ontwikkelingen
"oud" |
|
Nieuws P.V. pagina 62meest recente bericht boven 25 juli 2010 - 12 augustus 2010 Voor belangrijke "highlights" voor ons PV-systeem, zie pagina nieuws_PVJSS22.htm12
augustus 2010: SDE 2010 "groot": Laat hellevuren
over de Zoals ook al voorspeld door Polder PV, zou het voor de in een extreem dun, wespetaille-achtig Victoriaans korset geveterde prutspotje van 5 MWp voor de "categorie groot" (gemaximeerd op 100 kWp installaties, niets voorstellend in het buitenland) nog vele malen erger gaan worden. Wat met de (trotse ???) aankondiging van Agentschap NL dat er 35.000 aanvragen waren binnengekomen op die beruchte 31e mei van het Jaar des Heeren 2010 al in de sterren stond geschreven. Ik ontving een e-mail van een van de vele professionele aanvragers voor die categorie "groot", en de inhoud was weliswaar voorspelbaar, maar ik wil hem u toch niet onthouden. Om aan te tonen wat voor zwijnerij die hele SDE bende voor zonnestroom in is gaan houden na twee jaar door fossiele ambtenaren gedicteerd prutswerk met marginale marktgroei tot gevolg (titel e-mail: NEEEEEE):
Deze e-mail ging vergezeld van een plaatje van die hele bekende postzegel die Polder PV ook wel eens op (te lange) brieven aan "instanties" heeft geplakt (tevergeefs natuurlijk, fossiel gedachtengoed en de status quo energie=geld=macht=politiek laat zich helaas niet makkelijk uitroken, zelfs al kom je met een bak aan keiharde argumenten aanzetten):
[sarcasme modus] Wat niet goed is voor de zonnestroom markt, kan beslist nog een positief effect hebben op de business-case voor de met steeds verder opdrogende poststromen geconfronteerde, ook al in een ernstige identiteitscrisis gedompelde brievenbezorgings-sector..."[/sarcasme modus] Van een andere bedroefde klant kreeg ik de afwijzingsbrief in vol ornaat met de volgende mededeling:
De arme afzender stuurde ook een pdf met de afwijzingsbrief van Agentschap NL mee. Het door mij geanonimiseerde exemplaar vindt u hier onder, "ter leeringh ende vermaeck". Al zal dat "vermaeck" ongeveer 35.000 minus plm. 150 (straks mogelijk "gelukkig beschikten") = 34.850 inzenders (uitgaande van 1 aanvraag per inzender, wat uiteraard niet het geval is) ongetwijfeld in het verkeerde keelgat schieten. Ik raad de volkomen terecht woedende ontvangers van die brief de gifpijlen niet op de lagere ambtenarij te richten. Dat heeft geen enkele zin, zij zijn slechts uitvoerings-slaven van deze zoveelste, door de beleidstop van het Ministerie van Economische Zaken opgezette en bewust gestuurde Mega Papieren Hoax Operatie. Maar netjes beargumenteerde brieven aan onze op alle fronten ho-pe-loos blunderende en permanent falende "volksvertegenwoordigers" te gaan richten**. Al vraag je je anno 2010 met recht af "welk volk" die lieden (straks) denken te gaan vertegenwoordigen. Ze zullen in ieder geval geen gezichtsbedekkende traditionele kledij, tandarts-mondkapje, luchtig bedoeld kleurig sjaaltje om het voorhoofd, boerka, asbestmasker, anti kolenstof kapje, bivakmuts of nylonkous om het hoofd mogen dragen, of clownesk geschminkt door het leven mogen gaan. Zoveel lijkt wel duidelijk...:
Let op de typisch "omfloerste" ambtelijke taal in die brief, alsof u "slechts toevallig dit jaar" net naast het potje zou hebben gepiest. Terwijl op 1 juni 2010 al duidelijk was dat u een grotere kans op de Hoofprijs van de Nationale Postcode Loterij heeft gehad dan een zielig aanvraagje "beschikt" te gaan krijgen bij dit ambtelijke bolwerk met druk bezette Notariële Tombola Trekker... NB: de rode cirkel onderaan was van de hand van de ontvanger van die Agentschap NL brief. Lees goed wat daar in ambtelijk moois geschreven staat... Misschien moet de laatste mailer maar verhuizen naar Duitsland. Want daar voorspelt Bernd Schüßler van het Duitse PV vakblad Photon al systeemprijzen ex BTW voor rond de 2.000 Euro/kWp dit jaar bij een installatiegrootte boven de 5 kWp (interview in het Duitstalige blad Joule)*** NB: dat is 2.380 Euro/kWp incl. 19% BTW. Uiteraard willen Nederlandse importeurs (dat zijn ze bijna allemaal) dolgraag marge meepikken van die door Duits topbeleid ingezette prijsrevolutie. Maar of je dan in Nederland met kwaliteitsmodules (en andere noodzakelijke hardware) van een goede producent uitkomt op een systeemprijs van 2.500 Euro per kWp "all-in" moet ik nog zien. Tenzij je voor bijvoorbeeld Sharp tandem dunnelaag amorf/mikrokristallijn Si zou gaan (of voor Chinese OEM modules van vage herkomst), dan moet het kunnen lukken. Er is al een leverancier die met die Sharp dunnelaag paneeltjes er onder zit, incl. BTW. Dan kun je dus gewoon gaan bestellen, en als een boer met kiespijn Den Haag en de honderden mede door u betaalde "energie subsidie ambtenaren" verder in het fossiele moeras met radio-actief glimmende klompjes laten wegzakken... * Waarschijnlijk nauwkeuriger: "aanvragers". Waarvan mogelijk veel boeren met veel dakruimte, maar een poging om iets daarvan gevuld te krijgen met x maal 7,5 kWp deelsysteempjes, meerdere aanvragen zullen hebben gedaan (de categorie "groot" was een nog veel ergere tombola, zie het stukje zelf). ** In ieder geval "goed" voor onze veelgeplaagde postbedrijven. Plak er een leuke, toepasselijke postzegel op... U kunt ook contact proberen op te nemen met de leden van de Vaste Kamercommissie voor Economische Zaken, niet geschoten is altijd mis... *** Rentzing, S. (2010). Weiter mit PV. - Joule nr. 4/Juli-Aug. 2010: 69-71. 10 augustus 2010: Niet alles kommer en kwel. Het zoet is weer aan de beurt om het zuur in de biologische Polder PV salade te compenseren. Want beide componenten zijn nodig om die salade op het toppunt van de smaaksensatie te brengen. Zoals dat vandaag hopelijk weer is gelukt bij een bekend PV analyticus in huize Polder PV die na een heerlijk middagje uitgebreid bomen over de fysische achtergronden van zonnestroom op een etentje werd getrakteerd. Ook de zelf gemaakte pindasaus moest met rietsuiker en vers geperst citroensap in balans worden gebracht voor optimaal resultaat. Er zijn ook nog andere "salades", zoals de onverwachte (of verwachte) "ontdekkingen in PV land". Ondanks alle teleurstellende berichten over Nederland, blijven er gelukkig nog steeds mensen hun stinkende best doen om zelf aan de bak te gaan. U vindt daar vele voorbeelden van op de PV Newbee pagina's op Polder PV. Maar soms kom je een systeem tegen waar je iets meer aandacht aan wilt besteden. De forse, mogelijk zelfs grotendeels geheel in eigen beheer gefinancierde, uit 88 multikristallijne modules bestaande PV-installatie in Waarder* (Zuid-Holland) was al eerder door een forum contribuant op Gathering Tweakers gesignaleerd. Polder PV trok de fietsschoenen aan en visiteerde het fraais met zijn partner tijdens een 100 km. lang tochtje op de Biohummer® in de eigen provincie, en kwam onderweg nog een paar leuke zonnige energie verrassingen tegen. Goed voor de "inspiratie" in komkommertijd. Vandaar een nieuwe (foto) pagina in deze rubriek: * Niet te verwisselen met het gehucht Warder aan de kust van het Markermeer in Noord-Holland waar recent een Sonnenertrag ingave van ene "Zonnestraalkrijger" werd gesignaleerd m.b.t. een verder niet gespecificeerd 2,82 kWp PV-systeem... 9 augustus 2010: Marktverwachtingen iSuppli voor PV: ups and downs. Het steeds vaker flink de media bestokende marktonderzoek bureau iSuppli heeft kort na hun forse bijstelling voor de mondiale PV markt voor 2010 (grofweg verdubbeling van het marktvolume nieuw gerealiseerd in 2009) iets verder gekeken dan de neus lang is. En, na alweer een geringe bijstelling van de markt in 2009 (nu: 7,2 GWp, was 7,1 GWp) en 2010 (nu: 14,2 GWp, was in de recentste voorspelling nog 13,6 GWp) een "verwachting" uitgesproken voor de jaren erna. 2011 gaat na de verdubbeling van de markt in 2010 volgens de marktvoorspellers van iSuppli nog een "vet" jaar worden (ruim 40% marktgroei) waarbij mogelijk de 20 GWp nieuwbouw/jaar op deze aardkloot bereikt kan gaan worden. Maar in het daar op volgende jaar 2012 zou zich een mogelijke nieuwe "crisis" kunnen gaan afspelen (ook al eerder voorspeld door de analisten van Photon Consulting uit Boston). Wat natuurlijk grotendeels te maken heeft met de enorme stapeling van degressies voor de nieuwe invoedingstarieven in Duitsland, waar zo'n beetje de hele sector met angst en beven naar zit te kijken. Want hoe hard de sector ook groeit, en hoe verbazingwekkend snel de all-in systeemkosten van de verschillende technologie platforms ook zakken: zo'n enorme versnelling van de daling van de incentives (in wereldmarkt Duitsland) is voor een groot deel van de spelers nauwelijks bij te benen, om meerdere redenen. Conclusie: er zullen mogelijk zaken gaan mislopen, schone schijn gordijnen (dik aangezette poeha verhalen over omzetten, bij slecht gecommuniceerde schulden uit het verleden) zullen gaan scheuren, mogelijk zullen veelbelovende technologische innovaties (kostenreducties beloven) lastiger zijn te implementeren dan