i.p.v. de in 2009 in die periode gescoorde 3.014 GWh in de eerste 3 kwartalen. Dat is 9,3% minder, en het laatste kwartaal van 2010 was ook alweer geen byzonder windrijk exemplaar. Bovendien zijn er nogal wat "oude" windturbines afgebroken, er gaat zelfs een met veel problemen geplaagd windpark in de Flevopolder gesloopt worden door Vattenfall/NUON... En dan nog: het blijft een extreem pover resultaat, met de 17% hernieuwbare stroom zonder biomassa bijfik in kolencentrales en een veel lager aandeel afval verbranding in het zwaar geïndustrialiseerde Duitsland voor dat jaar op het netvlies...

In de tweede grafiek in dit onderdeel een weergave die de verhoudingen tussen de opties onderling goed weergeeft: totale productie gesteld op 100%, en alle opties met de specifieke jaarproductie vermeld:

Overduidelijk blijken twee opties dominant in de "hernieuwbare" stroom mix in Nederland. De enige echt hernieuwbare optie windstroom, met 4.581 GWh productie in 2009 en een aandeel van 45,2% in de "hernieuwbare mix". Met biomassa bijstook in fossiele centrales, 2.472 GWh productie, en een aandeel van 24,4% op de tweede plaats. De "biogene component in de afvalverbranding" neemt reeds een verontrustende derde plaats in met 1.207 GWh en een aandeel van maar liefst 11,9%. Noem dat maar "hernieuwbaar"...

Vergelijkbare grafiek als die met resultaten per jaar, maar nu voor elk kwartaal vanaf 2008, voorzover de cijfers voorhanden zijn (wederom: niet voor zonnestroom of voor biogas). Let op de diepe "dip" in het zeer windarme tweede kwartaal van 2008, en de ook al tegenvallende, niet erg windrijke 2e en 3e kwartalen van 2010. Die de totalen van de hier bijgehouden opties eerder doen stabiliseren dan dat ze aangroeien. Zat het "totale hernieuwbare" aandeel in 2009-IV en 2010-I nog boven de "beruchte 9% van totale consumptie" (NB: in crisistijd, dus lage consumptie en een kunstmatig vertekend beeld!), is deze in het derde kwartaal van 2010 alweer onder die "magische grens" gezakt. Hoe CBS dat "totaal" aandeel hernieuwbaar per kwartaal trouwens berekent is niet bekend: de opties "zonnestroom" en "biogas" worden immers (grotendeels) niet op kwartaalbasis bijgehouden, dus dat lijkt misschien "hoog te worden gerekend"... Al met al zit er in de ontwikkeling beslist geen aantoonbaar progressieve, voortvarende groei, maar kan het beeld eerder worden gekarakteriseerd als een lichte vorm van stagnatie op kwartaal basis. Alleen continu meer wind kan de trend nog ten goede keren. Uiteraard wijst Polder PV nog meer bijstook met vanuit Verweggistan naar Nederland versleepte biomassa af als kunstmatig het concept "hernieuwbaar" verkrachtende optie, evenals een vergelijkbare toename van de welvaartsziekte genaamd "afvalverbranding". Dat alles heeft byzonder weinig met "hernieuwbare bronnen" te maken. Het is de feitelijke vernietiging van kostbare grondstoffen met als restant een energievorm (warmte) die grotendeels niet "nuttig" wordt gebruikt maar die in de atmosfeer of in het water wordt gedumpt...

5. Aandeel van totale stroom productie "hernieuwbare bronnen" in totale stroom consumptie per kwartaal sinds 2002

Share of total electricity production of "renewables" in total electricity consumption per quarter since 2002

In deze grafiek staat per kwartaal vanaf het jaar 2002 het totale aandeel van electriciteit productie uit "hernieuwbare" bronnen in de totale stroom consumptie in dat tijdvak uitgezet in donkergroene kolommen, met erboven de erbij horende waarde (uitkomend op een voorlopige, nog niet vast staande 8,6% in het derde kwartaal van 2010). Goed is te zien dat het voortdurende knipperlicht beleid in Den Haag zijn "sporen" heeft getrokken in de ontwikkeling. Van een "rustig stijgende" curve is geen sprake, zeker niet na het afschieten van de "MEP" in augustus 2006 (ook al een rot regeling, zoals vele andere). Voor details m.b.t. het stukje vanaf 2008, zie de vorige grafiek. Ik heb als voorbeeld tevens het aandeel van de component "biomassa bijstook in fossiele centrales" in de grafiek opgenomen (kolommen onderaan in olijf kleur) om te laten zien hoe onrustbarend groot die component zijn vieze stempel drukt op onze zogenaamde "hernieuwbare stroom mix", met de laatste jaren weer een stijgende trend...

