PV-conferentie
Rotterdam
| |
|
||||||
|
PV-conferentie
Rotterdam |
index | ||||||
|
|
|
|||||||||||||||||
 |
^^^ Het fors verbouwde voormalige electriciteit productie complex aan de Rotterdamse Lloydstraat "onder de rook van de Euromast". Links het hotel-restaurant met de toepasselijke naam "Stroom"... |
Introductie
Enigzins
met moeite de goede ingang naar de conferentie zoekend, komend op
de vouwfiets
vanaf de bouwput voor
het Centraal Station in Rotterdam, ging ik het aan de westzijde van
een prachtig symbolisch opschrift voorziene ex-elektriciteitscentrale
gebouw
aan de zijkant binnen.
 |
^^^ Opschrift op de voormalige, tussen de Schiehaven en de St.-Jobshaven gelegen gemeentelijke elektriciteitscentrale, toen nog "fabriek" geheten. Na grondige verbouwing van het uit 1905 stammende pand (beknopte geschiedenis bij stadswandeling hier) tot een bedrijfsverzamelgebouw omgeturnd (website). Daarbij diverse audiovisuele bedrijven, maar ook een hotel-restaurant "Stroom" genaamd bevattend. En nu het platform biedend voor de decentrale hernieuwbare energie revolutie op het vlak van zonnestroom ... |
Duidelijk was meteen dat de door SolarPlaza op 22 april 2009 georganiseerde bijeenkomst druk werd bezocht en er heerste een zeer geanimeerde stemming (er was een sterke "buzz" in de lucht en groot enthousiasme en dadendrang straalde uit veel gesprekken). Sommige aanwezigen zien elkaar vooral in het buitenland op grote congressen en beurzen als Intersolar. Er waren enkele sprekers (zoals Harold Hoskens, CEO van het Chinese SolarFun en Jos van der Hyden van de Amerikaanse dunnelaag reus First Solar), die blij waren weer eens in eigen moederstaal op Nederlandse bodem te kunnen spreken. Natuurlijk "hoefde" de Vlaamse spreker van Enfinity zich niet in het Engels in te spannen, ook hij (Ralf Bauer), kon in zijn "moerstaal" spreken. En zelfs de heer Martin Fleuster, van oorsprong Duitser, en directeur R&D van het exact op de NL-Duitse grens liggende Solland Solar, wist zich in uitmuntend Nederlands uit te drukken in een indrukwekkende presentatie. Een echt "Nederlanders onder ons" gebeuren dus, zeer motiverend. Gelukkig zag ik ook wat bekende gezichten, en ik feliciteerde Edwin Koot en Johan Trip van SolarPlaza voor de goede organisatie en het uitstekende programma. Er zijn een paar kleine programma wijzigingen doorgevoerd, zie de volgorde en de paar afwijkende spreker namen hieronder.
Een ander aspect wat (nogmaals) kristalhelder werd op deze conferentie was het wel dat de hernieuwbare revolutie in energie in volle gang is. De insiders wisten dat natuurlijk al lang: Nederland is weer eens gigantisch de boot aan het missen, en dus ook op het vlak van zonnestroom.
Ondanks de symbolische lokatie, een voormalige elektriciteitscentrale aan de Schiehaven, en de lange rij van Nederlandse ondernemers die met prachtige en stimulerende verhalen over hun business kwamen, werd ook een bikkelharde realiteit zichtbaar: deze ondernemers zijn vaak in het vooruitstrevende, van gezonde en stabiele ondersteuningsregimes voorziene buitenland werkzaam en/of verdienen daar het gros van, of zelfs al hun geld met de hardware voor het maken van zonnestroom. Of met alle activiteiten die met die business gepaard gaan zoals de ontwikkeling van grote zonnestroom centrales, financiering, projectontwikkeling, etc. Nederland komt in de meeste plannen van deze ondernemers niet eens voor. Ecostream en Rabobank uitgezonderd, maar onder voorbehoud van zeer beperkte afzet- dan wel project-mogelijkheden, zelfs in verhouding tot het hard groeiende Vlaanderen. Het onbekende aantal zonnecellen van Solland wat via de moduleproductie van Ubbink (inmiddels omgedoopt in Renusol) in Doesburg voor een marginale (?) fractie op de Nederlandse markt wordt afgezet kan niet als serieus "afzetkanaal" worden beschouwd. De bulk van de productie van Solland gaat immers naar het buitenland.
 |
<<< In het buitenland vliegen de zonnepanelen en de grote zonnestroomparken je om de oren. Nederland symboolpolitiek land "wil" blijkbaar niet aan die zoveelste hernieuwbare energie revolutie meedoen. En laat daarbij verbijsterend veel kansen liggen. Het blijft vechten tegen de bierkaai en tegen de marktliberaliserings-fetisjisten... |
Het goed bezochte congres, volgens de participanten lijst 247 mensen groot, met, helaas, slechts ruim 3% vrouwen, was onderverdeeld in 4 blokken die voorafgegaan werden door een simpel, soms hilarisch "marktonderzoekje", en afgesloten door een vragen/discussierondje. Deze blokken luidden achtereenvolgens "Visie", "Techniek en Industrie", "Markt" en, tenslotte, "Investeren".
Ik zal op sommige onderwerpen iets dieper ingaan dan op andere omdat hieruit enkele interessante gezichtspunten, nog vrij onbekende partijen, of nieuws naar voren komen. Over diverse andere aspecten en hier besproken partijen heb ik op Polder PV reeds de nodige aandacht besteed, onder anderen in de voorbeschouwing op deze conferentie.
Visie
SolarPlaza. Een stormachtige "marktanalyse" van organisator Edwin Koot (CEO van SolarPlaza) waarin ondanks de harde marktcap op de geëxplodeerde Spaanse markt (laatste cijfers Photon van april 2009: mogelijk 2.673 MWp in 2008 bijgeplaatst, nu wordt echter max. 500 MWp per jaar getolereerd) de vooruitzichten positief blijven. En er volgens Koot al snel tussen de 5,5 en 6,5 GWp aan nieuwe capaciteit mondiaal zal worden gerealiseerd per jaar (bij oplossen economische crisis met fenomenaal verder groeipotentieel). Wel zal in het "jaar van de waarheid" 2009 een dipje ontstaan (combinatie van factoren), en zullen er gegarandeerd "zwakke broeders" in de sector het zwaar gaan krijgen en het mogelijk niet overleven. Maar de groei erna zal ongebreideld verder gaan. Onenigheid is er wel over hoe snel en in welke omvang. Netpariteit ("grid parity", eerst: consumentenprijzen!) ligt veel dichterbij dan de meeste mensen bevroeden (of economen durven toegeven), en is in sommige zonnige landen met hoge elektraprijzen al binnen een paar jaar te verwachten. De markt zal dan pas goed "los" gaan (het potentieel is zogezegd "oneindig"), als er tenminste geen drempels opgeworpen gaan worden door belanghebbenden of nerveuze, al te grote "dynamiek" vrezende ambtenaren… Voor de Nederlandse, op het internationale toneel onbetekenende markt ziet de heer Koot voor zijn bedrijf SolarPlaza middels conferenties als The Solar Future vooral een rol toebedeeld in het blijven informeren, inspireren, en enthousiasmeren. Als de politiek de bikkelharde realiteit niet wil oppikken en daar naar handelen, houdt alles op en zal Nederland een marginale nichespeler blijven.
 |
^^^ © SolarPlaza April 2009 various data sources |
Wim Sinke van de research tak van ons wereldvermaarde ECN (o.a. Crystal Clear project), professor bij het bekende Copernicus Instituut van de Universiteit Utrecht, belichtte weer eens fijntjes enkele (4) "mythes" rond zonnestroom en deed ze in enkele rake, typisch Sinkiaanse beelden naar de Eeuwige Jachtvelden van de Permanent Ontkrachte Sprookjes verdwijnen. De beelden (te vinden op de website van Solar Future) spreken voor zich. Alleen een blinde zal ze niet zien en onzin blijven uitkramen over zonnestroom. Raymond Meur van RayRadio heeft een uitgebreid interview met hem gehad. U vindt dat interview nu nog op zijn podcast pagina in de uitzending van 28 maart 2009.
SolarFun. De verrassende Harold Hoskens, Nederlands CEO van de snel groeiende, aan de Amerikaanse Nasdaq beursgenoteerde Chinese reus genaamd SolarFun had een mooie presentatie. Waarbij hij, opererend in een dynamische, onder zware druk staande markt de nadruk legde op het steeds belangrijker wordende aspect kwaliteit vanaf de primaire productie tot en met de systeemverkoop aan eindverbruikers. Kwaliteit en service zal een belangrijk "selling point" gaan worden, want er zijn nogal wat "dubieuze" partijen op de markt, en er staat zeer grote druk van verschillende kanten op de zonnestroom industrie. Die druk komt van drie kanten: economische malaise, politieke druk, en de snel toenemende concurrentie met een alsmaar groter wordende pool aan gevestigde (kosten reducerende) en innoverende nieuwe bedrijven. Kwaliteit is dus een must in de PV-industrie. Het was een terugkerend thema op deze conferentie.
