Zonneparken in Nederland - statistieken

4 mei 2022: Status update van zonneparken in Nederland. Er wordt veel geschreven over grondgebonden zonneparken, maar als het om harde cijfers gaat wordt veel in het ongewisse gelaten. Dat heeft deels te maken met het feit dat een gevalideerde, complete centrale registratie van PV projecten van Rijkswege ontbreekt, én dat marktpartijen in Nederland er met de pet naar gooien met de rapportage van harde, verifieerbare data. Polder PV presenteerde meermalen gedetailleerde overzichten van de status bij de overheid (SDE gesubsidieerde projecten, volgens RVO data), en, in augustus 2019 in een grote sectie van zijn toenmalige project overzicht. In januari 2021 presenteerde ik een eerste grote update met al de nodige eerste resultaten voor het jaar 2020.

Naar analogie van de zeer uitgebreide detail analyses voor alle zonnestroom capaciteit volgens de officiële CBS cijfers, die ondergetekende vaker publiceert, werd in augustus 2021 voor het eerst een uitgebreid, met grafieken gelardeerd overzicht van de status rond dit zeer belangrijke solar thema in Nederland door Polder PV geopenbaard. In deze vervolg detail analyse geef ik de meest recente status van mijn lopende onderzoek op het gebied van de Nederlandse zonneparken, met als peildatum 26 april 2022. Waarbij weer de waarschuwing geldt, dat er van enkele projecten nog steeds het nodige onduidelijk is over hun status van netkoppeling rond de jaarwisseling 2021-2022*. Zolang er geen duidelijke uitspraak is gepubliceerd over levering van (groene) stroom, staan die projecten, zelfs al zijn ze al maanden geleden "gebouwd", nog steeds op de "pending" lijst van Polder PV, en zijn ze nog niet tot de gros-lijst met "realisaties" doorgedrongen. Voorts zijn van meerdere projecten opgeleverd in 2021 nog weinig details bekend. Net als voor 2020, sijpelt dat soort info pas laat via diverse kanalen in de publiciteit, of komen bijvoorbeeld in de loop van de tijd recente satellietfoto's van dergelijke projecten beschikbaar, waardoor de omvang ervan beter afgeschat kan worden, als er geen andere informatie over is gepubliceerd.

Zeker voor projecten opgeleverd rond de jaarwisseling is het essentieel om te weten te komen wannéér die netkoppeling heeft plaatsgevonden, omdat voor de statistieken uitsluitend die datum telt, voor een correcte toewijzing aan een "jaar van oplevering". Vaak komen we pas achteraf te weten, wannéér een specifiek zonnepark daadwerkelijk de eerste zonnestroom is gaan leveren, en dus, aan welk kalenderjaar het toegewezen "mag" worden. Maar dit kost allemaal tijd. Waarschijnlijk zijn de cijfers voor 2020 al aardig geconsolideerd; de volumes voor 2021 kunnen nog wel wat wijzigen. Uiteraard zijn de cijfers voor 2022 nog slechts zeer voorlopig. Hier zal de komende 8 maanden uiteraard nog zéér veel volume bij gaan komen.

Ook moet altijd in het achterhoofd gehouden worden, dat rapportages en berichten over cijfers over zonneparken in Nederland vaak zo slecht en onnauwkeurig zijn, dat zelfs ooit gepubliceerde capaciteiten alsnog achteraf gewijzigd kunnen worden, als recentere informatie noopt tot aanpassing. Dit gebeurt bij Polder PV, ook bij talloze rooftop projecten, regelmatig met oudere "records". Er zijn bijvoorbeeld nogal wat wijzigingen doorgevoerd voor recente projecten uit 2020 en 2021. En daarmee wijzigen dus ook historische cijfers in de grafieken. Vandaar dat dergelijke overzichten altijd een "moving target" blijven, er vinden regelmatig aanpassingen plaats.

---

Inhoudsopgave

(1) Status klassieke grondgebonden zonneparken nieuw opgeleverd per kalenderjaar

In mijn project overzicht tot en met 26 april 2022 vinden we de volgende klassieke grondgebonden zonneparken terug (grafiek). Waarbij talloze details van alle parken bekend zijn bij Polder PV, en andere niet bekende zijn afgeschat op basis van wel bekende data. Polder PV heeft een schat aan ervaring opgedaan bij de beschouwing van dergelijke projecten, en heeft een enorm data bestand opgebouwd van referenties, foto's, en andere info. Data kunnen regelmatig wijzigen, op basis van nieuwe inzichten en nagekomen informatie, deze wordt continu verwerkt in het actuele projecten overzicht van Polder PV.

Polder PV is verder ook "project gericht". Er zijn talloze projecten met meerdere SDE beschikkingen (zelfs bij veel rooftop projecten !), die lumpt Polder PV onder de specifieke lokaties waarvoor die toekenningen zijn afgegeven. Het is dus een "echte" inventarisatie, niet een die uitsluitend van losse beschikkingen uitgaat, die een vals beeld van de realiteit geven. Er zijn ook al de nodige zonneparken zonder SDE beschikking, die dus helemaal niet terug te vinden zijn in de bekende overzichten bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Van het grootste deel van de zonneparken heeft Polder PV ook - soms uitgebreid - fotografisch materiaal, satelliet beelden, en veel detail info tot zijn beschikking. Daarnaast heeft Polder PV al vele tientallen zonneparken zelf bezocht op de fiets, door heel Nederland, en veel extra fotografische documentatie opgebouwd. Regelmatig worden daar voorbeelden van op Twitter gezet ( te volgen via https://twitter.com/Polder_PV ). Recent werd nog met de vouwfiets een bezoekje gebracht aan drie Utrechtse zonneparken, n.a.v. de open dag bij het project van Sunvest bij Cothen (tweet 23 april 2022).

Technische voetnoten

Een belangrijke technische voetnoot betreft de fysieke afgrenzing van de capaciteit. Vanaf deze update volg ik strict de Regionale Energie Strategie insteek, en heb ik voor de huidige analyse alle projecten groter dan 15 kWp geïnventariseerd. Alle kleinere projecten, dus nu ook de projecten met "exact" 15 kWp, zijn hier dus niet (meer) in meegenomen. Het verschil is verder marginaal, het gaat om vrij weinig projecten die net op die drempel zitten. De zonneparkjes met een capaciteit tm. 15 kWp kent Polder PV echter beslist wel voor een behoorlijk deel. Separaat zijn in een projecten map grondgebonden installaties kleiner of gelijk aan 15 kWp opgenomen, dit zijn er al een paar honderd. Meestal is er niets over dergelijke projecten gepubliceerd. Polder PV komt ze fysiek in het veld, op foto's van bedrijven, en/of op satelliet foto's tegen.

Hierbij dient nogmaals duidelijk te worden gesteld, dat bij RVO genoemde volumes voor onder SDE regimes gesubsidieerde projecten (de meeste, maar beslist niet alle !), meestal uitsluitend de beschikte capaciteit betreft. En heel vaak niet de fysiek opgeleverde capaciteit, die (veel) hoger of (veel) lager kan zijn uitgepakt. Wel moet daarbij benoemd worden, dat de laatste jaren vaak door RVO capaciteiten van beschikte SDE projecten neerwaarts worden bijgesteld, omdat veel projecten kleiner worden uitgevoerd dan waarvoor ze een subsidie beschikking hebben ontvangen. Echter, daar staat tegenover, dat het vrijwel nooit gebeurt, dat voor projecten, die groter worden opgeleverd dan waarvoor ze (een) SDE beschikking(en) hebben verkregen, er een opwaartse aanpassing volgt door RVO. Waardoor klakkeloos uitgaan van RVO data een nogal riskante onderneming is geworden om fysiek opgeleverde capaciteiten te kunnen bepalen. Daarvoor is veel meer extra detail kennis nodig. Regelmatig verschijnen er "kaartjes" op het internet, met blind gekopieerde RVO data, die dus slechts een beperkt deel van de "waarheid" laten zien. In de overzichten van RVO staan ook de nodige elementaire fouten en domweg blunders, die bijna niemand - behalve Polder PV - ziet of, in de eigen overzichten, corrigeert.