De rode lijn is de "9% MEP droom" grens; de resultaten voor de drie afgebeelde kwartalen van 2010 zijn nog niet definitief, de eerdere resultaten wel (grens: gele stippellijn).

Omdat de voorlopige resultaten voor de eerste 3 kwartalen van 2010 reeds bekend zijn, kunnen we deze gestapeld en wel alvast vergelijken met de resulaten voor alle vier kwartalen van het voorafgaande jaar 2009 (definitieve cijfers), en voor de verschillende "hernieuwbare" opties:

Vraagtekens betreft de niet bekende kwartaalgegevens voor zonnestroom resp. biogas (alleen jaar data beschikbaar tm. 2009). Duidelijk is, dat met nog 1 kwartaal te gaan in 2010, de fysieke windenergie productie zeer waarschijnlijk fors minder zal worden dan in het kalenderjaar 2009 (85% op jaarbasis?), en dat afval verbranding waarschijnlijk over de totale productie in 2009 heen zal gaan gezien de stand van zaken in de eerste drie kwartalen (2010 I-III al 79% van jaarproductie heel 2009). Vooral bijstook in kolencentrales zal ver over dat van 2009 heen gaan, met nu al 90% in drie kwartalen 2010 t.o.v. de productie in het hele jaar in 2009! "Rest biomassa verbranding" zit met 647 GWh in de eerste drie kwartalen op 72% van de totale productie in 2009, en zou op jaarbasis dus ongeveer op hetzelfde niveau als in 2009 uit kunnen gaan komen.

Door energie uit al dan niet als "hernieuwbaar" te bestempelen bronnen te gebruiken, wordt op gegeven moment geen gebruik gemaakt van energie uit fossiele en nucleaire bronnen. Die eindig zijn, gedolven moeten worden (vaak onder erbarmelijke omstandigheden ten koste van vele mensenlevens en met steeds omvangrijker verwoesting van de winningsgebieden), en over onwaarschijnlijke afstanden in op fossielen aangedreven gigantische zeeschepen. Vaak zijn er dan ook nog absurd ingewikkelde procesketens nodig (de meest omvangrijke, meest slecht begrepen, en meest riskante van al: kernsplijting) die allemaal inzet van "primaire energie" vergen. Die zaken worden allemaal echter NIET meegerekend in de CBS tovenarij als het gaat om de "vermeden primaire energie" zoals die in onderstaande grafieken worden getoond. CBS stelt dat aldus in hun StatLine tabel over "vermeden verbruik fossiele energie en vermeden CO2" (vetdruk webmaster Polder PV):

Ergo: het unlevel playing field tussen "fossiele en nucleaire" bronnen versus "hernieuwbare" bronnen blijft gewoon bestaan in de berekeningen van het CBS. Het volledig doorrekenen van de procesketens (van conceptie tot en met het graf), maar ook alle maatschappelijke gevolgen en onvergelijkbare sociale impact van de verschillende opwekmethodes van energie (incl. elektriciteit) worden allemaal niet meegenomen. Het is goed dat u dat indringend beseft, want getallen en leuke grafiekjes zeggen slechts een (klein) deel van de volledige waarheid.

7A. In de eerste grafiek het "kale" totale vermeden primaire energie verbruik bij "productie", zoals berekend door CBS voor de verschillende als "hernieuwbaar" beschouwde opwekkingstechnieken:

Uiteraard een stijgende trend, anders had Nederland wel direct afgeschaft kunnen worden. In het inmiddels administratief voor CBS afgesloten jaar 2009 werd in totaal door de inzet van hernieuwbare (of als zodanig geachte) bronnen bij de energie opwekking een hoeveelheid primaire energie vermeden van 126 petajoule (1 PJ = 1.000 TJ, etc.). Volgens het "hernieuwbare energie" 2009 rapport van CBS (pdf, pagina 11 tabel 2.1.1) zou Nederland in totaal in dat jaar 3.262 petajoule (PJ) aan "primaire" energie hebben verbruikt. Aandeel [discutabel] "hernieuwbaar" in dat jaar: 126/3.262 = 3,9%...

7B.Om een beeld te krijgen van de "verhoudingen" hieronder twee grafieken. Een voor de vermeden inzet van primaire energie zoals berekend uit de uit de duim gezogen vermeende "productie" van zonnestroom en thermische zonnecollectoren. En, ter vergelijking, die uit de volledig bemeten windturbine installaties in Nederland.

