de
niet gelukte "BTW maatregel" |
index |
|
Van
de affaire
*
Zonder kwaliteits-controle, en zonder een gecentraliseerde, geijkte opbrengst
meting...
|
(1)
"Wij voeren in Overijssel op dit moment gesubsidieerde inkoopacties
uit. In totaal een paar honderd particulieren. Een deel daarvan
is reeds uitgevoerd en gefactureerd en betaald. We hebben het daar
vreselijk druk mee.
Nu worden we ineens plat gebeld door mensen die ineens van de lage BTW gebruik willen maken, soms zelfs met terugwerkende kracht. En gaan uitstellen. En ook vragen om uitgestelde facturen (na 1 juli) e.d. terwijl ze al beleverd / gemonteerd zijn. Heel moeilijk om daar goed op te reageren, zeker omdat de details van de uitvoering van de subsidie nog niet eens bekend zijn. Onze klanten komen direct uit onze buurt, dus daar wil je graag iets extra's voor doen. Maar als we op alle verzoeken in zouden gaan, dan zouden we een concreet liquiditeits-probleem hebben de komende maanden, en geen nieuw materiaal aan kunnen schaffen, omdat de betalingen worden opgeschort. Ik krijg nu al verzoeken om direct na 1 juli te leveren en dan z.s.m. graag. We zijn daarop niet goed ingericht. Wat ik vermoed is dat iedereen het vervolgens weer voor 1 oktober geregeld wil hebben, omdat dan de algemene BTW weer omhoog gaat naar 21%. Want zoals ik het begrijp betaal je daarvoor 19% BTW met 15% subsidie, en daarna dus 21% met 15% subsidie. Wat ik eerlijk gezegd hoop is dat de subsidiegever, de Provincie Overijssel er een stokje voor zal steken. Hun subsidievoorwaarden vermelden namelijk inderdaad zoiets als dat de subsidie niet geldt als er aanvullende subsidies gegeven worden. En met de 50 tot 60 cent per Wp die men krijgt (tender regeling 2011) is het echt wel lucratief genoeg. Ik zit nu heel wat jaren in het vak. Ik was zo blij met de afschaffing van de SDE. Nu dit weer. Het is ouwe wijn in nieuwe zakken. Altijd hollen of stilstaan. Nog steeds geen stabiliteit. Maar ach, zonne-energie is niet te stoppen, dat is de onderstroom in alles. En dat is een heel mooi ding." (2) "Overigens blijft mijn sympathie voor GroenLinks bestaan, maar de voorgestelde subsidie is toch wel een beetje snel en onverstandig. Verzin in godsnaam een maatregel die blijft, want subsidies worden altijd maar al te snel afgeschaft, meestal omdat ze te succesvol zijn. En laten
we wel wezen; als particulieren hun opwek geheel kunnen salderen,
is subsidie echt niet meer nodig. Voor de rest hoop ik dus dat ofwel Overijssel zegt dat dubbele subsidie niet kan (om zeer goede redenen), ofwel in de uitwerking van de komende subsidie komt te staan dat deze niet mag worden gestapeld met reeds bestaande subsidies. Het is op grond van duurzaamheidsdoelstellingen veel beter dit geld te reserveren voor hen die nog over de streep moeten worden gehaald om panelen aan te schaffen." (3) "Eerlijk gezegd had ik verwacht dat de maatregel pas in zou gaan na de verkiezingen. Het kan best zijn dat in de rare tombola die er dan ontstaat weer een kabinet komt van rechtse signatuur. Zeg maar dag met je handjes dan weer met die subsidie. Wat ik wel positief vindt is dat er zich een meerderheid begint af te tekenen die voor een betere salderingsregeling is. Ook weer zo'n maatregel die veel beter zal werken dan subsidie. En dat dan o.a. verankeren in de Electriciteitswet, zodat het een stuk minder gevoelig is voor allerlei politieke winden die waaien en worden gelaten ." E-mails van een aanbieder van zonnestroom systemen in oost Nederland aan Polder PV. |
Moet Polder PV nog meer zeggen? De "BTW >>> subsidie" regeling die als vanouds op de ambtelijke molens ontworpen gaat worden, wordt niet voor niets door de branche met verve, en al lang voor de mogelijke introductie, van de hand gewezen...
Motto: Beter ten halve gekeerd, dan ten hele gedwaald!
26 mei 2012. Lenteakkoord deel II. Oeps, verkeerd gelezen: niet 30 mln maar 52 mln... Ingewikkelde overzichten moet je altijd meerdere keren lezen. Uit de ietwat curieuze formulering trok ik in het oorspronkelijke vorige stuk een verkeerde conclusie dat er in 2012 22 miljoen Euro voor de subsidieregeling uitgetrokken zou worden, en nog slechts 8 miljoen Euro voor 2013. Echter, de 30 miljoen Euro waar over gesproken wordt is niet "het totaal voor beide jaren", zoals ik aanvankelijk dacht. Maar het bedrag voor 2013. Ergo, voor 2012-2013 in totaal 22 + 30 = 52 miljoen Euro. Dat is fors meer, dus onderstaand oorspronkelijk stuk is door Polder PV aangepast aan de nieuwe realiteit. Ook is de berekening "eenmalige inkomsten voor de Staat" aangepast, want niet de totale verkoop waarde van de nieuwe installaties is maatgevend, maar natuurlijk "slechts" de 19 (of, vanaf 1 oktober 2012, 21) procent BTW valt aan de Staat toe. Met excuses voor het verkeerde begrip, hopelijk stoot deze stomme ezel zich niet nogmaals aan zo'n steen...
Oversubsidiëring
alsnog via achterdeur?
Daarbij ook nog het commentaar dat vanwege de gesuggereerde "open"
optie om landelijk via het Lenteakkoord 15 procent korting te bedingen
de bizarre situatie gaat ontstaan dat acties die "oversubsidiëring"
wilden tegengaan (Provincie Overijssel was daar zeer kien op in de subsidie
voorwaarden), geconfronteerd dreigen te worden met aanvragers die maar
wat graag nog apart zo'n douceurtje zullen gaan proberen. Overijssel heeft
de maximale subsidie in de tweede grote regeling (waarin zo'n 11 MWp weggezet
zou kunnen gaan worden) op zo'n 25 Eurocent/Wp gezet. Mogelijk dat sommige
mensen dat veel te weinig vinden, en zullen proberen om de lucratieve
extra korting via de nieuwe landelijke subsidie regeling (extra) te gaan
scoren. Ik ben benieuwd of de database van de Overijsselse subsidie verleners
straks vergeleken gaat worden met die van de nieuwste landelijke subsidie
regeling, of dat er andere methodieken in stelling gebracht gaan worden
om het typische 'ollandse "van twee walletjes willen eten" tegen
te gaan...
Sowieso problemen
met talloze "inkoop acties" te verwachten.
Het zal zonder meer gaan geschieden dat de nieuwe landelijke regeling
een groot verstorend effect zal gaan hebben op de talloze inkoop acties
die al lang op stapel staan of die reeds in de "uitvoeringsfase"
zitten. Want het gaat beslist zeker bij de grote acties als ZZD, VEH,
en bijvoorbeeld Zoneffect (Zeeland) gaan geschieden, dat mensen die nu
al aan een systeem worden geholpen (of net binnen zo'n actie een systeem
op hun dak hebben gekregen), onbedoeld "gediscrimineerd" zullen
gaan worden t.o.v. mensen die in hetzelfde stadium zijn geaccepteerd binnen
die actie, en die vanwege de voortgang van het proces later geholpen zouden
gaan worden, waarbij die zeer lucratieve extra "landelijke korting"
naar binnen geharkt kan gaan worden. Dit gaat beslist scheve ogen opleveren,
en mogelijk problemen bij "slachtoffers" die het nationale douceurtje
niet (meer) zullen kunnen opeisen. Een soortgelijke situatie schijnt bij
de VEH / 1.2.3 zonne-energie actie al tot problemen en koppijn bij de
organisatoren te hebben geleid toen reeds duidelijk werd dat er "een
nieuwe landelijke regeling" zou gaan komen (Energeia artikel van
10 mei 2012, er werd toen nog van "een BTW maatregel" gesproken
- die het zoals bekend, niet heeft gehaald).
Het is ook zeer waarschijnlijk dat er door de talloze organisatoren van genoemde acties er op zeer verschillende wijze zal worden gereageerd op de nieuwste commotie. Dit houdt in, dat prijsstellingen van pakketten, die toch al nauwelijks meer te "volgen" waren voor de meeste mensen, een grote chaos gaan laten zien van totaal onvergelijkbare pakketprijzen waar geen hond meer uit gaat komen. Ergo: er gaan straks waarschijnlijk totaal kunstmatige "all-in" prijzen in de markt verschijnen, die geen enkele relatie meer hebben met "gebruikelijke" prijzen die tot stand zouden moeten komen in een normale, niet verstoorde markt.
Dus: door de bomen straks het bos niet meer zien.
Tot slot:
pakketprijs gesjoemel wordt gefaciliteerd
Zoals ik al in het telefonische
interview met Energeia heb aangegeven, is het zeer grote risico van
"15% aanschaf subsidie verdisconteren in de all-in pakketprijs"
dat cowboys die het niet zo nauw nemen met een decente klantbehandeling,
die "toestemming van Staatswege" zullen gaan misbruiken voor
het stiekem ophogen van de "werkelijke marktprijs inclusief normale
marge" voor de hardware, die "gemaskeerd" zal gaan worden
door de nationale subsidie. En waarmee er oneigenlijke marges naar binnen
geharkt zullen kunnen gaan worden omdat de meeste (nieuwe) klanten geen
flauw benul zullen hebben van reële marktprijzen
voor de gekochte systemen.
Dit is in het verleden beslist meermalen gebeurd, en het is een van de vele ziekmakende kankergezwellen die juist weggesneden zouden moeten gaan worden. Maar de huidige coalitie lijkt er geen moeite mee te hebben, en introduceert een mogelijke nieuwe tumor die tot een kwaadaardig marktverstorend gezwel kan gaan uitgroeien...
Zie ook:
Reactie van Holland Solar samen met DE Koepel (25 mei 2012)
Reactie op dit artikel (van een leverancier in de Nederlandse PV-markt, 31 mei 2012): "... mijn complimenten voor je artikel van 26 mei over de btw verlaging. Je slaat de spijker op zijn kop."
25 mei 2012. Hercalculatie! Fase xxx in de gesubsidieerde PV-cadeautjes kermis in Nederland: Lenteakkoord definitief. Ik werd vanochtend gebeld door Wouter Hylkema van Energeia n.a.v. het verschijnen van het definitieve Lenteakkoord. Ik had nog niets gezien. Gisteren werd er nog uitgebreid over gespeculeerd tijdens The Solar Future conferentie. En gaf een overweldigende meerderheid van de aanwezigen (de "créme de la créme van PV Nederland") aan alstublieft geen subsidies meer te willen, zowel in de ochtendsessie, als tijdens het afsluitende rondje met Paulus Jansen van de SP en Liesbeth van Tongeren van GroenLinks.
Het Lenteakkoord is beschikbaar op o.a. de NRC site, let wel dat een definitieve doorrekening van het CPB pas op 14 juni zal worden gepubliceerd. En: dit alles is natuurlijk geen "wet". Er kan nog aan worden "geschaafd", zeker n.a.v. de bevindingen van het CPB die de beruchte "koopkrachtplaatjes" door moet rekenen (zaken waar de webmaster van Polder PV nooit warm of koud van is geworden, de kwaliteit van leven bepaal ik liever zelf en wens ik niet door derden te laten bepalen in kille, nietszeggende cijfertjes).
In dat akkoord de lang verwachte "duurzaamheidsparagraaf". En daarin zoals al door velen (ook gisteren) werd gevreesd een aankondiging dat er weer eens in een markt die geen (directe*) "subsidies" meer nodig heeft, met bakken met geld gesmeten gaat worden om een kunstmatige inkoop race van zonnepanelen "af te gaan dwingen". Dat wordt met mooie ambtelijke bewoordingen "de overheid als katalysator" genoemd (waar die frequent in het verleden een struikelblok dan wel bij tijd en wijlen, onder leiding van EL&I, zeer actief saboteur is geweest).
* Ook besproken tijdens TSF: "salderen" van zonnestroom is natuurlijk ook nog steeds een incentive van formaat (zo u wilt: "een subsidie"). 65-70 procent van de kWh prijs die normaal gesproken naar de Staat vloeit (bij afname), wordt niet afgegeven door elke zonnestroom producent die volgens de Wet (artikel 31-c Elektriciteitswet) mag (eigenlijk: "moet") salderen.