In de grafieken toon ik verder uitsluitend de volumes aan "klassieke" grondgebonden zonneparken, inclusief de exemplaren op afvalbergen, grond depots, e.d. Alle andere projecten, zoals drijvende zonneparken, PV projecten op geluidswallen / barrières, carports en daarvan afgeleide "vrij zwevende", niet gebouwgebonden projecten zitten niet bij die optelsommen, en worden wederom in de huidige analyse in paragraaf 8 in dit artikel kort geïnventariseerd, om het totaal plaatje over de "niet klassiek gebouwgebonden" projecten compleet te maken. Hierover worden bijna nooit afschattingen gepubliceerd, omdat bijna niemand de projecten goed kent, en dus ook niet kan segregeren. Vaak is ook absoluut niet duidelijk of dergelijke projecten wél of juist niét onder de categorie "zonneparken" worden geschaard. Drijvende zonneparken lijken door het CBS in de categorie "grondgebonden" projecten te worden gegooid, maar het statistiek instituut is bepaald niet helder over die indeling, en geeft geen segregatie. Ook is er veel verwarring over de categorie vrijstaande carports en dergelijke opstellingen, omdat ze soms wel, en soms niet onder "vrije-veld opstellingen" worden gerekend (en helaas ook vaak, onbenoemd, en onopgemerkt, in de enorme hoeveelheid rooftop projecten zijn opgenomen). Polder PV heeft die - nauwkeurige - informatie beslist wel, want die staan allemaal, gesegregeerd, uitgesplitst in zijn project overzichten.

Grafiek nieuwbouw zonneparken YOY

Voor een eerdere versie van deze grafiek, zie ook het exemplaar van 12 augustus 2021

"jvi" = jaar van ingebruikname

In bovenstaande grafiek de evolutie van drie variabelen m.b.t. de feitelijk nieuw opgeleverde klassieke grondgebonden zonneparken, vanaf 2011, per kalenderjaar (YOY). Twee oude projecten uit 2001 zijn eerder uit de database verwijderd. Een kleine veldopstelling bij Hoek van Holland is nooit "terug gevonden" op recente satellietfoto's, en het oude project bij de waterzuivering van Annen in Drenthe is bij nadere beschouwing niet als zuivere grond-opstelling, maar als "byzonder rooftop" systeem ingedeeld. In de subcategorie (betonnen daken van) reinwaterkelders.

Een ander byzonder project betreft het kleine zonneparkje op industrieterrein Aalsvoort in Lochem (Gld), een projectje van de lokale coöperatie Lochem Energie. Dit project is nog steeds, SDE beschikt en wel, in de laatste RVO update terug te vinden (als gerealiseerde toekenning). Het project is echter al in 2020 verwijderd, om plaats te maken voor nieuwbouw. Het is ondanks navraag door Polder PV niet duidelijk wat er met de zonnepanelen is gebeurd. Voorlopig staat dit project nog als "formeel aanwezig" genoteerd, totdat duidelijk is geworden wat er definitief met de generator is geschied.

Project data per jaar kunnen zelfs nog wijzigen voor eerdere jaren. Die wijzigingen zijn meestal een gevolg van verbeterde inzichten in de opgestelde capaciteiten op basis van nieuwe informatie, als die nauwkeuriger is dan de vaak karige oudere info. De cijfers in de grafiek geven de meest recente inzichten van Polder PV weer, waarvoor alles is gedocumenteerd, per individueel project.

Omdat er, voor zover de kennis van Polder PV reikt, in Nederland langdurig niets is geschied op het gebied van grondgebonden zonneparken sensu stricto, begint de grafiek sedert de vorige update in 2011, toen het kleine pilot veld systeem van Acrres van de Landbouwuniversiteit van Wageningen in het buitengebied van Lelystad werd opgeleverd. En wat tot op de dag van vandaag actief is. Zie ook een oudere productie resultaten bespreking van Polder PV, begin 2013.

In oranje kolommen in de grote grafiek zijn de nieuwe capaciteiten per jaar getoond, met aanvankelijk zeer lage toevoegingen per jaar, maar met een enorme groei sinds de 81 MWp nieuwbouw in 2017. Wat al bijna een verdubbeling was t.o.v. de 44 MWp in 2016. In 2018 kwam er een bijna 5 en een half maal zo groot nieuw volume bij, 438 MWp. 2019 liet in de meest recente data van Polder PV 500 MWp nieuwbouw aan zonneparken zien, 14% meer. De bijstelling t.o.v. de vorige update van augustus 2021 is gering, slechts 2 MWp in de plus, en dus inmiddels behoorlijk geconsolideerd. Het inmiddels weer bijgestelde opgeleverde volume in 2020 is 3 MWp lager uitgekomen dan in genoemde update, en staat nu op bijna 1.047 MWp. In de update van 4 januari 2021 was dat nog maar 893 MWp. Het is ruim het dubbele volume van de nieuwbouw in 2019, en steekt nog steeds met kop en schouders boven de rest uit. De vraag is of, met alle netproblemen die er zijn, en die zeer structureel zijn, of een dergelijk hoog volume de komende jaren gehaald zal kunnen gaan worden.

De groei in 2021 is tot nog toe nog in ieder geval achtergebleven bij de enorme aanwas in 2020. Momenteel heb ik een toename van bijna 855 MWp aan klassieke netgekoppelde veldopstellingen staan voor afgelopen jaar. Dat is wel al een factor 2,2 maal zo hoog dan het volume wat nog in de vorige update bekend was met status datum 12 augustus dat jaar (382 MWp). Maar omdat er nog de nodige onzekerheden zijn omtrent enkele grotere zonneprojecten, kan dat nog enigszins bijtrekken t.o.v. het jaarvolume in 2020. Het nu bekende groei volume in 2021 ligt in ieder geval nog ruim 18% achter op het spectaculaire volume in het eerste Covid jaar, 2020.

Kwartaal en half jaar segmentaties

Voor de vorige update heb ik voor een enigszins verantwoorde voorspelling voor 2020 ook uitgerekend wat de verdeling over de kwartaal en halfjaar volumes was bij de klassieke veldopstellingen. Voor 2020 was het verschil, ook met de huidige, licht bijgestelde cijfers, opvallend. De verdeling was 21%, 7%, 29% en 43% van de jaarlijks toegevoegde capaciteit over de vier kwartalen. Dat resulteert in 29% resp. 71% in het eerste en tweede half jaar, bij 47% van het aantal projecten in de 2e jaarhelft gerealiseerd. Tot nog toe tekent voor 2021 zich een minder scherp contrast af. Met in de vier kwartalen 31%, 16%, 20%, en 33% van het jaarvolume m.b.t. de capaciteit. Resulterend in een evenwichtiger verdeling van 48% resp. 52% over de 2 jaarhelften. Waarbij echter wel maar 42% van het aantal projecten dat jaar in de tweede jaarhelft werd opgeleverd. Mogelijk zullen nieuwe, meer definitieve cijfers voor 2021, deze verhoudingen nog enigszins gaan veranderen.

In de inset (kleine deelgrafiek linksboven) zijn de met de genoemde capaciteiten gepaard gaande nieuwe jaarlijkse aantallen grondgebonden PV projecten (dus niet "SDE beschikkingen" of iets dergelijks) afgebeeld (blauwe kolommen). Tot en met 2017 was de groei van die aantallen gestaag, en bijna rechtlijnig, tussen de 1 (2011 nieuw) en 29 nieuwe projecten / zonnepark "sites" in 2017. In 2018 was er een verdrievoudiging, tot 87 nieuwe zonneparken dat jaar. Nieuw in 2019 zijn er tot nog toe 105 exemplaren terug gevonden, 21% meer dan in 2018. In 2020 zijn, met een vermoedelijk al vrijwel definitieve afschatting, alweer 149 exemplaren nieuw bijgebouwd en aan het net gekoppeld. Een record, wat 42% boven het nieuwe niveau in 2019 ligt. 2021 moet het tot nog toe nog maar met 130 nieuw gevonden projecten doen (gearceerde kolom), 13% minder dan de toename in record jaar 2020. Dit kan echter nog steeds enigszins worden bijgesteld, al is niet de verwachting dat 2020 ge-evenaard zal gaan worden, daarvoor is het verschil te groot.