gedacht, en de PV-industrie als geheel gaat - wederom - zwaar op de proef gesteld worden. iSuppli suggereert ook dat problemen met "publieke" financiering zoals in door schulden verscheurde landen als Griekenland en Spanje de [mondiale] groeiverwachtingen zouden kunnen remmen. Mij is niet duidelijk waar dat op is gebaseerd, want Griekenland heeft tot nu toe nog vrijwel geen rol van betekenis gespeeld door gigantische interne bureaucratie en markt onzekerheden die al jaren de realisatie van 3 GWp aan bij de autoriteiten aangemelde PV-projecten tegenhoudt (nieuwbouw in 2009 volgens Eur'ObservER een matige 36,3 MWp netgekoppeld!!!). En Spanje is vanaf 2009 de facto een zeer beperkte markt geworden (500 MWp/jaar gecapt, met slechts 97,8 MWp daadwerkelijke realisatie in 2009 volgens Eur'ObservER). Genoemde markten moeten sowieso (voorlopig) als "marginaal bijdragende" actoren gezien worden in nieuwe analyses voor wereldmarkt studies. Andere factoren die een rol spelen zijn de verzwakte Euro t.o.v. de waarde van de Chinese Yuan, en het omgaan met dreigende enorme productie overschotten, met name: modules. Die nog steeds prijzige dingen wil je niet heel lang niets opbrengend in enorme magazijnen laten liggen, die moeten zo snel mogelijk worden verkocht. Maar dan moet de afname prijs wel goed zijn, anders worden de financiële risico's voor veel bedrijven waar goud geld in is gestoken (en wat moet worden terugverdiend, liefs met forse winst) erg groot. In 2009 ging dat "wegzetten" van de modules met name door de exploderende Duitse markt nog in een fors tempo, waarbij de voorraden voor 6 maanden tijd terug werden gebracht naar een - voor de betreffende spelers - comfortabele 80 dagen volgens iSuppli. Maar of dat zo zal blijven is de vraag. Vooral het voorraadbeheer helemaal aan het eind van de pijplijn (installatie bedrijven, projectontwikkelaars) baart iSuppli zorgen. Het zijn de meest kwetsbare bedrijven in de hele productieketen, en als de nog af te zetten, doch reeds ingekochte volumes hoog zijn, worden de (financiële) risico's voor deze bedrijven erg groot. Een combinatie van al te voortvarend inkoopbeleid met slecht verlopende realisatie van grote projecten kan zo'n bedrijf al snel fataal worden. Uiteraard gelden vergelijkbare risico's voor alle partijen in de hele productieketen. Het kan bij al die bedrijven misgaan als er niet een zeer strak geleid (risico)management van de te verhandelen volumes plaatsvindt. En als het misgaat, kan dat een ernstige terugval en definitieve achterstand t.o.v. de concurrentie betekenen waar het betreffende bedrijf waarschijnlijk niet meer bovenop zal komen. Waar een "dieptepunt" zal zijn (voorspeld: 2012, slechts iets geringere totale marktgroei dan in 2011, zeg maar "stabilisatie van de afzet" op een mondiaal niveau van zo'n 20 GWp/jaar), zal er volgens iSuppli echter in de afzetmarkt al snel ook wederom een forse versnelling gaan komen. Door strategische consolidaties en schaalvergroting. Ingezet in 2013 met grofweg 40% groei t.o.v. de afzetmarkt in 2012, en met een vrijwel vergelijkbaar jaarlijks groeipercentage in 2014, waarbij het totale jaarvolume al flink in de richting van de 40 GWp zou kunnen gaan komen. Althans: volgens de waarzeggers bij iSuppli. Of het ook daadwerkelijk zal gaan geschieden is en blijft in de sterren geschreven. Want markten kunnen gemaakt en gebroken worden door een uitzonderlijk slecht voorspelbaar en extreem volatiel mengsel van al dan niet discutabele politieke "keuzes" en "onverwachte" gebeurtenissen als mondiale ontwikkelingen en crisissen. Hoewel de laatste, waar we nog steeds fysiek mee worden geconfronteerd (met name de zwakste partijen in onze samenlevingen), juist een record groei van de PV afzet liet zien (Duitsland eenzaam ver voorop). http://tinyurl.com/38pefxp (verkorte link naar het artikel van 5 augustus 2010 op de iSuppli site) 9 augustus 2010: CertiQ update juli 2010: slechts 152 nieuwe PV-systemen gecertficeerd. Het schiet nog steeds niet op, al blijven gelukkig op kleine schaal kleine en iets grotere installaties neergezet worden in Nederland. Ook, en dat is tale-telling, volledig buiten de vreselijke SDE om, dus ook buiten de "competentie" en het cijfermateriaal van CertiQ. Het tempo blijft nog steeds slakkentraag. De door talloze burgers gewilde "decentrale stroomrevolutie" blijft verpletterd worden onder met goud geld betaald dagelijks fossiel-nucleair desinformatie geweld in de media. Waar "we willen zo goedkoop mogelijke energie, duurzaam is te duur" belangenclubs als VNO-NCW en VEMW lustig en volslagen kritiekloos aan meedoen. Maar, en dat is nog veel erger, zelfs ook een "gerespecteerde" krant als het Financieele Dagblad en, tale-telling, zogenaamd "objectieve", o.a. uit "wetenschappers" bestaande gremia als de Energieraad* en de continu zonnestroom klein rekenende, uitsluitend naar (vermeende) "kosten" kijkende economen van ECN Beleidsstudies. Wat minimaal uw wenkbrauwen zou moeten doen fronsen over de "kwaliteit" van de openbare discussies over hernieuwbare energie in ons land. Onze "revolutie", die niet eens als "evolutie" bestempeld zou kunnen worden gezien het vreselijk trage tempo, wordt bovendien gesmoord in verstikkende ambtelijke onwil en actieve sabotage op diverse fronten. In ho-pe-lo-ze verdeeldheid bij de krachteloze branche organisaties en goede bedoelingen hebbende duurzame energie verenigingen. En in struisvogelkoppen-in-het-zand blijven steken bij de in hoofddoekjes onzin verstrengelde, grotendeels extreem slecht geïnformeerde Haagse dombo-politici. Die zich door volksmenners een oor aan laten naaien in energie- en klimaatcrisis tijd en slechts lippendienst bewijzen aan "duurzaam". Het meest verkrachte begrip van de negentiger jaren, wat nu volgens het CBS net zo misbruikt "hernieuwbaar" moet gaan heten... Afijn, Polder PV zette voor u het povere resultaat van de CertiQ aanmeldingen voor de Nederlandse zonnestroom in juli weer in detail in grafische vorm uiteen en deed er de correcte (???) cijfers ook weer bij. Aangezien 1 plaatje meer zegt dan duizend woorden in ieder geval deze alvast voor u, dan bent u meteen weer stevig met beide voeten in de aarde geworteld en weet u direct op welke merites die veelbesproken, maar oh zo slecht begrepen Nederlandse "ontwikkeling" moet worden beoordeeld: Grafieken en uitwerking van de maandelijkse CertiQ cijfers voor de Nederlandse zonnestroom markt vindt u op de bekende plek: * Onze o.a. uit "objectieve wetenschappers" bestaande hoogste gremium wat de Nederlandse regering "adviseert" over onze energie toekomst, wat tot twee maal toe op hun nieuwsberichten pagina's de polderkolder over de "5% zonnepanelen stuk" onzin uit Maastricht blind, kritiek- en schaamteloos kopieerde (onzinnige claims die Polder PV en OliNo genadeloos hebben gefileerd, het weer verwijderen van het nog ergere Telegraaf berichtje daarover is de Energieraad blijkbaar ontgaan). Een Energie"raad" die het tegelijkertijd nog steeds blijft vertikken om aandacht te besteden aan de zonnestroom revolutie bij de oosterburen die continu op spectaculaire schaal records breekt waar je bij staat (3,4 GWp nieuw in het eerste halve jaar, volslagen "over het hoofd gezien" door diezelfde raad). En die al sinds de start van Polder PV in 2004 de stroom aan daar gepubliceerde objectieve data over de mondiale zonnestroom revolutie het (fossiel-nucleaire) graf in blijft negeren. U zult dan ook tevergeefs links naar enig bericht op Polder PV op de website van de zogenaamd "objectieve" Energieraad vinden... 8 augustus 2010: Vlaanderen haalt weer verpletterend uit: 68,3 MWp nieuwe registraties bij VREG in juli. Met daarbij de aantekening dat daarbij ook nog de twee laatste 2 dagen van juni moeten zitten, omdat het vorige VREG maandrapport van 29 juni 2010 was. Desondanks is de bijbouw in die 33 dagen "lange" periode wederom gigantisch. Vlaanderen zit nu alweer op een geaccumuleerde capaciteit van 496,222 MWp nominaal PV-vermogen, met in totaal 73.517 individuele, bij VREG gerapporteerde installaties. Waarschijnlijk zijn ze inmiddels al de 500 MWp gepasseerd, en gaan ze weer hoge ogen gooien op de wereldranglijst van beste PV-plaatsers op onze aardkloot. Vooral de bijbouw in de "grotere" marktsegmenten was enorm, met 39 nieuwe installaties tussen 50 en 100 kWp, 55 stuks tussen de 100 en 500 kWp, 16 installaties tussen de 500 en 1.000 kWp, en, verbijsterend, dertien nieuwe reuzen installaties groter dan 1 MWp. Dat laatste komt vooral omdat inmiddels de eerste deelprojecten van het gigantische Katoen Natie offensief (gemeld eind vorig jaar: 40 MWp) daadwerkelijk bij VREG staan aangemeld. En wel: 9 stuks. 8 van het "Loghidden City" project in Kallo/Kieldrecht op de westelijke Schelde oever, resp. 1 in het havengebied van het tientallen kilometers verder westelijk liggende Gent/Desteldonk. Totaal aangemeld van het Katoen Natie reuzenproject in het 1 augustus rapport van VREG: 15,37 MWp (van de 40)...