Hermann Scheer, "keynote speaker", behoeft geen nadere introductie (zie zijn website). Hij sprak als enige in het Engels, volledig uit het hoofd, zonder "plaatjes", en hield een verhaal wat vergelijkbaar is aan zijn "beargumenteerde tirade" tegen de gevestigde fossiel-nucleaire orde en voor een progressieve uitbouw van kwalitatief hoogstaande decentrale opwekking (een sterk "gesocialiseerde en gedemocratiseerde verzorging van energie" die door honderdduizenden mensen en bedrijven gedragen zal gaan worden) die hij op 3 februari eerder dit jaar al hield bij WISE. Van de heer Scheer's uit zijn hoofd (en hart) gebrachte presentatie is geen verslag op de proceedings pagina van The Solar Future. Zie echter mijn uitgebreide bespreking op Polder PV van zijn vergelijkbare bijdrage op 3 februari. Voor wie kennis wil nemen van zijn ideeën, is zijn laatste boek Energy Autonomy een absolute must. Ray Meur van RayRadio had een leuk interview met hem tijdens The Solar Future wat ik separaat heb vertaald, zie het volgende artikel hierboven.
Techniek & Industrie
Deze sectie draaide om de harde kern van de industriële business die zonnestroom inmiddels is geworden en de spannende projecten die daar uit voortvloeien. Polder PV bericht er regelmatig over, de ontwikkelingen gaan enorm hard en er zit continu beweging in alle mogelijke deelaspecten van de lange productieketen van zonnecellen en toebehoren. Verrassend is de rol die Nederlandse instellingen en, vooral ondernemers, in dat fundament van de business spelen.
De spits werd afgebeten door Frans van de Heuvel van Scheuten Solar die een mooi overzicht gaf van de diverse takken van de productieketen die het bedrijf inmiddels heeft betreden, van hard-core silicium productie i.s.m. het Duitse SolarWorld tot – helemaal aan het eind van de lange keten - fraaie PV-projecten, waarvan Ecopark Waalwijk de uitzondering is op de regel in Nederland. NB: de SDE staat geen vrije veld installaties toe, Scheuten is wel de aangewezene gelukkige voor realisatie van het 2 MWp Vlaamse zonnestroompark in Veurne (persbericht Scheuten)...
 |
^^^ Martin Fleuster van Solland met een tale-telling plaatje en een "prikkelende" tekst: "Wat is er verkeerd aan de module technologie van vandaag de dag?" Het antwoord vindt u in de heer Fleuster zijn interessante presentatie op de Solar Future website. |
Martin Fleuster van Solland Solar had een erg leuke presentatie die enkele interessante details van hun nagelneue moduleconcept (ECN record 16,4% module-apertuur rendement, vers van de pers) liet zien. Een veelbelovende, door Nederlandse onderzoekers en bedrijven (ECN, Eurotron, Solland) uit de zware polderklei getrokken ontwikkeling die als ik het niet mis heb een forse impact in de multikristallijne tak van sport zal gaan krijgen.
Benno Wiersma van Sunergy Investco, een oude rot in het vak, ging vooral op inspirerende wijze in op de ondernemerskwaliteiten die je nodig hebt om in de zeer dynamische zonnestroom wereld te "overleven". De heer Wiersma heeft zich net – als CEO van S'Energy door Delta laten uitkopen uit het Sunergy project voor o.a. RGS wafer technologie. Jammer genoeg mocht hij verder niet inhoudelijk over de verkochte business spreken (zie ook de paar plaatjes bij zijn presentatie, die gaan helemaal niet op de nieuwe wafer techniek in), een aspect wat we helaas ook al bij het gedwongen ontslag van Gosse Boxhoorn van Solland Solar hebben gezien (Delta is grootaandeelhouder van Solland Solar). Verder was het beslist een leuke presentatie van een ondernemer in hart en nieren.
Deze sessie besloot met een bijdrage van Paul Lubbers die in Spanje (basis: Sevilla in zuid Spanje) grootschalige PV projecten ontwikkelt en laat uitvoeren. Energés is gespecialiseerd in grote zonvolgende PV-installaties, tegenwoordig vaak single-tracking systemen met lage oppervlakte claim, een geringe onderhoudsbehoefte, en toch een forse meeropbrengst t.o.v. vaste systemen. Waardoor een hoge output in combinatie met een relatief hoge financiële project opbrengst (totale feed-in verminderd met alle systeem aanschaf- en onderhoudskosten en kapitaal lasten) kan worden gerealiseerd. Na de gigantische hausse, met name met vrije veld systemen in 2008, en de beruchte "500 MWp cap" op de markt, gaat de heer Lubbers zich nu met zijn bedrijf Energés concentreren op grote dakinstallaties (> 500 kWp), en "systeempakketten" met kleinere daksystemen in een "verzamel" aanbieding voor investeerders. In zijn presentatie werd al een zeer interessant voorbeeld gegeven van een grote 1,7 MWp installatie op een complex van industriële daken in Sevilla met een hoge verwachte jaaropbrengst van 1.248 kWh/kWp (voor plat op het platte dak liggende modules!). Lubbers ziet, ondanks de nieuwe marktcap, en de fors omlaag bijgestelde invoedingstarieven, de toekomst niet "somber" in voor Spanje, en gezien het feit dat moduleprijzen mondiaal flink zakken en het land barst van zonlicht, is dat ook geen vreemde gedachte.
Markt
Steven Pleging van Ecostream International gaf in vogelvlucht weer wat de activiteiten van "Neerlands trots" (dochter van het in Utrecht zetelende Econcern en daar weer de internationale tak van) op het gebied van zonnestroom waren (tot nu toe mondiaal – met name Europa - 104 MWp gerealiseerd aan projecten) en zullen gaan worden. De heer Pleging had daarbij nog een verrassing in petto, maar mocht zich daar nog niet over uitlaten ("confidential"). Iets met "car", "pa" en "sol", dus ik weet wel in welke richting ik moet denken. In ieder geval niet van toepassing op fietsfanaat polderboy. Focus van Ecostream zal beslist niet de door de SDE aan de grond genagelde Nederlandse "markt" zijn, waarvan het bedrijf trouwens claimt in 2008 al 18 MWp te hebben geleverd (cumulatie). Wat op een dominante marktpositie van mogelijk rond een derde van het totaal (55 MWp???) zou wijzen. Het bedrijf zal de komende tijd zwaar focussen op het dit jaar zeer "spannend" wordende Duitsland (verwachting aandeel Ecostream in 2009 30 MWp, voor 2010 50 MWp voorzien qua afzet). Italië wordt ook als groot potentieel gezien (15 resp. 30 MWp verwachte afzet). Tot slot: België als zeer snelle groeier. Een vrij nieuwe en zeer dynamisch groeiende markt met volgens Pleging een potentie van minimaal 100 MWp voor 2009 totaal, het verwachte marktaandeel voor Ecostream werd echter niet gegeven. NB: zelfs met een evt. uitbreiding van de SDE voor Nederland (zoals gepland door Diederik Samsom) zou "onze theoretische potentie" voor 2009 geaccumuleerd nooit boven de 90 MWp kunnen uitkomen. De algemene verwachting bij de kenners van de markt is echter dat die hoeveelheid nooit voor het eind van 2009 gerealiseerd zal zijn gezien de vreselijke bureaucratie in ons land, en dat zelfs die 90 MWp als fragenswürdig mag worden beschouwd.