Screendump
uit het op NRC website staande Lenteakkoord
Tweede en voorlaatste regel: de "subsidieregeling" zonnepanelen,
ietwat curieus in twee posten apart opgevoerd.
Ook nog een heftige "pilot salderen" subsidie van 25 mln Euro...
De insteek van "de maatregelen" m.b.t. de subsidie voor PV:
Zoals al gevreesd, lijkt het dus inderdaad een ordinaire aanschaf subsidie te gaan worden, van max. 52 miljoen Euro tot en met eind 2013. Als die regeling tenminste niet al per 1 juli of kort daarna compleet wordt dicht getimmerd door een "historische stampede" van zonnepaneel geile Nederlanders die nu eindelijk met een vette bonus van de Staat de reeds supergoedkope, massaal in Rotterdam, Antwerpen, Amsterdam en Hamburg klaar staande Chinese modules voor een prikkie op het dak zullen willen gaan smijten.
Die "15%" is alweer fors hoger dan een eerder genoemde "12%". Het lijkt hier het verschil te zijn tussen "BTW 6%" (aanvankelijk door GL gepland per 1 juli, maar "wegens Brussel onhaalbaar geacht", en de per 1 oktober 2012 ingaande "BTW 21%".
Gisteren heeft de overgrote meerderheid van de aanwezigen in Haarlem (TSF 'NL 12) massaal een voorstel van (toen nog rondzingend) "100 miljoen Euro voor een nieuwe subsidie" (bijna het dubbele volume dan wat nu in het Lenteakkoord wordt genoemd) afgewezen. "Besteedt dat s.v.p. aan zinniger zaken", was een van de zeer expliciete reacties. En nu gaat dus ongeveer de helft van dat volume "geboden" worden. Waar gaat dit over en wat is de potentie hiervan?
Calculatie
15% korting op all-in kosten, 52 miljoen Euro totaal beschikbaar,
geen vervolg gepland. Een "vervolg" zou een door GroenLinks
gewenste fundamentele wijziging van de "salderingsregeling"
betreffen, waarover nog weinig bekend is.
Uitgangspunt normaal PV-systeem bij bekende aanbieder, 6 stuks (kwalitatief en prijstechnisch uitstekend Chinees merk) Canadian Solar 6P-245 met SMA SB 1600 TL omvormer, incl. andere BOS kosten (frames, kabels, voor schuin dak) EUR 2.601 incl. BTW, geschat max. EUR 600 montagekosten, EUR 350 meterkast aanpassing (nieuwe/aparte groep), totaal voor 1,47 kWp installatie EUR 3.551, dus 2,42 Euro/Wp. Er zijn veel goedkopere systemen te koop (en zeker bij grotere installaties kunnen die systeemkosten nog flink verder omlaag richting de 2 Euro/Wp bij standaard systemen met een goed merk modules). Maar hoe goedkoper hoe groter het risico dat u met onbekende module types zult worden geconfronteerd, waarvan u geen benul heeft (of kunt hebben) wat er dan wel voor "kwaliteit" wordt geleverd, en wat de levensvatbaarheid van de producent zal zijn op de middellange termijn.
Leuk douceurtje
- zonder tegenprestatie
Met de aangekondigde "aankoop subsidie" wordt bovenstaand
pakket (als het subsidie op de incl. BTW prijs is) opeens 533
Euro goedkoper, zodat de nieuwe prijs inclusief subsidie (van
een "goede installatie met huidige marktprijs") op EUR 3.018
gaat komen, een systeemprijs van 2,05 Euro/Wp. Met (veel) goedkopere modules
en/of omvormers, ga je dan al zeer veel lager komen te zitten dan 2 Euro/Wp.
In Duitsland, waar gemiddeld genomen de goedkoopste kwalitatief hoogwaardige
systemen ter wereld worden verkocht, lag in februari-maart een "normale
gemiddelde offerte prijs" van kwalitatief hoogwaardige systemen tussen
de 2 en 2,5 Euro/Wp all-in (Photon 5/2012). Echter, gekocht wordt er vermoedelijk
al op een niveau rond de 2 Euro/Wp, na afdingen (concurrentie op de Duitse
markt is gigantisch groot). Systemen tussen de 10-30 kWp (in NL nog steeds
een klein marktsegment) gaan daar al richting de anderhalve Euro/Wp.
Potentie
Uitgaande van "een subsidie bedrag van 533 Euro" voor
een vergelijkbare installatie, en 52 miljoen Euro in totaal in anderhalf
jaar te besteden aan deze zoveelste eenmalige/tijdelijke regeling, zou
de potentie hiervan kunnen neerkomen op bijna 98.000
nieuwe, "te subsidiëren" installaties van elk 1,47 kWp,
een volume van ruim 143 MWp. Waarvan naar verwachting een substantieel
deel, zo niet alles, als er genoeg installateurs zijn te vinden, op Nederlandse
daken zouden moeten worden gegooid in 2012 (onder zeer hevige werkdruk,
met grote risico's op kwalitatief slecht werk). Vermoedelijk, gezien een
te behalen extra "voordeel", voor 1 oktober een run op installaties,
om nog van de "oude" BTW van 19% te kunnen genieten en 2% extra
voordeel te gaan genieten...
Als, zoals valt te verwachten, mensen "volume" boven "kwaliteit" zullen gaan verkiezen (er wordt toch niet "afgerekend op het eindresultaat", de kilowatturen), en met deze prachtige douceur van mega formaat, grotere systemen gaan kopen, komt het "plaatje" er heel anders uit te zien. Stel de belangstelling gaat massaal uit naar een 3 kWp installatie. Zelfde module type, 12 stuks (2,94 kWp), met een relatief goedkope Mastervolt XS 3200 omvormer, kom je op: EUR 4.615,92 (systeem) + EUR 1.000 montage + EUR 350 meterkast = EUR 5.966 all/in uit, 2,03 Euro/Wp. Met 15% korting "van Staatswege", EUR 895, kom je dan nog maar op EUR 5.071, 1,72 Euro/Wp, met een kwalitatief hoogwaardig systeem!!! Maar dan is het budget slechts toereikend voor "nog maar" ruim 58 duizend installaties, wel met een fors hoger totaal vermogen, bijna 171 MWp.
Dat wil iedereen wel, die nog ergens geld heeft liggen slingeren.
Gaan we nu even voor het gemak uit van "de helft een systeem met 6 modules (533 Euro bonus), en de andere helft met 12 modules" (895 Euro bonus, elk 26 miljoen Euro), kom ik op een potentieel van bijna 49.000 systemen met 6 panelen (71,7 MWp), en ruim 29.000 systemen met 12 panelen (85,4 MWp), in totaal dus met deze uitgangspunten een potentieel van bijna 78.000 nieuwe PV-installaties met een totaal vermogen van zo'n 157 MWp, in anderhalf jaar tijd (waarschijnlijk). Uiteraard zal de uiteindelijk uitkomst sterk afhangen van de verdeling van de aanvragen/beschikkingen over installaties met 3 tot "veel" modules. Vergeet niet dat veel boeren nog steeds een kleinverbruik aansluiting hebben, en dat die soms een paar tiental kWp op die aansluiting kunnen onderbrengen (grofweg zo'n 200 modules bij 50 kWp).
Financiële
consequenties
157 MWp nieuw vermogen kan conservatief gerekend (850 kWh/kWp.jaar) in
2013 (indien alles in 2012 zou worden gerealiseerd) 133,5 GWh nieuwe productie
kunnen genereren (ruim 3% van de maximale jaaropwek van Borssele). Aangezien
dit alleen "kleinverbruik" installaties betreft, wordt dat,
indien daar "particulier" mee word bedoeld, voor het maximale
tarief (eerste staffel) van, momenteel, 11,40 cent/kWh energiebelasting
"weg gesaldeerd". Houden we dat bedrag aan (wordt echter hoger
indien inflatie correctie, kWh prijs gaat met SDE opslag omhoog, dus ook
de BTW post all-in zal stijgen, gaat ook met saldering niet naar de Staat
toe), komen we met dat "gesaldeerde volume" op 18,4 miljoen
Euro gedorven inkomsten voor de Staat voor uitsluitend de EB post incl.
21% BTW. Bij voortgezette wettelijke saldering (en nog niet met inflatie
gecorrigeerde EB), gaat er in twintig jaar tijd al 368 miljoen Euro niet
meer naar de Staat toe. Dat wordt wel minder als er onder genoemde "kleinverbruikers"
veel boeren zullen komen te zitten die met een kleinverbruik aansluiting
van maximaal 3x 80 Ampère een substantieel volume van hun stroom
afname in de "tweede staffel" (energiebelasting momenteel slechts
4,15 Eurocent/kWh ex BTW) zullen gaan weg salderen.
Daar staat tegenover dat met 157 MWp en 2,25 Euro/Wp er een eenmalige BTW inkomst is voor de Staat. Op basis van een te verkopen volume (157 MWp * 2,25 mln Euro/MWp =) 353 miljoen Euro, als alles voor 1 oktober 2012 zou worden geplaatst met 19% BTW: eenmalige BTW inkomsten voor de Staat van ruim 67 miljoen Euro. Hoger indien een substantieel deel na 1 oktober 2012 wordt gekocht/gerealiseerd (bij het nieuwe 21% BTW tarief). Maximaal 74 miljoen Euro als al het nieuwe "te subsidiëren" spul vanaf 1 oktober 2012 zou worden geplaatst onder het hogere BTW tarief.
Kosten voor de Staat bij alleen saldering particulieren (hoogste staffel), vanaf 2013, 20 jaar lang, en bij blijvende 21% BTW: 52 mln subsidie (2011-2012) + 368 mln gedorven energiebelasting + BTW over EB. Als BTW over levering gesaldeerd ook nog wordt mee gerekend (met huidig tarief Vattenfall van 7,64 cent/kWh, BTW 21% = 1,60 Eurocent/kWh), komt er nog eens 43 miljoen Euro "gesaldeerd verlies" voor de Staat bij in twintig jaar. En komen we in totaal, minus inkomsten van 67 mln BTW over aanschaf, op mijn zakjapanner, na 20 jaar tijd voor de Staat (totale kosten alleen saldering: 411 mln Euro) op een verlies van zo'n 396 miljoen Euro. De echte verliezen zijn nog groter, want er wordt minder stroom vanuit (al dan niet fossiele) centrales verkocht aan eindgebruikers, dus wordt de energiebelasting (en BTW daar weer over) gemist, wellicht omdat de stroom voor lage beursprijzen, zonder aan eindverbruikers in NL te worden verkocht, in het buitenland moet worden aangeboden.
2012 marktgroei
potentieel naar >150 MWp??
Gisteren heb ik tijdens mijn presentatie voor The Solar Future een grove
afschatting gedaan van een potentiële marktgroei van 84 MWp in 2012,
nog zonder dit nieuwste
potentieel aan extra volume (enorme "autonome" groei vooral
veroorzaakt door de 77 inkoop acties
die ik inmiddels heb geïnventariseerd, bovenop de al ontstane "natuurlijke
groei", van zowel SDE als niet SDE capaciteit). Als er een substantieel
deel van het hierboven genoemde "potentieel wegens een nieuwe, absurde
Staatskorting" bovenop zou gaan komen, kan de marktgroei in 2012
zelfs zeer veel hoger dan 150 MWp gaan worden (in 2011 was de marktgroei,
volgens mijn gisteren gepubliceerde prognose mogelijk
in de ordegrootte van 35-36 MWp, dus minimaal een ver-vier-voudiging in
2012, mogelijk zelfs fors meer als installateurs het vele werk zullen
aankunnen).
En daarom herhaal ik wat ik eerder al heb gezegd: ik wens mevrouw van Tongeren van GroenLinks zeer veel succes met het zoeken naar al die installateurs die nodig zullen zijn om (a) de sowieso al door historische ontwikkelingen veroorzaakte autonome marktgroei te gaan opvangen, en (b) de door haar veroorzaakte nieuwste stormloop op de zonnepaneeltjes die daar nog bovenop gaat komen op een verantwoorde wijze te gaan afserveren. Want "de sector" (die het nieuwste Haagse subsidie-speeltje niet wil), gaat wel degelijk keihard met de gevolgen van dit beleid worden geconfronteerd...
En ik hoop ook dat mevrouw van Tongeren en haar plannenmakers van GroenLinks nog aanspreekbaar zullen zijn tegen de tijd dat er massaal mogelijke kwaliteits-"issues" rond al die nieuwe, haastig op de 'ollandsche daken geschroefde, alweer zwaar gesubsidieerde installaties zullen gaan ontstaan. Die tegen die tijd vast rap de kanalen van de Telegraaf, het Financieele Dagblad, Trouw, en de Lente Coalitie partners van de VVD zullen gaan bereiken.