2022 - nog zéér voorlopig volume

Tot nog toe is voor 2022 een volume van 275 MWp aan netgekoppelde grondgebonden zonneparken gevonden door Polder PV, verdeeld over 25 nieuwe installaties (projecten). Uiteraard zal hier nog zeer veel gaan bijkomen. Er staan "de nodige" grote(re) SDE gesubsidieerde veldinstallatie projecten klaar om opgeleverd te worden dit jaar. Dat kan zeker wat capaciteit betreft om een substantieel volume gaan. Informatie over opleveringen laat vaak vele maanden of langer op zich wachten, dus er zal straks sowieso met terugwerkende kracht bijgewerkt moeten gaan worden. Dit is ook een van de belangrijkste redenen waarom CBS cijfers de laatste jaren zeer fors worden bijgewerkt na een eerste publicatie: dit komt vooral doordat er veel capaciteit wordt "na gerapporteerd", en opgenomen in de nationale statistieken. Daarbij zitten vooral grote volumes van opgeleverde veld-installaties. Ook in de RVO bestanden zijn dergelijke vertragingen goed terug te zien. "ja"-vinkjes verschijnen soms lang nadat de betreffende projecten al lang aan het net zijn gekoppeld.

Jaar van oplevering (nog) niet bekend

Er is ook nog een kleine restcategorie. Dit betreft veldopstellingen die beslist al (lang) zijn opgeleverd, maar waarvan nog niet met zekerheid een jaar van oplevering bekend is geworden. Het gaat momenteel om nog maar 18 projecten (vorige update nog 21 exemplaren), met een gezamenlijke capaciteit van slechts 0,4 MWp, zeer kleine projectjes dus, met een gemiddelde capaciteit van slechts 22 kWp. Wel nog boven de vanaf deze update strict genomen grens voor de RES doelen (projecten groter dan 15 kWp). Het "grootste" van deze 18 projectjes omvat slechts 182 door Polder PV "getelde" zonnepanelen. Ze tellen mee om "35 Terawattuur" aan elektriciteit uit hernieuwbare bronnen op land in 2030 voor elkaar gebokst te hebben. En die horen dan ook, hoe klein ze ook zijn, beslist in dit overzicht thuis. De meeste instanties kennen talloze van dit soort kleine (en ook de nodige grotere) zonneparkjes helemaal niet, en die zult u dan ook tevergeefs in publieke overzichten zoeken. Polder PV heeft deze wel.

De meesten ervan zijn al van wat oudere, doch nog niet met zekerheid te bepalen datum, vandaar dat in de cumulatieven grafiek, deze categorie vanaf het jaar 2016 is opgenomen in de eindejaars-volumes. Soms wordt achteraf van dergelijke projecten alsnog het jaar van oplevering "gevonden" in nieuwe bronnen, en wordt het betreffende project naar het correcte kalenderjaar overgeheveld.

Systeemgemiddelde capaciteit nieuwe projecten

Uit de capaciteiten en de aantallen projecten zijn, als vanouds bij Polder PV, de belangrijke systeemgemiddelde capaciteiten berekend van de nieuw per kalenderjaar gebouwde projecten. De evolutie ervan is in de grote grafiek afgebeeld als een grijze curve, met aparte bijbehorende Y-as (linker-zijde). Zoals was te verwachten, groeit die gemiddelde capaciteit sterk, van (bijgesteld) 441 kWp in 2015, tot 5,0 MWp in 2018, ruim 11 maal zo groot. In 2019 is er een lichte terugval van de nieuwe capaciteit per project, naar 4,8 MWp. Die tijdelijke terugval werd echter alweer door een nieuw record, gemiddeld 7,0 MWp per grondgebonden installatie, in 2020 al naar het korte termijn geheugen verbannen. Met alweer veel nieuwe installaties toegevoegd in 2021, ligt het nieuwe gemiddelde in dat jaar niet ver van het nog zeer voorlopig vastgestelde in de vorige update: 6,7 MWp werd momenteel 6,6 MWp gemiddeld voor de 130 tot nog toe gevonden netgekoppelde nieuwe projecten in dat jaar. Lager dan in "record" jaar 2020, maar blijvend hoog.

De in de vorige update aangekondigde vermoedens van verdergaande schaalvergroting, ook bij de zonneparken, zijn met de eerst gevonden nieuwe netgekoppelde projecten tm. april in 2022 volledig uitgekomen. De reeds ingeschreven 25 nieuwe projecten hebben namelijk al een zeer hoog gemiddelde capaciteit van 11,0 MWp. Dit kan later in het jaar beslist nog wel neerwaarts aangepast gaan worden, als ook nog onbekende kleine(re) projecten ontdekt worden die nog worden, of wellicht zelfs al zijn opgeleverd. Maar er staan ook de nodige grote projecten in de pijplijn te wachten, deels al gebouwd, dus vermoedelijk zal het gemiddelde vermogen van de nieuwe projecten dit jaar substantieel hoog blijven. We weten pas hoe hoog, als alle installaties opgeleverd in 2022 bekend zijn geworden (vermoedelijk pas ergens in 2023).

Cothen. 1 van de meest recente toevoegingen aan de grote verzameling netgekoppeld opgeleverde zonneparken in Nederland, in de overzichten van Polder PV. Tijdens een open dag (23 april 2022) mochten geïnteresseerden kennismaken met dit zonnepark, aan de zuidrand van Cothen in de Utrechtse gemeente Wijk bij Duurstede, gebouwd op een voormalige peren boomgaard (aan de horizon is nog een bestaande boomgaard met "harde infra" te zien). Het project is ontwikkeld door Sunvest, omwonenden hebben via de lokale energie coöperatie EWEC middels een achtergestelde obligatie lening kunnen participeren. De beoogde kwart miljoen Euro werd bij de inschrijving ruim overschreden, 60 deelnemers uit de omgeving claimden EUR 437.500 aan obligaties (à EUR 500), dat is 3% van het ingelegde kapitaal van het totale project, wat via een aparte project BV is ingebracht. Er is in de aanloop van de planvorming inspraak geweest over de "landschappelijke inpassing", zoals dat heet. Dat heeft onder anderen geleid tot een 75 meter brede groenstrook waar vandaan de foto is genomen door Polder PV, een extra groene buffer tussen de aanpalende woonwijk en het zonnepark. Deze is reeds met struweel beplant, ook andere zijdes om het project krijgen vergelijkbare groenstroken. Het project heeft een omvang van 11 hectare, en een capaciteit van 14 MWp, de grofweg 30 duizend PV modules, half-cels exemplaren van 450-455 Wp per stuk, staan op pal zuid gericht, 2 panelen portrait hoog onder een zeer lage hellingshoek, de bovenzijde ligt daarmee op slechts anderhalve meter boven het maaiveld. Hiermee wordt een hoog vermogen op het perceel bereikt, en blijft licht toetreding tot de grond maximaal mogelijk. Na de uitgebreide testperiode, waarin ook de 58 Huawei omvormers doorgelicht zullen worden op optimaal functioneren, wordt het project voor exploitatie overgedragen door de bouwer. Schapen zullen de vegetatie perceels-gewijs in bedwang gaan houden. De jaarlijkse productie wordt geprognosticeerd op 13 GWh (specifieke opbrengst plm. 929 kWh/kWp.jr). Zie ook de project sites bij Sunvest, en bij EWEC.

Markt-impact groei zonneparken bij de nieuwe jaarvolumes

Het totale volume van zonneparken bij de nieuwbouw is al zeer sterk is gegroeid in de laatste jaren, en zal een significante impact krijgen, bovenop de al massaal ontwikkelde hoeveelheden op de daken, van residentieel, tot daken van zeer grote distributiecentra. Dat laat ik zien in onderstaande, aangepaste tabel, waarbij ik gebruik heb gemaakt van de laatste CBS "totaal" cijfers op dit gebied (status update 7 maart 2022), en mijn nieuwbouw cijfers voor uitsluitend de "klassieke" grondgebonden zonneparken. Dit is een update van de tabel getoond in mijn overzicht van augustus 2021. Voor de grotere volumes heb ik afgerond op "hele MWp".