Er wordt door het enorme logistieke bedrijf Katoen Natie zeer leep gebruik gemaakt van in totaal 6 afzonderlijke "bedrijfs-namen" (in de 1 augustus update van VREG) voor de grofweg 1,7 tot en met 1,8 MWp sub-projecten van het geheel. Namen waarvan er maar een duidelijk aanwijsbaar aan de onderneming zelf is toe te wijzen: "Katoen Natie Terminals NV". Maar ook namen als "Sabeen NV" (drie maal genoemd), "Riga Natie NV" (1 maal), "Polymer NV" (2 maal, waarvan 1 exemplaar van 1,68 MWp in Desteldonk bij Gent), "Feka NV" (1 maal), en tenslotte de onnavolgbare "Constructie en promotie van immobiliën NV". Ongetwijfeld zal dit alles wel "belasting-technische" bijbedoelingen hebben om de vele tientallen miljoenen aan te verwachten Euro-inkomsten uit de van de regionale netbeheerder te bekomen groencertificaten op zo "efficiënt mogelijke" wijze en met zo min mogelijke "verliezen" richting de Vlaamse belastindienst in eigen huis te gaan houden. In ieder geval nog zo'n 25 MWp te gaan voor de registratie bij VREG...
Uiteraard hebben de kleine, wat "platvloerser" installaties van maximaal 10 kWp ook weer hun stinkende best gedaan in Vlaanderen. Er kwamen er weer 2.947 nieuwe bij, van gemiddeld 4,2 kWp/stuk sinds 29 juni. CertiQ meldde voor het arme Nederland in totaal maar 152 nieuwe (gecertificeerde) installaties in juli, het gros ervan minder dan de helft van de gemiddelde grootte van alleen al die "kleine" Vlaamse categorie. Een factor twintig minder... Inclusief diverse interactieve grafieken, en met de VREG jaarverslag 2009 cijfers verwerkt in de berekeningen. Hier izzie weer: 3 augustus 2010: EEG Novelle 2010 en de gevolgen. In juli is na heel veel gesteggel, en met vele maanden voorbereiding, in Duitsland de knoop doorgehakt en is er na een slap compromis tussen de Bondsdag en de Bondsraad "besloten" tot de invoering van flink verlaagde invoedingstarieven, geldend met terugwerkende kracht vanaf 1 juli 2010. De grootste klap gaat alsnog op die datum vallen (13, 12 resp. 8%, afhankelijk van categorie), en per 1 oktober gaat er dan nogmaals 3% extra van af (voor de dan aan het net te koppelen installaties). Eigenlijk ordinair 3 maanden tijd rekken, maar het gevolg is bijna hetzelfde (grofweg 16, 15, resp. 11%, zoals eigenlijk van meet af aan al gepland door het Duitse Milieuministerie, BMU). Polder PV heeft met de bekend gemaakte degressie percentages per tijdvak, en een aparte publicatie met de harde nieuwe invoedingstarieven in die periodes van het BMU, zijn degressie grafieken voor de onder het Duitse EEG vallende invoedingstarieven voor zonnestroom weer volledig van een update voorzien. Met de te verwachten (doch beslist nog niet vaststaande) tarieven voor 2011 en 2012. Die zullen gelden op basis van de door het Bundesnetzagentur vast te stellen "marktgroei in 2010" (deze laatste wordt gekunsteld vastgesteld als de bijbouw in de maanden juni tot en met september 2010, en die hoeveelheid maal 3). Omdat het hier dus om een "marktgroei afhankelijke" tariefbepaling gaat, heeft Polder PV de resultaten als vanouds in een dynamische, interactieve grafiek voor u samengesteld. Die u met de muiswijzer kunt bedienen door onder de grafiek over de betreffende "marktgroei knop" te bewegen. Zet eventuele java script en/of pagina dynamiek blokkers in uw browser uit, anders gebeurt er niets. Legenda Alhoewel in het wetswijzigingsvoorstel voor de EEG Novelle 2010 2 andere categorieën voor "lage groei" werden opgevoerd (groei corridors van 2-2,5 GWp resp. 1,5-2 GWp voor nieuwe installaties in juni-september 2010), zijn deze niet in de hierboven weergegeven interactieve grafiek opgenomen omdat deze "mogelijkheden" inmiddels zijn achterhaald door de gigantische 1,7 GWp explosie in juni van dit jaar, die ook binnen de door het Bundesnetzagentur (BNA) te maken rekensom zal gaan vallen. De multiplicatiefactor van 3 zal alleen dat volume al op een 5,1 MWp als "startpunt" voor het BNA gaan brengen, met nog eens 3 maanden om toe te voegen (ergo: met die toevloed in juni zitten we feitelijk al op het "high 2" scenario in de grafiek)... De invoedingstarieven zijn in ieder geval al tot en met 30 juni 2010 vastgesteld door het Bundesnetzagentur in de herfst van 2009, het gevolg van de marktgroei zoals die is berekend voor 2009. De EEG Novelle 2010 regelt de tarieven in twee stappen voor het tweede half jaar van 2010 (vanaf 1 juli met de hoogste impact [8-13% degressie], en vanaf 1 oktober [3% extra degressie], beiden zoals gebruikelijk voor nieuwe installaties, en vanaf juli met verschillende percentages per categorie). De tarieven zijn zoals gebruikelijk afhankelijk van de categorie. Afhankelijk van marktomstandigheden, kunnen categorieën gewijzigd worden of zelfs ophouden te bestaan (façade bonus, vrijeveld systemen op voormalige akkerbouwgronden). Let op dat alle oudere rechten m.b.t. invoedingstarieven onaangetast blijven, daarbij het vertrouwen van investeerders in een robuuste markt maximaliserend omdat de tarieven vastgelegd worden voor >20 jaar vanaf het moment dat de PV-installatie "technisch" is opgeleverd, klaar voor netkoppeling. In de grafiek zijn voor de duidelijkheid alleen de exacte data voor de tarieven voor de populairste categorie, PV-installaties tot en met 30 kWp weergegeven, in Eurocent/kWh (zwarte cijfers). Ook zichtbaar is de "Durchschnitt Strompreis" (gemiddelde netto consumentenprijs voor elektriciteit, 20 Eurocent/kWh volgens het Milieuministerie, BMU) in Duitsland, weergegeven als een horizontale blauwe lijn. Waarbij duidelijk wordt dat, met name bij de hoogste te voorziene degressie percentages (fenomenale marktgroei in 2010), deze lijn en de invoedingstarieven voor nieuwkomers die voor zeer scherpe prijzen nieuwe PV-systemen kunnen kopen, reeds dicht bij elkaar in de buurt gaan komen. Vertikale, gestreepte lijnen geven de periodes weer dat successievelijke EEG Novelle regimes hebben gegolden of nog gelden. Het linker gedeelte geeft de periode van de EEG Novelle 2004 weer waarin Duitsland zo hard ging groeien, dat daardoor mondiale industriële ontwikkeling van de PV branche mogelijk werd gemaakt. Het gedeelte tussen de rode lijnen is de korte EEG 2009 Novelle periode (met dramatische daling van de mondiale module prijzen en resulterende markt "boom" in Duitsland). Het gedeelte van de nieuwe EEG Novelle 2010 in de rechterkant van de grafiek geldt vanaf 1 juli 2010 (met terugwerkende kracht in werking tredend). Het valt te voorzien dat de nieuwe, reeds aangekondigde EEG Novelle voor 2012 zich zal richten op nog onbekende mechanismen voor "markt integratie" van het Einspeise Vergütungen systeem onder de EEG paraplu. Hoogst waarschijnlijk wederom een witheet politiek thema wat uitvoerig bediscussieerd zal gaan worden in de wereldmarkt voor zonnestroom. Het groene symbool direct onder de tijdsspanne 2010 I-III geeft het gedoogbeleid van de Duitse regering weer voor vrijeveld installaties, inclusief die op (voormalig) akkerbouwland, om nog tot en met 31 december 2010 aan het net te "mogen" voor de onder 2010-I geldende oude invoedingstarief condities als er uiterlijk 25 maart 2010 een bouwvergunning voor de betreffende installatie is afgegeven. Vanaf 1 januari 2011 worden dit soort installaties op (voormalige) akkerbouwgrond niet meer ondersteund onder het Duitse EEG regime. Een van de felst bestreden en hoogst "fragenswürdige" acties van de conservatief-liberale politieke coalitie in Duitsland, actief sinds eind 2009. De meest opvallende veranderingen in de grafiek, bovenop de "automatische" degressie per jaar:
Tabel met historische en nieuwe invoedingstarieven (vanaf 2005)