Het gaat vermoedelijk weer een hete zomer worden...
Dank aan oplettende lezers voor de terecht correcties op de berekeningen!
Het
volledige Lente Akkoord op website van NRC (25 mei 2012)
http://www.bnr.nl/programma/bnrduurzaam/934825-1205/zonne-energiebranche-wil-geen-subsidie
(24 mei 2012, branche niet blij met "de boven de markt zwevende
subsidieregeling", interview geluidsfragmenten van Dennis Gieselaar
van Oskomera, en Frits Verhoef van Energieker)
"Subsidiedraak
jaagt zonnesector in de gordijnen". (25 mei 2012; Vincent Dekker
op Trouw blog, de daar in genoemde 13% klopt niet, moet 15% zijn = verschil
BTW tarief 21% per 1 oktober minus het door GL gewenste - maar niet gekregen
- tarief van 6%)
http://nos.nl/audio/376460-gemeenten-stimuleren-zonnepanelen.html
(audio fragment van NOS Journaal met o.a., in 2e helft, commentaar
van Polder PV tijdens TSF - vermogen NL : B : BRD eind 2011 was verhouding
1 : 25 : 43 per hoofd van de bevolking, tijdens interview moet ik uit
mijn hoofd die getallen tevoorschijn toveren, voor België zei ik
per ongeluk "24")
23 mei 2012. GroenLinks wil het, dus gebeurt het... Hoogst curieuze uitspraken van Liesbeth van Tongeren over de zoveelste "subsidie regeling" voor zonnestroom die op stapel staat. In een artikel wat gisteren verscheen op Energeia, en waar ik uit mocht citeren van de redactie. Die uitspraken volgden op de ook al door mij becommentarieerde Tweets die van Tongeren op 19 mei jl. plaatste.
"Wat
er ook gebeurt, het moet snel ... per 1 juli." |
Haastige spoed is zelden goed, heb ik van mijn ouders geleerd. Zeker als het om die typische, Nederlandse "subsidie regelingen" gaat van Staatswege, die eerder een belemmering dan een "echte (langdurige) stimulans" bleken te zijn.
"...
een maatregel ... die heel snel ingevoerd kan worden, en die structureel
en helder is." |
"Structureel" is bij mij: "een incentive die vijftien tot twintig jaar mee gaat". Niet een willekeurige greep uit een gemaximeerd budget van 200 miljoen Euro (slechts deels bedoeld voor PV), waarvan de Volkskrant "volgens Haagse bronnen" heeft geclaimd dat er slechts over een periode van 2 jaar wordt gesproken. Naar het zich laat aanzien wordt het een doodordinaire aanschaf subsidie, en die kan nooit "structureel" zijn, en zal beslist niet impliciet tot hoge kwaliteit leiden. Of die regeling "helder" is, zullen we, met de verschrikkingen van de SDE nog vers in het geheugen, in het midden laten totdat "de regeling" is gepubliceerd.
"Ik
vind het ontzettend elegant van de sector dat ze dat zeggen, dat
ze geen subsidie willen, maar wij kijken ook naar het belang van
de consument. Zonnepanelen zijn voor een grote groep mensen nog
steeds te duur." |
Hierbij verwijst van Tongeren naar het afwijzen door branche organisatie Holland Solar van "alweer een subsidie" (zie mijn beschouwing), en vinden ze blijkbaar dat H.S. daar niet over gaat, maar "wij". Of dat alleen GroenLinks betreft, of de gehele gelegenheids- Lente Coalitie, is niet duidelijk. En of de consument er echt mee geholpen zal zijn? Ik hoor nog steeds niets over kwaliteits-aspecten. Als het er echt op gaat uitdraaien dat er op nu al voor dump tarieven beschikbare overvloed aan Chinese modules [inbox Polder PV aanbod afhalen haven van "bankable" modules al onder de 60 Eurocent/Wp, cif] schandalige extra korting ("subsidie") gegeven gaat worden, mogen we gerust vraagtekens zetten bij het kwaliteitsniveau van de straks aangeboden waren.
Want dan gaan nog meer spelers met "cowboy pretenties" de markt bestormen, en die gaan dan waarschijnlijk wat in de wandelgangen "honktietonk" dan wel "alibaba" modules worden genoemd op de daken gooien van zeer discutabele kwaliteit. ENF.cn zit momenteel op al 892 kristallijne module producenten alleen in China. Van het grootste deel is zeer weinig bekend, en ze zitten daar op massale overcapaciteit, met soms tientallen tot zelfs een paar honderd MWp potentie voor het gros van de aanbieders... Kwaliteit? Ik sidder en beef als de door GroenLinks te openen hemelsluizen straks open zullen gaan...
En dat "te duur" argument slaat gewoon nergens op. Door er een berg geld tegen aan te gooien ga je dat echt niet veranderen, want dan zul je structureel vele honderden miljoenen Euro's er tegenaan moeten blijven gooien, jaar in, jaar uit. Dat is een totaal onhoudbare business case voor zelfs een roodgroene regering. En de greep in de Staatskas die er nu gaat plaatsvinden, gaat van geen enkele betekenis zijn voor de schaal van de wereldproductie. En heeft dus ook nulkommanul procent effect op de "kosten" van de hardware!
Vergeet niet dat van de 83 miljoen Duitse huishoudens er 82 miljoen nog steeds geen zonnepanelen hebben. Is Duitsland dan een geflopte markt? Met allemaal zielige mensen die door de Staat extra "geholpen" moeten worden? De PV-systemen zijn daar al het goedkoopst, en met een decent EEG systeem (nooit aanwezig geweest in Nederland) nog steeds voor particulieren betaalbaar, en een hartstikke goeie investering. Dat helpt. Subsidie op aanschaf maximaal opschroeven helpt de markt niet, dat wordt een tranendal. Totaler quatsch, dus!
"Niet
iedereen kan uit de voeten met terugverdientijden van een jaar of
zeven. Veel mensen hebben nog nooit zeven jaar dezelfde baan gehad
of zeven jaar in hetzelfde huis gewoond, die kunnen daar niet zoveel
mee." |
??? So what? Moet het vijf jaar worden? Drie jaar? 1 jaar? Wat voor geld denkt Van Tongeren er tegenaan te moeten smijten om die voor de meeste mensen toch onberekenbare (en altijd slecht begrepen) "terugverdientijd" tot bijna nul te reduceren??? In Vlaanderen waren die (beruchte) TVT's korter vanwege een excessieve stapeling van wel DRIE incentives. Dat is nu terecht teruggebracht, en nu is die TVT ongeveer op het als acceptabel te beschouwen niveau van een jaar of zeven. Wat een hartstikke mooie periode is, en wat beslist een wenselijk doel in de Nederlandse markt zou kunnen zijn. Maar daar heb je echt geen Staatsinterventie zoals geschetst door GroenLinks voor nodig, en/of verder met bakken geld dat te gaan faciliteren. Dat is waanzin, het is gewoon géén structurele oplossing, het is beslist weer ernstige marktverstoring met dramatische gevolgen voor met name de installatie branche (artikel PPV).
En die zeven jaar verblijfsperiode is een non-argument. Je verkoopt gewoon het huis met modules, goed voor de stroom nota van de nieuwe eigenaar, en wil die ze niet, neem je de panelen gewoon mee en plaatst ze elders. Geen enkel probleem.
"Ook
op emotioneel niveau kan een subsidie dan helpen." |
Als GroenLinks zich gaat verlagen tot het hanteren van "emoties" in politiek brisante dossiers kan ze beter stoppen. Laat ze die emoties maar aan websites als Polder PV over, daar moeten ze zich niet mee inlaten. Als ze echt op "emoties" willen spelen, moeten ze gewoon het "buur ziet buur" effect incalculeren. De marktgroei wordt in hoge mate nu bepaald door het "zien werken is ook willen" fenomeen. De buren willen het ook als ze eenmaal hebben gezien dat het bij jou ook gewoon werkt (zoals het bij Polder PV ook al twaalf jaar werkt met hoge opbrengsten...). Daar is geldsmijterij van Staatswege helemaal niet voor nodig. Zeker niet in crisis tijd.
En dan de ergste:
"Bovendien
kan de sector wel zeggen dat het goed gaat, de hoeveelheid zonnestroom
die in Nederland wordt opgewekt, blijft nog altijd enorm achter
bij Duitsland en België, aldus Van Tongeren. “Als je
dat snel wilt inlopen, werkt zo'n BTW-teruggave wel degelijk”." |
Ik wijs u nogmaals op mijn kille analyse van de gigantische verhouding in de prestaties tussen Nederland, België en Duitsland, op dit gebied (artikel). Ik snap nog steeds niet hoe een intelligent mens als Van Tongeren kan blijven volhouden dat met een gelegenheids-subsidie voor de aanschaf van zonnepanelen in Nederland in die situatie STRUCTUREEL iets zal gaan veranderen. Dat gaat gewoon niet gebeuren. Die buurmarkten blijven alleen al in het particuliere segment met volumes door groeien waar wij alleen maar van mogen blijven dromen, juist omdat ze een vast incentive regime hebben, wat GL blijkbaar nog steeds niet in Nederland lijkt te willen bevorderen. Die groei in de buurlanden vindt plaats bovenop het al gerealiseerde spul. En dat is monumentaal veel meer dan GroenLinks vandaag de dag nog steeds lijkt te beseffen.
Bovendien worden er honderden Gigawatturen zonnestroom per jaar in België gebakken, alleen in Vlaanderen al bijna 1 TWh in 2011. In Duitsland 19 Terawattuur in dat jaar. Dat is het equivalent aan elektriciteit van bijna vijf Borssele kernsplijters die dat hele jaar full-steam hebben gedraaid.
Hoe knap Van Tongeren die "tijdelijke regeling" ook in elkaar gaat laten zetten: met de fysieke productie uit al die nieuwe zonnestroom installaties (die niet centraal gemeten hoeven te worden, tenzij dat in de subsidieregeling wordt verordonneerd) gaat ze hoogstens een fractie van de productie van één Borssele er bij krijgen als ze alle kosten gaat subsidiëren. Wat de intentie van GL was. Het wordt wel meer als het alleen maar om installatiewerk zou gaan, maar een significante inhaalrace t.o.v. de buurlanden zit er gewoon niet in. Dus die uitspraak had ze beter niet kunnen doen.
Speculatieve berekening:
Bron citaten
De opmerkingen
van Van Tongeren komen uit het tweede deel van het artikel "Kolentaks
moet EUR 200 mln opleveren, uitvoering blijft nog onduidelijk" van
de hand van David Duijnmayer, verschenen op 22 mei 2012 op Energeia.nl
(dank voor citatie toestemming!)
Tot slot
Commentaar van een andere liefhebber van veel duurzaamheid:
"Nederland
is laat, voor zonne-energie eigenlijk al te laat. BTW-verlaging
van 19 procent naar 6 procent (of zelfs een subsidie van 12 procent)
op de aanschaf van zonnepanelen scheelt al gauw honderden euro’s,
maar is in feite niet meer nodig.
Zonnestroom is op dit moment al goedkoper dan fossiele stroom en de markt voor zonne-energie is in Nederland, na tientallen jaren van relatief geringe groei, inmiddels ‘booming’. Dat hoeft de overheid niet nog eens extra te stimuleren, dat had ze tien jaar geleden moeten doen, dat was een stuk effectiever geweest." Jan Rotmans, hoogleraar duurzaamheid, in opinie artikel op NuZakelijk van 22 mei (met irritante, interfererende auto reclame ...). Rotmans is tevens voorzitter van het bestuur van Urgenda die via Wijwillenzon.nl goedkope Chinese modules naar Nederland liet verschepen, van een bedrijf wat in augustus 2011 forse incentives van de Chinese staat heeft gekregen (160 miljoen dollar krediet faciliteiten van CDB, persbericht). Dus prikkels krijgt iedereen. Zoals gebruikelijk in de meeste energie markten... |
In dat stukje van Rotmans s.v.p. wel aantekenen dat de verwijzing naar kosten van "fossiele stroom" slaan op een totaal kunstmatig tot stand komende all-in kilowattuur prijs die bestaat uit de volgende slecht begrepen componenten:
U mag zelf zoeken waar het "aandeel fossiele stroom" in zit in bovenstaande opsomming...
Meer mensen die zich er tegenaan gaan bemoeien...
21 mei 2012. Holland Solar gaat over de rooie en wil "die subsidie" niet... Times, they are changing fast. Terwijl op de Twitter kanalen het wipkip beleid van coalitie (in spé) numero zoveel driftig over de tong gaat, is de branche organisatie uit zijn jarenlange schulp gekropen, en heeft ze haar tanden laten zien.