Holland Solar. De volgende spreker had eigenlijk iemand van "de Nederlandse regering" of een vertegenwoordiger van een betrokken ministerie (lees: EZ) moeten zijn, want waar "marktstimulatie" nodig is kan een visionaire Staat niet ontbreken. Echter, niemand hapte toe, en Polder PV heeft zo zijn eigen gedachten over de werkelijke reden(en) waarom dat zo was. Gelukkig was Dennis Gieselaar van Oskomera Solar Power Solutions, tevens voorzitter van de sectie PV van brancheorganisatie Holland Solar bereid om zijn bij tijd en wijlen onheilspellende boodschap te brengen. Niet alleen de vorige "pogingen van hogerhand" om zonnestroom in Nederland te stimuleren bleken van byzonder korte levensduur. Ook de "nieuwe", de rampzalige MEP-regeling met lange tussenperiode (niets gebeurd) opvolgende SDE gaat beslist niet de stabiele, progressieve groei brengen die ons land zo hard nodig heeft. En dat heeft alles te maken met de wijze waarop de hele bureaucratische regeling is opgetuigd, met ronduit dramatische consequenties voor de betrokken bedrijven. Die door "stop and go" dynamiek (100 procent het resultaat van de inherente werking van het hele SDE circus) het ene moment met rode koppen en tijdelijk aangetrokken personeel proberen een stortvloed aan informatie- en offerte aanvragen te verwerken in zeer korte tijd. Om daarna maandenlang in een verschrikkelijk gat van werkeloosheid terug te vallen. Waarna een nieuw overspannen periode van "bestellingen als gevolg van binnengekomen beschikkingen" uitbreekt, weer een flinke dip, en dan weer een "uitvoeringshype" als de bestelde PV-systemen na alle vertragingen door de SDE bureaucratie eindelijk, met absurde vertraging, geïnstalleerd kunnen gaan worden. Gieselaar presenteerde een ronduit dramatische grafiek (hieronder weergegeven) van de ronduit dramatische gevolgen voor de betrokken bedrijven. Als er niets zal veranderen aan de SDE systematiek zal dit tot een zeer ongezonde, zwaar gehandicapte "nieuwe" markt gaan leiden, dat staat als een paal boven water. Gieselaar karakteriseerde de SDE als een loterij waar geen enkel zinnig bedrijfsbeleid op was te bouwen.
 |
^^^ © Dennis Gieselaar/Oskomera Solar Power Solutions (voor Holland Solar sectie PV) |
De "resultaten" tot nu toe voor de SDE, volgens Gieselaar:
De oorzaken liggen volgens Gieselaar in het volstrekt afwezig zijn van (politieke) visie op zonnestroom, de absurde fixatie op budget controle (PPV: inherent aan de politieke blunders rond de totaal geflopte, ook al zeer slecht doordachte MEP met als politieke boodschap aan de opstellers van het SDE pakket: "dit nooit weer"). En dat, terwijl de vraag naar PV in de samenleving tegelijkertijd zeer sterk groeit. Deze tegengestelde krachten resulteren in ongezonde, nog meer tijd en energie vretende conflict situaties.
Korte termijn oplossingen gesuggereerd door Gieselaar:
Zie verder de interessante bijdrage van Gieselaar op de proceedings pagina van The Solar Future.
First Solar. De voor mij meest interessante presentatie werd gegeven door alweer een Nederlandse ondernemer werkzaam bij een veelbesproken PV-onderneming, de heer Jos van der Hyden, vice president van de Business Development bij het beursgenoteerde First Solar. Het bedrijf, wat als een komeet is gegroeid de afgelopen jaren, is inmiddels volgens Photon (april uitgave) al opgerukt naar de nummer twee in PV "cellen" productie op deze aardkloot, en heeft daarmee nogal wat beroering veroorzaakt in het tot nu toe door de oppermachtige kristallijne silicium bedrijven gedomineerde wereldje. De eerste "gevechten" over de door First Solar tot in de puntjes beheerste CdTe technologie zijn reeds geleverd (ook daarover heeft Photon reeds uitvoerig en in detail gerapporteerd), en ik heb de heer van der Hyden dan ook na de sessie de vraag gesteld hoe het bedrijf om zal gaan met de "beschuldigingen" uit met name Duitsland, dat ze een "giftige" technologie massaal in het landschap zouden plaatsen. Van der Hyden wees terecht op het op eigen initiatief (en in Duitsland door BMU geeiste) ontwikkelde recyclingprogramma voor hun eigen modules. De recycling zit in de prijs inbegrepen en is bij een verzekeraar gedeponeerd. Zelfs als F.S. failliet zou gaan – hetgeen gezien hun succes uitermate onwaarschijnlijk is – is de (gratis) recycling gegarandeerd, er is al voor betaald. Bovendien is het extreem dunne laagje actieve stof in hun modules, CdTe een zeer stabiele verbinding, zit het luchtdicht verpakt, zitten er geen beweeglijke of aan slijtage onderhevige onderdelen in hun vaak gigantische zonnestroomparken (denk aan 40 MWp Waldpolenz bij Leipzig), etc. Grappig was dat ik in de pauze na de sessie zowel door van der Hyden zelf, als door Albert Krikken van strategisch investeerder Good Energies, werd aangesproken over mijn vraag, met tegengestelde insteek over de "gevoeligheid" van de ingezette technologie.
Dit alles daargelaten, en dat heb ik zelf ook duidelijk proberen te maken: First Solar is van doorslaggevend belang geweest en nog steeds bezig in het overtuigen van de PV-sector dat kostenreductie een primaire factor voor het succes van de industrie zal (dienen te) zijn. First Solar is daar met hun systematische insteek als geen ander bedrijf ter wereld extreem goed in geslaagd en weet hun modules al voor minder dan een dollar per Wattpiek te produceren (in hun vier maal zo grote nieuwe productie lokatie in Maleisië is het alweer veel minder). Het concept vertaalt zich in een zo simpel mogelijke PV module, met eenvoudige opdamp technieken tussen twee glasplaten (het schijnt zelfs zo te zijn dat het glas inmiddels een van de hoogste kostenposten is op module niveau), ver doorgevoerde automatisering bij de productie. En, zo simpel mogelijke zonnestroompark concepten (eenvoudige "ramfundamenten", standaard vaste frames [geen kostenverhogende trackers!!!] met vaste landscape indeling voor 5x10 modules per unit), en inmiddels ook zeer succesvol, als projectontwikkelaar voor grote PV parken waarvan de output voor vaste prijzen verkocht worden aan "utilities" (U.S.A. – Power Purchase Agreements). Waarvan het tot 58 MWp uit te breiden, zeer goedkope 10 MWp El Dorado park nabij Las Vegas voor Sempra Generation wel het meest opvallende voorbeeld is. In hun analyses van (de ingezette technologie bij) dit soort ondernemingen zouden de criticasters de reeds bereikte aanzienlijke kostenreducties en snelle opschaling van miljoenen kWh producerende schone PV-centrales nooit mogen vergeten. Voor een uitgebreid projectoverzicht en bedrijf presentatie, zie het overzicht op de Solar Future site. Wat mij betreft een byzonder geslaagde bijdrage die de te behalen – in dit geval reeds behaalde - (r)evoluties in zonnestroom bij slechts een bedrijf prachtig weergeeft.
Good Energies. De heer Albert Krikken sprak voor Good Energies (pdf op proceedings site), een strategisch investeringsbedrijf wat middels het kapitaal van de machtige, van C&A bekende Brenninkmeijer familie, tracht om sinds 2001 innovaties bij vooraanstaande – en nog onbekende maar veelbelovende – bedrijven van een substantiële ondersteuning te voorzien. Good Energies is zeer selectief in hun keuze van de bedrijven en doet aan intensieve screening en begeleiding, heeft onafhankelijke specialisten in de PV-sector die ze kunnen raadplegen om voorgestelde investeringstrajecten in zonnestrooom op waarde te kunnen schatten, en er worden commissarissen van G.E. opgenomen in de Raden van Toezicht zodat de vinger aan de pols gehouden kan worden. De onderneming, die duurzaamheid in de ware zin des woords nastreeft, drijft op de bekende drie "kernwaarden" People Planet Profit, heeft jaarlijks 350 miljoen Euro tot haar beschikking, en investeert naast "harde" projecten als "elektrochromatisch glas" (bij grote hitte wordt vensterglas donker, daarmee elektriciteit vretende koelingsbehoefte dempend, SAGE) en energieopslag/afgifte in ijs (ICE ENERGY), ook in "zachte" ontwikkelingsprojecten in bijvoorbeeld Ethiopië. In het "Power for a better World" project werd in samenwerking met de Duitse Stiftung Solarenergie het uit 2.000 inwoners bestaande dorp Rema ten noorden van Addis Abeba volledig van zonnestroom voorzien. Uiteraard zit G.E. daarnaast diep in de zonnestroom business met hun participaties in ondernemingen als Trina, in wind, in de gebouwde omgeving, en fundamentele research in duurzame technologieën. Er zijn 30 ondernemingen in portefeuille, in de projecten zit ongeveer 6 Gigawatt aan duurzame energie capaciteit. De dreigende klimaatverandering en zorgen voor een schone aarde zijn drijvende krachten achter deze opmerkelijke en unieke onderneming. Krikken liet verscheidene verontrustende "klimaatverandering grafieken" zien, afkomstig van internationale fora. Volgens de heer Krikken zou de eerste "grid parity" voor zonnestroom bereikt gaan worden op enkele mediterrane eilanden met relatief hoge stroomprijzen voor de consument.