Nieuw jaarvolume (YOY, capaciteit in MWp)	Nieuw volume zonneparken PPV (MWp)	Nieuw volume NL cf. CBS (MWp)	Aandeel ZP's op totaal volume (%)
2014	0,53	357	0,15%
2015	8	519	1,5%
2016	44	609	7,2%
2017	81	776	10,5%
2018	438	1.698	25,8%
2019	500 †	2.617	19,1%
2020**	1.047 †	3.724	28,1%
2021*	855 †	3.299	25,9%
2022	275 *	onbekend	--

Met † heb ik in de tweede kolom aangegeven dat volgens de meest recente inzichten, met de meest actuele data, de geaccumuleerde capaciteiten van klassieke grondgebonden zonneparken, voor het betreffende jaar, zijn gewijzigd sedert de vorige update. Hiermee zijn voor die jaren ook de relatieve percentages weergegeven in de laatste kolom (licht, tot, voor 2021, fors) gewijzigd. De status voor 2019 is voor de CBS cijfers definitief, voor 2020 nog steeds "nader voorlopig", en voor 2021 nog "voorlopig". Het reeds fors aangepaste nieuwe totale jaarvolume van het CBS is voor 2020 met twee sterretjes aangegeven in de tabel. Het kan beslist ook nog zo zijn dat de cumulatie voor de capaciteit van grondgebonden zonneparken in de projectsheets van Polder PV nog enigszins kan wijzigen voor met name de recentere jaren.

Afgezien van bovenstaande: met de licht bijgestelde cijfers wordt bevestigd dat we in 2020 een historische gebeurtenis hebben meegemaakt in Nederland. In dat jaar is voor het eerst een nieuw jaarvolume van meer dan 1 GWp aan klassiek grondgebonden zonneparken gerealiseerd (1.047 MWp).

Met de huidige, nog voorlopige CBS cijfers voor 2021, en de ook nog zeker niet "definitieve" data voor de status van de zonneparken in dat jaar, blijkt voorlopig sprake van zowel een absolute, als een relatieve terugval, naar 855 MWp nieuw volume aan klassieke grondgebonden PV-projecten. Dat is wel 71% hoger dan de aanwas van 500 MWp aan zonneparken in 2019.

Voor 2022 zijn er uiteraard nog in het geheel geen data van het CBS. Die volgen vermoedelijk in eerste, nog zeer ruwe versie, in het voorjaar van 2023. En ook de status van (netgekoppelde) zonneparken, eind april dit jaar (2022) is natuurlijk nog bij benadering niet het uiteindelijk volume voor het hele jaar. Maar inmiddels is er al in de eerste vier maanden met zekerheid minimaal 275 MWp * netgekoppeld ingeschreven, de nog niet bekende volumes in de eerste jaarhelft moeten daar ook nog bijkomen. In een volgende update zullen we meer zicht krijgen op de werkelijke verhoudingen voor 2022, als ook data van later in het jaar beschikbaar gaan komen.

We zien aan de aandelen van de nieuwbouw aan zonneparken per kalenderjaar, in de laatste kolom, dat dit rap is toegenomen, van verwaarloosbaar in 2014, via 1,5% in 2015, 7,2% in 2016, en 10,5% in 2017, tot al bijna 26% in toenmalig record jaar 2018. In 2019 lijken de nieuw toegevoegde zonneparken iets aan betekenis ten opzichte van het totaal volume te hebben ingeboet, met een aandeel van 19,1%. In 2020 is dat inmiddels, ook al zijn de data nog niet definitief, alweer een nieuw record niveau geworden van 28,1% van de totale nieuwe capaciteit die in heel Nederland is bijgeplaatst in dat jaar. Wat dus, impliciet, nog steeds in 2020 voor de overgrote meerderheid op daken is geplaatst.

In 2021 is er een relatieve terugval van de capaciteit aan zonneparken wat in dat jaar werd toegevoegd, met 25,9% van het totale volume ongeveer op het niveau komend van 2018. Maar aan die relatieve verhouding kan nog het een en ander gaan wijzigen, als "definitieve" cijfers voor afgelopen jaar beschikbaar komen. Overeind blijft, dat reeds "een zeer significant volume" in de Nederlandse zonnestroom markt "in het veld" is gerealiseerd in 2021. Wat een belangrijke boodschap aan de bevolking is: "Als je dit (in het geheel) niet wilt, moet je die zes-en-twin-tig procent aan capaciteit 'ergens anders' vandaan zien te toveren". Bovendien met de reminder: alle andere reeds gerealiseerde, meer exotischer installaties zoals drijvende zonneparken etc., zijn hier nog niet in meegerekend. Als je die ook tot de categorie "veld-installaties" zou rekenen, wordt het aandeel daarvan nog een stuk groter ... (zie verderop).

---

(2) Grondgebonden PV projecten aantallen en capaciteiten - accumulaties EOY

In de tweede grafiek geef ik de status weer van de accumulaties van de aantallen en capaciteiten van grondgebonden zonneparken aan het eind van elk kalenderjaar (EOY), en het daar van afgeleide systeemgemiddelde van die geaccumuleerde volumes. Alles, wederom, met de meest recent beschikbare data in de overzichten van Polder PV. Hierin zijn wederom twee "historische piketpalen" weergegeven.

Grafiek accumulatie zonneparken EOY

In de grafiek is de "rest categorie" van 18 kleine grondgebonden projectjes, met een gezamenlijk vermogen van 0,4 MWp, waarvan het jaar van netkoppeling (nog) niet met zekerheid vastgesteld kon worden, niet afgebeeld. Deze oudere projectjes zijn, op basis van wel bekende satelliet foto beelden, al voor 2016 opgeleverd, en kunnen dus vanaf dat jaar virtueel worden meegeteld bij de grote massa projecten waarvan het jaar van netkoppeling wel duidelijk is. Derhalve, zijn de werkelijke cumulaties op de peildatum 26 april 2022 (helemaal rechts in de grote grafiek en de inset) 586 + 18 = 604, resp. 3.249,1 + 0,4 = 3.249,5 MWp. "jvi" = jaar van ingebruikname.

Uiteraard is de snelle toename van de evolutie van de grondgebonden zonneparken in Nederland ook bij de eindejaars-accumulaties (EOY) zeer duidelijk zichtbaar. Volgens de deels bijgestelde detail data verzameld door Polder PV, groeiden de volumes van 135 MWp EOY 2017, via 573 MWp EOY 2018, door naar 1.073 MWp EOY 2019. Die eerste GWp werd in de status update van 8 december 2019 reeds aangekondigd door Polder PV.

In 2020 ging er alweer een zeer dikke schep bovenop. Met de huidige, aangepaste data, is al een niveau bereikt van ruim het dubbele niveau, bijna 2.120 MWp. Deze tweede "Gieg" is dus al binnen een jaar bereikt, zoals in een vorige update reeds werd gesuggereerd door Polder PV.

2021 is nog lang niet zeker, omdat nog de nodige info over reeds gebouwde zonneparken ontbreekt. Met name de voor deze overzichten essentiële status van de netkoppeling aan het einde van dat jaar. Met de huidige gegevens, zitten we eind van het jaar al zeker op 2.974 MWp aan geaccumuleerde capaciteit in uitsluitend grondgebonden zonneparken. Het was in de eerste maanden van 2022 dus wachten op de volgende piketpaal.

Nieuwe mijlpaal - 3 GWp aan grondgebonden zonneparken

Op peildatum 26 april 2022 staat er in ieder geval alweer een geaccumuleerd volume van 3.249 MWp in de sheets van Polder PV. De nieuwe mijlpaal, 3,0 GWp aan grondgebonden zonneparken, werd op 28 maart 2022 in de projecten sheet van Polder PV bijgeschreven. Het ging daarbij ditmaal om een flinke nieuwe "knaap", Zonnepark Mosselbanken van Gutami in Hoek (Terneuzen, Zld), met ruim 111 duizend zonnepanelen op het lege bedrijventerrein Valuepark Terneuzen westelijk van de Braakmanhaven. De oplevering van dat 60 MWp grote zonnepark (het grootste van Zeeland, wat groter dan het in 2018 aan het net gekoppelde Scaldia project op de grens van Vlissingen / Borsele), is vrij uitgebreid in de pers gemeld. Zie o.a. het artikel in PZC van 28 maart 2022.