Op de website van Holland Solar werd vandaag een persbericht gepubliceerd wat er niet om loog. Waar een tijd lang nog gehoopt werd op een "generieke BTW verlaging" (waar Polder PV wat de hardware betreft sowieso ook al moeite mee had), werd het, volgens de laatste geruchten, dus dood ordinair weer een voorstel voor een (mogelijk weer zeer bureaucratische, en stampedes uitlokkende) "subsidie" regeling.
Holland Solar heeft het nu wel definitief gehad met "subsidie numero zoveel" en vertikt het om die te accepteren, zo lijkt de strekking van het persbericht van 21 mei.
Er worden aanvankelijk wel zoete broodjes gebakken in de inleiding ("verheugd met de overduidelijke aandacht voor ... groene economie", etc.). Maar dat de BTW verlaging "wegens technische complexiteit" (lees: gewoon verplichte route via Brussel, dus tijd vretend) overboord lijkt te zijn gekieperd en door een simpele subsidieregeling vervangen lijkt te gaan worden, werd zelfs het vaak lijdzaam de politieke besluitvorming volgende Holland Solar teveel. De brancheorganisatie stelt dat het "niet wenselijk" is dat voor particulieren weer "een nieuwe subsidieregeling" wordt opgetuigd, en dat is een nette manier om te zeggen: "we motten die rommel niet [meer]".
Alternatieven
volgens H.S.
Als alternatief voor de gestrande BTW verlaging en de daarvoor
in de plaats komende "subsidieregeling" stelt de branche organisatie
uit arren moede dan maar voor om (1) de (in)directe subsidies aan de fossiele
sector "verder af te bouwen" (volgens mij is daar nog nauwelijks
sprake van, dus daar zouden Zevenmijls-laarzen moeten worden ingezet).
Voorts (2) "de regelgeving beter [te] organiseren". Wat leest
als: de Elektriciteitswet, Gaswet, Splitsingswet, Warmtewet, en de gigantische
complexe "secundaire regelgeving" volledig overhoop halen. Want
slechts snippers schaven aan die ellende helpt geen zier, dat vreselijke
regelgevings-pakhuis zit gewoon duurzame ontwikkeling op alle fronten
in de weg, inclusief alle ambtenarij en de juridische scherpslijperijen
die met die "regelingen" gepaard gaan (NMa, netbeheer, de dik
betaalde juristen van de belangen organisaties, waar je minimaal Kanonnen
Van Formaat tegenover moet zetten).
En, tot slot, (3) zou er een "hervorming" van de energiebelasting moeten komen. Dat laatste is een gruwelijk linke affaire. Want als zoiets verkeerd uit pakt (bedoeld wordt natuurlijk het "kropje sla" - buiten de eigen aansluiting om - salderen mogelijk te maken, wat de Staat bakken met geld gaat kosten, en vooral voor slimme ondernemers erg lucratief zal uitpakken), zijn mogelijk de vele tienduizenden particulieren die nu nog voor, pak hem beet, 22-23 Eurocent/kWh hun zonnestroom "salderen", mogelijk de l*l vanwege potentiële "collateral damage" in zo'n traject. Echt, dat kan zeker gebeuren als "de beuk" gaat in de vreselijk ingewikkelde wet- en regelgeving op het gebied van energiebelasting, BTW, en wat dies meer zij.
Holland Solar gooit deze knuppel in het hoenderhok "plies, niet weer een subsidie", vanwege de "marktverstorende effecten" ervan, waarbij er sprake zou zijn van "autonome markt groei" (dat geschiedt al sinds 2008, en beslist niet alleen door de tenenkrullende SDE regeling). H.S. vindt in de huidige "markt" (met gigantisch veel aanbieders, ik vind nog steeds veel bedrijven die PV-systemen en panelen aanbieden, het lijkt niet op te houden), dat een nieuwe subsidievorm "niet zou passen".
Ze wensen de onderhandelaars "wijsheid en succes", maar hebben met dit persbericht in ieder geval een zeer duidelijk signaal gegeven: eigenlijk pikken we het niet als het weer op "een subsidie" uit draait...
Ook bij het CDA lijken ze het niet meer te weten
(Tweet
van Marieke vd Werf van 21 mei 2012, 20h24)
Tot slot nog wat extra Tweets van mevrouw van Tongeren van GroenLinks ("correspondentie" met Salland Solar):
"Ruimte"
voor experimenten met "zonnetuinen", maar ook verkiezings-gevoelig
(= vrijeveld installaties?) 19h42
Salderen,
"zonnetuintjes" en meer tax voor grootverbruikers belangrijker
dan duurzaamheidslening 19h30
1
juli target voor subsidie regeling onbekend, "onderhandelingen met
5 partijen en 2 departementen lastig" 19h29
Persbericht Holland Solar van 21 mei 2012
19 mei 2012. Snapt partij top GroenLinks wel over welke dimensies we het [moeten] hebben? Je gaat je echt afvragen of mevrouw van Tongeren wel weet waar ze het over heeft. Een nieuwe vondst op haar Twitter account in reactie op een prikkelende vraag van zonnepanelen leverancier Zon&Co die verwijst (in de "urly" link) naar het vandaag door mij geanalyseerde stuk in de Volkskrant (zie verder op pagina BTW affaire):
"We lopen erg achter" (op bijvoorbeeld België en Duitsland), aldus het antwoord van mevrouw van Tongeren. Heeft ze wel enig besef van de "dimensies" van die verschillen? Ook m.b.t. de "dimensie" van het hier gebezigde woordje "erg"?
Eind
2011
Nederland mogelijk in de ordegrootte 120
MWp accumulatie (schatting Polder PV, CBS cijfer nog steeds
niet bekend).
België waarschijnlijk al dik over de 2 GWp (op basis van 1.740 MWac in Vlaanderen, zie status 2 mei 2012).
Duitsland al bijna 25 GWp (op basis eerste cijfers december 2011, plus 3 GWp, zie status bericht 10 januari 2012).
Verhoudingen capaciteit accumulatie NL : B : BRD = 1 : 17 : 208!
Toegerekend naar capaciteit per hoofd van de bevolking (NL 16,7 miljoen, B 11,0 mln, BRD 81,8 mln) wordt dat.
Verhouding capaciteit/capita NL : B : BRD = 1 : 25 : 43!
Ik herhaal derhalve mijn vraag: Heeft mevrouw van Tongeren enig benul van zowel de absolute als de relatieve volume verschillen tussen deze drie aan elkaar grenzende PV-markten met grofweg vergelijkbare instralings-regimes? En denkt ze echt dat door "een gedeelte van 200 miljoen Euro, in twee jaar tijd van Staatswege uit te geven", er een substantiele deuk in die monumentale verschillen gemaakt zal gaan worden? Dat lijkt me meer iets voor een thema "groene illusie"...
http://twitter.com/#!/groenliesbeth
Mijn
"signaal" werd later weer opgepikt door genoemde marktpartij:
http://twitter.com/#!/ZonenCo/status/204161420567392256
(20 mei 2012)
19 mei 2012. Geruchtenmachine BTW full-speed. Nieuwe geruchten (die nog nergens in Wet staan vastgespijkerd, mind you). Ten eerste een artikel van de bekende journalist Michael Persson in de Volkskrant, wat ik toegestuurd kreeg. Van vandaag, zaterdag 19 mei 2012. Naast een artikel over een inwoner van Warmond die een dikke 12,25 kWp grote privé installatie door de Zonnefabriek heeft laten aanleggen, en die met z'n terrasverwarming 's avonds de zonnestroom opwek via Greenchoice "weg saldeert" (eigenaar met cowboyhoed en sigaar als een moderne JR...) een stuk met wat nieuwe aanwijzingen over de "BTW issue" die vet over de tong gaat in Nederland.
^^^
We waren op het ijs aan het wandelen bij Koudenhoorn/Warmond, op 10 februari
dit jaar,
en daar kwamen we langs dit huis. Het blijkt het huis te zijn van de in
de Volkskrant
genoemde trotse bezitter van een forse nieuwe 12,25 kWp grote PV-installatie...
Het belangrijkste staat meteen vooraan in dat stuk:
"Wat
is er besloten? Eigenlijk wilden de vijf partijen een verlaging van het btw-tarief naar 6 procent. Dat lukt niet, want de invoering daarvan zou te lang gaan duren. Nu komt er volgens Haagse bronnen een subsidie van dezelfde grootte, zo'n 12 procent. De partijen hopen dat de maatregel in de zomer (per 1 juli) kan ingaan. Die zal dan maximaal twee jaar duren." Start alinea in artikel van Michael Persson in Volkskrant van zaterdag 19 mei 2012, p. 5. |
Wat lijkt er te volgen uit deze korte, maar krachtige claim, als die blijkt te kloppen?
Al met al een ernstig teleurstellende tijdelijke maatregel als het hier bij gaat blijven. Als dit het inderdaad gaat worden, kan elke referentie naar "BTW maatregel" gewoon in de prullenbak. Het wordt waarschijnlijk een doodordinaire "subsidie". Die geen langjarige zekerheid in de markt zal brengen. En die al helemaal geen enkele kwaliteitsslag zal veroorzaken, wat een zeer slechte zaak is. Tenzij ze die "subsidie" regeling gaan optuigen met draconische voorwaarden met output meting, eisen aan leveranciers, en installateurs, waarvoor geen wettelijke vereisten zijn vastgelegd (behalve de "standaard technische installatie voorschriften").
Prijzen achterhaald
Verderop in het stuk wordt nog geclaimd dat 6 panelen van 235 Wp 3.800
Euro zouden kosten en gemiddeld 1.200 kWh/jaar zouden opleveren. Dat zijn
alweer achterhaalde prijzen. EUR 2,70/Wp is gewoon te duur, die prijs
moet zelfs bij zo'n kleine set inmiddels al richting de EUR 2,25-2,50/Wp
gaan all-in, afhankelijk van kwaliteit, nog veel goedkoper bij veel Chinese
modules. Bovendien kan zo'n systeem in veel gevallen in Nederland makkelijk
1,41 [kWp] * 900 [kWh/kWp.jaar] = 1.269 kWh/jaar opleveren, zo'n 6% meer.
In het kustgebied veel meer.
Reacties op deze analyse (GoT forum, 19 mei 2012, vanaf hier. Ook nagekomen reacties bijgesloten):
Bron: Michael Persson. Voor het eerst zijn panelen ook zonder subsidie rendabel. Volkskrant, zaterdag 19 mei 2012: p. 5.
Tweets
Tot slot nog enkele "Tweets" die ik van Liesbeth van Tongeren's
Twitter
overzicht haalde (vrijdag 18 mei 2012, meest recente onder), en die
ook over deze "hete materie" gaan. Let op dat juriste van Tongeren
zegt niet te weten of in het geval van "verhuur"
van zonnepanelen de gesuggereerde BTW verlaging (lees: ordinaire aanschaf
subsidie) "voor de huurder" of juist "voor de verhuurder"
is. Ze "denkt" dat het voor de aanschaf is, die aanschaf "doet"
de verhuurder, en van Tongeren suggereert daarbij dat het voordeel dan
"dus" ook wel zal worden doorgegeven naar de huurder. Maar dat
is natuurlijk helemaal niet zeker of dat wel geschiedt (en zal ook beslist
niet contractueel tussen verhuurder en huurder zijn vastgelegd, dit wordt
immers gewoon weer een incidentele subsidie). En als er dan al "iets"
zal worden doorgegeven, is natuurlijk de vraag of die bonus dan wel voor
de volle honderd procent zal worden doorgesluisd naar de argeloze huurder.
Daar mogen beslist vraagtekens bij worden gezet...
In de onderste "tweet" wordt absoluut niet duidelijk hoe hoog het "voordeel" voor de huurder van zonnepanelen dan wel zou gaan uitpakken, wat me beslist geen wenselijke zaak lijkt. Helder is het voor "huurders met gepachte zonnepanelen" dus ook allemaal niet (een groep die trouwens nog byzonder klein is in ons land).
http://twitter.com/#!/groenliesbeth
http://groenecourant.nl/zonnepanelen-al-vanaf-1-juli-honderden-euros-goedkoper/
(18 mei 2012: heeft het nog steeds over een "BTW maatregel",
terwijl het dus waarschijnlijk een ordinaire aanschaf subsidie wordt)
http://www.ecodomebv.nl/nieuws-14-belastingverlaging_btw_zonnepanelen ("Eerlijke" analyse van een PV-leverancier, van de [Europese] problemen met "een BTW maatregel", en de financiële consequenties van "eventuele maatregelen" op de kosten voor bij hen gekochte spullen. Zou ik beslist gaan lezen als ik u was. Verwijzing naar Duitsland klopt echter niet, de kabinetsvoorstellen daar zijn door de Bondsraad afgestemd.)