Grafiek met "vermeden primair energie verbruik" van zonnestroom (gele kolommen) en van thermische zonnecollectoren (oranje kolommen), zoals berekend door CBS uit de (vermeende cq. met dubieuze kengetallen berekende) "productie" van genoemde opties die gebruikmaken van de meest hernieuwbare en decentraal toe te passen bron van allemaal: direct (dan wel verstrooid) zonlicht. Opvallend daarbij is dat met de vaak nogal "vergeten" thermische collector capaciteit al lang veel meer primaire energie wordt vermeden dan met het veelbesproken en (terecht) door velen "gewilde" item zonnestroom. Daarbij moet natuurlijk ook wel worden aangetekend dat CBS een volslagen belachelijke "specifieke productie" van slechts 700 kWh/kWp.jaar (netgekoppeld) neemt als totaal archaïsche reken eenheid om van het veronderstelde (niet bewezen) opgestelde vermogen de (vermeende, veel te laag geschatte) "productie" te berekenen...

In 2009 zou PV 397 TJ aan primaire energie hebben "vermeden", zonnecollector systemen al 904 TJ. Totaal vermeden verbruik primaire energie door inzet van zonne-energie: 1.301 TJ = 1,3 PJ. Dat is nog slechts 1 procent van het totaal aan "hernieuwbare bronnen" in Nederland in dat jaar. De boodschap luidt, alle forse misschattingen ten spijt: we moeten hard aan de bak met zonne-energie, want dit lijkt natuurlijk nergens op!

7C. Ter vergelijking de hoge impact van windenergie in het totaal aan "hernieuwbare bronnen":

Windstroom: een relatief hoge impact op vermeden primair energie verbruik van ruim 37 PJ, bijna 29½ procent van het totaal aan inzet van technologie drijvend op hernieuwbare bronnen. Windenergie is snel gegroeid aan het begin van deze eeuw, maar stagneert op land helaas de laatste jaren door volslagen belachelijke wipkip politiek en door verzet van lieden die elke seconde weer gebruik maken van het van windstroom doortrokken hoogspanningsnet. Maar die nooit tegen de hoogspanningsmasten in het volkomen kunstmatige Nederlandse landschap te hoop lopen. Ook een vorm van "horizonvervuiling", maar blijkbaar inmiddels al lang "maatschappelijk geaccepteerd".

Let op de factor 17 verschil tussen de impact van windenergie t.o.v. zonne-energie (totaal). Er moet nog een hoop gebeuren op het front van de laatste, maar verwacht geen "wonderen", daarvoor moet echt gigantisch veel gebeuren in ons land.

7D. Tot slot de twee "belangrijkste" grafieken waar het om de "impact van de hernieuwbare bronnen" gaat. Althans: die van zwaarwegend belang zijn in de "prestatie" die Nederland zou moeten neerzetten m.b.t. de klimaat- cq. duurzame energie verplichtingen als EU natie ("14 procent duurzame [primaire] energie in 2020"). Die grafieken betreffen in eerste instantie die van het aandeel van hernieuwbaar in het totale primaire energie verbruik in ons land. Ten tweede, die van het aandeel van hernieuwbare bronnen in de totale CO2 uitstoot die ons diep in fossielen gedrenkte land elk jaar weer de atmosfeer in blaast. First things first:

In deze grafiek zijn per jaar gestapelde kolommen uitgezet met de belangrijkste opties die worden onderscheiden op het gebied van "vermeden inzet van primaire energie". Ik heb lang niet alle zaken uitgesplitst. Zo zit in biomassa een heel spectrum aan deel-"technieken", maar ook bijvoorbeeld het aandeel "biodiesel resp. biobenzine", inzet van biobrandstoffen voor het wegverkeer, dus. Dat is trouwens wel al fors als je naar de vermijding van inzet van primaire energie (lees: oliederivaten als benzine) kijkt. In 2009 was dat volgens de StatLine tabel al 15,6 PJ, 18,6% van het totale biomassa aandeel en 12,4% (!) van het totale vermeden primaire energieverbruik uit "hernieuwbare bronnen". Als dat zo doorgaat, kan alleen al een actueel sterk op biomassa gefocust bedrijf als olieboer Shell voor de zoveelste maal een zeer hoge impact op de totale "primaire energie vermijding" doelstelling gaan krijgen, door gewoon meer bio-ethanol en bio-ETBE te gaan bijmengen in de in excessieve mate verbruikte hoeveelheden benzine. Er blijven uiteraard nog steeds veel zeer nauwe banden tussen deze multi-national en onze regering, dus dat is al onrustbarend genoeg. Want dan kunnen de hypocrieten in Den Haag "het" gewoon aan Shell cs. overlaten, en hoeft er verder niks meer te gebeuren "om aan de doelstellingen" (lees: EU verplichting!) te geraken...

Naast biomassa heeft uiteraard windenergie de hoogste impact op het vermeden primaire energie verbruik, de rest is eigenlijk bijzaak. Alleen de diverse opkomende "omgevingswarmte" bronnen, met name de bodem-afhankelijke varianten als warmtepompen, seizoensopslag e.d., hebben een stijgende impact (in grafiek onder "geothermal", rode kolom segmentjes). Wel geruststellend is het feit dat zonne-energie in zijn geheel al waterkracht is voorbij gestreefd, maar de potentie is zo gigantisch veel groter, dat die dunne gele plakjes in deze grafiek het schaamrood op de kaken zou dienen te veroorzaken...