Legenda bij tabel. Invoedings- en "zelfverbruik" tarieven (eurocent/kWh) in de tabel zoals vermeld in officiële wetsteksten en in publicaties van het Duitse Milieuministerie (BMU; afrondingsverschillen kunnen optreden bij het tweede cijfer achter de komma als degressiepercentage toegepast wordt op het tarief in de voorafgaande periode). Rood is het actuele tarief voor alle categorieën (periode 2010-II, start van de EEG Novelle 2010*; 1 juli tot en met 30 september 2010). Voor de periode 2010-III (1 oktober tot en met 31 december 2010), 3% extra degressie, met de 2010-II tarieven als uitgangspunt, is reeds overeengekomen tussen de Duitse Bondsdag en Bondsraad. Tarief wijzigingen voor 2011 en 2012 zijn het gevolg van het toepassen van het maximale groei scenario van > 6,5 GWp per jaar, en zijn nog niet zeker (tarieven in donkergrijs weergegeven). BMU heeft ook de exacte tarieven voor deze twee jaren nog niet gepubliceerd voor de zelfverbruikers (die zich als zodanig zullen aanmelden; 2e kolom geeft de kWp klassen voor deze installaties). Vrijeveld installaties op (voormalige) akkerbouwgronden worden niet meer via het EEG ondersteund vanaf de start van EEG Novelle 2010 (uitzondering: installaties met een bouwvergunning in het bezit uiterlijk op 25 maart 2010, kunnen nog tot en met 31 december 2010 proberen de netkoppeling tot stand te brengen onder de voor 2010-I geldende invoedingsarieven van >20 jaar). Zelfverbruik
optie Er zijn een paar aanpassingen aan deze zelfverbruik optie geweest binnen het raamwerk van de harde onderhandelingen m.b.t. het in wet gieten van de BMU voorstellen voor de EEG Novelle 2010. Zelfverbruik wordt door politici gezien als een manier om eventuele netproblemen in gevoelige gebieden (met name landelijke gebieden met zwakke netten) te voorkomen als er forse lokale productie van zonnestroom dreigt. Een "oplossing" waarvan het effect wordt betwijfeld door Photon in een briljante analyse gepubliceerd in de zomer van 2010. Het resultaat van het politieke proces m.b.t. de EEG Novelle 2010, optie "zelfverbruik" is tweeledig. (a) Maximalisatie van de geaccepteerde systeem capaciteit waarvoor de zelfverbruik optie mag worden toegepast (500 kWp). Met daarbij de ietwat cryptische omschrijving dat de geproduceerde elektriciteit "in de onmiddelijke nabijheid van de PV-generator onder dit regime geconsumeerd zou mogen worden (lees: huishoudens e.d. die niet de [mede-]eigenaar van de PV-installatie zijn zouden - blijkbaar - ook die elektriciteit mogen consumeren! En (b) het zelfverbruik tarief is hoger in die situaties dat er meer dan 30% van het verbruik afkomstig is van de PV-generator op de verbruikslokatie, vergeleken met situaties waarbij dat aandeel maximaal 30% bedraagt. Daartoe moeten waarschijnlijk de geconsumeerde hoeveelheden nauwkeurig worden gedocumenteerd om dat onderscheid op betrouwbare wijze te kunnen maken. De verschillend tussen deze twee opties worden zichtbaar gemaakt in de grafiek hier onder (data gebruikt door Polder PV recent gepubliceerd door BMU). Legenda
bij figuur Als u fouten vindt in deze grafieken, gaarne mij per elektronische post laten weten. Grafieken die eerdere ontwikkelingen bij de degressie van de invoedingstarieven voor zonnestroom in Duitsland weergeven vindt u, evenals een volledig Engelse vertaling van dit artikel over de gevolgen de EEG Novelle 2010, op de pagina "Invoeden op het net/Erneuerbare Energien Gesetz (EEG) Duitsland" op Polder PV. Actuele wijzigingen in de invoedings-structuren en tarieven voor de EEG Novelle 2010 volgens het Duitse Milieuministerie, BMU (21 juli 2010): http://www.erneuerbare-energien.de/files/pdfs/allgemein/application/pdf/pv_verguetungen_bf.pdf
31 juli 2010: KlimaatMonitor databank Agentschap NL zeer suggestief over implementatie SDE-zonnestroom... (toegevoegd 1 aug. 2010: 2 foto's Leiden). Van de door de bank genomen extreem goed ingelichte Paul Cohn van o.a. Opgewekt.nu kreeg ik een interessante link door naar een door Agentschap NL (volle dochter van het in fossielen gedrenkte Ministerie van Economische Zaken) beheerde databank. Dat is de zogenaamde "KlimaatMonitor" waarin blijkbaar gepoogd wordt om alles bij elkaar te schrapen wat er in Nederland maar "gepland", "toegezegd", "ontwikkeld", en ook nog eventueel ergens "geïmplementeerd" zou zijn of zou "kunnen" worden op het vlak van, o.a., het (te) veelomvattende concept "duurzame energie". Het is een bonte verzameling van categorieën, u kunt zelf grif dynamisch schuiven met en selecteren uit de enorme stapel aan gegevens, spelen met indelingen, exporteren in diverse formats, en wat al dan niet. Allemaal mogelijk gemaakt door Swing® Online van ABF Research, Delft. Die dat vast niet voor niets heeft gedaan, hopen we dan maar... Zeer interessant echter, want er staan hier ook gegevens over zonnestroom in, o.a. over SDE capaciteit. En ook, al zijn die gegevens nauwelijks ingevuld, over bizarre categorieën als "% zichtbaar geplaatste zonnepanelen" (totaal 2009: "2%" ??? luchtfoto's ??? controle ter plaatse ???). Of "Door inwoners geclaimde gemeentelijke en/of provinciale subsidie duurzame energietechnieken" (slechts één ingevuld van de in totaal 430 afgebeelde gemeentes, € 2.957.875,-- in Amsterdam in 2009...). Etcetera. Interessant zeker, maar is het allemaal ook bruikbaar of, belangrijker nog: zinvol? SDE cijfers reëel
versus "verwacht" Ik kom bijvoorbeeld op basis van de kolommen "Nominaal vermogen PV-panelen SDE" in de KlimaatMonitor databank in totaal op: 16,961 MWp voor SDE 2008 en op 31,186 MWp voor SDE 2009. Dat is totaal 48,147 MWp aan beschikkingen volgens deze zelf aan te passen tabellen. Voor SDE 2008 zou er echter in totaal 18 MWp beschikt zijn geweest. Dat betekent dat er nu opeens met 1,653 MWp minder aan "uitstaande" (gecommitteerde) beschikkingen zou worden gerekend. Zijn dat soms "weer teruggestuurde" beschikkingen wellicht???? Krijgen we vast niet te horen van de autoriteiten. Dat is uiteraard nog niet het "ergste". Want volgens CertiQ is er sinds 1 april 2008, start van de SDE nog maar iets meer dan 6 MWp NIEUW (lees: SDE) gecertificeerd ingeschreven in hun database tot en met december 2009 (lees: feitelijke realisatie!). Zie ook de grafieken in mijn CertiQ update. Tot en met juni kwam daar nog eens 2,7 MWp bij (eind juni 2010 minus eind december 2009 accumulatie van vermogen). Volgens mijn gedetailleerde en unieke analyses. CBS rekent met 10,6 MWp bijbouw netgekoppeld voor 2009 in totaal (voorlopige cijfers, zie bericht en gelinkte grafische uitwerking op Polder PV). Meer dan 40% van die "afzet aan installateurs" kan nooit onder de SDE paraplu zijn gerealiseerd, de CertiQ cijfers indachtig. En dat betekent dus dat die autonoom, niet centraal geregistreerd, door de burgers zelf voor elkaar zijn gebokst, mogelijk (deels) met hulp van gemeentelijke en/of provinciale subsidies, maar beslist niet onder de veelbesproken, veel beschimpte, en voor sommige partijen alweer op de nominatie van "afvoeren" staande SDE. De productie van deze zeer duurzame burgers met nieuwe PV-installaties wordt nooit centraal meegenomen (geen bruto productiemeter, "groencertificaten" en dat soort ongein), en kan en mag dus ook niet voor de "duurzame doelstellingen" in aanmerking komen (wat complete waanzin is)... Dit alles versterkt ook mijn overtuiging dat die leuke cijfers in de "KlimaatMonitor" van Agentschap zoals gebruikelijk in dit achterlijke land beslist geen realisatie, maar "mogelijk nog uit te voeren" SDE projecten weergeven!!!
SDE 2010
in KlimaatMonitor Noot: de inwoners uit de eerste tien gemeentes hadden daar al 2.655 aanvragen lopen met in totaal 14,27 MWp, dat is al 71% van de maximaal te commiteren hoeveelheid vermogen (20 MWp). Opvallende tweede aanvrager qua vermogen was de gemeente Dinkelland (Twente, Overijssel) met 2,22 MWp. Per hoofd van de bevolking was het Waddeneiland Schiermonnikoog de beste met 17 aantal aanvragen per 1.000 inwoners, maar qua capaciteit was het de gemeente Reusel-De Mierden in zuid-oost Brabant, met 90,62 kWp per 1.000 ingezetenen. Ook hiervoor geldt: eerst maar eens zien wat er allemaal van over gaat blijven...