Gezien de enorme, onder diverse SDE subsidie regimes beschikte volumes voor zonneparken, zal de volgende piketpaal van 4 GWp niet heel erg lang op zich laten wachten, al zullen netproblemen wel wat vertraging van het bereiken daarvan gaan opleveren. Grondgebonden zonneparken horen er in ieder geval al helemaal "bij", en brengen zeer substantiële volumes in die met geen mogelijkheid zijn uit te gummen, noch door - vooralsnog volstrekt fictieve - alternatieven zijn in te ruilen. Er is geen enkele andere "optie" die met zo'n hoog tempo zulke grote hoeveelheden duurzaam productie vermogen, en dus een hoog, snel te realiseren fysiek productie- en CO2 reducerend potentieel, kan leveren. Tegen een zeer acceptabele "prijs".

Zonneparken domineren grootste projecten overzicht (realisaties) & capaciteit verhouding t.o.v. grootste rooftop projecten

In mijn grote projecten spreadsheets kan ik goed bepalen wat de verhouding is tussen de grootste opgeleverde zonneparken in Nederland, en de grootste gerealiseerde dakgebonden systemen (voor de incrowd: rooftops). Ik deed dat voor het eerst in de vorige update, het is nu tijd om deze verhouding opnieuw te bepalen, met de laatste stand van zaken. Tot en met nummer 46 in de "single-site" lijst zijn de grootste projecten allen grondgebonden veld-installaties, hetzij, drijvende zonneparken (drie maal), of een zeer grote vrijstaande carport (Lowlands - Walibi, Biddinghuizen, Fl). Deze 46 grootste projecten hebben een geaccumuleerd vermogen van 1.783 MWp (incl. de 3 drijvende zonneparken & carport), resp. 1.650 MWp voor de 42 exclusieve, klassieke veld-opstellingen. Als we in de lijst naar de grootste netgekoppelde rooftop projecten kijken, en we nemen dáárvan de eerste 46 exemplaren, is het totale vermogen van die sub-populatie slechts 363 MWp. Kijken we naar uitsluitend de 42 grootste dak-systemen, is het zelfs maar 345 MWp.

Dit betekent, dat de 46 grootste non-rooftop single site projecten al een capaciteit hebben die een factor 4,9 maal het opgestelde vermogen is dan dat van de 46 grootste rooftop projecten. Kijken we exclusief naar de veld-opstellingen, is het gezamenlijke vermogen van de 42 grootste daarvan nog steeds een factor 4,8 maal dat van de 42 grootste rooftops. Dat betekent, dat het vrijwel onmogelijk zal zijn, om "potentieel van veld-opstellingen op land" in te ruilen voor (af te dwingen cq. te verplichten !) potentieel op grote industriële daken. Dat gaat nooit lukken, het verschil in gemiddelde omvang van deze 2 typen projecten is enorm groot, en realisatie van grote rooftop projecten in korte tijd kunt u wel helemaal op uw buik schrijven. Ze worden wel degelijk aangelegd, zelfs in een versneld tempo, maar het volume wat ingebracht wordt door grote rooftops is doodgewoon véél kleiner dan de grote hoeveelheden capaciteit die worden gerealiseerd in veld-opstellingen. Als je om wat voor reden dan ook, de veld-opstellingen fors zou willen afremmen, snij je diep in eigen vlees, want het wordt onmogelijk om een hoog tempo te houden bij de pas gestarte energietransitie (in dit geval: duurzame elektra).

Overigens is het grootste gerealiseerde rooftop project nog steeds de VE Commerce Campus van de Heylen Groep op het Trade Port Noord van Venlo (bericht via Web.archive.org), wat met ruim 18 MWp sedert juni 2020 volgens eigen zeggen 's werelds grootste rooftop project zou zijn, gebouwd op "1 dak". Dergelijke zeer grote projecten zijn echter relatief dun gezaaid, de meeste installaties op grote daken zijn véél kleiner.

Ter vergelijking: de omvang van het momenteel nog grootste opgeleverde zonnepark, Vloeivelden Hollandia op de grens van Nieuw-Buinen en 1e Exloërmond (gemeente Borger-Odoorn, Drenthe) zou 114 MWp zijn, een factor 6,3 maal zo groot. Alleen al bij de eerste honderd grootste gerealiseerde single-site projecten zitten in de verzameling van Polder PV 84 klassieke veld-opstellingen, die bijna 88% van het totaal volume van 2.548 MWp claimen, 8 drijvende zonneparken (bijna 7% van dat volume), 1 grote vrijstaande carport (1,4%), waarna er nog maar 7 grote rooftops overblijven, met een aandeel van slechts 4,1% van de totale capaciteit voor de honderd grootste projecten. In de vorige update was dat aandeel voor de klassieke rooftop projecten in de top 100 nog 14 exemplaren resp. bijna 7% van de totale capaciteit. Derhalve, is dat aandeel verder afgekalfd, zelfs bijna gehalveerd. De boodschap blijft hierbij kristal helder: de hoge volumes inbrengende grote projecten, die essentieel zijn voor het behalen van lokale en nationale RES doelstellingen, worden compleet gedomineerd door veld-opstellingen, met op afstand ook nog eens drijvende zonneparken. De ook gerealiseerde (zeer) grote rooftop projecten vormen daarbij de spreekwoordelijke "kers op de taart".

En nog een mijlpaal - 600+ zonneparken

Wat de aantallen grondgebonden veld projecten geaccumuleerd aan het eind van elk jaar betreft (inset in de grafiek, linksboven), was er een gestage stijging tm., licht aangepast, 90 installaties, eind 2017, en trok de markt vervolgens stevig door, met EOY 2018 177 van dergelijke veldopstellingen, en eind 2019 al 282 exemplaren, elk groter dan 15 kWp.

Covid jaar 2020 was een zeer belangrijk jaar voor zonneparken, het volume nam met een record hoeveelheid van nog eens 149 exemplaren toe tot 431 projecten, een groei van 53%. Het tweede Covid jaar, 2021, liet wat afkoeling van het tempo zien, maar wist toch ook nog, met de nu bekende data, nog eens 130 nieuwe gerealiseerde projecten op tafel te krijgen. Waardoor het eindejaars-volume alweer is aangezwollen tot 561 grondgebonden projecten >15 kWp (voorlopig, waarschijnlijk nog bij te stellen resultaat, gearceerde kolom). Daar zijn in bovenstaande grafiek in de laatste, dubbel gearceerde kolom, de 25 eerste nieuwe exemplaren in 2021 alweer aan toegevoegd, maar daar komt natuurlijk nog heel veel volume bij, de rest van het jaar.

In ieder geval zaten we op 26 april 2022 met zekerheid al minimaal op 586 "klassieke" grondgebonden projecten op Nederlands grondgebied. Daarbij komt bovendien, dat ik in de hier direct boven getoonde grafiek(en) de volumes met jaar van netkoppeling "onbekend" niet heb meegenomen, omdat niet bekend is aan welk jaar die toegevoegd zouden moeten worden. Die moeten in ieder geval wel bij bovengenoemd volume worden opgeteld, omdat het om bewezen fysieke realisaties gaat. Zoals we eerder al zagen, gaat het daarbij echter om beperkte hoeveelheden (18 projecten, 401 kWp). Dat betekent, dat we op 26 april jl. al op 604 gerealiseerde zonneparken zijn uitgekomen in Nederland.

Ik heb zelfs bijgehouden welk exemplaar de 600e toetreder was tot mijn zonnepark spreadsheet. Dat was het byzondere, bijna 4 kilometer lang gerekte, 20,3 MWp grote "Zonneweide Groetpolder" project, met 44.712 zonnepanelen in Lutjewinkel in de uitgestrekte Noord-Hollandse gemeente Hollands Kroon. Deze werd op 22 april jl. reeds, tezamen met een van de kleinste, nog wel "RES-fähige" veldopstellingen projecten, van slechts 56 modules in Reeuwijk (ZH), bijgeschreven in de projecten sheet van Polder PV.

Dit alles is uiteraard ook nog exclusief de byzondere "Caribische gebiedsdelen" die tot het Koninkrijk der Nederlanden horen. De zonneparken daar zijn hier niet verder in deze beschouwing betrokken. Voor een voorbeeld, zie het in 2 fases gebouwde 4,5 MWp exemplaar op Sint Eustatius (met accu opslag), en het 1 MWp grote, sterk hellende zonnepark van Ecorus op Saba.