Bericht van 18 mei op BNR.nl, waarbij de bepaald niet op zijn achterhoofd gevallen Teun van der Laan een curieuze uitspraak doet: "De prijs van fossiele energie ligt tussen de 21 en 25 eurocent per kWh – inclusief energiebelasting, transport, levering en btw". Dat is onzin, want dat zeer ruime traject omvat zo'n beetje alle kWh tarieven, van pimpelpaars, via donkergroen, tot kolenstof-grijs. En al sind 1 januari 2009 betaalt ook de heer van der Laan geen variabele component "transport" meer (bij Liander was dat in 2008 nog 4,14 Eurocent/kWh incl. BTW). Hij betaalt voor zijn elektra aansluiting sinds die dag een gigantische nieuwe vastrecht post, het capaciteitstarief voor stroom (bij Liander in 2012 alweer opgekrikt naar EUR 164,89 incl. BTW/jaar, bij max. 3x25 Amp. aansluiting)...
Reactie van ingenieur Rolf Heynen van communicatie bureau Good! (NB: tevens directeur van de NHEC), op de BTW commotie, waarin hij prijseffecten door rekent, maar daarbij wel doodleuk doet alsof de stroomprijs "net als in de afgelopen decennia" per jaar met 7% stijgt, wat klinklare, maar helaas extreem hardnekkige nonsens is. Communicatie met verkeerde cijfers dus. Een andere blog daar is - terecht - kritisch op de communicatie van de PV-sector, die nog lang niet het stadium "volwassen" en "volwaardig" heeft bereikt...
Bedrijven met "BTW aanbiedingen":
Een
"zomerse kortingsactie" n.a.v. de "BTW onzekerheid"
opzet, 5% korting op hardware indien besteld voor 1 juli. Nog nooit van
gehoord: Van de Zon.com, uit Olst, Overijssel, met ZNShine modules (link).
Vanaf 1 juli 2012 "6% BTW op zonnepanelen" bij installatie bedrijf
Megens B.V. uit Milsbeek (Noord Limburg), zie homepage.
Solarnova probeert het via het Groupon kanaal met een aanbieding: "Maak in deze deal alvast gebruik van de aangekondigde en al verwerkte BTW-verlaging op zonnepanelen". Hmm. BTW verlaging is overboord gezet, en een subsidie regeling is nog nergens hard in Wet afgetikt, dus dat lijkt me nogal voorbarig.
17 mei 2012. ... en Greenchoice neemt ook alvast een voorschotje op gratis incentives van de Staat.
Zoals blijkt uit de link hier onder. Als er gratis geld valt te verdienen en daar goede groene sier mee is te maken, is iedereen er als de kippen bij. Polder PV is benieuwd waar dit alles "gaat eindigen". Waarschijnlijk als het een doorslaand succes wordt, en dat kan heel veel sneller gaan komen dan menig mensch bevroedt...
Wel twee curieuze claims in dat artikeltje van GC:
(1) "Greenchoice bood al de meeste voordelige zonnepanelen." ??? Er zijn beslist veel goedkopere aanbieders te vinden. En GC's "Zonvast" actie rekent met een zogenaamde "zonnestroom afname prijs" voor de dakeigenaren van 23 Eurocent/kWh sinds vorig jaar. Ik betaal(de) echter achtereenvolgens aan exact datzelfde Greencoiche niks meer dan 21,11 (1e helft 2011), 21,43 (2e helft 2011), resp. 22,16 Eurocent/kWh (tot en met 30 juni 2012). Als zonnepanelen eigenaar (dus niks "eigendom van Greenchoice"...).
(2) "Het BTW-voordeel betreft alleen de kosten van de zonnepanelen zelf, niet die van de installatie en apparatuur eromheen." ??? Wat weet GC wat de directeur van Green'em, de heer Gijs de Reeper, niet lijkt te weten? Want die had "uit de wandelgangen" van "goed geïnformeerde bronnen" vernomen dat "Het 6%-tarief geldt voor zowel de technische onderdelen (zonnepanelen, inverter) als de installatie en manuren".
M.a.w.: of Green'em heeft ongelijk. Of Greenchoice heeft het bij het verkeerde eind. Beide goed is onmogelijk.
Derhalve blijf ik u met klem adviseren om de Staatscourant publicatie af te wachten, alle "geruchten" verder te negeren, en u zelf niet verder "rijk" te gaan zitten rekenen. Voordat u het weet maakt u namelijk een slecht geïnformeerde blunder. Een goed geïnformeerd mens telt voor twee...
http://greenchoice.pressdoc.com/32339-greenchoice-loopt-vooruit-op-btw-verlaging-zonnepanelen
Meer geharrewar
(geruchten stroom zwelt aan, iedereen denkt het beter te weten):
Reacties
op solarwebsite.nl van Jeroen H. (let vooral op reactie van ene Hans)
Claudia
Umlauf van VEH over het gehakketak en wipkipbeleid (reactie van Polder
PV)
17 mei 2012. Bliksemsnelle reactie op BTW uproar: MDZ anticipeert op 1 juli.
Nog geen etmaal na "het uitgelekte nieuws" dat de hemelsluizen open zouden mogen gaan (maar nog steeds is er geen staatscourant publicatie, mind you!) kreeg ik al een mail van een commerciële aanbieder in de inbox. De altijd voor een smakelijke actie te porren Noord-Hollandse aanbieder MetDeZon uit de Rijp (die met een soortgelijke actie in de WWZ tijd iets te ver "over de schreef" ging volgens de rechter, pdf), gaat nu vooruitlopen op de wandelgangen talk over de "lage BTW" bij de schone zonnepaneelkes. En biedt 11% korting aan als u nu inschrijft en door MDZ installateurs na 1 juli een PV-systeem laat installeren.
Of, nog bonter, combineert MDZ voor doe het zelvers met een nieuwe "collectieve inkoop actie" onder de MDZ paraplu www.zoncollectief.nl (die al een tijdje in de "inkoopacties lijst" van Polder PV is opgenomen) in een nieuw "BTW6collectief" die extra lekkere schnabbel met de "inkoop actie" (waarvoor trouwens 25 Euro "inschrijfkosten" moet worden betaald). Daarbij kunnen kortingen oplopen, afhankelijk van het aantal "deelnemers" wat u mee denkt te kunnen krijgen binnen "de actie", van 11% (tot 25 deelnemers) tot zelfs 20% (vanaf 1.000 deelnemers). Als er ingeschreven wordt, krijgen de deelnemers een "kortingscoupon" die geldig zou zijn vanaf 1 juli 2012.
Polder PV schat in dat dit weer het begin zal zijn van een lange lijst aan onvergelijkbare "acties" van talloze vergelijkbare aanbieders. Die de chaos in Nederland alleen nog maar verder zal gaan vergroten. De markt wordt inmiddels totaal onoverzichtelijk en de "prijs" lijkt nog maar het enige wat telt. Knappe jongen die daarbij nog het hoofd koel weet te houden...
http://www.zonnepanelen.nl
http://tinyurl.com/ch3j7az
(verkorte link naar aankondiging van de BTW "campaign" van MDZ)
16/17 mei 2012. Geruchten, "lekken": MO-GE-LIJK BTW verlaging "op alles" ? per 1 juli.
Polder PV vindt het gestoord als dit gaat gebeuren, maar volgens "Greenem.nl" (dank aan Jeroen Haringman), waarvan directeur Gijs de Reeper een "lek" in de parlementaire kanalen zegt te hebben gevonden (nadat Telegraaf het vergiet genaamd Den Haag al flink had laten doorstromen), zijn er al concrete plannen voor "BTW maatregelen" m.b.t. zonnepanelen. Een oud groenlinksig ideetje, later middels een actie bij Natuur & Milieu opgepikt, wat nu weer eens op een typisch ondoordachte 'ollandsche wijze "in de markt gepleurd" dreigt te worden. Vandaag zou er duidelijkheid komen, maar vanuit Den Haag kwam die helaas alsnog niet op dit front. Wel echter via "de geijkte onbedoelde onofficiële polder kanalen" (wat volgens mij nooit de "bedoeling" is, in ieder geval "niet officieel", maar zo gaan dat soort parlementaire zaken blijkbaar in dit knotsgekke landje).
"De
BTW-verlaging daarentegen zal vooral mensen bereiken die nog nooit
over zonnepanelen gedacht hebben; de Telegraaf-lezers zeg maar." Sweegers van Energieenwater.net in zijn analyse van het nieuwste Haagse speeltje m.b.t. zonnestroom. |
De "hoofdzaken" volgens Greenem.nl-gate:
"Vanaf
maandag die Limburgse
subsidieaktie waarbij mijn klanten met LES subsidies uit het
verleden ook weer mee mogen doen, dus veel vraag naar uitbreiding.
Als die plannen van 6% btw straks ook nog doorgaan wordt het helemaal
chaos. In ieder geval geen vakantie voor mij deze zomer." Kleine installateur op GoT, 17 mei 2012 . Onbedoelde neveneffecten van slecht beleid bij de kleinere aanbieders in ons land. Zo typisch Nederlands... |
Ik vind dit een hele slechte zaak, want het zal nooit een volwassen zonnestroom markt opleveren. Eerder nog een willekeurige selectie uit de volgende potentiële gevolgen (later meer toegevoegd). Deze maatregelen lijken slechts onder zware druk vanuit de politiek (dreigende crisis Brussel <<>> NL leidend tot "Lenteakkoord") en de daar automatisch op volgende zware druk uit de samenleving (vanwege in akkoord opgenomen "[onderzoek naar] BTW plannen PV" >>> NU duidelijkheid s.v.p.!) tot stand gekomen en zijn niet goed doordacht:
"...
het beleid is erop gericht tweedracht te zaaien, onderling." Reactie "uit de markt". |
Bedrijven die als vanouds dicht op het Haagse vuur zitten, de vet in het geld zwemmende energiebedrijven, gaan hier mogelijk onnatuurlijk hoge marges maken. Een van de grootste spelers, E.ON, heeft nu al (zeer opvallend!!!) een bezopen voorschot actie waarbij ze zogenaamd 6 i.p.v. 19% BTW op reeds eerder aangeboden pakketten bieden (zogenaamde "pilot" van 30 huishoudens...). Die hadden natuurlijk hun warme oortjes al in de wandelgangen van Den Haag te luisteren gelegd, en waarschijnlijk al vroegtijdig "interessante info" gekregen (zo gaat dat in NL). Let u daarbij s.v.p. wel duivelsch goed op. Want als het allemaal niet doorgaat, dan komen de goed betaalde haaibaaien van dat kolencentrales bouwende bedrijf persoonlijk het teveel betaalde bij u incasseren:
"Let
op: Mocht blijken dat de BTW op zonnepanelen niet verlaagd wordt,
dan zal de korting achteraf terugbetaald
moeten worden. Ook in dat geval heeft u nog steeds
voordeel. U heeft immers de hele zomer al zelf energie kunnen opwekken,
waarmee u kosten bespaart." Waarschuwing bij de "leuke korting actie" bij E.ON, niveau "kleine lettertjes waar u duivels goed bij moet oppassen"! Dat kulverhaaltje er onder mag u voor lief nemen. U kunt bij veel bedrijven goedkoper zonnepanelen kopen, en die verdient u ook ver binnen een periode van tien jaar terug, als de salderingsregeling ten minste zo lang stand houdt. Zonder dit soort typische "energiebedrijf-juristen-fratsen"... |
Van energiebedrijven krijgt u NOOIT cadeau'tjes. En ALS u ze al krijgt, krijgt u een cadeautje uit eigen zak. Namelijk via dit soort waanzin acties van de nieuwe coalitie, die uit de algemene middelen worden betaald (lees: Min. Fin. krijgt het BTW verschil niet op hun rekening). En ALS er iets misgaat met deze wandelgangen geruchten, en het feest gaat om wat voor reden dan ook NIET door, incasseert het betreffende energiebedrijf keihard het te weinig betaalde alsnog bij u. Het is maar dat u het weet.