Conclusie Zoals gebruikelijk is de snoeiharde en volledig bekende realisatie in Duitsland heel wat beter gedocumenteerd. Niet alleen de continue keiharde registraties bij de bijna 900 netbeheerders van alle onder het EEG vallende netgekoppelde zonnestroom systemen, of sinds 1 januari 2009 in de verplichte aanmeldingen bij het Bundesnetzagentur (anders kun je de Einspeise Vergütung onder het EEG vergeten). Maar ook al vele jaren in de vorm van een leuke "Wettkampf" tussen de gemeentes (waar trouwens ook thermische zonne-energie wordt bijgehouden, je bent wereldkampioen of niet), de Solarbundesliga. Let op! Daar staat niet kWp "per 1.000 inwoners" zoals in de Agentschap tabellen. Maar "Watt/Einwohner". Je moet voor zonnestroom dan ook niet, in weerwil van de aardige suggestie van Paul Cohn, aan de Grevelingen of Noordzee kust zitten met een "record" hoeveelheid van 0,078 kWp beschikkingen/inwoner in Goedereede. Maar in het in het ijselijke Duitse noorden, tegen de Deense grens liggende Friedrich-Wilhelm-Lübke-Koog aan das Deutsches Wattenmeer/Nordsee, met 9,46 kWp/inwoner. De Goedereeders doen het 't best in NL, met slechts 0,8% van hun Duitse collegae. En nogmaals: nog lang niet met harde realisatie, maar met "te verwachten invulling van de beschikkingen"... (stand: 19 juli 2010) So much for de "zin" van die leuke KlimaatMonitor databank bomvol overspannen cijfertjes en data. Weer een hoop ambtenaren met belastinggeld bezig gehouden aan het bakken van veel lucht en het spelen met leuke cijfers en grafiekjes...
"Toetje"
Tot slot * De webmaster van Polder PV, die regelmatig in de stad rondfietst, is het laatste jaar weliswaar af en toe een nieuw systeempje tegengekomen, zie de twee laatste foto's (onbekend of het "SDE setjes" betreft, of volledig ongesubsidieerde systeempjes). Maar ook in het "straatbeeld" is in Leiden helaas beslist geen sprake van een zonnepaneel "revolutie".
Paul, in ieder geval wederom hartelijk dank voor de interessante link! http://www.klimaatmonitor.databank.nl (NB: "alleen geschikt voor 1.024 x 768 monitoren"...) 30 juli 2010: Nieuwe details Straßkirchen monster PV-centrale Bayern. N.a.v. een stukje in de pers-service van Photon over de financiering van dat door mij in juni bezochte PV-monster in oostelijk Beieren ben ik weer eens naar wat actuelere info gaan graven dan ik al op 18 november 2008 al had gepubliceerd. Daar was nog sprake van de Beierse schroef-fundament (en kerstboomhouder...) specialist Krinner als initiator van het project, maar blijkbaar is al in een vroeg stadium de investeerder Scan Energy AS uit Denemarken teruggeschrokken voor de omvang ervan. "Gelukkig" was daar het in Thalheim gevestigde Q-Cells die met forse financiële verliezen zat, en met overschotten aan relatief "dure" eigen zonnecellen. En die trok vervolgens het project samen met de wafer partner MEMC uit de Verenigde Staten. Zo internationaal is deze "handel" inmiddels geworden.
Wat ik inmiddels boven tafel heb weten te krijgen over het grote Straßkirchen project luidt als volgt (incl. toevoegingen van pas later gevonden info in de Nordcapital prospectus):
Straßkirchen project details ctd.:
Referenties Gänsdorf-Straßkirchen PV-park lokatie: Q-Cells und MEMC bauen 50-Megawatt-Kraftwerk. - Photon nr. 8/2009: 40. http://www.gold-solarwind.de/index.cfm?resid=1&res=7681&sid=0&skt=0&suid=21&pid=0&id=3270 (aankondiging inwijdingsfeestje van het "Bürgerbeteiligungs" deel van 4 MWp door de ontwikkelaar Gold-Solar Wind op 23 juli 2010, zie ook het gelinkte pdf) http://www.gold-solarwind.de/index.cfm?resid=1&res=10241&sid=2&skt=2095&pid=2103 (solar projecten pagina van G-SW, met o.a. het Solar Fonds 2009 waartoe het 4 MWp "Bürgerbeteiligungs" projekt behoort. Het 1.431,12 kWp deelproject is hoogstwaarschijnlijk als zodanig op 25 november 2009 aangemeld bij Bundesnetzagentur) http://www.idowa.de/straubinger-tagblatt/container/container/con/625737.html (uitgebreid achtergrond artikel "Straßkirchen schreibt Solargeschichte" in Bogener Zeitung van 1 september 2009) http://www.idowa.de/straubinger-tagblatt/container/container/con/632667.html (uiteraard ook verzet tegen de soortgelijke, nog grotere plannen voor een PV-park bezuiden Straubing iets westelijk van deze lokatie in een bericht in o.a. het Straubinger Tagblatt van 24 september 2010. Een van de vele reacties: "Angesichts der Tatsache, daß der sogenannte Ökostrom trotz seines geringen Anteils an der Gesamtstrommenge mit zig Mrd. Euro vom Stromkunden finanziert wird, sind solche Solarparkprojekte, wie in Straubing schlicht asozial". Let op het slotwoord... Dan weet u dat de decentrale revolutie in Duitsland niet door iedereen wordt ondersteund. Ik ben benieuwd wie de werkgever van de contribuant is...) http://www.nordcapital.com/main/de/produkte/solarfonds-1.html (Solarfonds 1 webpagina van Nordcapital, de exploitant van het 51 MWp kernstuk van het totale project. Incl. video met het park als ster in de slotfase) http://www.nordcapital.com/main/nc_media/images/2010-05-18_Prospekt_NC_SF_1_final_ext.pdf (prospectus van het "hart" van het project onder het Solarfonds 1, wat Nordcapital op 51,013 MWp "Nennleistung" [= STC vermogen modules] stelt, zeer veel nauwkeurige project details) http://www.q-cells.com/en/systems/references/index.html (de cellen leverancier voor Straßkirchen is extreem karig met info en geeft slechts een klein foto'tje, en als systeemgrootte ... 53 MWp) http://www.renewableenergyworld.com/rea/news/article/2009/07/q-cells-memc-to-build-50-mw-solar-park (bericht op Renewable World.com over samenwerking van Q-Cells en MEMC voor realisatie Straßkirchen PV-park, 27 juli 2009) http://blog.strom-prinz.de/strasskirchen-groster-solarpark-deutschlands-am-netz/553 (bericht over netkoppeling van - toen nog - Duitslands grootste PV installatie, van 6 januari 2010) http://tinyurl.com/27y7mpz (bericht van 27 juli 2010 op de website van het juridisch collectief Clifford Chance over advies rond de financiering van de 51 MWp kern van het project, overgenomen door Nordcapital Solarfonds 1) http://tinyurl.com/37opxsr (verkorte link naar php pagina op Krinner website met referentie naar schroef fundamenten voor een 1,088 MWp vrijeveld installatie op het terrein van het hoofdkantoor in Straßkirchen zuid. Vreemd genoeg geen info over hun grootste project - naast de deur... 29 juli 2010: Persbericht Bundesnetzagentur over het Duitse halfjaar record. Op de website van het Duitse Bundesnetzagentur staat inmiddels een persbericht wat als "meest betrouwbare" bron gezien dient te worden omdat deze ambtelijke instelling immers de primaire gegevens binnenkrijgt van de aanmeldingen van alle PV-installaties die hun claim op vergoeding onder de EEG wetgeving willen verzilveren (lees: iedereen). Het bericht is iets omzichtiger geformuleerd als wat Reuters (bericht hier onder) heeft gepubliceerd, en is inmiddels ook in Engelstalige vorm op PV-Magazine.com verschenen (links hier onder). Installaties
nieuw Let wel, die 50.000 stuks betekent dat er per dag in juni gemiddeld 1.667 aanmeldingen binnenkwamen bij het BNA! Het totale aantal meldingen voor juni is al groter dan de 42.188 stuks in de vorige record maand december 2009, wat de "eindejaar-rush" karakteriseerde. We zitten nu nog maar halverwege het jaar, er komt na de grootste degressie stap per 1 juli vanaf 1 oktober nog een extra kleine degressie (compromis oplossing Bondsraad <> Bondsdag) van 3% (voor nieuwe installaties), maar de grote klapper wordt waarschijnlijk december 2010, vlak voordat de (waarschijnlijk) 13% nieuwste "jaarlijkse" degressiestap in zal gaan (1 jan. 2011). Niemand kan voorspellen wat er dan gaat gebeuren aan bijplaatsing in de laatste maand van het jaar (met name MWp vermogen). Want alle grote vrije veld installaties die op 25 maart van dit jaar al een bouwvergunning hadden, zullen nog uiterlijk 31 december dit jaar aan het net mogen voor de "oude" invoedingstarieven (EEG Novelle 2009). Het ligt in de lijn van verwachting dat de investeerders in dit soort grote projecten ruim de tijd zullen nemen (lees: tot eind december) om die parken te (laten) bouwen, en in de tussentijd nog maximaal met extra projecten te gaan scoren voor lagere, maar gezien de moduleprijzen waarschijnlijk nog steeds byzonder "interessante" (verlaagde) tarieven vanwege EEG Novelle 2010 die per 1 juli met terugwerkende kracht in moet gaan... Ik zet trouwens een vraagteken bij die genoemde "135.000" meldingen (eerste half jaar), want de optelling van de vorige 5 maanden (januari tot en met mei 2010) komt bij mij in de verzamel spreadsheet van de BNA data uit op "slechts" 75.274 stuks. Als we daar de genoemde "juni hoeveelheid" van 50.000 bij optellen kom je op 125.274 stuks uit, en dat is 9.726 meldingen minder dan de 135.000 door BNA genoemde hoeveelheid. Het genoemde "weit über" moet misschien wel zeer ruim worden opgevat bij het BNA... De uiteindelijke juni spreadsheet (nog niet op de site) zal het allemaal duidelijker gaan maken, hoopt Polder PV. Een tweede getal wat wordt genoemd qua aantal nieuwe installaties is "160.000 in het laatste jaar" ("vergangenen Jahr"). Ik heb even de voorlopige maandcijfers van het BNA in mijn verzamel spreadsheet bekeken, en ik kom van juli 2009 tot en met mei 2010 echter al op 203.426 nieuw aangemelde systemen (11 maanden). Tellen we daar het voorlopige "50.000 in juni 2010" bij op om de 12 maanden vol te maken, kom ik al op een verpletterende hoeveelheid van maar liefst 253.426 stuks, 93.426 meer dan BNA stelt (58% meer installaties...). Volgens branche organisatie BSW waren er eind 2009 al zo'n 550.000 PV-installaties in Duitsland*. Dat zou dus eind juni al opgelopen kunnen zijn tot ver over de 800.000 systemen... Een zeer democratische vorm van decentrale duurzame energie opwekking, laat dat duidelijk wezen (en nog veel meer "in de pen"...).