In de grote grafiek is wederom het verloop van de systeemgemiddelde capaciteit van de eind van elk jaar geaccumuleerde zonneparken getoond (grijze streepjeslijn, met aparte Y-as, links). Afgezien van de niet erg "representatieve" periode 2011-2014, met marginale volumes inclusief lichte terugval in 2014, is de groei van de gemiddelde capaciteit van alle projecten continu doorgezet. Van 248 kWp eind 2015, via 1,5 MWp eind 2017, 3,2 MWp eind 2018, naar al 3,8 MWp eind 2019. Aan het eind van 2020, zou de systeemgemiddelde capaciteit al opgelopen kunnen zijn naar 4,9 MWp. Ruim drie maal het gemiddelde drie jaar eerder. In 2021 is dat alweer verder bijgeplust naar gemiddeld 5,3 MWp per project. En met de eerste toevoegingen bekend geworden tm. eind april 2022, staat de teller alweer op gemiddeld 5,5 MWp per zonnepark. Een duidelijke aanwijzing, dat de grotere zonneparken een flinke impact gaan krijgen op de totale volumes. 5,5 MWp is het equivalent van al 13.750 moderne zonnepanelen à 400 Wp, bij een oppervlakte claim van gemiddeld 4,9 hectare. Afhankelijk van de mix aan nog te realiseren volumes van de kleinere én de grote grondgebonden projecten, zal de gemiddelde capaciteit aan het eind van 2022 mogelijk nog verder kunnen gaan oplopen.

Vergelijking EOY status zonneparken bij Polder PV met cijfers van het CBS en andere bronnen

In mijn zonnepark update van 8 december 2019, en later in de analyses van 22 juni 2020, en die van 5 januari 2021 en 12 augustus 2021, heb ik reeds uitgebreid stilgestaan bij de verschillen tussen de nauwkeurige data van Polder PV op het gebied van zonneparken, en de sterk daarbij achterlopende data van zowel RVO (uitsluitend SDE beschikkingen), resp. het CBS, waar veel volume ook nog steeds onbekend is. In de huidige update gaan we opnieuw vergelijken met de meest recente data van het nationale statistiek instituut. We doen dit, uiteraard, voor de eindejaarsvolumes, en, voor de tweede maal, een poging voor de status medio 2021, waarvoor het CBS eind vorig jaar voor het eerst voorlopig detail cijfers heeft gepubliceerd. Uiteraard treden er ook bij de nieuwe jaarvolumes verschillen op, die zijn / worden afgeleid van de EOY cijfers. Het CBS heeft (nog) geen tabel met de evolutie over de jaren in 1 overzicht, wat de door hen gesuggereerde volumes aan zonneparken betreft.

CBS rekent drijvende zonneparken mee bij "veld" installaties

Het oudere cijfer voor 2017, 98 MW, komt uit de CBS tussen rapportage van 26 april 2019. Het aangepaste cijfer voor 2018 (533 MWp) en een voorlopige afschatting voor 2019 vinden we in de reeds eerder door Polder PV besproken CBS maatwerktabel van juni 2020 terug. Nieuwe cijfers voor zowel 2019 (definitief), 2020 (nader voorlopig), en een zeer voorlopige afschatting voor medio 2021, worden gegeven in de tabel "Zonnestroom; vermogen en vermogensklasse, bedrijven en woningen, regio" van 10 december 2021.

Daarbij moet meteen een heftige disclaimer. Onder genoemde categorie "groot vermogen" dient volgens het CBS te worden verstaan: "Het groot vermogen is verder uit te splitsen naar zonnestroom op dak en op land (veld). Installaties op binnenwateren worden gerekend tot veldinstallaties". Kennelijk rekent het CBS dus floating solar (in Nederland tot nog toe op 2 kleine experimenten op de Noordzee na, exclusief op zandwinnings-plassen en andere "binnenwateren" geplaatst) ordinair tot de véél grotere, door Polder PV daar hard van gescheiden categorie van de fysieke grond (niet zijnde "water") gebonden "veld" opstellingen. En rekent dus in principe, als ze tenminste alle installaties daadwerkelijk zou kénnen, "te veel vermogen" toe aan hun gekunstelde "veldopstelling categorie". Ik kom daar later in deze analyse, in paragraaf 8, nog op terug, maar voor de vergelijking met mijn harde, gesegregeerde data, hanteer ik in onderstaande tabel dus genoemde volumes aan zogenaamde "veld-opstellingen volgens het CBS".

Genoemde gekunstelde CBS data heb ik in rood in onderstaande tabel, kolom 2, toegevoegd, achter mijn waarnemingen die op exacte project data voor uitsluitend grondgebonden veld-opstellingen (niet zijnde floating solar of anderszins) zijn gebaseerd, en die al stelselmatig groter zijn dan wat CBS "kent". De meest recente status van de totale markt cijfers zijn op 7 maart dit jaar door het CBS gepubliceerd. Die vindt u in de hoofdsectie van mijn uitgebreide detail analyse van hun data tm. 2020, en deze zijn in de derde kolom opgenomen.

De qua volumes kleine categorie met onbekend jaar van oplevering in de project sheets van Polder PV, is vanaf 2016 bij de EOY accumulaties geteld, omdat het bijna uitsluitend oudere projectjes betreft die op satellietfoto's van dat jaar al aanwezig waren. Dit maakt, gezien de bijgeschreven geringe volumes, vrijwel niets uit voor de resulterende eindstanden.

Capaciteit eind van kalenderjaar (EOY)	Accumulatie zonneparken PPV (MWp), links In rood (rechts) lage opgaves CBS !		EOY volume NL cf. CBS (MWp)	Aandeel ZP's op totaal volume CBS cf. cijfers Polder PV (%)
2014	2,2		1.007	0,2%
2015	10		1.526	0,7%
2016	54		2.135	2,5%
2017	135	(98)	2.911	4,7%
2018	573	(533)	4.609	12,4%
2019	1.073 †	(1.039)	7.226	14,9%
2020**	2.120 †	(2.027)	10.950	19,4%
2021*	2.974 †	(HI: 2.191)	14.249	20,9%
status 26 april 2022	3.249	(onbekend)	(onbekend)

Data van Polder PV gemarkeerd met † zijn licht gewijzigd t.o.v. de status van augustus 2021. De EOY status voor 2019 is voor CBS "definitief", die voor 2020 zijn, ondanks al forse wijzigingen eerder dat jaar, nog steeds een nader voorlopige afschatting. 2021 is al behoorlijk redelijk in het vizier, maar ook hier kan nog wel het een en ander in wijzigen, de cijfers voor dat jaar gelden bij het CBS nog als "voorlopig". Uiteraard is 2022 nog maar net begonnen, daar worden sowieso pas begin 2023 de eerste ietwat vollediger cijfers van verwacht van officiële zijde (CBS).

Ook aan de relatieve aandelen van de eindejaars-accumulatie van de capaciteit aan zonneparken (laatste kolom), is het forse tempo te zien van de versnelling van de betekenis van dergelijke projecten. In 2014 nog marginaal, 0,2% van het totale eindejaars-volume, tot 12,4 procent in 2018. Het aandeel voor het geaccumuleerde volume eind 2019 is al gestegen naar 14,9%, de nog nader voorlopige EOY volumes voor 2020 komen alweer op 19,4%, met de bijgestelde CBS en PPV data. Met nog zeker cijfermatige aanpassingen te verwachten voor 2021, zitten we eind van dat jaar, met de meest actuele Polder PV data, en het huidig gecommuniceerde eindejaarsvolume voor de hele markt van het CBS, eind dat jaar al op bijna 21%. Ergo, ruim een vijfde van het totaal aanwezige volume in ons land, in de vorm van uitsluitend klassiek grondgebonden zonneparken .... Zie paragraaf 8 voor de totale impact, als we ook de wat meer byzondere "niet klassieke rooftop" project volumes mee gaan tellen.

CBS loopt achter bij Polder PV

In de tweede kolom zien we de verschillen tussen de hard vastgestelde minimale volumes van, uitsluitend, de grondgebonden zonneparken in de projecten sheet van Polder PV, in relatie tot de in rood weergegeven, veel lagere cijfers van het CBS. Die, zo lijkt uit de recente toelichting van het data instituut, óók (onder anderen ?) door Polder PV separaat gehouden floating solar en andere byzondere "veld" projecten zou moeten omvatten, en dus zelfs een "overschatting" zou moeten inhouden. Het statistiek instituut kent aan het eind van de jaren 2017 tm. 2019 tot nog toe slechts 73% (2017), 93% (2018), 97% (2019), resp. 96% (2020) van de wel al lang bij Polder PV bekende volumes aan zonneparken. Voor 2021 heeft het CBS slechts de voorlopige status voor halverwege dat jaar gepubliceerd. Dat volume (2.191 MWp "alle" veld systemen die zij kennen) is nog maar 74% van het volume aan uitsluitend grondgebonden, klassieke zonneparken wat Polder PV tm. eind dat jaar al heeft gevonden (2.974 MWp).