Investeren
Eigenlijk zou het verhaal van Good Energies ook in deze categorie passen, al werd er in deze sessie vooral over de "klassieke" investeerders gesproken, banken en kleine of nieuwe bedrijven die geld hebben of geld zien in projectontwikkeling en waarmee men meer geld wil verdienen. Good Energies is meer dan dat: zij kunnen gezien worden als een "strategische belegger", bovendien onafhankelijk, die middels hun kritisch gekozen investeringsportefeuille tracht mede innovaties in technologische ontwikkeling voor hernieuwbare energie versneld tot een succes te laten worden.
De Rabobank in de persoon van de heer Ewout Krijger (pdf van zijn bijdrage) zit al wat langer in het duurzame energie wereldje. Een van de belangrijkste spelers daarin is het vermaarde Zwitserse Sarasin wat regelmatig diepgravende analyses maakt van de markt voor duurzame energie technologieën als PV. Een van de insteken is de klimaatverandering die met name de "primaire (voedsel)producenten", de boeren, flink in hun nering zou kunnen gaan bedreigen. En de Rabobank is in, wat de heer Krijger, "agri/food" groot, de sector is een zeer belangrijke klant bij Rabo. Tot nu toe heeft de Rabobank volgens de heer Krijger reeds 19 en een half miljard Euro in duurzame energie gestoken, een substantieel (doch nog steeds op wereldschaal bescheiden) bedrag. Rabo doet dit alles onder de nieuwe naam "REIF", wat staat voor "Renewable Energy & Infrastructure Finance" (zie deze Rabo webpagina). Rabobank concentreert zich daarbij met name op on- en off-shore wind en biomassa. Dat laatste is gezien hun agrarische achtergrond natuurlijk niet merkwaardig. Rabo was echter ook vroeg met het AES Solarfin dunnelaag project waar 70 miljoen Euro in is gestoken, er is ongeveer 7,3 miljard Noorse Kronen (met huidige koers ongeveer 830 miljoen Euro) in het Noorse REC (wereldvermaard wafer fabrikant) geïnvesteerd. Rabo ziet U.S.A. als interessante groeimarkt, de "rest" van Europa (buiten topmarkten Duitsland met verhoogde degressie en Spanje met een 500 MWp marktcap) wordt ook steeds aantrekkelijker. Trend: de installaties worden steeds groter, daarmee rendabeler investeringen, en dus steeds interessanter voor grote banken als de Rabobank. De combinatie met lagere moduleprijzen en de opkomende dunnelaag technologieën maakt het economische potentieel volgens Krijger aantrekkelijk, zelfs in crisistijd.
Wel is Krijger iets somberder dan anderen over het groeipotentieel van zonnestroom in de komende jaren, met 2009 minder dan aanvankelijk verwacht met name door de verwachte "margin squeeze" bij de meeste marktspelers (dalende moduleprijzen, onzekere afzet mogelijkheden, fellere concurrentie). Maar, every cloud has a silver lining, en volgens het plaatje van Krijger zou tussen 2010-2012 wat herstel kunnen plaatsvinden (vraag blijvend onzeker, ondernemingen moeten in een grillige markt hun weg zien te vinden), in 2013 verwacht Krijger volledig herstel en forse groei. Zeker als grid parity nabij is of reeds bereikt, kan het (zeer) hard gaan. Gezonde uitgangspunten, dus, ook voor een groot investeerder als de Rabobank.
Momenteel is er wel onzekerheid rond de beschikbaarheid van geld, de kosten van banken worden hoger. Bovendien zullen de projectvoorwaarden voor grote te financieren (zonnestroom) projecten aangescherpt worden: groter (minstens 10 MWp), er moet echt een commitment bij de projectontwikkelaar zijn en lange termijn denken (snelle cowboys zullen worden geweerd), er moet meer eigen vermogen worden opgehoest (ook weer met commitment te maken), dus hogere equity, en, zeer belangrijk (slechte ervaringen in geëxplodeerd Spanje?): alle vergunningen moeten zijn verleend en op papier staan, anders begint Rabo er niet aan.
Wat Nederland betreft: SDE wordt als een slecht regime gezien, de soms gesignaleerde "break-even" periode van 10-11 jaar (???) worden grote vraagtekens bij gezet, de risico’s blijven wel klein vanwege de zeer bescheiden projectschaal. Maar vanwege de ondoorgrondelijke en continu variabele opbrengsten en de structuur van de SDE is hiermee een slechte businesscase te maken. De focus van Rabo zal vooral op windenergie liggen. Grote financieringen zoals elders in Europa worden niet voorzien volgens Krijger…
Roderick Investments. Van een heel andere "origine" was de heer Michiel van Drunen van Roderick Investments die ook aan zonnestroom heeft geroken, heeft bevonden "dat het goed was", en nu met een nieuw Zonnefonds 1 (verwacht wordt natuurlijk meer) in Italïe het eerste project uit de bodem wil gaan stampen. Participanten voor dat fonds zouden al voor 5.000 Euro mee kunnen doen, het fonds wordt bewust opgeknipt in kleinere participaties om ook particulieren de mogelijkheid te geven te investeren in zonnestroom. Al wordt die duizenden kilometers zuidoostelijk van Nederland opgewekt, en wel in Massafra in de "hiel van de Italiaanse laars", de zonrijke streek Puglia, met een 3,4 MWp project. Niet echt groot, maar je moet ergens beginnen, en als nieuwkomer is het zeer verstandig (zeker in deze onzekere tijden) om niet meteen al te groot te "beginnen". Let wel: dat ene park is 17% van de (momenteel) totaal in de Nederlandse SDE 2009 toegelaten capaciteit, in een project. De installatie zou gebouwd worden voor een prijs van rond de 4,82 Euro/Wp en gedragen moeten worden door zo’n 40% "eigen vermogen" (genoemde participaties, er worden er zo’n 1.300 uitgegeven). Voor meer gegevens, zie de presentatie op de Solar Future site. Het ingezette module type is nog niet bekend/definitief. De heer Drunen had het over onderhandelingen met de Chinese producent CEEG.
Het Vlaamse Enfinity is bij de incrowd al lang geen onbekende meer. Het bedrijf is nog jong (opgericht in 2005 door Gino Van Neer en Patrick Decuyper), en vooral sinds Vlaanderen in 2006 een zeer stimulerend pakket van ondersteuningsmaatregelen voor zonnestroom in het leven heeft geroepen (deels ge-ent op het Duitse systeem), snoeihard gegroeid. Volgens de heer Ralf Bauer (invallend voor de geplande van Neer) heeft Enfinity bijvoorbeeld een uitmuntend werkend "dakverhuur concept" volledig in de vingers, en installeert het in hoog tempo Vlaamse industriële daken (en daken op publieke voorzieningen, of op boerderij schuren) vol hoogwaardige zonnepanelen. Zo is er een vaste huur van het dak (geïndexeerd voor inflatie per jaar) van 20 jaar, de eigenaar van het gebouw kan rekenen op een aantrekkelijke prijs voor de geproduceerde stroom die ligt tussen de reguliere marktprijs en de consumptie prijs voor zakelijke klanten (prijs stabilisering, minder heftige schommelingen, vooral in crisistijd belangrijk). De stroom is groen en van eigen dak, en, zeer belangrijk: er is meestal geen financiering nodig voor het betrokken bedrijf. Enfinity regelt alles. Dit concept schijnt goed aan te slaan, te beginnen in Vlaanderen zelf. Er zijn geen beperkende voorwaarden om op platte daken PV te installeren, er is gigantisch veel potentie. Er is al 13 MWp alleen al door deze relatieve nieuwkomer geïnstalleerd en er zit 23 MWp in de pijplijn bij meer dan 150 bedrijven.
Het aantal medewerkers bij Enfinity is in vier jaar tijd geëxplodeerd van 2 naar 100, de omzet gestegen naar 85 miljoen Euro. Het bedrijf zit al in 12 landen en heeft uitmuntende groeiperspectieven. Nieuwe landen/afzetmarkten: Australië, Canada (Ontario heeft feed-in systeem), China (aanschafsubsidie net afgekondigd), Polen, Roemenië, Turkije, het Verenigd Koninkrijk (zuid Engeland heeft interessante zoninstraling condities). Het is niet voor niets dat het Nederlandse (…) investeringscollectief Waterland Investments dit jaar 50 miljoen Euro in Enfinity heeft gestoken. Met hoge mate van waarschijnlijkheid een zeer verstandige investering in energiecrisis tijd. De basis financiering van Enfinity wordt verzorgd door een combinatie van pensioenfondsen, gespecialiseerde groene investeerders (banken) en enkele belangrijke kapitaalkrachtige particulieren. Een pakkende one-liner van Enfinity: "Wanted. Rooftops ans land with ambition". Met nadruk op dat laatste woord. Het bedrijf presenteerde een nieuw concept, "Solar Notes" genaamd, waarbij 5% basiskapitaal voor PV projecten door Enfinity zou dienen als uitgangspunt/basis voor zonnestroom projecten die uiteindelijk voor 95% door particuliere investeerders gedragen zouden moeten gaan worden. Dit soort projecten zou op zo’n 6-6,5% rendement voor de investeerders moeten kunnen rekenen. Wel dient ontvlechting van belangen te worden gegarandeerd. Dit concept zal verder worden uitgewerkt. Enfinity is het stadium "klein grut" in recordtijd ontgroeid en gaat vooral voor grote, economisch aantrekkelijke projecten. Ook bij dit bedrijf geldt kwaliteit als uitgangspunt en niet als sluitpost. Ik gun ze veel succes, in eigen land en daarbuiten. Voor de presentatie van Bauer, zie de pdf.