MWp nieuw (zie
ook voorlopige grafiek update hierboven)
Wat zich laat vertalen als: "Op basis van de huidige aanmeldingen tekent zich af dat in juni alleen een geïnstalleerd vermogen is aangemeld wat in de buurt komt van de totale hoeveelheid voor de eerste vijf maanden in het jaar". Aangezien die hoeveelheid reeds was gecumuleerd tot 1.727 MWp eind mei, zou de bijbouw in juni dus ook ongeveer die 1,7 GWp geweest kunnen zijn. En daarmee komen we dus op die 3,4 GWp in het eerste half jaar waar Reuters reeds kort van repte. Definitieve cijfers zijn er nog lang niet (zelfs de cijfers voor 2009 zijn nog steeds voorlopig). Maar de indicatie is verpletterend: juni in Duitsland is voor zonnestroom een absolute mondiale record maand. Het hoogste bijbouw volume wat ik in het eenmalige recordjaar 2008 in Spanje heb gezien in de cijfers van het Spaanse CNE was augustus 2008, met "slechts" een nieuwbouw volume van 524 MWp. Dat is een dikke factor 3 maal zo laag. Reuters voegde er trouwens nog fijntjes aan toe dat de genoemde (voorlopige) 3,4 GWp aan nieuwe PV-capaciteit in het eerste half jaar van 2010 neer zou komen op het equivalent van drie kleine kolen- of kerncentrales. Dat is natuurlijk qua "nominale stickerwaarde" wel zo, maar uiteraard niet qua productie hoeveelheden (elektriciteit). Dat maakt niet uit, het uitbouw volume van PV is ongekend en fenomenaal, en doet de gevestigde orde het dun door de broek lopen. Zo zet je een decentrale revolutie in gang... Forse extra
degressies in 2011 en 2012 verwacht * Getal van branche organisatie BSW in Intersolar Europe Magazine voor de Intersolar 2010. http://tinyurl.com/2boh7wl Verkorte link naar het oorspronkelijke persbericht van het Bundesnetzagentur,
27 juli 2010 Nabrander 28 juli 2010: Reuters: Duitsland record bijplaatsing 1,7 GWp in juni. Volgens een kort berichtje op de website van het bekende persbureau Reuters heeft Duitsland er in het eerste half jaar van 2010 3,4 GWp aan zonnestroom installaties bij geplaatst. Aangezien Bundesnetzagentur in totaal tot en met mei 1,73 GWp rapporteerde, zou dat dus "moeten" betekenen dat de (voorlopige) opgave voor juni 2010 bij die ambtelijke organisatie rond de 1,7 GWp zou moeten bedragen. Dat is grofweg zo'n 16 procent meer dan in de vorige record maand, de eindejaars-rush-december van 2009 met 1,46 GWp bijbouw (zie voorlopige resultaten voor 2009). Als die getallen straks door het Bundesnetzagentur bevestigd gaan worden, zou Duitsland alweer een geaccumuleerd volume van zo'n 13,2 GWp aan PV-installaties kunnen hebben... http://www.reuters.com/article/idUSTRE66Q5G620100727 28 juli 2010: Reply op commentaar "5% zonnepanelen defect". Van Rob de Bree van Siderea.nl kreeg ik al snel na de "commotie" en mijn commentaar op de onbewezen "5% defect claim" een forse reactie. Na overleg met Rob, en marginale tekstuele aanpassingen, is na het aanbod van Polder PV besloten zijn reactie integraal op de pagina "Externe bijdragen" te plaatsen op Polder PV. Want we hebben hier niet "de wijsheid" in pacht, alternatieve zienswijzen blijven welkom. Rob zijn reactie wordt vervolgens wel van wat commentaar voorzien door de webmaster van Polder PV, onder het stuk. Dat lijkt me een heel wat constructievere gang van zaken dan het lafhartige verwijderen van een iets te voorbarig ranzig en ook nog eens vol fouten zittend stukje op de Telegraaf site na publieke druk van OliNo.org. En vervolgens over die blunder te zwijgen als het graf (het originele Telegraaf stukje is echter nog steeds te vinden in de Google cache...). Voor Rob's commentaar, zie de Externen pagina: 28 juli 2010: Kwartaalrapport Solarbuzz doet ook een gooi. Het al lange tijd zeer intensief over de PV markt rapporterende Solarbuzz heeft haar laatste kwartaal analyse gepubliceerd. Althans, een abstract, want ook dat bedrijf wil natuurlijk leuke dure rapporten blijven verkopen. Polder PV doet het met het abstract, met daarbij de suggestie dat dit bedrijf als "betrouwbare" bron wordt gezien door een bij PPV bekende professional uit het Nederlandse PV-wereldje. Wat u met die "kennis" doet, moet u zelf weten. Ik zet in ieder geval zelf nooit al mijn "kaarten" op slechts een bron. Daarvoor is de PV-biosfeer er eentje met teveel dynamiek. In ieder geval heeft Solarbuzz ook een vooruitzicht gegeven voor de door hen berekende marktgroei van de mondiale PV-markt voor 2010. En die is 15,2 GWp*, met 12,7 GWp geschat voor de laatste drie kwartalen. Ergo: mondiaal al 2,5 GWp volgens Solarbuzz in het eerste (meestal vrij zwakke) kwartaal gerealiseerd. Wereldmarkt Duitsland had volgens het Bundesnetzagentur daarvan 715 MWp opgeslokt (bijna 29%, zoals gebruikelijk in het in de winter sneeuw en vorst rijke Duitsland, een "trage start"). Voor Duitsland zelf voorspelt Solarbuzz een volatiele ontwikkeling van kwartaal tot kwartaal en stelt het bedrijf dat 8 GWp nieuwbouw in dit jaar "in prospect" is, zelfs met een verwacht "zwakker" derde kwartaal (de eerste maanden nadat de extra degressie [met terugwerkende kracht] in zal gaan per 1 juli). De president van Solarbuzz, Craig Stevens, voorspelt zelfs dat "module and inverter supply is barely keeping up with demand". Geen wonder dus, dat zelfs Nederlandse bedrijven spreken over (licht) stijgende moduleprijzen, en dat Solarbuzz rapporteert dat enkele Chinese producenten inderdaad hun prijzen (iets) hebben verhoogd. En dat is het laatste jaar wel anders geweest. Die stijging zal uiteraard nooit dramatisch kunnen worden, anders dreigen er "hele gekke" dingen te gaan gebeuren in wereldmarkt Duitsland. Uiteraard gaat op alle fronten de kostenreductie in diverse schakels van de lange productieketens door, al hoeft dat nog steeds niet te betekenen dat die kostenreducties ook daadwerkelijk doorgegeven (kunnen) worden helemaal naar het eind van de keten, de eindverbruiker. Want dan komen er allemaal rare economische "marge fratsen" om de hoek kijken e.d. Uiteraard betekent dit alles, na een gouden jaar voor de branche, met name in het vierde kwartaal van 2009 en het eerste van 2010, dat de omzetten flink omlaag zullen gaan om de feed-in verlagingen in de all-in systeemprijzen op te kunnen vangen en de installateurs zichzelf niet volledig uit de markt te laten prijzen. Solarbuzz verwacht ongeveer 40% daling van de omzetten t.o.v. het record vierde kwartaal van 2009, nog steeds een leuke eerste kwartaal omzet van 12 miljard dollar. In ieder geval draaien de meeste cel productielijnen inmiddels op volle toeren om aan de enorme vraag te voldoen. En Nederland?