Bij de aantallen projecten heb ik de verschillen ook weer gecheckt. Voor de jaren 2017 en 2018 kwam het CBS destijds met 22 zonneparken in 2017, resp. 65 in 2018. Polder PV heeft voor die jaren momenteel in totaal, al exclusief 108, resp. 195 grondgebonden zonneparken groter dan 15 kWp staan (!). Later zijn de verschillen wel bijgetrokken, met dien verstande, dat in de CBS cijfers ook niet klassieke veldopstellingen meegenomen lijken te zijn, en dus altijd overschattingen betreft. Voor het jaar 2019 "kent" CBS slechts 206 projecten, waarbij Polder PV al minimaal 300, uitsluitend klassieke grondgebonden projecten heeft genoteerd. Eind 2020 "vindt" het CBS tot nog toe 431 projecten, Polder PV heeft voor dat jaar "al" 449 vrijeveld exemplaren staan. Bij de nog zeer voorlopige cijfers voor 2021 zit het CBS medio dat jaar op 493 veld projecten "totaal" (groei t.o.v. EOY 2020 44 exemplaren). Polder PV heeft voor het hele jaar alweer 579 grondgebonden veld installaties genoteerd, nog exclusief floating solar, geluidswal, vrijstaande carport projecten e.d. Dat is een jaargroei van 130 stuks. Als het CBS cijfer voor het hele jaar 2x de aanwas in het 1e half jaar zou zijn geweest, zou dat 88 nieuwe exemplaren opleveren. Bij lange na niet het totaal volume voor alleen de veld-installaties in de overzichten van Polder PV. Zie, wederom, paragraaf 8 voor het "totaal plaatje" in de vergelijking tussen "alle" veld projecten bij Polder PV (inclusief de byzondere categorieën), en de verzameling bekend bij het CBS.

De netbeheerders krijgen veel werk te verstouwen in de energietransitie. Zo ook hier bij 1 van 2 zonneparken in Boekel (NB), waar de elektrische infrastructuur door Enexis op orde moet worden gebracht om de relatief snel gebouwde zonneparken aan het net te kunnen koppelen. Het is dus niet vreemd als er nog enige tijd allerlei werkzaamheden rond de aansluiting van dergelijke projecten zijn te zien. In onderhavig geval, rond een trafostation voor een 3,7 MWp groot veld met zonnepanelen op een voormalige maisakker. Foto genomen tijdens fietstocht Maastricht - Noord Brabant - stukje Duitsland - Gelderland - Arnhem, juni 2021.

---

(3) Zonneparken per grootteklasse

In onderstaande derde grafiek heb ik alle tot nog toe door mij gevonden en geklassificeerde "klassieke" grondgebonden zonneparken onderverdeeld in de al langer door Polder PV gehanteerde grootte categorie indeling. Zo wordt duidelijk waar de grootste volumes zitten, en welke klasse het meest bijdraagt aan de onstuimige groei in deze belangrijk geworden marktsector in Nederland. De overige typen "veld" installaties zoals de drijvende zonneparken, vrijstaande carports e.d., zitten hier wederom niet bij, zie daarvoor paragraaf 8.

Polder PV onderscheidt 7 grootteklassen vanaf (groter dan) 15 kWp. Er zijn waarschijnlijk honderden kleinere projectjes die buiten de scope van deze analyse vallen, en die vrijwel onbenoemd blijven in de pers. Polder PV probeert die wel bij te houden in een apart overzicht. Het zijn vaak toevalstreffers gevonden tijdens fietstochten zoals dit exemplaar op Nieuwjaarsdag 2021, en deze sjieke tijdens een fietsvakantie in Noord-Brabant. Of ontdekt tijdens scans van satellietfoto's, toevallige "encounters" op websites van installateurs, e.d. Soms vinden we de kleinere installaties op vrij onverwachte plekken (voorbeeld). In de grafiek gaat het echt om "het grotere werk", installaties groter dan 15 kWp (uitgangspunt voor de RES indeling), en laten we het kleine grut dus links liggen. Een in juli 2021 ontdekt exemplaar in Gelderland mocht gezien de strenge rand-condities nog net mee, en zit dus reeds in dit overzicht.

Bij de aantallen, in de inset linksboven, blauwe kolommen, ligt het zwaartepunt links, bij de categorieën 50 tot 500 kWp (142 projecten, 19 meer dan in de vorige update van aug. 2021) en 1 tot 5 MWp (141 exemplaren, 16 meer), met een "gat" in de kennelijk niet erg populaire grootteklasse 500-1.000 kWp (slechts 64 stuks, 10 meer). Wat waarschijnlijk te maken heeft met een combinatie van hoge grondkabel en aansluitkosten in relatie tot de berekende financiële opbrengsten voor dergelijke projecten. Natuurlijk vinden we ook een hoog aantal bij de kleinste categorie, installaties op de grond van > 15 tot 50 kWp, 98 stuks (9 meer). Ook die kleine categorie wordt vaak compleet over het hoofd gezien in de pers, en zelden inhoudelijk benoemd.

We vinden verder al een opmerkelijk aantal van 107 klassieke grondgebonden systemen in de al grote categorie 5 tot 15 MWp (percelen tot grofweg zo'n 15 hectare). Dat is een stevige toename van maar liefst 29 exemplaren t.o.v. de vorige update. De twee grootste project categorieën, 15-30 MWp, resp. groter of gelijk aan 30 MWp, hebben 29 resp. 23 realisaties staan. Dat betreft toenames van 12, resp. 4 exemplaren sedert de status van augustus 2021.

Het totaal aan getelde projecten > 15 kWp is al toegenomen tot 604 exemplaren, waarvan van 18 kleine projectjes het jaar van inbedrijfstelling (nog) niet bekend is.

Aantallen en onzekerheden

In de grote grafiek vinden we twee parameters terug, de opgestelde nominale capaciteit die met bovengenoemde aantallen projecten gepaard gaat in MWp accumulatie per categorie (oranje kolommen, linker Y-as als referentie), resp. het daadwerkelijk getelde, door installateurs opgegeven, of "onderbouwd berekende" aantal zonnepanelen per project (gecumuleerd per grootteklasse, groene kolommen, aparte Y-as, rechts, in duizend-tallen). Polder PV gaat daarbij niet over een nacht ijs, en gebruikt diverse tools om een zo betrouwbaar mogelijke afschatting te geven van gerealiseerde volumes, als daar geen expliciete opgaves voor zijn gedaan. En doet dat voor elk project afzonderlijk.

Het is helaas op dit punt in Nederland een grote chaos bij opgaves voor dergelijke projecten. En het wordt verder verergerd door het feit dat in veel omgevingsplannen weliswaar cijfers worden genoemd in de planning, maar dat nog in een zeer laat stadium door projectontwikkelaars een compleet ander module type wordt aangeschaft dan oorspronkelijk gepland, met meestal een hoger vermogen, zodat het aantal panelen ook flink minder wordt. Project data gepubliceerd op websites spreken elkaar soms tegen, en zijn vaak compleet verouderd. Aantallen die door de installerende partij worden genoemd, komen regelmatig niet overeen met de hoeveelheid panelen die in andere publicaties tevoorschijn komen (zoals persberichten).