Reinier Bouman tot slot is het schoolvoorbeeld van een self-made ondernemer die zijn succesverhaal Marktplaats heeft verkocht en met de opbrengst daarvan in de hernieuwbare energie in de vorm van zonnestroom (parken) is gaan investeren (zie verder ook zijn presentatie, pdf). Mens en milieu zijn de kernwaarden daarbij, een aspect wat hij ook nog eens leuk vindt. Hij zoekt altijd het avontuur, en betreedt daarbij vaak onbekend terrein. Een echte pionier, dus. Hij heeft een hele aparte insteek voor een ondernemer (zeer verfrissend), namelijk in zijn projecten rekening houden met de instandhouding van de soort, en individueel dienstbaar zijn aan de samenleving. Twee bewonderenswaardige en gedurfde uitgangspunten. UN rapporten over de "twee planeten die binnenkort nodig zouden zijn om aan onze absurde consumptie te kunnen voldoen" zijn de grondslag van Bouman’s handelen: dat is namelijk fysiek onmogelijk en alles moet op alles worden gezet om te voorkomen dat we zelfs maar op het pad in die richting terecht gaan komen, omdat dat onherroepelijk tot oorlog zal leiden.
Besparing en het zoeken naar alternatieven zijn de "drivers" van Bouman, en daarmee kwam hij al snel op zonne-energie. Alternatieven kunnen nooit door de klassieke orde (lees: olie/kolenboeren) gedragen worden omdat die hun eigen business-case ondergraaft en dus nooit tot een succes kunnen worden. Daarvoor zijn pioniers nodig die nooit iets te maken hebben gehad met de klassieke sector. Zonnestroom zal echter nog fors ontwikkeld moeten worden, de potentie is hoog, maar het moet allemaal (veel) beter. Bouman ziet met lede ogen de hoge winsten bij de spelers in het begin van de productieketen en vindt dat de winsten daar fors omlaag moeten kunnen, zodat de kostenbasis van de industrie gezonder wordt.
Bouman raakte in Spanje in aanraking met Ra-solar (wederom: twee Nederlanders) via een door SolarPlaza georganiseerde excursie, en hij was al snel "om". Feitelijk heeft Bouman door zijn contacten en investering daar "zich in de markt gekocht", en heeft hij daarmee veel geleerd. Hij ontwikkelde een eigen PV park met eigen geld, en met de resultaten daarvan stapte hij naar de Spaanse vestiging van de van oorsprong oer Nederlandse Triodos bank waarmee hij nieuw kapitaal vergaarde voor nieuwe plannen voor zonnestroomparken. Hij investeert in verschillende technologieën om zaken uit te proberen en te kijken waar de hoogste opbrengsten zijn te halen. Zo ontwikkelde hij 2,8 MWp Albacete (kristallijn), 1,5 MWp Ronda (dunnelaag), en 1,5 MWp Cuenca. Het laatste park met reusachtige zonne-trackers met per stuk 176 modules die continu op de zon worden gericht (astronomische tracking). Veel projecten zijn verkregen van lokale ontwikkelaars die tijdens de boom in Spanje niet goed raad wisten met hun iets te haastig in elkaar geflanste project. Die heeft Bouman overgenomen en daadwerkelijk, naar eigen inzichten gerealiseerd. De hoge feed-in tarieven (per oktober 2008 flink omlaag geschroefd voor nieuwe installaties) hebben daarbij goed geholpen: zekere investeringen, goede belegging, beter dan vastgoed.
De laatste spreker maakt zich ook druk om energiepolitiek (staat veel te weinig op de agenda) en vindt de vraag "moet PV gesubsidieerd worden" onjuist, die vraag zou moeten worden omgedraaid. De reguliere kWh prijzen zijn veel te laag, internaliseren de al vele decennia op de samenleving afgewentelde kosten niet, en worden daarom tot op de dag van vandaag kunstmatig bevoordeeld: ze worden feitelijk via een stiekeme route gesubsidieerd. Pas als al die maatschappelijke kosten wel geïnternaliseerd worden zou je van het begin van een level playing field kunnen gaan spreken in de verhouding tussen de klassieke en de nieuwe (hernieuwbare) technologieën. Als dat stadium politiek afgedwongen wordt, zijn al die ingewikkelde subsidies voor hernieuwbaar helemaal niet meer nodig. Dan ontwikkelt de markt zich vanzelf omdat zelfs zonnestroom dan al economisch rendabel zal zijn. Om dit te bereiken is politieke moed en wil nodig. De urgentie daartoe is echter in Nederland niet aanwezig. Het feit dat er geen enkele politicus op deze belangrijke zonnestroom conferentie acte de présence gaf, spreekt boekdelen. Bouman:
| "We staan aan de vooravond van de energietransitie. Er is een wereldmarkt voor andere spelers. Mensen, pak die kans, jullie zijn de dragers van de nieuwe politieke werkelijkheid". |
Waarvan akte (Polder PV).
 |
^^^ Vragenrondje aan het eind van de sessie "Investeren". Van links naar rechts: Michiel van Drunen (Roderick Investments), Ralf Bauer voor Enfinity, Ewout Krijger namens Rabobank, de "autonome" ondernemer Reinier Bouman, en tenslotte, de organisator van The Solar Future: Edwin Koot van SolarPlaza. |
Soms zeer interessante en informatieve plaatjes van de meeste presentaties op de conferentie zijn te vinden op de proceedings pagina van The Solar Future:
http://www.thesolarfuture.nl/proceedings/
Nog meer goed nieuws: SolarPlaza rent alweer vooruit naar de volgende conferentie, vlak voor de grootste zonnestroom beurs ter wereld (Intersolar 2009 in München, 27-29 mei):
The Solar Future - Countdown to grid-parity 26 mei 2009 in München
21 april 2009: Definitieve programma. Zie mijn bespreking op de actuele PV nieuwspagina vlak voor de conferentie.
9 april 2009: Overige sprekers - een korte kennismaking. Op de sprekers pagina op The Solar Future website een overzicht van de contribuanten die hun licht op de zonnige zaak zullen laten schijnen. Polder PV bespreekt kort hun achtergrond om een indruk te krijgen van wat ons te wachten staat op 22 april. Voor een bijdrage over de "Surprise Guest" Hermann Scheer (...), zie onderaan.
Prof. Dr. Wim Sinke
Deze "Godfather van de Nederlandse zonnestroom" behoeft nauwelijks introductie, ook al niet omdat hij op de Solar Future site zelf reeds geïnterviewd is door Auke Hoekstra (zie interview). Een ouder vraaggesprek met de heer Sinke vindt u op de website van Milieudefensie. Al uit het "fossiele" jaar 2000, maar nog zo geldig en vers als wat... De heer Sinke houdt regelmatig voordrachten met de actuele stand van zaken op het reeds tot enorme omvang uitdijende veld van onderzoek en vooral ook de rappe marktontwikkeling van zonnestroom. Ik heb al meermalen zo'n geweldige, met tale-telling illustraties doorspekte voordracht van Sinke meegemaakt, en ik kan u verzekeren: als u de kans krijgt, luisteren s.v.p. Sinke weet zeer goed alle al dan niet vermeende "bezwaren" tegen zonnestroom te pareren met bikkelharde en onweerlegbare argumenten. En weet altijd handig om bloedhete politieke issues te manoeuvreren. Zijn onderzoek vindt plaats onder een zeer ongelukkig gesternte, namelijk de politieke onwil in Den Haag, en ook nog eens op de vingers gekeken door een voormalig CDA premier in de Raad van Toezicht van ECN die het "liefhebben van CO2" als zijn nieuwe religie heeft omarmd (lees: archaïsche fossiele bedrijven faciliteren en met Brusselse subsidie hun CO2 uitstoot in de grond stoppen).