De in de Tweede Kamer op 6 december jl. als "innovatief" beschouwde inzet van de reeds sinds 1994 in de StatLine tabellen opgenomen optie "teruggewonnen warmte uit pas gemolken melk" (322 TJ in 2009) is natuurlijk slechts een schaamlap en bedoeld om de CDA achterban te paaien. Innovatief qua "denkbeeld" is het zeker, maar ik denk niet dat we "het" daarmee gaan "redden", in ons land, waar de boerderijen bovendien meestal ver van de bewoonde wereld zijn verwijderd, en dat beetje warmte uitsluitend op het eigen bedrijf kan worden ingezet. NB: rond open stallen met de nodige koeien daarin is alle sneeuw al lang weer weggesmolten...

"Het resultaat"
In de laatste kolom het belangrijkste "getal" voor 2009: slechts 3,89 procent van de vermeden primaire energie in de totale consumptie komt in ons land van "hernieuwbare" bronnen, waarvan ook nog eens een groot deel van zeer dubieuze oorsprong (bijstook in fossiele centrales, afvalverbranding). Duitsland had in dat jaar reeds 8,7% aandeel hernieuwbare energie in het primaire energie verbruik ("werkingsgraad methode"), en 10,1% in het totale energieverbruik (8,7 exajoule). Waarbij biomassa bijfik in kolencentrales geen enkele issue is en afvalverbranding een ondergeschikte component van de echt hernieuwbare "mix", die door windenergie en biomassa vergisting wordt gedomineerd. De stroomverzorging had al een aandeel van 17,0%, Duitsland is het enige land in Europa wat al vet over de "doelstelling voor 2010" heen is gegaan (die "doelstelling" was slechts 12,5%!). Nederland had in 2009 slechts een zeer discutabel, en met zeer veel moeite bij elkaar geschraapt aandeel van 8,91%, lager wordend in de eerste drie kwartalen van 2010, terwijl de magere "doelstelling" 9,0% is voor dit jaar.

Omdat Duitsland "slechts" een verplichting van 18% duurzame energie (alle bronnen) in het totale nationale verbruik heeft voor 2020, en dat in het huidige tempo waarschijnlijk prima zal gaan halen, mag Nederland met de absurd lage <4% van 2009 en een verplichting van 14% voor 2020 (slechts 4% onder dat van Duitsland) wel heel erg op de tellen gaan passen dat we niet met gruwelijke boetes vanuit de Europese Commissie zullen worden geconfronteerd omdat dat magere doel bij lange na niet gehaald zal gaan worden als we op de bekende knipperlicht toer verder gaan.

7E. Afsluitend: de "CO2 grafiek". Een sterk "gemankeerd" exemplaar, en dat heeft alles te maken met het feit dat voor "biomassa totaal" de gegevens vanaf het jaar 2003 ontbreken in de StatLine tabel! Onduidelijk is waar dit aan ligt, en het is uitermate curieus dat van zo lang geleden nog steeds geen harde "CO2 data" voor de hoogste "impact" hebbende biomassa component in de "mix" bekend zijn. In het licht van toenemende rapportages over gelogen Nederlandse emissie cijfers aan de Verenigde Naties is dit alles extreem onrustbarend! De trend voor de overige belangrijke categorieën is wel te zien:

Ook daarin blijkt de impact van windenergie hoog, en is bodemwarmte ("geothermal") een factor geworden om in de gaten te houden. Verder valt, gezien het elementaire gebrek aan de "harde data" voor biomassa, er nauwelijks iets zinnigs te zeggen over die "berekende CO2 emissie vermijding" cijfers. De totale impact in 2002 was 1,9% van de totale (veronderstelde!!!) emissies in Nederland, en dat was al absurd laag. Dat het ronduit schandalig is dat Nederland ook op dit internationaal gevoelige front volledig verstek laat gaan, met ontbrekende gegevens vanaf het prehistorische jaar 2003, mag als open deur worden gezien. Maar dat hier op politiek niveau alles aan moet worden gedaan lijkt me kristalhelder. Heel wat "helderder" in ieder geval, dan de permanent rammelende CBS cijfers laten zien...

For details of photovoltaic development in the Netherlands, please see this section

In deze sectie slechts de ruwe gegevens voor zonnestroom installaties zoals te vinden in twee geraadpleegde StatLine overzichten met daarin ook de gegevens van alle andere opties. Voor veel meer details voor zonnestroom, ontleend aan de jaarverslagen van het CBS (laatste: "hernieuwbare energie" in Nederland 2009), gelieve te kijken naar de uitgewerkte grafieken in de sectie "(Groei van) zonnestroom in Nederland" op de aparte web pagina (marktcijfers PV Nederland). De gegevens in de StatLine database blijken fors afgerond, waardoor detail verschillen niet goed kunnen worden weergegeven.