Solarbuzz heeft in de tussentijd ook haar vorige marktoverzicht over 2009 aangepast. Was er in het bericht van 15 maart 2010 nog sprake van een mondiale markt van 6,43 GWp, heeft het bedrijf in hun juni 2010 revisie die hoeveelheid bijgesteld tot 7,3 GWp** (EPIA rapporteerde iets meer dan 7,2 GWp). Ook de door Solarbuzz gegeven ietwat merkwaardige onderverdeling veranderde qua percentages, zie de link naar de abstract onderaan. Met deze wijzigingen heeft er bij dit serieuze analisten bedrijf een aanzienlijke correctie plaatsgevonden van 13,5% "upwards". Een reden des te meer om marktcijfers in het PV-wereldje altijd met argusogen te blijven bekijken. Blijkbaar is de groei hoger dan verwacht of geprognosticeerd. Het lijkt de IEA wel: het beruchte Internationale Energie Agentschap, wat stelselmatig en ongelofelijk hardnekkig altijd veel te optimistische scenario's over fossiele en atoomenergie de wereld in joeg (blind overgenomen door oliedomme politici als "waarheid"), en veel te pessimistische ontwikkeling van de hernieuwbare energiemarkt heeft voorspeld. Vele jaren lang. * Reminder, zie vorige artikel. Volgens Navigant Consulting zou de jaarafzet 13,1 GWp gaan bedragen in 2010, EPIA prognosticeert 10,08 tot 15,515 GWp. iSuppli rekent op 13,6 GWp voor 2010. Solarbuzz zit met hun nieuwe voorspelling ditmaal dus "hoog in het policy driven scenario" van EPIA... ** Let op dat Solarbuzz onder "markt" verstaat de jaarlijkse groei die is gebaseerd op "delivered to end user site". En dat daaronder zowel "aangesloten" als "nog niet aangesloten" installaties vallen. Dat is een belangrijk criterium in situaties zoals de Vlaamse die tijdens de jaarwisseling 2009-2010 nog vele installaties zonder omvormer kende, maar die verder al "klaar waren voor netkoppeling" (zie overgangsregeling). Waarschijnlijk worden die installaties allemaal geteld als "delivered" door Solarbuzz, al moet daar wel bij worden verteld dat er inmiddels een fraude onderzoek is gestart naar mogelijke vervalsing van installatie (datum) documenten. http://www.solarbuzz.com/sbqdata.htm (abstract
van het laatste kwartaal markt rapport van Solarbuzz) 27 juli 2010: Bundesnetzagentur Mei 2010 update on-line. Na de "belevenissen" met een kort verschijnende, doch al snel weer verdwijnende update voor de (spectaculaire) mei 2010 marktgroei cijfers op de website van het Bundesnetzagentur, ben ik wat frequenter de bekende webpagina daar gaan bezoeken om te kijken of de verantwoordelijke ambtenaar haar/zijn werk wel had gedaan. En, ja hoor, rond middernacht (26/27 juli) vond ik de ververste pagina en stond het gewilde document d'r definitief (???) op, voor iedereen ter download beschikbaar (laatste link): Ik heb snel de nu ook door mij te downloaden spreadsheet gescreend, en de totale nieuw opgevoerde volumes, zowel de aantallen nieuwe installaties, als, tot drie cijfers achter de komma, de MWp optelling, kloppen als een bus met het eerder door collega de Bree van de site geplukte [identieke] document. Dus: 24.003 nieuwe PV-installaties aangemeld in mei 2010, totaal nieuwe volume (opgestelde nominale STC capaciteit/sticker waarde) exact 562.811,609 kWp. Let op: op de BNA webpagina staat "Stand: 20.07.2010". Op het ter download aangeboden spreadsheet staat echter "Stand: 13.07.2010". Ergo: u kunt er van op aan dat mijn grafiek update van 26 juli 2010 in lijn is met de huidige, doch nog steeds voorlopige data van het Bundesnetzagentur. Dan kunnen we nu in spanning afwachten wat de (spectaculaire) juni 2010 cijfers zullen gaan brengen. Mocht u onverhoopt dat exemplaar tegenkomen: s.v.p. downloaden die spreadsheet, tijdstip en datum noteren, en doorsturen naar Polder PV... (ik zal ook frequent checken). Om dit heuglijke "feit" te vieren, heb ik speciaal voor u een van de vele foto's van Duitslands' grootste PV-installatie bij Straßkirchen (in juni dit jaar) op de grafiek update pagina gezet. Ik was daar tijdens mijn fietstoer op weg naar Intersolar 2010 (Regensburg > München), en keek mijn ogen uit over zoveel blauw zonnestroom genererend moois... Foto vindt u, met toelichting, hier. http://tinyurl.com/356ogsa (verkorte link naar de Bundesnetzagentur webpagina met de spreadsheet link) 27 juli 2010: Hoe fout kun je het hebben? Zoals al eerder gemeld, word je doodgegooid met marktanalyses van de extreem dynamische PV-sector. Het mag dan ook geen verbazing wekken dat met name "prognoses" van zelfs een paar jaar vooruit met de nodige scepsis bekeken moeten blijven worden. Want niemand kan in de toekomst kijken, en een - nog steeds - incentive-gedreven markt als de PV-sector barst van de (politieke) gevoeligheden die snel de markt dynamiek kunnen doen omslaan. Ik werd weer eens met de neus op de feiten gedrukt toen er per ongeluk iets in de bomvolle studeerkamer omviel, en ik uit de stapel omgevallen papierwaren een "recente" prognose trok van een bepaald niet als onbetrouwbaar bekend staande partij, Greentechmedia. Het gaat om een blijkbaar van de Intersolar 2009 (?) meegenomen abstract "Global PV Supply and Demand Forecast. Anatomy of a Shakeout" ("groundbreaking market report" destijds te koop voor een lieve $ 2.495,-- single user license, met nog eens $ 100,-- extra voor een hardcopy shipping outside U.S.A.). In die abstract over die "robust, real-world analysis" de volgende tale-telling tekst:
Nogal "forse" statements. Maar: zijn die wel betrouwbaar c.q. professioneel onderbouwd [gebleken]? Eeeuuh.... "Market problems in Germany"??? Duitsland zette er een record hoeveelheid in dat "recessie" jaar bij van 3.806 MWp, nooit eerder door enig ander land vertoond. En gaat dat net behaalde jaar record in 2010 alweer volkomen aan barrels slaan. En ja, Spanje is in elkaar gedonderd, maar dat wisten we al en was ook te voorspellen met de door het Industrie Ministerie al eind 2008 aangekondigde keiharde marktcap van slechts 500 MWp/jaar (en forse verlaging van de veel te lucratieve invoedingstarieven). Wat mede door diverse andere oorzaken in 2009 bij lange na niet eens gehaald bleek te gaan worden (EurObserv'er meldt in een eerste inventarisatie slechts 98 MWp netgekoppeld in Spanje in 2009, ander bronnen melden zelfs veel minder). Eeeuuh.... "... grow ... only 13 percent to 5 GW in 2009"??? Volgens EPIA's 2014 Global Market Outlook (gepubliceerd in mei 2010) was er wereldwijd in 2008 in totaal 15,675 GWp geplaatst, en in 2009 alweer 22,878 GWp. Op mijn solar-powered zakjapanner kom ik dan uit op een jaar groei van 7,203 GWp (44% verschil met prognose Greentechmedia), en het groeipercentage t.o.v. het volume in 2008 was dus 46%, niet slechts die extreem pessimistische 13%... Eeeuuh.... "This will be the industry's weakest growth year since 1994"??? Pardon? In wederom het hierboven aangehaalde EPIA rapport blijkt dat in de periode 2000-2009 de gemiddelde jaarlijkse mondiale marktgroei 36,6%/jaar is geweest. De hoogste groei in die periode was de toename tussen 2007 en 2008, toen een spectaculaire 64,1% wasdom werd bereikt, de "laagste" groei in dat tijdvak vond in 2000-2001 plaats met slechts 23,4%. De tweede in die 9 jaar lange periode was echter ... 2008-2009 ("wereld crisis") met een respectabele 46,0% toename, schoon aan de haak. Zelfs als je naar de jaarlijkse groeicijfers kijkt t.o.v. de groei in het voorgaande jaar, blijkt 2005-2006 het het slechtst te doen met "maar" 12,6% toename van de jaarlijkse groeivolumes, en komt pas daarna 2008-2009 met 17,6% t.o.v. die toename in het voorgaande jaar. Maar 2007-2008 was met 136,1% groei van de mondiale aanwas t.o.v. het voorgaande jaar sowieso een apart, en niet bepaald representatief jaar. Als je in de dynamische PV-sector van "representatieve" jaren zou kunnen spreken... De boodschap blijft derhalve: bekijk s.v.p. alle "prognose rapporten" voortaan met argusogen, zeker alle rapporten zoals extrapolaties tot en met 2020 of zelfs nog verder in de toekomst. Vooral die enorme boekwerken geproduceerd "van regeringswege" of geproduceerd door de fossiel-nucleaire sector. Maar beslist ook die van de hernieuwbare energiesector zelf. D'r komt meestal niets van uit, het blijven immers al dan niet "professioneel onderbouwde" prognoses. Niets meer dan dat. Feitelijk, net als die vreselijk ondoorzichte "CO2 emissiehandel", "Clean Development Mechanism" e.d., ook een vorm van peperduur betaalde windhandel in gebakken lucht. Waar geen kWh schone stroom, GJ duurzame warmte, laat staan milliliter emissieloze schone, "fair-trade" en biodiversiteit sparende motorbrandstof door wordt geproduceerd. En: that is the only thing that counts! Op de voorzijde van die glossy folder van Greentechmedia.com staat een grafiek met een verwachte mondiale