Greenem.nl
met "gelekte details" over BTW en zonnepanelen plannen (16
mei 2012, incl. reactie PPV)
E.ON met voorschotje
"nu al 6% BTW" en terugeis regeling als het fout gaat (16
mei 2012)
...
uiteraard Vincent Dekker ook een kort stukkie op Trouw blog (16 mei
2012)
Een
lezenswaardige reactie op GoT gevolgd door nog
een overpeinsbaar statement (16 mei 2012)
FAQ
pagina "zonnepanelen en BTW" volgens mening Natuur & Milieu
(die PPV in veel gevallen niet deelt)
Sweegers
van Energieenwater.net doet ook een goedbedoelde poging tot "duiding"
(14 mei 2012)
14 mei 2012. Kopersstaking of kouwe drukte om "niks"? De "BTW hoax" blijft ons bezig houden. Het woord "kopersstaking" wordt door sommige partijen te pas en te onpas gebruikt dan wel blind gekopieerd. Maar wat gebeurt er nu echt? Uit een nieuw belrondje volgen nog steeds gemengde, doch niet zoals gesuggeerd, "rampzalige" geluiden uit "de markt". Uit het mengsel van die geluiden blijkt dat het "Zeer Grote Woord Kopersstaking" nogal ongelukkig is gekozen. En dan druk ik mij voorzichtig uit. Dat beladen woord "kopersstaking" lijkt te zijn gepikt uit de antieke "Roadmap Zonnestroom" van Holland Solar van 2005, waar het werd gebruikt om de "Brinkhorstiaanse Droogte" (2004, voortdurend tot en met 2007) aan te geven na de inkoop idiotie in het krankzinnige "oversubsidie" jaar 2003...
Dat was al geen goede referentie. Zonnepanelen werden "toen" nog steeds op (zeer) kleine schaal verkocht. Destijds golden nog relatief hoge systeemprijzen, en er was alleen "salderen" als incentive, wat toen nog vrij "onbekend" was bij het "grote publiek". Mijn marktwaarde prijs bij salderen lag toen bij Echte Energie gemiddeld op 17,26 Eurocent/kWh in 2004, 22% lager dan wat ik tot en met 30 juni 2012 bij Greenchoice betaal (NB: nog geen 3% stijging per jaar gemiddeld). Zonnepanelen worden inmiddels in veel heftiger mate nog steeds verkocht, en belanden nog dagelijks op vele willige 'ollandsche daken. Vindt u het gek. Polder PV krijgt frequent gekmakende aanbiedingen uit China. Vandaag rolde er weer eentje voor (beladen begrip) "bankable" modules à 57-62 Eurocent/Wp (CIF, in Europese haven afhalen) in de elektronische brievenbus...
Dat woord "kopersstaking" wordt nota bene vooral gebezigd door een semi-publiekelijk "orgaan" genaamd Meer Met Minder wat dicht tegen de politiek aan schurkt. Die zouden toch echt beter moeten weten met dat soort politiek zeer gevoelige opmerkingen. Bij navraag bij branche-organisatie Holland Solar blijkt die "stevige stellingname" daar niet in zeer vruchtbare aarde te vallen. De mening van H.S. is meer van het niveau: geen "kopersstaking", bovendien, als we dat zo expliciet zouden zeggen, dan gebeurt het ook ("self-fulfilling prophecy"). En dat moeten we niet willen.
Binnen dat M.M.M. collectief zijn de partners: Rijksoverheid, woningcorporaties (Aedes), bouwbedrijven (Bouwend Nederland), de installatiesector (UNETO-VNI) en energiebedrijven (Energie Nederland). Geen PV-specialisten te vinden, daar, zo te zien. Misschien was de ietwat ongelukkige rol van "de energiebedrijven" in deze materie wel het echte vuurtje onder het publiekelijke statement van M.M.M. Want de e-bedrijven zien met lede ogen de rap toenemende, door hen nauwelijks meer te controleren activiteiten op het gebied van decentrale opwekking aan, natuurlijk (zullen ze nooit toegeven). Holland Solar zie ik in dat "platform" dan ook niet vertegenwoordigd. Al doen ze op hun eigen wijze beslist ook een leuke duit in het zakje ("grote terughoudendheid bij kopers"), net als de overkoepelende branche organisatie DE Koepel, die in hun recente nieuwsbrief weer krachtiger bewoordingen kiest ("Tot die tijd is de markt op slot, want kopers gaan wachten tot de definitieve aankondiging").
Intermezzo "Energiebelasting op duurzame energie is ridicuul; je geeft iemand ook geen boete als die door groen licht rijdt." Nog zo'n curieuze en hoogst discutabele stellingname van DE Koepel, die bijvoorbeeld tegelijkertijd regelmatig Duitsland hoog prijst met hun voortvarende duurzame energie beleid. Maar waarbij ze verzwijgen dat ook bijna alle stroom verbruikers in dat land, de een miljoen huishoudens met een voldak PV-systeem incluis, meebetalen aan de EEG Umlage voor de financiering van alle hernieuwbare stroom genererende installaties in het land. Dit jaar al een aardige 3,592 Eurocent/kWh, en waarschijnlijk verder stijgend... Bovendien hebben we in Nederland al een periode gehad dat "groene stroom" niet werd belast met EB (tm. 2002, grafiek PPV) dan wel "met een lager EB tarief werd belast" (2003-2004). En toen werden daar ook weinig woorden aan vuil gemaakt. Die situatie werd in 2005 rechtgetrokken: vanaf dat moment werd hetzelfde tarief voor "grijze" en "groene" stroom geheven, wat doodnormaal is, want stroommix is stroommix, en dat trekt iedereen die zich niet van het "net" heeft af laten koppelen uit het stopcontact. Ook als de zonnepaneeltjes op het eigen huis niet genoeg opbrengen om de consumptie af te dekken. Ik heb destijds geen grootschalig protest mogen vernemen vanwege dat gelijk trekken van EB op grijs/groen. Het Binnenhof is niet door woedende burgers of belangen organisaties bestormd, er is geen revolutie uitgebroken in de polder. Het is gewoon al zeven jaar de nieuwe status quo geworden (die uiteraard altijd doorbroken kan worden, mits met goede argumenten omkleed)... Afgezien daarvan is de vergelijking met een "stoplicht" en "bekeuringen" compleet onzinnig. Derhalve een "ridicule" terechtwijzing van een ogenschijnlijk "ridicule" situatie in de (inderdaad: verschrikkelijke) "wet- en regelgeving" in ons land... Signaal, mei 2012, nr. 2: voorwoord door voorzitter Teun Bokhoven (DE Koepel, zie pdf) |
Op slot?
Vandaar heeft Polder PV vandaag maar weer eens een paar specialistische
PV-hardware leveranciers telefonisch benaderd. Een relatief grote leverancier
merkt weinig van verminderde afzet, verkoopt nog steeds pakketten PV-systemen,
maar "krijgt wel de nodige vragen". Maar als er aan de klanten
wordt uitgelegd dat de "vermeende BTW verlaging" nog slechts
(onduidelijke) "plannen" betreft, en dat mensen door te gaan
zitten wachten alweer een hele kostbare zomerperiode gaan overslaan
(mei-september bij Polder PV: 60,2%
van de totale jaaropbrengst), en bij aanschaf ergens in het najaar
of in 2013 hoogst waarschijnlijk met een BTW tarief van 21% zullen worden
geconfronteerd in het "ergste" geval (en misschien als doekje
voor het bloeden 6% BTW op arbeidsloon), blijken veel klanten gewoon
alsnog te bestellen. Die willen voor deze zomer nog een blauw (of zwart)
dak.
Een andere grote partij meldde vandaag alweer bijstelling omhoog van de te verwachten omzet, en meldt gewoon goed lopende business en beslist geen "kopersstaking". Hoogstens een tijdelijke verschuiving van de uitvoering naar juni, als er "duidelijkheid" is over evt. "BTW maatregelen". Maar besteld wordt er sowieso. Dit bedrijf maakt ook melding van het "virus" effect: al snel na intekening op lokale acties kan er geplaatst worden door installateurs in opdracht van het bedrijf. Gaande de plaatsing krijgen ze opeens verzoeken van mensen in de straat waar installateurs bezig zijn, "ik wil ook alstublieft". Het "dilemma" wat dan volgt is: "wanneer is deze actie afgelopen?", want hij versterkt zichzelf. Zodra er meer zicht komt op goed cijfermateriaal over gerealiseerde afzet, zal dit worden gepubliceerd door deze partij. Het gaat hier om een van de grotere spelers in de markt. Die vindt dat de meeste subsidies wel mogen worden afgeschaft...
Provinciale
acties niet getroffen?
Een derde bedrijf, wat vooral actief is bij enkele inkoop acties meldde
ook nauwelijks effect op de verkopen. Dat kan daar ook niet, want veel
mensen zijn al contractueel gebonden vanwege de vaak provinciale subsidies
die voor een bepaald moment moeten zijn aangevraagd, en een installatie
voor een bepaald tijdstip moet zijn opgeleverd. Die mensen hebben vaak
toch al fors inkoop voordeel, dus die hoor je niet massaal klagen. Ze
gaan de lucratieve zomerperiode van dit jaar reeds in met een mooi PV-systeem
op het dak wat direct begint met het opbouwen van financieel rendement.
Ze lachen waarschijnlijk de buren uit die gaan zitten "wachten
op een (verondersteld) lager BTW tarief"...
Een vierde partij meldde ook al weinig schokkends op het gebied van de verkopen, de handel gaat voort. Een kleine, zeer actieve leverancier meldde ook zeer beperkte effecten op de verkoop, maar verwacht wel degelijk effecten als de onzekerheden langdurig blijven voortwoekeren (dat was voor mij dan ook meteen al de reden om GroenLinks aan het begin van de maand aan te sporen zo spoedig mogelijk duidelijkheid te gaan verschaffen over concrete plannen...). Tot slot, een laatste kleinere leverancier die in een hoog competitief marktsegment zit waar elke cent "marge" belangrijk is, meldde daadwerkelijk enkele afzeggingen. Totaal beeld: gemengd, maar beslist geen "Nationale Kopers Staking". Meer "eerste aarzelingen in de markt". Met blijvend voortgaande verkopen bij diverse leveranciers.
Nagekomen. Reactie van een kleine leverancier die hoge kwaliteit levert (per e-mail): "Ik moet je zeggen dat ik van "kopersstaking" nog niets heb gemerkt"...
Oproep:
dui-de-lijk-heid per favore!
Wel wederom de oproep bij allen: zo spoedig mogelijk duidelijkheid
als het u belieft. Den Haag is aan zet. Energiebusiness.nl meldde vandaag
dat woensdag a.s. dat "meer duidelijkheid" zou moeten komen.
Waar die "duidelijkheid" dan wel uit zal bestaan weten we
nog steeds niet. Holland Solar, waar ik vandaag ook mee belde, wist
het ook nog niet of liet niet het achterste van de tong zien. Want met
dit soort zeer gevoelige zaken moet je oppassen wat je zegt, en wat
er (voortijdig) over naar buiten komt. Een andere partij meldde alweer
een nieuwe insteek die ik tot nu toe niet bevestigd
heb gekregen. En daar zullen we dan ook maar het zwijgen over doen om
de chaos op de NL markt niet nog groter te maken.
Woensdag, dus. Dan zien we wel weer wat er uit de compromissen koker is gerold in de Hollandse Polder. Dan komen er ook nog verkiezingen, die beslist weer wijzigingen van voorstellen kunnen gaan opleveren. U KUNT natuurlijk weer op al die onzekerheden gaan zitten wachten en u politiek laten "knipperlichten". Maar dan wacht u beslist tot u een ons weegt, en heeft u nog steeds niet van die sexy paneeltjes op het dak. En blijft u maar een onbegrijpelijke nota betalen aan de dozenschuiver genaamd de "energie leverancier". Het is dus aan u. Gewoon doen, mits kwaliteit.
Woensdag (16 mei) "duidelijkheid" volgens Energiebusiness.nl (14 mei 2012)
Signaal mei 2012. Nieuwsbrief van een verder professionaliserende branche organisatie, DE Koepel. Waarin o.a. ook een rechtszaak in casu "zelflevering met zonnestroom in Leeuwarden" wordt aangekondigd (in navolging van eerdere berichten dat de Belastingdienst een rechtszaak gaat aanspannen tegen Anode/Windvogel wegens het niet afstaan van energiebelasting binnen "zelflevering"/"kropje sla" constructies...).
10 mei 2012. BTW ctd.: Holland Solar protesteert, GroenLinks belooft spoedig duidelijkheid...
Aldus NuZakelijk van vandaag. GroenLinks: "... komende dinsdag" [iets?] meer duidelijkheid over invulling van het "Lenteakkoord". Natuurlijk ook met betrekking tot die veelvuldig over de tong gaande "mogelijke BTW verlaging". Waar sommige hardware jongens een dikke paal van in hun broek krijgen en Euro tekens in de ogen, als die er inderdaad zou gaan komen (zeker bij de hardware)?
We gaan het zien.