Bijplaatsing van jaarlijkse PV-capaciteit volgend uit fragenwürdige "enquêtes" door het CBS bij handelaren in zonnepanelen. Een shaky basis voor degelijk "marktonderzoek" (in 2009 zijn slechts 59 bedrijven bevraagd, respons van de kleinere was slechts 70%, er wordt heel wat "bijgeschat"). 2003 was het "record jaar" voor zonnestroom in Nederland, door een belachelijke stapeling mogelijkheid van aanschaf subsidies die al zeer snel door destijds staatssecretaris van Geel (jawel, CDA) koud werd gemaakt wegens chronische budget overschrijdingen door de stormloop (veroorzaakt door het Nederlandse kabinet zelf). Daarna is het hele kaartenhuis weer in elkaar gesodemieterd, en kon ook de in 2008 gestarte SDE regeling (2009 volgens jaarverslag CBS slechts 10,7 MWp totaal bijgeplaatst waarvan slechts 6 MWp netgekoppeld uit SDE afkomstig kan zijn) daar niets aan veranderen. Groei blijft marginaal, zeker in verhouding tot omliggende landen.

CBS hanteert een volslagen bezopen "levensduur" van slechts 15 jaar voor zonnestroom systemen (zelfde vermeende levensduur als thermische zonnecollector installaties!!!) en schrijft volgens het jaarverslag 2009 (p. 40) een in 1994 geplaatst systeem in 2009 af... Totaal onzinnig natuurlijk, want dan zou in 2015 al mijn perfect werkende PV-installatie van het dak moeten volgens de teveel op het kantoor zittende rekenmeesters van het CBS...

In deze grafiek de "accumulatie zoals geldend aan het eind van elk jaar" zoals geregistreerd door CBS. Er wordt echter niet gerept van de forse verkopen van oudere PV-installaties op Marktplaats e.d., waardoor het totale beeld beslist nogal "geflatteerd" kan zijn. Ook zal zeer veel toenemende "grijs import" niet bij CBS bekend zijn, steeds meer mensen importeren zelf uit bijvoorbeeld China, en lang niet alle "leveranciers van zonnepanelen" zijn lid van Holland Solar. Vandaar deze grafiek - voor wat die waard is. De bizarre "versnellingsfases" en weer abrupte afvlakking van de "groeicurve" zijn karakteristiek voor een continu falende, hoogst onzekere "markt". Uiteraard voor de volle honderd procent de schuld van het continue wip-kip beleid in Den Haag. Eind 2009 zouden we rond de 69 MWp aan zonnestroom capaciteit (all-in) zitten (het grootste deel is netgekoppeld). Een magere prestatie voor een land wat al zo lang bezig is met zonnestroom, en wat de rijkdom heeft om er stevig voor te gaan. Mits er een decent incentive systeem is, en stabiele, gunstige perspectieven voor alle soorte investeerders wordt geboden. Vooral de burgers die een dragende zuil zouden moeten zijn van zo'n ontwikkeling.

Niet alleen de basis voor het opgestelde nominale vermogen aan zonnestroom installaties is op slappe grond gebouwd in de CBS cijfers. Als het om de productie aan kWh uit die installaties gaat, is het helemaal drijfzand wat de klok slaat. Want CBS meet niks en heeft ook helemaal geen metingen beschikbaar. Het "berekent". En gebruikt daarvoor volslagen bezopen cijfers van 700 kWh/kWp.jaar voor netgekoppelde installaties. En het nog onwaarschijnlijker getal van 400 kWh/kWp.jaar voor autonome installaties (die niks "invoeden", en die in veel gevallen nooit het verbruik van "fossiele bronnen" zullen vermijden, gezien het karakter van de toepassingen...). Beide rekenfactoren slaan helemaal nergens op en horen in de Middeleeuwen thuis. CBS doet alsof haar neus bloedt, en rekent er gewoon mee. Aldus wordt er "gerapporteerd" en worden de speurders van de Verenigde Naties nog verder in het doolhof van emissie leugens in Nederland gestuurd...

Een grafiek van het kaliber "for whatever it is worth", of "duimzuigen kan iedereen". De berekende "productie" van het onzekere volume opgesteld vermogen is natuurlijk een giller als je van zulke slechte kengetallen als "700 kWh/kWp.jaar" (voor netgekoppelde installaties, het gros van de systemen) uitgaat. Polder PV produceert al sinds het jaar 2000 op veel hoger niveau (900 tot ver over de 950 kWh/kWp.jaar), en de meeste sindsdien opgeleverde systemen beslist ook. Ook het uit deze duimzuigerij afgeleide "aandeel van totale elektriciteitsconsumptie" moeten met een dikke pot zeezout worden genomen. Alleen al het totaal onwaarschijnlijke "geblokte" verloop van die blauwe kolommen t.o.v. de veronderstelde "basisgegevens" (gele kolommen), doet het ergste vermoeden bij het CBS...