afzet van grofweg 6,7 GWp voor 2010. Er zijn steeds meer berichten dat alleen al de Duitse markt dit jaar mogelijk in de orde grootte van 6-8 GWp zou kunnen gaan bereiken (wie weet wel meer), en dan slaan we voor het gemak "ROW" ("rest of the world") even over. Tot slot: Ook staat er nog een leuke statement over "50 percent of incremental demand" voor het aandeel dunnelaag modules in de groei van de wereldmarkt voor 2012 genoemd. Laat ik het zo zeggen, met de grofweg 30% omlaag gedonderde prijzen voor de kristallijne modules vorig jaar: we zullen het gaan zien. De PV markt is immers een van de meest dynamische "ever", en de duur betaalde, verzekerde claims van gisteren belanden mogelijk op de vuilnishoop van morgen... Bron: folder www.greentechmedia.com 27 juli 2010: Italië pakt weer groots uit. Althans, het - uiteraard - Duitse bedrijf S.A.G. Solarstrom, wat zo'n beetje de "prehistorie van de grote PV centrales" mede heeft bepaald. Want zij zijn begonnen met enkele van de eerste grotere PV-installaties in hun Heimat Duitsland. Zoals de al in het prehistorische jaar 1995 (94 kWp) resp. 1999 (106 kWp) in gebruik genomen delen op het dak van het beroemde SC-Freiburg voetbalstadion ("erste Solarstadion Deutschlands"), en het in 2000 opgeleverde PV-dak van 441 kWp op de Neue Messe in Freiburg met SolarFabrik modules. Beiden in de "stad waar het allemaal is begonnen" aan de rand van het Zwarte Woud. Al snel na ingebruikname van die "Neue Messe" bleken trouwens de faciliteiten voor de grootste zonnestroombeurs ter wereld, Intersolar, te klein, en werd in 2008 uitgeweken naar het veel grotere hallencomplex in München. Die trouwens ook is voorzien van een vette hoeveelheid PV-modules van eigen bodem (totaal dik 2,7 MWp), zie onderaan de gelinkte webpagina... Al snel namen ook bij S.A.G. Solarstrom de project groottes toe, in 2005/2006 culminerend in het deels met burgerparticipatie gerealiseerde beroemde Solon Tracker veld van 12,4 MWp in Erlasee bij het noord-Beierse Arnstein. Het tracker veld wat de ster rol kreeg toebedeeld in de supergelikte video van Solon, "Hail, The Return of the Sun". De business werd ook voor S.A.G. al snel internationaal, en de directie zag net als menig ander Duitse PV-onderneming exportkansen in nieuwe groeimarkten (al ver voordat de nationale markt tekenen van een beginnende "verzadiging" ging vertonen). Een van die landen is het zonnige mediterrane land Italië. In 2009 al de tweede PV afzetmarkt ter wereld, en inmiddels al ver over de 1 GWp aan geaccumuleerde capaciteit. De "PV-counter" op de homepage van marktwaakhond GSE staat vandaag alweer op 164.954 voor het 1e Conto Energia, resp. 1.224.933 voor het 2e C.E., totaal 1,39 GWp. S.A.G. heeft net aangekondigd dat ze weliswaar niet de allergrootste, maar toch beslist een PV-monster van formaat gaan realiseren in Berlusconi-land. De grootste tot nu toe in Italië is het aan de Mar Tirreno gelegen 24 MWp project door SunRay Renewable Energy bij Montalto di Castro in Lazio, centraal Italië (Maremma regio; zie fantastische fotoreportage). Dat wordt met Sunpower modules en trackers nog eens fors uitgebreid tot 32,8 MWp (financiële overeenkomst eind mei 2010 getekend), en in ultimo wordt dit jaar (???) nog gerekend op een uitbreiding tot zelfs 85 MWp.
Canaro 48
MWp in Val Padana (Povlakte) Het reeds volledig goedgekeurde, 150 hectare grote project (ruimtebeslag 3,13 hectare/MWp, of 320 kWp/hectare) zal daadwerkelijk nog dit jaar van start gaan en mogelijk in 2011 worden afgerond. S.A.G. gaat, zoals dat cryptisch heet, "geldelijke middelen uit de refinanciering van afgesloten projecten" inzetten voor deze nieuwe reuzen installatie. Onduidelijk is of daarbij geld wat verdiend wordt aan de verkoop van andere S.A.G. projecten (uiteraard voor een vette prijs gezien de voor 20 jaar vastliggende lucratieve invoedingstarieven voor de koper - EEG in Duitsland, Conto Energia in Italië) zal worden ingezet. Voor deze grote installatie zal S.A.G. een eigen transformatorstation voor de netkoppeling aan het hoogspanningsnetwerk laten bouwen. Na afsluiting van het project wordt dat trafostation doorverkocht aan de hoofd netbeheerder Terna S.P.A. (vergelijkbaar met het Nederlandse TenneT). Verdere details zijn nog niet bekend (modules, wel of geen trackers, inverters, etc.). S.A.G. verwacht mede op basis van de realisatie van dit grote project in 2010 een omzet te draaien tussen de 190 en 210 miljoen Euro. * Šúri M., Huld T.A., Dunlop E.D. Ossenbrink H.A., 2007. Potential of solar electricity generation in the European Union member states and candidate countries. Solar Energy, 81, 1295–1305, http://re.jrc.ec.europa.eu/pvgis/. http://www.photovoltaik-guide.de/s-a-g-solarstrom-ag-realisiert-48-mw-photovoltaikprojekt-in-norditalien-12123 (Duitstalig
artikel van 22 juli 2010) 26 juli 2010: Duitsland op weg naar ongedroomde records. De olie bij het Bundesnetzagentur begint dun door de broek te lopen. Ik had nog geen 8 dagen geleden de update voor april verwerkt. En toen was daar opeens een e-mail van Rob de Bree van Siderea.nl dat hij de mei update daar al had gezien. Ik dus meteen de website van het BNA bezoeken, maar update mei ho maar! Na een bizarre mail-wisseling met Rob bleek hij op zondagochtend toch de mei update spreadsheet te pakken te krijgen, terwijl die tot nog toe door mij nog steeds niet te vinden bleek op de BNA site (bevestigd door Rob, ook hij kon "hem" niet meer vinden). Er gebeuren vreemde zaken daar, blijkbaar wordt er gerommeld met de updates. Vlak voordat ik dit bericht op Polder PV plaatste was nog steeds die door Rob gemelde "mei 2010 update" niet op de BNA site te vinden... Dat doet er verder niet toe: Rob was zo vriendelijk om het door hem "toevallig" gesignaleerde en in tweede instantie op harde schijf opgeslagen exemplaar* door te sturen, waarvoor grote dank. Polder PV ging meteen aan het werk, en maakte de nieuwste grafiek update voor Duitsland tot en met mei 2010 voor de geïnteresseerde. Als het BNA met een revisie van die cijfers komt (mogelijke oorzaak van het - tijdelijk - weer verwijderen van de spreadsheet???), zal Polder PV die t.z.t. aanpassen.
Voorlopig resultaat: Alleen in het 31 dagen tellende mei 2010 een nieuwbouw van 562,8 MWp (53 maal de totale bijbouw in Nederland in heel 2009 volgens CBS), 24.003 nieuwe PV-installaties. Accumulatie nieuwe capaciteit januari-mei 2010: 1.727 MWp, een factor vijf maal het Duitse nieuwbouw volume in dezelfde 5 maanden in het recordjaar 2009... Dik 75.000 (!!!) nieuwe, waarschijnlijk al fysiek aan het net gekoppelde en al vele kWh aan zonnestroom genererende PV-installaties in vijf maanden tijd. Totale accumulatie van uitsluitend zonnestroom capaciteit in Duitsland tot nu toe: 11.483 MWp. Dat enorme volume zou in potentie op jaarbasis minimaal zo'n 10,3 TeraWattuur (10,3 miljard kWh) aan donkergroene hernieuwbare stroom uit een gratis, niet monopoliseerbare en uiterst democratische, niet door overvlijtige fossiele ambtenaren te beïnvloeden of te controleren bron kunnen genereren (uitgangspunt: conservatief 900 kWh/kWp.jaar als haalbare output, ook gezien de harde productiecijfers van duizenden Duitse installaties zoals gepubliceerd op Sonnenertrag.eu**). Dat is vergelijkbaar aan een volume aan elektriciteit groter dan de maximale jaar output van 2 en een halve gemonopoliseerde, en als we niet uitkijken mogelijk in buitenlandse handen vallende Borssele kernsplijter. Und immer noch keine Ende... (en: dat is alleen nog maar zonnestroom). Het gaat nu in spanning wachten worden op de update voor juni 2010, waarmee het eerste reeds verbijsterende half jaar afgesloten zal gaan worden. Het ligt in de verwachting dat die maand mogelijk voor dit jaar, gezien de inmiddels definitief besloten forse degressies voor de invoedingstarieven (11 tot en met, voor de meeste installaties, 15-16%) de absolute recordmaand zal gaan worden. Dat wordt mogelijk een heftige spreadsheet op de website van het Bundesnetzagentur... Voor de grafische presentaties zie: * De door Rob doorgestuurde spreadsheet bevat 24.003 opgaves vanaf 1 tot en met 31 mei 2010, dus het lijkt alsof de volledige lijst kort op de website van BNA geplaatst is geweest... ** Genormeerde jaaropbrengst 2009 voor Duitsland ("gecorrigeerde data"): zelfs 986 kWh/kWp voor de ruim 4.300 daar gemelde installaties. Gecheckt: 26 juli 2010, zie de landen vergelijk pagina. http://guntherportfolio.com
... german-2010-photovoltaic-installs-climb-to-714-7-megawatts-through-march/ (commentaar
op de huidige en eerdere updates van Bundesnetzagentur op een van de
best geïnformeerde PV-blogs op deze planeet) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|