(NB: Polder PV krijgt af en toe meer berichten dat burgers "een afwachtende houding" dreigen aan te nemen bij hun aankoop plannen voor PV-installaties)
http://www.nuzakelijk.nl/duurzaam/2807894/minder-zonnepanelen-lente-akkoord.html
(10 mei 2012)
300.000
NL woningbezitters zouden snel voor de zonnepaneelkes willen vallen
(8 mei 2012)
"Dossier
BTW tarief zonne-energie" bij Holland Solar (die maar wat blij
zal zijn met een laag BTW tarief op de hardware - goed voor de omzet
marges bij de verkoop van de overal voor een prikkie te bekomen dump
modules. Alleen kon de politieke "behandeling" van de materie
niet op een warme reactie rekenen bij deze branche organisatie, die
het adagium "We Want It All, We Want It Now"
lijkt aan te hangen)
8 mei 2012. Burning issue: de "BTW verlaging".
N.a.v. een nogal onrustbarend artikel op Energiebusiness.nl ben ik vandaag een paar installatiebedrijven gaan bellen hoe het nu zit met de "echte effecten" op de bedrijfsvoering van het aangekondigde onderzoek naar een laag BTW tarief voor zonnestroom installaties (en/of arbeidsuren). Zie ook mijn vorige artikel. Energiebusiness.nl citeert MeerMetMinder die zou reppen van een dramatische "kopersstaking": mensen zouden on hold zijn gegaan en zouden, zo wordt gesuggereerd, met hun armen over elkaar en de hand op de knip de "plannen" van de gelegenheidscoalitie gaan zitten afwachten voordat de beurs open zou gaan (natuurlijk uitsluitend, zo wordt gesuggereerd, indien er daadwerkelijk "een" laag BTW tarief zou worden geheven).
Of de soep echt zo heet zal worden gegeten als wordt gesuggereerd bij alle (significante) spelers, is niet eenduidig, maar dat er "iets" aan de hand is in de markt lijkt nu toch wel duidelijk. MMM rept van een (m.i.) onwaarschijnlijk scenario dat van de 70 ondervraagde leveranciers "65% geen zonnepanelen meer zou verkopen totdat de 6% BTW is ingevoerd". Wordt herhaald op Energeia: "47 van de 70 leveranciers verkopen nu geen zonnepanelen meer".
Dat strookt niet met de paar geluiden die ik nu uit de markt heb gehaald. "Geen zonnepaneel" is zelfs klinkklare onzin, er worden immers nog steeds zonnestroom systemen verkocht, en Gathering of Tweakers is daar het beste bewijs voor (zie recente posts hier, en hier, en hier ..., meer newbees onderaan deze PPV pagina, en dat gaat gewoon door). Een van de wat grotere leveranciers die ik sprak gaf zelfs aan dat de business gewoon door blijft gaan, maar dat er beslist wel zeer veel vragen van klanten binnenkomen over de nog niet concrete plannen van de "gelegenheids"coalitie. Een andere partij geeft aan dat deze te klein is om effecten te zien, maar dat er gisteren nog twee systemen zijn verkocht. Dus zonnepanelen worden bij diverse spelers in de markt beslist nog afgezet, de vraag is hoe dat ligt bij de rest van de spelers (PPV heeft momenteel een lijst met 272 aanbieders, van nog nat achter de oren tot jarenlang bekend speler in de markt). En hoe "representatief" genoemde (niet gepubliceerde) enquête van MMM dan wel zou zijn.
Monteurs
naar huis...
Een andere, grotere leverancier maakte echter duidelijk dat,
afgezien van ook daar ontzettend veel vragen van klanten, er beslist
al een deuk in de afzet is gekomen. En dat er zelfs al enkele monteurs
naar huis zijn gestuurd omdat er te weinig werk voor hen is. De verwachting
was aanvankelijk dat de afzet dit jaar zou kunnen verdubbelen t.o.v.
die in vorig jaar. Tot nu toe bleek die verwachting helaas niet uit
te komen. Dat klinkt al heel wat dramatischer, en dat is dan ook een
zeer slechte zaak. Dit bedrijf is zelfs tweemaal "getroffen"
door voortgezet politiek wipkip beleid. Want de betreffende provincie
heeft al een lange tijd een nieuwe subsidie regeling beloofd, maar die
is er nog steeds niet. Gevolg: een dubbele "afwacht houding"
bij de potentiële afnemers in die provincie. U mag gerust zeggen:
dodelijk voor een gezond business perspectief.
Bemoei u
niet meer met onze markt!
Advies van deze leverancier: overheden, blijf s.v.p. verder
van de markt af, bemoei je er niet meer mee, want jullie zijn continu
de verhoudingen aan het scheeftrekken. Door de permanente onzekerheden
rond incentives (van wat voor kaliber dan ook) worden we als installateurs
geconfronteerd met een krankzinnige opvolging van langdurige "pre-incentive-droogtes".
Om vervolgens, nadat dan eindelijk de (vaak goed bedoelde) incentive
is ingegaan, we helemaal gek worden van het vele werk, en de ondernemingen
onder zware stress komen te staan. Stop alstublieft met dat knipperlicht
beleid, en houdt op met de markt continu te "verstoren", zo
luidde de onverbloemde suggestie (die Polder PV steeds vaker - op verschillende
wijzen geformuleerd - hoort "uit de markt").
Als er dan al "een incentive van overheidswege" zou moeten komen, moet dat zo spoedig mogelijk kristalhelder worden gemaakt, zodat iedereen weet waar hij/zij aan toe is. Er wordt gesuggereerd dat er deze maand al duidelijkheid moet komen. Weer een andere leverancier voegt daar vervolgens aan toe: Als er al zo'n incentive zou komen, moet hij voor lange tijd vast komen te staan (minimaal vijf jaar, uiteraard liever langer). Anders blijft de branche met knipperlicht bewegingen en gigantische marktdynamiek geconfronteerd worden. Dat laatste is met name voor de financiële robuustheid van de betrokken ondernemingen extreem riskant vanwege steeds toenemende afzet volumes van PV-systemen die duizenden Euro's per stuk kosten. Die continue marktverstoringen moeten afgelopen wezen, er moet "rust" in de tent komen. Dat is uiteraard iets anders als een dode markt, voor diegene die het niet had begrepen.
Aankoop
actie met ijs bedekt
Ook
kreeg ik een nogal rampzalig bericht van een behoorlijke inkoop actie
waarbij tientallen mensen de koppen bij elkaar hadden gestoken en er
voor gingen, er waren zelfs al enkele aankoop contracten getekend. Echter,
nadat het nieuws van een "mogelijke" BTW verlaging de wereld
in was gestuurd, is alle actie stil komen te liggen, zijn inkoop kortingen
in de gevaren zone gekomen vanwege te weinig harde toezeggingen, en
wordt de leverancier plat gebombardeerd met vragen die hij niet kan
beantwoorden. Wederom, een zeer slechte zaak, dus.
Reactie
GroenLinks met interessante details
Ook heeft PPV de hand weten te leggen op een reactie van GroenLinks
op de commotie. Daarin wordt gesteld dat er nog afstemming met de Europese
Commissie moet plaatsvinden, maar dat het positief wordt bezien omdat
in het Verenigd Koninkrijk er ook een laag tarief op zonnepanelen zou
gelden. Zie daarvoor trouwens deze
webpagina, 5% VAT in UK. Waarbij de uitdrukkelijke voorwaarde schijnt
te zijn dat de installatie door een gecertificeerd installateur zou
moeten worden aangebracht. Wat in NL een probleem kan worden, omdat
er helemaal geen nationale afspraken over zijn, en er al veel is geïnstalleerd.
Wel wordt daar ook genoemd dat een eventuele invoering pas begin
2013 kan plaatsvinden. Dit moet echter allemaal nog worden
uitgewerkt in het akkoord met de "Kunduz coalitie" partijen.
En dat kost tijd.
Extra interessant is dat in een adem wordt genoemd dat GL óók pleit voor "een gegarandeerde prijs" voor groene stroom uit zonnepanelen. Als dat een serieus voorstel wordt, die "prijs" voldoende prikkelend is, maar vooral niet te hoog (anders hier: stampede!), kan wat mij betreft per direct dat BTW voorstel weer worden ingetrokken. Want dat is dan niet meer nodig (mogelijk zelfs weer leidend tot overstimulering, en daar moeten we van af).
Een probleem dat GL dan nog wel moeten tackelen. Ik en vele tienduizenden mensen met mij salderen volautomatisch met een Ferrarismeter in de meterkast. En die meter "doet" dat, zonder dat iemand er wat aan "kan doen": salderen met de all-in kWh prijs die ik normaal gesproken zou afnemen. En die hoeft/zal niet dezelfde (te) zijn als "een vast tarief", want invoeding en afname kan met een Ferrarismeter niet separaat worden vastgesteld. Bovendien salderen SDE klanten ook nog eens naast de subsidie/kWh die ze via de bruto productie meter opstrijken. Worden die op dezelfde manier behandeld, en krijgen ze er dus een stevige incentive/zekerheid bij??? Problemen blijven er dus nog genoeg. Alleen kristalheldere Wetgeving, waarin alle situaties tot in detail zijn vastgelegd (voor alle meter situaties!), kan uitkomst geven. Ik ben benieuwd hoeveel daadkracht en competentie er dan nog bij de Kunduz coalitie zal blijken te zijn...
Anderhalf
uur lang
Ook
werd ik gebeld door een bekende die gisteren naar het officiële
openingsdebat van Solar Days is geweest in Rotterdam. Deze bezoeker
meldde dat de BTW issue de
hete aardappel was tijdens die bijeenkomst, en dat er maar liefst anderhalf
uur lang over is gediscussieerd! Er waren vertegenwoordigers van zeker
8 leveranciers van PV-systemen aanwezig.
Iedereen bemoeide zich er weer eens tegenaan, er werd zelfs in een eerder stadium door nota bene Vereniging Eigen Huis (die met hun eigen 1.2.3 Zonne-energie actie bezig is, en de tweede actie alweer heeft gestart...) gesuggereerd om een verlaging van "het" (nog steeds niet duidelijk waarvoor en waarop) lage BTW tarief met terugwerkende kracht te eisen van Den Haag, vanaf 27 april 2012. Een suggestie die er volgens mij nooit door gaat komen en wat bovendien waanzin zou zijn. De diverse politici die aanwezig waren hielden de mond stijf gesloten, draaiden om de hete brij heen, beloofden geen concrete zaken. Maar ze lieten wel blijken dat inderdaad zo spoedig mogelijk duidelijkheid verschaft moest worden omdat zij ook (eindelijk...) inzagen dat er dramatische effecten op de afzet cijfers zouden kunnen ontstaan als er te lang wordt getalmd met de besluitvorming in Den Haag.
"Btw-twijfel:
geen hond koopt meer zonnepanelen". Titel gevonden op Ekudos.nl. De claim zal een nadere scrutiny door NRC Nextcheckt niet overleven, want zonnepanelen worden nog dagelijks verkocht in Nederland. Veel wordt gehypt in ons land. Dus ook zonnestroom is daaraan onderhevig. Oppassen om van een mug geen olifant te maken (ook al is er beslist e.e.a. aan de hand). |
De enige opsteker van het geheel leek de conclusie van de gespreksleider dat het (dit keer) bij zonnestroom niet over "subsidies" zou zijn gegaan, maar over iets anders. Al kun je met zekerheid stellen dat de gesuggereerde BTW verlaging (niet met een warm gebaar omarmd door Polder PV, beslist niet als het de hardware betreft) gewoon incentive numero zoveel zal zijn. In sommige kringen zal dat zeer bewust misbruikt worden onder het politiek beladen begrip: "weer een subsidie" ... waarvan de "levensduur" dan ook nog een groot vraagteken zal zijn. Niet goed voor "de markt". Maar we zijn hier inmiddels wel wat gewend. Verder roeien met de riemen die we hebben. Al lijken het soms lucifer stokjes...
Met dank aan alle informatie contribuanten aan dit stuk!
Energiebusiness.nl
8 mei 2012 (BTW verlaging getreuzel leidt tot "on hold"
bij particulieren)
Energeibusiness.nl
1 mei 2012 (suggestie citaat Polder PV is niet goed begrepen, mijn
contactpersoon bij GL sprak over oorspronkelijke intentie "alles
incl. arbeid" proberen onder laag BTW tarief te krijgen, maar de
uitwerking was nog helemaal niet duidelijk, en mijn kritiek op de voorstellen
zou besproken worden. Nog niets met zekerheid bekend, dus...)
http://www.eigenhuis.nl/actueel/nieuws-2011/Snel_duidelijkheid_btw_zonnepanelen/ (brief VEH aan staatssecretaris Weekers van Min. Fin. van 1 mei 2012)
Nagekomen:
Peter
Meijer van IBC Solar (Amstenrade, 9 mei 2012) over het nieuwste
marktverstorende (gesuggereerde) speeltje van de overheid, interview
op New Energy.TV.