Voor de (veronderstelde) impact op de vermijding van primair energie verbruik door alle door CBS opgevoerde PV-installaties, zie grafiek in de betreffende sectie.

Daar had ik tot voor kort nog niet zo veel aandacht aan besteed, maar dat wordt in deze sectie goedgemaakt. Polder PV ploos er twee StatLine tabellen op na, en maakte er leuke grafieken van. Deze worden hieronder weergegeven. Eerst een paar grafieken voor alle thermische collector systemen, daarna een uitgebreidere sectie voor de meest gebruikte "afgedekte" systemen ("zonnecollectors", "zonneboiler systemen").

Oppervlakte van nieuwe en geaccumuleerde thermische zonnecollector systemen (alle installaties types).

9A. Eerst de nieuw bijgeplaatste over-all thermische zonne-energie capaciteit in duizenden vierkante meters:

Let op dat het CBS uitgaat van een "scenario" van een slechts 15 jarige levensduur van "zonneboilers" (grootste aandeel van afgedekte thermische zonnecollectoren, meestal voor particulieren). Dat betekent dat systemen in 1994 geïnstalleerd vanaf 2009 niet meer worden "meegenomen" in berekeningen in hun bijdrage aan "hernieuwbare energie in Nederland". Het zal u duidelijk zijn dat i.t.t. de nogal simpel als "onzekerheidsmarge" opgevoerde claim van CBS, hier mogelijk een zeer forse onderwaardering van de bijdrage van zonnecollectoren wordt gegeven, want volgens mij gaan die dingen veel langer mee dan die zeer krappe "15 jaar". Onder de "nul-as" staat door CBS "afgeschreven" capaciteit (gearceerde kolommen) die niet meer in hun berekeningen voor het vaststellen van "hernieuwbare productie" wordt meegenomen...

De enorme terugval in de periode 2005-2006 was zoals gebruikelijk te wijten aan desinteresse in Den Haag en geen incentive systeem. Pas met de invoering van de ingewikkelde, vaak met de SDE regeling verwarde "Subsidie regeling Duurzame Warmte" (feitelijk "tijdelijke energieregeling markt en innovatie, Staatscourant 8 september 2008), kwam er weer een prikkel die tot de nodige marktgroei heeft geleid, vooral bij particulieren: 80.000 vierkante meter groei in een jaar tijd, hoger dan in eerdere jaren in het begin van het millennium. Perspectief voor vergelijkbare groeicijfers blijft onzeker: daarvoor zal geld op tafel moeten komen.

9B. In de volgende grafiek de volgens het CBS aan het eind van elk jaar opgestelde capaciteit (collector oppervlakte) voor drie deelcategorieën (gestapeld) en de totalen:

"Onafgedekte" systemen worden meestal in zwembaden e.d. gebruikt (rose bovenste kolom segmenten). De (met een glasplaat) afgedekte en/of vacuümbuis systemen zijn in systemen kleiner of gelijk aan 6 m² (licht oranje, onderste kolom segment) of grotere systemen (donker oranje, middelste kolom segment) onderverdeeld. Eind 2009 was er volgens CBS zo'n 761.000 vierkante meter aan totale "collector" oppervlakte opgesteld. Door de aard van de "onafgedekte" systemen, hebben deze een onevenredig groot aandeel in het "oppervlakte" plaatje. Concentreren we ons uitsluitend op de meest relevante afgedekte systemen, nemen de kleinere installaties een dominante positie in: 42% van het totaal aan oppervlakte, en zelfs 85% van alle afgedekte systemen.

9C. In de laatste grafiek van dit drietal de veranderingen in de geaccumuleerde oppervlakte aan collector systemen:

In deze grafiek is de jaarlijkse groei in percentage t.o.v. het opgestelde collector oppervlak van het voorafgaande jaar weergegeven. Duidelijk is dat die groei gezond was in de negentiger jaren van de twintigste eeuw, maar dat er in het begin van het millennium fors de klad in is gekomen. Met als dieptepunt de jaren 2006-2008 toen het percentage was terug gezakt tot een niveau van iets meer dan 4%. Pas in 2009 is er weer sprake van een opleving in de "netto geaccumuleerde" collector oppervlakte die door het CBS wordt gebruikt voor de bijdrage aan de hernieuwbare energie productie..