De heer Sinke houdt zich liever, en terecht, bezig met het informeren van zowel het professionele publiek (begin 2008 nog in Breukelen tijdens het KIVI NIRIA symposium "Zonnestroom, hoe nu verder"), of, zoals tijdens het 25 jarige jubileum van de Organisatie voor Duurzame Energie (ODE), voor het lekenpubliek. Een "typische Sinke presentatie" van die bijeenkomst (12 november 2004) vindt u op de site van ODE onder deze link (pdf). Wim Sinke was ook een van de "leerkrachten" op het plein voor de Tweede Kamer, waar hij op 11 oktober 2005 een college "Duurzame Energie voor Dummies" gaf. Helaas gaf de politiek vrijwel geen acte de presence. Te schandalig voor woorden.
Sinke houdt zich onder anderen (binnen de onder Wyers vallende groep Zonne-energie) als coördinator bezig met het zogenaamde, onder het zesde Framework Program van de Europese Unie vallende "Crystal Clear project". Een groot onderzoeks- en implementatie programma waarin wereldwijd getracht wordt om de omzettings-efficiëntie van de kristallijne silicium technologie (eigenlijk: "technologieën") zo hoog mogelijk op te schroeven, en om de hele productieketen zo schoon, milieu-ontlastend, en zo energiezuinig mogelijk te krijgen. Hierin zit Wim Sinke's groep als een spin in het "wereldwijde solar grade silicium net", bevordert de onderlinge communicatie, en draagt de bevindingen, ontwikkelingen en progressie ook direct weer uit voor een ieder die het horen wil. Er is intensieve samenwerking met grote bedrijven in de business. Er is al veel bereikt, en er zijn nog talloze verbeteringen in te passen, op alle mogelijke fronten, en in alle stappen van het lange Si-cel en module productieproces. Op het vlak van de ruwe grondstof is nu metallurgisch Si een hot issue (letterlijk en figuurlijk), wat veel goedkoper is te maken (maar ook weer een paar draw-backs heeft, waar aan wordt gewerkt). Op module niveau is Solland Solar, als ze de bewegingsruimte van atoomboer- en grootaandeelhouder Delta krijgen, aan een zeer spannend integraal en innovatief project bezig. Zie daarvoor mijn bijdrage van 21 augustus 2008, en dit bericht op de ECN site.
Wim Sinke gaat tijdens "The Solar Future" weer eens ouderwets en bevlogen in de aanval met zijn bijdrage "Mythen rondom zonne-energie". Die, ik beloof het u, allemaal op Sinkiaanse wijze zal gaan ontzenuwen... Eigenlijk een must voor elke wannabee EZ ambtenaar en Haags politicus...
curriculum vitae Wim Sinke (tm. 2004)
Frans van de Heuvel
De "Chief Operating Officer" (COO) van der Heuvel van de Nederlandse zonne-energie firma Scheuten (hoofdkantoor Scheuten Solar Systems in Venlo) zal het gaan hebben over het concurrerend vermogen van een Nederlands bedrijf (met een slecht werkende zonnestroom markt) met de stortvloed aan moduleproducenten, zonnecellenbakkers, en inmiddels ook een sterk toenemende hoeveelheid solar grade silicium uit China. Hoe houdt een bedrijf als Scheuten, wat vooral bekend staat om hun fraaie "façade" integratie projecten, en wat de Gelsenkirchen productie plant van Shell Solar heeft verworven waar hun Multisol modules worden geproduceerd zich staande in het mondiale geweld? Zal de zeer innovatieve, doch nog niet gecommercialiseerde dunnelaag aanpak met gecoate glasparels van 200 micron (Aurora project in de Sunrise pilot plant in Venlo) voor Scheuten een "unique selling point" worden? Is de pas verworven opdracht voor het 2 MWp zonnestroompark in het Vlaamse Veurne voor Scheuten mogelijk een aanzet tot groei in dat lucratieve marktsegment (wat in Nederland onder de restrictieve SDE condities zelfs verboden is)? Gaat de samenwerking met de Duitse PV-reus Solarworld in het Scheuten SolarWorld Solizium GmbH project (pdf) voor de productie van eigen silicium (incl. metallurgisch Si!) niet teveel van de krachten van het concern vergen, met name in economische crisistijd? Is de met Ritek aangegane "strategische alliantie" in een joint-venture (pdf) voor een dunnelaag (CIGS) fabriek in Taiwan een verstandige keus geweest? De tijd zal het leren. Ik wens Scheuten veel succes toe met het vinden van een intelligente route naar uitbouw van hun zonnestroom activiteiten! En, vooral: op zo kort mogelijke termijn ook succes met een open te breken zonnestroom markt in het eigen thuisland!
Interview met Frans van den Heuvel in Photon International (juli 2005)
Jac Hanssen
De nieuwe directeur van Nederlands' enige (succesvolle) zonnecel fabriek Solland Solar is de opvolger van de door hoofdaandeelhouder Delta (mede-eigenaar van de enige commerciële kerncentrale in Nederland) ontslagen Gosse Boxhoorn. Een met veel rumoer en vraagtekens omgeven ontslag in de herfst van 2008 (samen met Boxhoorn's collega Hubert Thijs), waarvan de finesses nog steeds niet duidelijk zijn geworden. Solland, wat een hoge omzetgroei kende in de jaren 2005-2007 van 2.819%, en nog in november 2008 voor de tweede maal de "FD Gazellen Award" als hardst groeiend bedrijf in ontvangst mocht nemen, is net als veel andere bedrijven in de hernieuwbare energiesector in behoorlijk zwaar weer terechtgekomen in 2009. De productiecapaciteit zou inmiddels uitgebreid moeten zijn tot zo'n 170 MWp aan zonnecellen per jaar, maar ook Solland ontkwam, na een verontrustend artikel in Trouw in januari, niet aan het aanvragen van werktijdverkorting voor het personeel in de crisismaand februari 2009.
Dit, terwijl het bedrijf wel degelijk zeer goede groeimogelijkheden heeft. Bijvoorbeeld met de al eerder vermelde grote innovatieslag met de combinatie van (door het ECN ontwikkelde) Sunweb ("back-contact") cellen in samenhang met de revolutionaire Pin-Up Module (PUM) assemblage techniek. Waarbij niet meer van tijdrovende soldeertechnieken voor de verbindingen tussen de cellen gebruik wordt gemaakt, maar van geleidende lijmstrips. Hierdoor kan de doorzetsnelheid van de moduleproductie met de door Solland te produceren Sunweb cellen fors omhoog en de productiekosten van die modules naar beneden, en dat is potentieel big business. Sterker nog: een must in de sterk competitieve PV-sector, waar de moduleprijzen alweer flink omlaag gaan. Solarplaza kondigde recent aan dat de eerste amorf Si module producent (QS Solar uit China) stelt dat ze al over een jaar modules voor minder dan 1 dollar per Wp kunnen gaan maken. Dat zal een schokgolf door de energiesector geven, als dat gaat lukken. NB: de in PhotonProfi van februari 2009 weergegeven a-Si modules van QS Solar hebben tot nu toe wel nog maar een rendement van maximaal 5,5%. In welke mate dit de silicium cel sector nog verder onder druk zal gaan zetten, blijft afwachten. Ook daar blijft de kostprijs reductie gewoon doorgaan. De laagste moduleprijzen van een Duitse retailer bedragen reeds zo'n 2,5 Euro/Wp ex BTW volgens Solarbuzz, wat ongetwijfeld ook de afzetprijs voor zonnecellen mede onder druk zal gaan zetten bovenop de daar sowieso al behaalde inherente kostenreducties.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de huidige directeur van Solland het op The Solar Future conferentie zal gaan hebben over: "Wat is de internationale strategie van een Nederlandse producent van zonnecellen?"
website Solland Solar (over Solland is reeds zeer veel op het wereldwijde web te vinden)
Benno Wiersma
Deze voormalig* CEO van de investeringsfirma Sunergy Investco zal het gaan hebben over de nog met veel nevelen omhulde spin-off van het research programma van, alweer, het Nederlandse ECN. Waarbij zogenaamde silicium "wafers" niet meer uit blokken gestold solar grade silicium** worden gezaagd, met alle verliezen van dien, maar die in dunne filmpjes "gegoten" worden in een on-line proces in mallen die herbruikbaar zouden moeten zijn. De aldus stollende wafers zouden dan al min of meer kant en klaar moeten zijn en direct de processtappen voor de productie van cellen uit die wafers in kunnen gaan. Men voorziet grote kostenbesparingen met dit compleet nieuwe productieproces, niet alleen vanwege de vermeden zaagverliezen, maar ook door het volcontinu gietproces, wat een hoge productiesnelheid zou moeten garanderen. Maar de essentiële details en graad van reproduceerbaare commercialisatie zijn nog nauwelijks bekend (zie link voor impressie van het proces bij op de ECN site).