Ook wordt er vaak, de "goeden" daargelaten, ongelofelijk aan gerotzooid met opgaves van project vermogens, ik vind soms meerdere opgaves voor een en hetzelfde project terug, bij verschillende betrokken partijen, en de pers maakt er vervolgens een nog grotere puinhoop van, als ze energie eenheden niet begrijpen, en vervolgens cryptografische cijfers op het net smijten, waar niemand meer uit kan komen. Het heeft geen enkele zin om hier met een natte vinger met "mogelijk gemiddelde paneel vermogens" te werken. Dat heeft de kwaliteit van het schieten met een kanon op een mug, maar het wordt beslist wel gedaan in sommige kringen. De module vermogens-range waaruit gekozen kan worden is immers extreem groot. Tegenwoordig is zo'n beetje alles mogelijk tussen de 270 Wp en vér over de 400 Wp, en wordt ook daadwerkelijk aangelegd. De eerste zonneparken met module vermogens over de 500 Wp (tot zo'n 540 Wp per stuk) zijn ook al langere tijd gesignaleerd bij Polder PV. Bij grote aantallen panelen kun je hier vér over de schreef gaan met het geschatte project vermogen, als je aantallen met "verondersteld vermogen per paneel" gaat vermenigvuldigen. Dat kan vele megawatten schelen bij de uitkomst !

Ook de regelmatig gepubliceerde opgave "aantal huishoudens" slaat helemaal nergens op, omdat er nooit bij wordt verteld, van wat voor (vermeende) gemiddelde verbruik er uit wordt gegaan, met welke specifieke opbrengst er dan wel wordt gerekend, en wat "dus" de geclaimde opgestelde project capaciteit dan wel zou moeten zijn. Dit is rekenen met onbekende variabelen in een black box, en u kunt er vergif op innemen, dat de uitkomsten bagger zullen blijken te zijn. Helaas zijn dergelijke zinloze, en niets-zeggende opgaves er dermate diep ingesleten in Nederland, dat ze blind, ongecheckt, niet gevalideerd, op het net worden gegooid, zonder feitelijke project data te publiceren. Dit maakt het zo duivels lastig om harde data boven tafel te krijgen van veel opgeleverde installaties.

Hier is dus echt veel ervaring nodig, om te proberen te achterhalen wat er daadwerkelijk is opgeleverd, aan de hand van geschreven en beeldende informatie. Ik vraag regelmatig zaken na, als de informatie te basaal of zelfs afwezig is, en soms krijg ik gedetailleerde antwoorden over opleveringen, waarvoor grote dank aan betrokkenen. Wat heel erg helpt om zaken scherp te krijgen. Hier wordt dus beslist geen "generieke alles over 1 kam scheren methodiek" gebruikt, maar een project specifieke afschatting, waarbij met alle bekende factoren van het betreffende project rekening wordt gehouden. Polder PV stelt daarnaast op basis van nieuwe informatie regelmatig aantallen zonnepanelen en project vermogens bij in zijn overzichten. Vandaar ook, dat historische cijfers af en toe wijzigen in de diagrammen gepresenteerd door Polder PV. Vaak gaat het, bij de geaccumuleerde volumes, gelukkig niet om zeer grote aanpassingen bij de totale volumes, maar per project zijn de aanpassingen soms fors.

Capaciteiten per categorie

In de grote grafiek zien we dat, i.t.t. bij de aantallen projecten, hier het zwaartepunt van de capaciteiten en aantallen panelen per grootteklasse duidelijk aan de rechterzijde ligt, bij de grotere projecten. Met name categorieën 5-15 MWp per installatie (accumulatie 1.014 MWp, inmiddels de tweede deelcategorie met meer dan 1 GWp, en alweer 302 MWp meer dan in de update van aug. 2021), en de grootste klasse >= 30 MWp (totaal 1.212 MWp, een toename van 152 MWp sinds de voorlaatste update) steken ver boven de rest uit. Laatstgenoemde grootste klasse claimt dus al ruim 37% van het totaal volume van bijna 3.250 MWp aan klassieke grondgebonden zonneparken. Zelfs al is dat aandeel iets afgenomen sedert de vorige update (ruim 42%), het zou waanzin zijn om die categorie uit te sluiten vanwege onderbuik gevoelens over grond claims. Het totale areaal reeds geclaimd blijft ondanks de forse groei van de volumes, nog steeds marginaal (zie verder paragraaf 7). En wordt in rap tempo met groene en blauwe rand- en tussenzones voorzien, om de lokale biodiversiteit te helpen verhogen, met een scala aan extra maatregelen.

De "tussenklasse", projecten per stuk tussen de 15 en 30 MWp, heeft tot nog toe 601 MWp verzameld, een forse toename van 248 MWp sinds de vorige update. Deze wordt gevolgd door project categorie 1 tot 5 MWp (acccumulatie 341 MWp, 34 MWp toename sinds vorige update). De kleinste drie categorieën hebben zeer geringe verzamelde vermogens van, achtereenvolgens 3 MWp (projecten van > 15 tot 50 kWp), 32 MWp (ditto, 50 tot 500 kWp), en 47 MWp (idem, 500 tot 1.000 kWp). En stellen dus op het totaal, hoe belangrijk dergelijke kleinere projectjes voor de betrokken partijen (ondernemers, coöperaties, gemeentes) ook zijn, relatief weinig voor. In procenten: gezamenlijk 2,5% van het totale volume. De "meters" worden duidelijk gemaakt door de grootste project categorieën ! De aanwas in deze kleinste 3 categorieën was sinds de update van augustus 2021 zeer bescheiden (1 MWp, 5 MWp, resp. 7 MWp).

Het aantal zonnepanelen bij deze categorieën telt op tot 9 duizend in de kleinste categorie, bijna 1,1 miljoen bij projecten tussen 1 en 5 MWp, 3,0 miljoen bij installaties tussen 5 en 15 MWp, ruim 1,7 miljoen in de op een na grootste categorie, en al een spectaculair volume van 3,3 miljoen zonnepanelen bij de 23 grootste zonneparken, vanaf een opgesteld vermogen van, elk, minimaal 30 MWp.

Het nu bekende grootste project, het Vloeivelden Hollandia complex in Nieuw-Buinen / Eerste Exloërmond in NO Drenthe, met bijna 290 duizend panelen (vermoedelijk 114 MWp, meerdere beschikkingen, en in september 2020 op de fiets bezocht door Polder PV), is begin 2021 ook opgeleverd, en zelfs op 21 mei van dat jaar formeel geopend door Koning Willem-Alexander. Al blijven er nog wel wat vraagtekens rond de exact opgeleverd capaciteit van dat momenteel nog grootste "netgekoppelde" project van Nederland. Ontwikkelaar Solarfields heeft een speciale aansluiting geregeld met de Avebe productie lokatie in Gasselternijveen, 4 kilometer verder noordwaarts, waar een groot deel van de opgewekte stroom wordt verbruikt. Het project is dus niet "op het net" (van Enexis of TenneT) aangesloten, er is een uitgebreid protocol opgesteld waarbij maximaal gebruik wordt gemaakt van eigen stroom consumptie op het Avebe complex, en afschakelen van vermogen als onbalans binnen het bedrijf te groot wordt.

De 2 opvolgende zonneparken, Vlagtwedde en Midden-Groningen, hebben beiden veel meer zonnepanelen (bijna 350 resp. bijna 320 duizend stuks), maar het vermogen daarvan is veel lager dan die gebruikt in Nieuw-Buinen, waardoor hun totale project capaciteit een stuk lager uitvalt (110 resp. 103 MWp). Aangezien dát altijd de maat der dingen is in de solar community, en niet het aantal panelen, wordt bij Polder PV altijd gerangschikt op project vermogen.

Alle 604 klassieke grondgebonden zonneparken bij elkaar hebben in mijn gedetailleerde projecten overzicht al bijna 9,4 miljoen zonnepanelen staan. Ongeveer 1,8 miljoen zonnepanelen meer dan in de update van augustus vorig jaar.

---

(4) Zonneparken per provincie

Deze grafiek, met segmentatie naar provincie, is op vergelijkbare wijze opgezet als de exemplaren die ik voor diverse SDE subsidie beschikking overzichten heb gemaakt (zie bijvoorbeeld het exemplaar in overzicht van SDE voorjaarsronde 2019, paragraaf 2).

In de status update van 26 april 2022 vinden we, met de 604 reeds netgekoppeld opgeleverde grondgebonden zonneparken, en een verzameld volume van bijna 3.250 MWp, de volgende sets kampioenen terug. Van 1 klein zonnepark projectje kon nog geen lokatie of provincie aanduiding worden gevonden, zie laatste kolom in de grafiek.

Bij de aantallen klassieke grondgebonden zonneparken > 15 kWp (doorzichtige kolommen met blauw kader; referentie linker Y-as):