Aantallen nieuwe en geaccumuleerde thermische zonnecollector systemen per jaar. Type "met glasplaat afgedekte installaties" en/of vacuümbuis collectoren (die helaas niet door CBS worden uitgesplitst). Dus zonder de typische "zwembad" toepassingen e.d., die wel in de eerste drie figuren in deze paragraaf zijn opgenomen. Thermische zonnecollectoren sensu stricto, zoals de meeste mensen die kennen. NB: in Nederland voor het overgrote merendeel uitsluitend voor de bereiding van warm tapwater gebruikt. De ondersteuning van de ruimteverwarming m.b.v. grote afgedekte zonnecollector systemen staat in ons land helaas nog in de kinderschoenen, en daar komt slechts langzaam verandering in. Terwijl de energiewinst die daarmee gemaakt kan worden zeer hoog kan zijn. Want ruimteverwarming veroorzaakt de grootste variabel gebruik-gerelateerde kostenpost op de totale energie nota. Tja: in een land wat chronisch verslaafd is geworden aan het eigen Slochteren gas, is het moeilijk om doorbraken op dat gebied te forceren. Totdat het te laat is.

Sectie I - 9D.
Nieuwe en geaccumuleerde aantallen afgedekte collector installaties en de procentuele groei daarin. De eerste grafiek toont de jaarlijkse toename van het aantal afgedekte zonnecollectoren:

Ook weer in deze grafiek opgenomen het door CBS als "afgeschreven" beschouwde, uit de productie berekeningen te verwijderen aantallen installaties, in 2009 al opgelopen tot 2.501 stuks. In 2009 werd een record aantal van 11.522 nieuwe afgedekte collector systemen geplaatst. Ergo: netto "veronderstelde" (niet "gemeten") groei: 11.522 - 2.501 = 9.021 stuks. Netto "resultaat" t.o.v. het vorige recordjaar 2002 (10.035 - 240 = 9.795): 774 stuks minder voor berekening van de "hernieuwbare energie productie" uit de geaccumuleerde "netto" aantallen.

9E. Uit de voorgaande (berekende) bijbouw cijfers volgen de aantallen "aan het eind van elk jaar" in de volgende accumulatie grafiek:

Accumulatie van "netto" aantallen afgedekte thermische zonnecollector installaties met de hoeveelheden aan het eind van elk jaar. In 2009 zouden er "netto" volgens het CBS 112.711 installaties "over" zijn inclusief bijbouw en veronderstelde "afbraak" cq. "einde levensduur" in 2009.

9F. In de laatste grafiek in deze sectie de procentuele groei van de toename t.o.v. de accumulatie van het voorlaatste jaar:

Deze grafiek toont nog pregnanter dan in de vergelijkbare grafiek voor de opgestelde oppervlakte van alle collector systemen de dramatische teruggang in marktgroei bij de aantallen verkochte/geplaatste nieuwe afgedekte collector systemen: de fundamentele zuil waarop de thermische zonne-energie markt drijft (of: zou moeten drijven). De jaarlijkse groei in aantallen was fenomenaal aan het eind van de vorige eeuw, met dik 30% groei in aantallen per jaar, zelfs na enkele jaren deze groei te hebben vertoond. Dat is echter rap tot een zeer laag niveau van 4-5% per jaar teruggezakt in 2006-2008, met een licht herstel in 2009.

Sectie II - 9G.
In deze tweede sectie de door CBS toegepaste onderverdeling in afgedekte collectoren (of vacuümbuis systemen) met een oppervlakte kleiner of gelijk aan 6 vierkante meter, en collectoren met een grotere totaal oppervlakte (in dat geval meestal ingezet voor zonnige hulp bij de ruimteverwarming). Groei in collector oppervlakte per jaar per categorie:

In deze grafiek is ook de accumulatie voor de eerste drie kwartalen voor 2010 meegenomen, die laat zien dat het ook een goed jaar is geweest in die periode, al lijkt die groei licht afgezwakt t.o.v. die in 2009 (eerste drie kwartalen 2010 64% van totale oppervlakte voor kleine collectoren in heel 2009, 72% voor de grote systemen). Data voor 2010 kunnen nog gewijzigd worden. 2009 was zonder meer een record jaar, met 22% meer oppervlakte voor kleine collectoren dan in 2002 en zelfs 84% meer voor de grote systemen. Dit werd gestimuleerd door een aardige pot uit de eind 2008 ingestelde Duurzame Warmte regeling (aanvankelijk bij SenterNovem, nu bij Agentschap NL, al was deze tot voor kort nog steeds niet helemaal uitgeput).