Het proces, "Ribbon Growth On Substrate (RGS) genaamd, is destijds door het Duitse Bayer Solar uitgevonden en gepatenteerd. Er is intensieve samenwerking met Deutsche Solar, wat een onderdeel is van het wereldberoemde SolarWorld, de Duitse toponderneming die recent nog een fraai PV-systeem op het Vaticaan heeft geïnstalleerd, een Gouden Greep in persbekendheid. Sunergy is inmiddels feitelijk opgeslokt door kernenergie promotor Delta, en daarmee is de laatste oppermachtig meerderheids-aandeelhouder van "concurrent" Solland Solar (zie boven) geworden, waarmee een bizarre pokergame lijkt te zijn gestart. Verder gecompliceerd vanwege de positie van provinciale aandeelhouders en de resulterende "verschil van mening" tussen de betrokken provincies Zeeland (via Delta) en Limburg (via Solland Solar). Een politiek "proces" waarvan de uitkomst nog compleet ongewis is, en waarvan de bizarre rol van Delta (met vele niet hernieuwbare petten op) zeer kritisch wordt gewogen door o.a. Polder PV.
Ik ben erg benieuwd naar de presentatie van de heer Wiersma, volgens The Solar Future site "Een nieuwe fabriek voor de productie van Silicium en Wafers in Nederland" genoemd. En natuurlijk ook: wat de precieze functie van de heer Wiersma in dat proces dan nog zal zijn (zie voetnoot hieronder).
RGS projectbeschrijving op ECN site
*Volgens
een bericht op de Energeia site van 5 maart 2009 zou de heer Wiersma
door Delta zijn uitgekocht
uit de medeaandeelhouder S'Energy (Rotterdam) van Sunergy en zou
Sunergy dit kwartaal nog volledig in handen van de kernenergie promotor
komen.
Daarmee zou
ook
het aandeel
van
Delta in Solland Solar tot 90% oplopen (10% resteert nog, in handen
van het [voormalige] management, waaronder nog steeds ook Gosse Boxhoorn,
die
moest vertrekken
van Delta). Op deze
Sunergy pagina wordt hierover nog niet gerept (stand
8 april 2009).
**Hetzelfde Energeia bericht rept zelfs
van metallurgisch Si,
wat goedkoper is te produceren, maar waar wel "kwaliteitsproblemen"
mee
gepaard kunnen gaan bij de te produceren zonnecellen. Waarvan niet
bekend is hoe die in het volledig nieuwe procedé van Sunergy getackled
gaan
worden.
Sunergy
rept zelf
op hun site over het Solsilc
programma, een joint-venture van S'Energy met diverse
partijen waaronder een Noorse silicium producent, destijds gesteund
door de EU binnen het Fifth Framework Programme tussen 2000 en 2003.
Harold Hoskens
Van deze Nederlandse (!) CEO van de aan de Amerikaanse NASDAQ beurs genoteerde Chinese module producent SolarFun weet ik helaas niet veel. Het is onmogelijk om alle nieuws op zonnestroom gebied in detail te volgen. SolarFun is een van de vele rising stars in China, met een gerealiseerde PV module output in 2008 van 172,8 MWp (120% stijging t.o.v. 2007). Maar gezien de diepe economische crisis blijft de vraag welke bedrijven daar zonder al te veel kleerscheuren door de dip zullen geraken. De bijdrage van de heer Hoskens luidt "Waarom China de grootste producent van zonnepanelen wordt". Dat zat er natuurlijk al een tijdje aan te komen, want als dat proces eenmaal in de vingers zit, is met de zeer goedkope arbeidskracht in China in combinatie met de toenemende automatisering van de moduleproductie een grote slag te slaan. Volgens Solarbuzz had China met Taiwan in 2008 zelfs al 44% van de totale zonnecellen markt in handen. De Chinese module markt, reeds 349 producenten omvattend (ENF overzicht), zal ongetwijfeld de wereldproductie gaan domineren.
De dochter Ecostream van de in Utrecht hoofdkantoor houdende Econcern holding is een grote afnemer van SolarFun modules (datasheets op Duitse Ecostream website).
Uitgebreid interview met achtergronden in FEM Business van 7 juni 2008
Albert Krikken
Adviseur CEO van de voor velen onbekende, doch uitermate belangrijke financier Good Energies zal het gaan hebben over "Waarom geloven de aandeelhouders van C&A in zonne-energie?" Good Energies (slogan "Power for a better world"...) wordt namelijk ruimhartig gefinancierd door de rijke C&A Brenninkmeier familie, en investeert vele miljoenen in veelbelovende spelers in de duurzame energie markt. Het reeds genoemde SolarFun is daar een van, en nog eens 12 andere zonne-energie bedrijven waaronder concurrent (!!!) Trina Solar, en Q-Cells (grootste zonnecellen fabrikant in 2007).
De visionaire investeerders bekleden vaak strategische posities in de Raden van Toezicht, of op commissaris posten in de bedrijven waarin wordt geïnvesteerd, en er wordt strak de hand gehouden in verantwoord financieel beleid bij de bedrijven waarin wordt belegd. Good Energies is zeer invloedrijk. Recent is bijvoorbeeld Marcel Brenninkmeijer lid geworden (pdf) van de Board of Directors van het prestigieuze World Watch Institute. In het april nummer van Photon stond een uitgebreid en zeer interessant interview met Marcel Brenninkmeijer, genaamd "Öko-Katholik als Investor".
Good Energies: een groene familie in FEM Business van 12 juli 2008
Nederlandse overheid?
Voor het onderdeel "De visie van de Nederlandse regering op zonne-energie", met als subtitel "De Nederlandse overheid subsidieert kleinschalige zonne-energie toepassing bij particulieren. Doen we genoeg?", staat (nog) geen spreker vermeld. Verbaast me niets. Nederland doet het verschrikkelijk slecht, met nu alweer een loterij voor "grote" systemen (het schaamrood staat vast op de kaken bij alle eventuele aanwezige Nederlanders, daar in Rotterdam). En daar wil mogelijk geen Nederlandse Minister noch ambtenaar voor spitsroeden lopen op een internationaal forum over de zonnestroom revolutie. Er is ruimte voor "vragen en antwoorden uit de zaal". Ik ben benieuwd of er dan iemand voor die zaal zal staan om die "vragen" te beantwoorden...
Paul Lubbers
Commercieel directeur van het in Sevilla (Spanje) gevestigde Energés neemt de aftrap van het onderdeel "markt" met zijn bijdrage "De logische markt: grootschalige zonne-energie projecten in Spanje". Zijn bedrijf ontwikkelt, ontwerpt, installeert en investeert in grootschalige zonne-energie parken in Spanje en Italië. Vooral het laatste land gaat interessante tijden tegemoet (als Berlusconi tenminste geen "rare dingen" gaat doen), met lucratieve, vaste feed-in tarieven en veel zonnestraling. Maar Spanje gaat hard in het stof bijten, met een keiharde door het Industrie Ministerie afgekondigde marktcap van 500 MWp per jaar na enkele jaren van ronduit verbijsterende groei die de mondiale PV-markt, na publicatie van de absurde groeicijfers in dat land, op de grondvesten heeft doen schudden. Polder PV heeft uitgebreid gerapporteerd over dat zogenaamde "Spaanse succesverhaal" (in 2008 minimaal 3,5 GWp bijgeplaatst), waardoor Spanje eventjes de koppositie van Duitsland mocht overnemen, echter niet in totaal geplaatste capaciteit. Maar dit jaar gestrekt languit zal gaan. Er is een grootschalig fraude onderzoek gaande, en de Spaanse PV sector loopt het angstzweet in de bilnaad, want eventueel vastgestelde "fraude" met de netaansluiting van peperdure zonnestroomparken vorig jaar, zal keihard bestraft gaan worden.
Het zal mij benieuwen of de heer Lubbers (familie van?) nog licht kan doen schijnen in de donkere Spaanse PV tunnel.
website Energés (Engelstalige sectie)
Steven Pleging
De CEO van Ecostream International zal met zijn bijdrage "PV in Duitsland en Italië: ’s werelds grootste en meest aantrekkelijke markten" waarschijnlijk een overzicht geven van de activiteiten van het van oorsprong in Nederland gewortelde bedrijf (onderdeel van het nu net als andere bedrijven in zwaar weer verkerende Econcern). Ik heb zelf al het 6 MWp Moorenweis zonnestroom park in Bayern mogen aanschouwen tijdens mijn "pre-Intersolar 2008" Mega-PV Radtour. Ik verwacht van de heer Pleging vele fraaie foto's van andere PV projecten (voor een klein overzichtje zie referentie pagina Duitse Ecostream site), met name in het booming Italia. Ecostream heeft trouwens ook al de vleugels uitgeslagen naar de U.S.A., waarvan de verwachtingen onder de revolutie die Obama heeft afgekondigd, zeer hoog zijn gespannen (een "boom" is voorzien). En ze hebben zelfs in Nederland wel eens een leuk projectje gedaan, waarvan het 350 kWp plandeel in de Stad van de Zon (Heerhugowaard) wel het meest aansprekende is. Maar internationaal stelt dat alles natuurlijk weinig voor, want de Stad van de Zon is met absurd veel moeite voor elkaar gebokst, en uniek (dat weer wel). Een vervolg is onder de extreem knellende SDE condities in Nederland (SDE 2009 gemaximeerd op installatiegroott van 100 kWp, de te vergeven maximale 5 MWp is veelvuldig overschreden op de eerste dag...) compleet ondenkbaar.