Branche-organisatie
UNETO-VNI (8 mei 2012) wil "zo spoedig mogelijk" invoering
van "het" lage BTW tarief, en, erger nog, "... roept
het kabinet ook op om deze permanent te maken." Ja hoor. Mochten
ze willen...
7 mei 2012. PV-BTW tarief gaat flink over de tong.
De "voorstellen" van GroenLinks om "iets met de BTW te doen" in verband met aankoop van zonnestroom systemen (zie ook vorige bericht) zijn nog verre van duidelijk. Al heb ik inmiddels via mail en per telefoon tot mijn verbazing te horen gekregen dat het "wel degelijk" in de bedoeling zou liggen om "alles" in het lage BTW tarief te gaan gooien. Dus ook de hardware. Ik vind dat om meerdere redenen een hele slechte zaak, en ook belasting technisch gezien zal het tot rampscenario's kunnen leiden. Ik heb dat ook uitdrukkelijk aan GroenLinks laten weten. Die zouden er over gaan nadenken.
Niet alleen vanwege de te verwachten knallharte DUMP van spul wat er "uitziet als een zonnepaneel", maar waarvan de kwaliteit nergens is te achterhalen (er zijn 889 kristallijne module fabrikanten in alleen al China...) is een absurd laag BTW tarief een slecht idee. Ook vanwege het feit dat de installatiebedrijven (en particulieren) uit de buurlanden dan hier massaal bij de groothandels komen shoppen, en de eigen sector daar een gevoelige tik van zal krijgen, zal minimaal tot heftige reacties in die landen, en mogelijk tot forse kritiek in het Europarlement kunnen gaan leiden, is mijn verwachting.
M.i. is het maximaal haalbare een laag BTW tarief op de arbeidsuren. En daarmee basta.
"Inmiddels
zie ik echter de prijzen snel verder dalen en komt de regering
waarschijnlijk met een BTW verlaging voor zonnepanelen. Ik hierdoor
besloten om nog tot begin volgend jaar te wachten met een aanschaf".
Reactie van een klant in mail naar PV-installateur na bekend worden dat er "iets" met laag BTW tarief "zou kunnen gaan gebeuren" rond aanschaf van zonnepanelen, 3 mei 2012, op een bekend duurzaam energie forum. Reply van de installateur: "Leuk, zo'n BTW verlaging. Echt top." (alleen het boze poppetje ontbrak nog) |
Nu al wordt duidelijk dat installateurs "last" krijgen van de onzekerheid rond "een te verwachten laag BTW tarief" (voor whatever rond de installatie). Ik heb dan ook aangedrongen bij GL om haast te maken met duidelijkheid, voordat er weer voor de tigduizendste maal knipperlicht en wipkip effecten in de "marktafzet" gaan optreden. Daarvan hebben we al meer dan genoeg gehad, en onze buik er van vol. Meerdere leveranciers geven aan dat ze vragen krijgen van klanten die "een afwachtende houding" dreigen aan te gaan nemen bij aankoop van PV-installaties. Slecht voor de business als dat inderdaad zo zou gaan uitpakken. Waarop sommige aanbieders weer gaan reageren en stukjes op websites plaatsen "dat het nog steeds lucratief is om te plaatsen", etc. (om de potentiële klanten "bij de leest te houden"). Het lijkt wel ping-pong beleid. Daar moeten we vanaf.
"De
vraag stijgt amper, terwijl het aanbod gigantisch is gegroeid
... de handel is slap". Otto Siemerink van Prosolar, Nederlandse panelen leverancier numero 273 in PPV's continu geupdate spreadsheet, in Tubantia van 7 mei 2012. Hij heeft zich in de niche markt van PV voor de scheepvaart en vakantiehuisjes terug getrokken. |
BTW andermaal
Ondertussen een heel ander effect bij de kopers van huizen e.d. die
de al overeengekomen stijging van het standaard belasting
tarief van 19 naar 21 procent als bedreiging zien, en als gevolg van
die aankondiging ook uitstel gedrag zouden beginnen te vertonen. Aldus
meldde
de Architect op 4 mei.
Enkele andere kanten van dat verhaal zijn:
(a) Dat de aanschaf prijs van zonnestroom installaties juist duurder zou (kunnen) gaan worden per 1 oktober als het "lagere tarief voor de PV-hardware" om wat voor reden dan ook niet door zou gaan (mogelijk wel voordeel bij installatiekosten/uren arbeid, als dat onderdeel er door komt).
(b) Daar tegenover komt te staan dat de marktwaarde van de te salderen stroomprijs tegelijkertijd hoger wordt (omdat daar ook normaal gesproken 19% BTW over wordt geheven). Een voordeel, met name voor mensen die veel tot vrijwel alles van hun stroomverbruik kunnen salderen (dat gaat namelijk altijd inclusief BTW, zeker tot en met de 5.000 kWh/jaar netinvoeding grens).
(c) Maar daar moet weer een waarschuwing bij worden gezet dat de Staat beslist later de verhoogde BTW weer zou kunnen terugdraaien "in betere tijden". En dat vanaf dat moment die 2% extra BTW voordeel weer teniet gedaan zou kunnen gaan worden... In het ergste geval ga je dan je PV-installatie kopen in een periode met een hoog 21% BTW tarief (hardware, met hoogstens 6% BTW op arbeidskosten), en val je na korte tijd met de saldering terug in het "oude" BTW tarief van 19%.
... ergo: de chaos op onze nationale zonnestroom markt wordt alleen maar groter door de voortdurende politieke onzekerheden. En voorspellen "wat je gaat terugverdienen" is zelfs met een melkwitte, ondoorzichtige kristallen bol niet meer te behappen...
Artikel
op Tubantia, 7 mei 2012 (zie ook lezersreacties)
Artikel
op Energiebusiness.nl, 1 mei 2012 (zie ook lezersreacties)
Artikel
op website Zonneplan.nl, 27 april 2012 (zeer prematuur en mogelijk
incorrecte, niet gedocumenteerde interpretatie van het zeer voorlopige
"principe" akkoord van de nieuwe "gelegenheidscoalitie"
Artikel
op website GroenLinks, 26 april 2012 ("Om duurzame energie
te stimuleren komt er een verlaging van het BTW voor zonnepanelen",
maar daar heeft niet alleen GL iets over te zeggen, en WAT
er dan precies voor "laag tarief" gaat gelden is nog hartstikke
onduidelijk)
Geactualiseerde versie Stabiliteitsprogramma, 27 april 2012 (enige relevante passage, "Er komt 200 miljoen euro extra geld vrij voor stimulering in verduurzaming van de economie, onder meer voor meer woningisolatie en duurzaam bouwen. Er komt ook een onderzoek naar het onderbrengen van zonnepanelen onder het lage BTW-tarief." That's it)
Natuur & Milieu is er al tijden mee bezig in de vorm van een petitie (heb ik niet ondertekend, ik wil kwaliteit, want dat is veel belangrijker). Bijna 18.000 Nederlanders ondertekenden wel tussen 21 juni en 24 oktober 2011.
http://www.enfsolar.com/directory/panel (inmiddels alweer acht-hon-derd-en-ne-gen-en-tach-tig producenten van kristallijne PV-modules in China, en die willen allemaal hun spul kwijt. Die lusten wel pap van 6% BTW op hun dump hardware...)
27 april 2012. Storm in een glas water over "BTW plannen" post-Rutte regering (in spé). Er brak meteen een heftige discussie los over vermeende plannen om "zonnepanelen straks voor het lage BTW tarief" te laten verkopen. Althans, dat leek de suggestie, er werd meteen van "breaking" news gesproken, en vervolgens kwamen er "de nodige" reacties op het onderdeel zonnepanelen op het meest actuele forum van allemaal in NL, GoT (vanaf hier).
Nadat ik eindelijk "het beleidsstuk" had gevonden (op NOS.nl, zie deze link / pdf), met als titel "Stabiliteitsprogramma Nederland CONCEPT april 2012", bleek alles een storm in een glas water te zijn. Er is nog helemaal niks afgesproken, alleen dat er "onderzoek komt". Letterlijk staat het er zo:"
"Er komt 200 miljoen euro extra geld vrij voor stimulering in verduurzaming van de economie, onder meer voor meer woningisolatie en duurzaam bouwen. Er komt ook een onderzoek naar het onderbrengen van zonnepanelen onder het lage BTW-tarief."
Beeteeweetje
I
"Een" laag BTW tarief voor zonnepanelen is al een
antiek stokpaardje van GroenLinks, later door de dicht tegen de overheid
aan schurkende "Zon Zoekt Dak" initiatiefnemers van Natuur
& Milieu letterlijk geïnterpreteerd als "laag BTW tarief
voor aanschaf zonnepanelen" (zie "petitie",
al dik 31.000 ondertekenaars volgens de teller). En ik vind het een
gruwelijk slecht idee. Als de GL ondertekenaars er tenminste mee zouden
bedoelen dat voor de hardware slechts 6% BTW geheven zou worden. Want
dan kun je er vergif op innemen dat de hele (Aziatische) wereld hier
hun toch al waanzinnig goedkope zonnepanelen komt dumpen, ongeacht "kwaliteit".
Dus dat zou het ergste zijn wat je je zou kunnen wensen, ZEKER als "groene"
partij. Niet doen, dus.
Zeer waarschijnlijk lijkt het dat, als er al een "positief advies" uit zo'n onderzoek zou komen (ik zie de beleidsmensen bij Ecofys/Eneco zich al warmlopen voor een offerte...), het hoogstens een 6% BTW tarief voor het installatie werk ("de arbeidsuren") zal kunnen betreffen. Net zoals dat heel kort voor installaties van thermische zonnecollectoren, isolatie e.d. is geweest. Wat echter al snel weer de kop werd ingedrukt in ons land. Dus mogelijk (goed lezen: mogelijk) wordt dat voorstel als "levensvatbaar" uit een nieuwe parlementaire goochelhoed getoverd. Dat zal zeker een "slok op de borrel" geven bij de aanschaf prijs. Maar het is geen enkele garantie dat er dan ook een hoogwaardig, kwalitatief goed, hoge productie genererend PV-systeem mee zal worden afgeleverd. Daarvoor blijven we nog steeds een feed-in systeem nodig hebben. En daar is geen enkele sprake van in de nu vol "groene loftrompetten" begeleide hoogliederen rond de - toch wel erg verrassende - voorstellen van een onder hoogspanning werkende "gelegenheids-coalitie". Met als opvallendste partners de politieke doodsvijanden GroenLinks en de VVD...
Beeteeweetje
II
Minstens even "interessant" is de collateral damage
die het gevolg is van de voorgestelde verhoging van het algemene BTW
tarief van 19 naar 21% per 1 oktober 2012. Daarmee zou de regering 4
miljard Euro extra aan inkomsten gaan krijgen. Hopen ze. Maar tegelijkertijd
wordt ook de "marktwaarde" van uw zonnestroom hoger. Als u
vrijwel uw hele verbruik op jaarbasis "saldeert", zoals Polder
PV, is dat een leuke extra prikkel om versneld de investeringen terug
te verdienen. Maar voor veel mensen die geen panelen hebben, zal de
soms forse afname van fossiel geurende energie (ook bij zonnepanelen
bezitters, die 's nachts achter de computer zitten te lurken...) alweer
een extra molensteen om de nek gaan worden.
Rekenvoorbeeld Polder PV:
Voorjaarsnota Rijksoverheid (25 mei 2012)
PV-branche:
doet u ons liever een groene lening (25 mei 2012, Energiebusiness.nl)
Lenteakkoord:
15% subsidie op aanschaf PV (25 mei 2012, Energiebusiness.nl)
Opstand
tegen subsidie voor zonnepanelen (Video NewEnergy.tv, geschoten
tijdens The Solar Future in Haarlem, 24 mei 2012: de PV-branche wil
geen aanschaf subsidies meer - al blijft niet besproken het feit dat
er bij het kleinverbruikers segment er gewoon gesaldeerd wordt voor
de volle prijs, waarvan energiebelasting de allergrootste post uitmaakt)
Vier
vragen aan Holland Solar (23 mei 2012, Energiebusiness.nl)
Energiebusiness.nl
op 21 mei 2012 (reacties!)
Jurgen
Sweegers van Energieenwater.net doet zijn gebruikelijke vlijmscherpe
duit in het zakje (14 mei 2012)
|