9H. Een nog veel nauwkeuriger "markt" beeld krijgen we uit de beschikbare groeicijfers per kwartaal. Wederom met onderscheid tussen kleine en grotere afgedekte collector systemen:

Per kwartaal zijn de variaties natuurlijk nog wat groter - in de "slechte" periode 2005-2008 was er in het vierde kwartaal van 2007 een lichte opleving te zien. De aantallen waren met name in alle vier kwartalen van 2009 spectaculair (met het eerste kwartaal de "zwakste"). 2010 gaf nog steeds goede groeivolumes te zien, maar moet duidelijk een veer laten t.o.v. het voorgaande jaar. Met als grote uitzondering het tweede kwartaal, toen een spectaculaire groei van de grote categorie werd geregistreerd. Dit heeft ongetwijfeld te maken met de installatie van grote systemen zoals de 720 vierkante meter Viesmann vacuümbuizen bevattende grote installatie voor het zwembad Overbosch in Den Haag (nieuwsbericht van 13 augustus 2010).

Sectie III - 9I.
Tot slot wederom het aantal afgedekte zonnecollector installaties en de veranderingen daar in. Ditmaal tot in groot detail: per kwartaal.

Eerste grafiek geeft nieuwe aantallen per jaar, waarbij in de jaarkolom onderscheid wordt gemaakt naar de contributie van alle 4 de kwartalen in het betreffende jaar:

De verdeling over de kwartalen blijkt weliswaar een zekere spreiding te vertonen, over de afgelopen jaren, maar er lijkt niet een kwartaal continu bovenuit te steken (zowel in positieve als in negatieve zin). Er is variatie van jaar tot jaar en een echte "trend" is in de kwartaalcijfers qua aantallen nieuwe installaties niet echt te ontdekken. Voor 2010 is het vierde kwartaal nog niet bekend en zijn de aantallen voor de eerste 3 kwartalen nog niet definitief.

9J. Nieuwe aantallen afgedekte collectoren per kwartaal geeft de meest gedetailleerde markt afzet ontwikkeling te zien als je deze achter elkaar uitzet in een grafiek:

Ook hier weer een gemengd beeld: redelijk wat variatie tussen de kwartalen, een algemene neerwaartse trend in de jaren 2005-2007, en pas vanaf het vierde kwartaal van 2008 (na inwerking treden regeling "Duurzame Warmte") eindelijk weer wat groei. In 2010 toch weer een lichte terugval.

9K. In de laatste grafiek de veranderingen in het aantal nieuwe installaties van kwartaal tot kwartaal, met de groei of afname in procenten van de accumulatie van aantallen in het voorlaatste kwartaal:

Ook uit deze procentuele verandering grafiek blijkt dat er "geen peil" is te trekken op de trend tussen de kwartalen onderling: een sterk gemengd beeld. Weliswaar waren de grootste uitschieters tweemaal in het laatste kwartaal (winter seizoen in 2002 en 2008), maar dat effect was in hetzelfde kwartaal in andere jaren veel zwakker tot zelfs licht negatief (2003).

Bericht van 4 december 2009 op Polder PV (Kritiek op een wel erg "makkelijk" en positief stukje over "groei van duurzame elektriciteit" door SenterNovem - met forse afleesblunder)

Revisie "duurzame energie" wordt "hernieuwbare energie" plus (grotendeels marginale) cijfermatige correcties bij CBS (juli 2010; pdf 4 pagina's):
http://tinyurl.com/29yqmou

"Hernieuwbare elektriciteit; binnenlandse productie, import en export" (alle jaren; laatste wijziging hier gebruikt 16 december 2010):
http://tinyurl.com/2waxeq3

"Hernieuwbare energie; capaciteit, binnenlandse productie en verbruik" (alleen 2008-2009, via knop "pas gegevens aan" meer jaren opvragen; laatste wijziging hier gebruikt 29 november 2010):
http://tinyurl.com/2fkmwvt

"Zonnestroomsystemen; handel in panelen, werkgelegenheid en omzet" (alle jaren; laatste wijziging hier gebruikt 29 november 2010):
http://tinyurl.com/2ba5rq6

"Zonnewarmte; in gebruik genomen afgedekte zonnecollectoren in Nederland" (alle jaren vanaf 2002, per kwartaal; laatste wijziging hier gebruikt 16 december 2010):
http://tinyurl.com/23edrq2

"Hernieuwbare energie; vermeden verbruik fossiele energie en vermeden CO2" (alle jaren; laatste wijziging hier gebruikt 29 november 2010):
http://tinyurl.com/29ydx7n

Pagina voor het eerst gepubliceerd op 4 december 2009; update 10 december 2009 (final report CBS 2008); volledige revisie 24 december 2010 (CBS StatLine update december 2010, nieuwe grafieken toegevoegd en ook gegevens van eerdere jaren toegevoegd).


cijfer fetisjisme?	links	PV-systeem	basics	grafieken graphs	huurwoningen	nieuws	index

CBS cijfers "Duurzame"/"Hernieuwbare" Elektriciteit en Energie in Nederland 1990 - 2010-III (2009 def.) in grafieken*

CBS StatLine data "energy from renewable sources" 1990 - 2010-III (2009 final) illustrated in images*