Duitsland blijft de superieure wereldmarkt, omdat het EEG voor een blijvend stabiel investeringsklimaat zorg draagt, en er op zeer verstandige wijze eens in de zoveel tijd een "aanpassing" aan de Wet wordt gerealiseerd (na extreem intensief overleg met alle marktpartijen, totaal onvergelijkbaar met de situatie in Nederland). De laatste, uitgebreide Novelle van het EEG is per 1 januari 2009 ingegaan. En er op veranderende marktomstandigheden wordt gereageerd, zonder al te grote schokgolven door het zorgvuldig opgebouwde bouwwerk van het EEG te sturen. Daar kan Spanje (en het nog steeds scharrige Nederland) nog heel veel van leren. Het is niet voor niets dat de Econcern holding in Keulen een prachtig duurzaam nieuw hoofdkantoor genaamd het "Etrium" heeft laten neerzetten voor de Duitse dochter organisaties, met o.a. een 32 kWp zonnestroom installatie op het dak...
website van de Duitse Ecostream dochter
Dan hebben we nog wat "Investeerders in zonnestroom" in de bijna finale ronde:
"Geld verdienen met zonne-energie centrales onder de Spaanse zon" door Reinier Bouman, voormalig eigenaar van www.marktplaats.nl. Ik hoop dat de heer Bouman weet dat de "omstandigheden" in Spanje nogal zijn veranderd sinds het veel te lucratieve Real Decreto 661/2007 (geldig tm. 30 september 2008) door een heel wat "soberder" opvolger is vervangen.
De heer Gino van Neer, CEO van de extreem harde groeier Enfinity in Vlaanderen en daarbuiten, lijkt zich wat minder zorgen te hoeven maken in zijn voordracht "Investeringsfondsen en pensioenfondsen investeren in zonne-energie". Want zijn business lijkt zeer solide, Enfinity heeft al talloze zeer goed geslaagde projecten in de eigen thuisbasis Vlaanderen gerealiseerd, en de expertise lijkt van hoog niveau.
Tot slot, ook de Nederlandse "Associate Director" van Rabobank Nederland Daan Dijk mag zijn zegje komen doen, "Hebben banken nog wel geld voor zonne-energie projecten?". De Rabo was afgelopen juni nog bij een congres van Energy Valley vertegenwoordigd, maar heeft een relatief low profile als het om het uitdragen van haar zonnestroom portefeuille gaat. Ze hebben ook een rol gespeeld in het op deze pagina ook genoemde Sunergy Investco, dus er komen heel wat interessante Nederlande "draadjes" bij elkaar op deze bijeenkomst. Wat mij betreft mogen van de genoemde zonnestroom projecten waar Rabo in heeft geïnvesteerd wel eens wat leuke details van naar buiten komen. The Solar Future is daarvoor de uitgesproken gelegenheid!
Jammer dat er blijkbaar geen ruimte of tijd was om ook aandacht te besteden aan het Ampère Equity Fund of het Triodos Renewables Europe Fund, beiden van de succesvolle, door en door duurzame Triodos Bank in Zeist. Triodos is en blijft de pionier in duurzame energie in Nederland, en Polder PV had al aandelen in het Windfonds (en Biogrond Beleggingsfonds) van Triodos toen nog weinig mensen beseften wat voor gigantische potentie in die niet door fossiele energieholdings te "claimen" gratis en hernieuwbare bronnen steken.
Uiteraard zal de lange zit worden afgesloten door Edwin Koot himself, CEO van SolarPlaza, het bedrijf wat achter deze zeer interessante en broodnodige conferentie zit, en wat vooral de laatste jaren zeer interessante excursies naar de meest attractieve landen voor de uitbouw van PV heeft georganiseerd. Hun website bevat ook steeds meer zeer boeiend internationaal PV nieuws. Ook al is de Solar Future conferentie mede "uit frustratie over het uitblijven van Nederlands succes" geïnitieerd, het is gewoon goed om op eigen bodem zoveel mogelijk specialisten te blijven uitnodigen om de halstarrige en verkalkte politieke kaste bij zinnen te brengen en de ogen voor de al lang ingezette stormachtige revolutie te openen. De heer Koot zal in zijn bijdrage "Waar gaat het heen met zonne-energie in de wereld?" hoogstwaarschijnlijk die revolutie voor een ieder die het horen wil uit de doeken doen. De wereldmarkt voor zonne-energie groeit namelijk al jaren met 40%. En de interessante vraag zal dan ook luiden: "Hoe ziet de nabije en verre toekomst er uit?". Die toekomst zou direct na deze conferentie op Nederlands grondgebied massaal ook hier zijn beslag moeten krijgen, met enthousiaste en progressieve uitbouw van zonnestroom, en een keihard wettelijk kader daarvoor om die uitbouw te faciliteren. Er staat op The Solar Future site reeds een interview met de heer Koot, wederom van Auke Hoekstra.
Ongetwijfeld zal er bij de borrel uitgebreid worden "nagetafeld" over het vele moois wat op 22 april zal gaan passeren. Hulde aan de organisatoren!
9 april 2009: Driemaal is scheepsrecht? Scheer naar Rotterdam. Van Johan Trip van SolarPlaza ontving ik alweer een paar weken geleden het byzonder leuke nieuws dat Der Hermann, de Godfather van Hernieuwbare Energie, voor de derde maal in korte tijd alweer naar Nederland komt. Je zou bijna gaan denken dat hij van ons land is gaan houden, na zijn geweldige optreden tijdens het jubileumfeest van WISE op 3 februari (verslag). Of wellicht door zijn romantische ontbijt afspraak met mevrouw van der Hoeven op 18 maart van dit jaar (bespiegeling), nadat hij in de Beurs van Berlage weer eens ouderwets had "uitgehaald" (abstract van zijn voordracht, die als "helder en provocerend" werd getypeerd op de NRC Focus site).
Hermann Scheer, reeds overladen met prijzen voor zijn baanbrekende en onvermoeibare inzet voor de promotie van zonne-energie en andere vormen van hernieuwbare energie opwekking, zal op 7 mei aanstaande de prestigieuze 2009 Karl Böer Solar Energy Medal of Merit prijs in ontvangst mogen nemen tijdens een ceremonie op de University of Delaware. Een prijs (medaille en een som gelds van 50.000 dollar) die elke twee jaar wordt uitgereikt door de Karl W. Böer Solar Energy Medal of Merit Trust, aan een individu die belangrijke pionierende bijdragen aan de promotie van zonne-energie als een alternatieve energiebron heeft geleverd door onderzoek, ontwikkeling of economische bedrijvigheid, of aan een individu die op andere wijzen buitengewoon waardevolle en blijvende bijdragen heeft geleverd aan zonne-energie in het algemeen.
De prijs is vernoemd naar Karl Wolfgang Böer, een vast faculteitslid van de University of Delaware, oprichter van het Institute of Energy Conversion aan dezelfde universiteit, en een hooggeschat wetenschapper op het vlak van fundamentele research aan zonnecellen. De University of Delaware is de spin in het web van het high-level, door het militaire DARPA gefinancierde VHESC project (zie mijn besprekingen van 13 november 2005 resp. 24 november 2005) om zeer hoge PV-systeem ["module"] efficiëntie (minimaal 50%...) te bereiken op het vlak van draagbare apparatuur (slechte video van 18'31" geeft project update van 18 mei 2008 met specificaties).
Op de laudatio pagina voor de prijsuitreiking staat ook een uitgebreid doopceel van Hermann Scheer die, wellicht verrast u dat niet, zelfs systeemanalist is geweest van 1978 tot 1980 op het Duitse Kernenergie Research Centrum (voor de niet-ingewijden: Scheer is rabiaat tegenstander van kernenergie en wil er zo snel mogelijk vanaf).
Ik ben erg benieuwd of de heer Scheer op de Solar Future bijeenkomst nog een nieuw licht laat schijnen op met name de politieke voorwaarden die nodig zijn om met name zonnestroom ook in Nederland tot een succes te maken. Interessant zal zijn voordracht zeker gaan worden voor de meeste aanwezigen: de vonken zullen er vanaf vliegen...
persoonlijke website van Hermann Scheer
webpagina gestart 23 maart, gepubliceerd 9 april 2009 Peter J. Segaar/Polder PV
|
