Inspiratie: Projecten

Parkschool, Lombok (Utrecht)
16 januari 2008

Het is niet veel mensen gegeven om een Minister te strikken om een kleinschalig doch significant duurzaam energie project officieel te "openen". Robin Berg, echter, (linker foto) uit het Utrechtse Lombok, lukte dat wel (na een mooie brief), en Minister Jacqueline Cramer van VROM (links op rechter foto) "onthulde" deze dag dan ook het uit 24 Shell modules bestaande PV-systeem op het dak van de Parkschool in Lombok. Achter Robin op de TV het leuke "installatiefilmpje" van het PV-systeem wat ook op de Lombok site is te vinden.

Introductie
Cramer op bezoek wegens deelproject Parkschool
Hardware
Toespraak en citaten Cramer
Foto's
Goed voorbeeld doet goed volgen

Meer inspiratie? Duurzame Taal: Salderen (Vincent Bijlo); Mensen: Lennart H., Ton Peters, Dick en Netty van Reems; Projecten: Anna's Hoeve, Hoge Hoeve, Maatschap Boon, Familie Konijn, Parkschool, Lombok (Utrecht), Provinciehuis Zuid-Holland, Ecopark Waalwijk; PV-uitjes: Waarder/Zuid-Holland; "Special Operations": Fietstocht München - Roermond, Vogelperspectief, Gluren bij de buren, Victorian 154 MWp HCPV-plant; Uitdagingen: Solutra

Introductie

Een byzonder project, in een uitzonderlijke wijk. Inspirerend!

Op mijn "subsite" van Polder PV heb ik nogal wat plaatjes van Google Earth staan met allerlei zonnepanelen, meestal kleine projecten, maar ook grotere. Er is nog veel meer te vinden, ook met vergelijkbare vogelperspectief "tools", maar het is natuurlijk veel leuker om zelf te grasduinen, dat is de helft van het plezier.

Een van de op mijn subsite getoonde projecten betreft de Utrechtse "volks"buurt Lombok ten noordwesten van het Centraal Station. Daar zijn in de ultrakorte "gouden jaren van de zonnestroom in Nederland" aan het begin van het millennium nogal wat zonnepanelen geplaatst. Althans: er zijn nogal wat huishoudens op een relatief kleine oppervlakte van de stad, door het aanstekelijke enthousiasme van Robin Berg en zijn partner Wendy, destijds "overstag" gegaan om in die goeie ouwe tijd enkele tot wel een tiental of meer zonnepanelen aan te schaffen. Dat werd destijds wel erg makkelijk gemaakt door de (achteraf bezien uitermate domme wijze van) stapeling van aanschafsubsidies (EPA, EPR, soms nog vermeerderd met gemeentesubsidie).

En dan waren de Lombokkers bovendien nog in het voordeel van het "toevallig" gesitueerd zijn in het netbeheersgebied van de Eneco holding, wat toen trouwens nog vertrouwd "REMU" heette (REMU heeft in Amersfoort Nieuwland een fantastisch 1 MWp project gerealiseerd in de tweede helft van de negentiger jaren van de vorige eeuw). En REMU had "toevallig" in die tijd nogal wat (van de eindverbruikers geïnde...) MAP gelden over. En die gooide REMU/Eneco nog eens bovenop de reeds tot aanzienlijke hoogte gestegen subsidiepyramide, zodat de Lombokkers (en vele klanten in Eneco gebied met hen, zie bijvoorbeeld ook een "spraakmakend en beroemd project" in Spijkenisse...) voor een schijntje de destijds bekende Shell zonnepanelen konden aanschaffen en laten installeren.

Alles goed en wel, rond de J.P. Coenstraat in het Utrechtse Lombok zijn er in 2001 zo'n 250 zonnepanelen geplaatst, een behoorlijk hoge dichtheid voor een (voor Nederland uniek) collectief particulier initiatief. Volgens een van de vele berichten op de zeer actieve Lombok site ("Zonnepanelen in de mooiste straat van Utrecht") zouden er in dat jaar vooral 95 Wp panelen van Shell door Eneco zijn uitgeleverd, terwijl er ook "gelukkigen" zouden zijn die 104 Wp modules geleverd zouden hebben gehad (verhoudingen onbekend). Alle modules zijn op de bekende kunststof Econergy consoles (in het wereldje ook wel bekend als "Ecofys bakken", inmiddels onder de hoede van Ubbink Solar, dochter van het Duitse systeemhuis Centrosolar AG) geplaatst.

Cramer op bezoek wegens deelproject Parkschool

Een paar dagen geleden (januari 2008) kreeg ik via een bericht op iNSnet door dat er een "uitbreiding" van het Lombokse zonneavontuur stond aan te komen. Althans, de zonnepanelen waren al een tijdje geleden geplaatst, maar de initiatiefnemers (Robin en Wendy Berg) hadden het voor elkaar gekregen, middels een nette brief, om Minister Cramer van VROM uit te nodigen om de officiële "opening" van het project op de Parkschool te komen doen. Hartstikke leuk, natuurlijk, dus ook Polder PV wilde wel van de partij zijn. Hieronder vindt u een paar van de foto's die ik tijdens die gezellige, intieme bijeenkomst maakte en, natuurlijk, enkele foto's van de belangrijke "hardware" van het project, want daar was ik bovenmatig in geïnteresseerd.

logo van de zeer actieve Lombox site

Voor de achtergronden cq. het doel van het project "Internet met de kracht van de zon", zoals het streven naar het (kunnen) plaatsen en (mede) financieren van één zonnepaneel per gerealiseerde (inkomsten voor Lombox genererende) aansluiting op het ook al unieke, door de wijk gestimuleerde glasvezelnetwerk, verwijs ik u gaarne naar de uitgebreide Lombox website. Door het verwachte gestegen elektriciteitsverbruik in de wijk door computers die aan het lokale glasvezelnet worden gekoppeld (deels) te compenseren door zoveel mogelijk zonnepanelen in de wijk er bijgeplaatst te krijgen, hoopt Lombox haar sociale (communicatie) en duurzame (energie) doelstellingen te kunnen combineren. Voorwaar een slim en loffelijk streven. En voor een Minister die deel uitmaakt van een kabinet wat als ambitie heeft om van (potentiële) "probleem"wijken "pracht"wijken te maken, natuurlijk een inkoppertje.

Hardware

Robin kende ik trouwens al van eerdere bijeenkomsten van ODE, hij had al op 9 maart 2002 hun project gepresenteerd op een ODE bijeenkomst. Over de hardware had hij nog de nodige "onthullingen", want ik wist aanvankelijk nog niets van het moois wat op en in de Parkschool was aangebracht. Er zijn volgens hem namelijk 24 oude Shell modules geplaatst die hij nog "over" had uit de tijd dat ze naar een (kleinere) woning in Lombok waren verhuisd. Die modules konden ze helaas nergens op hun woning kwijt, en vandaar dat het platte dak van de nabijgelegen Parkschool een mooie oplossing voor het "ruimteprobleem" was. Het beschikbare oppervlak op het dak van Robin en Wendy ligt/staat behoorlijk vol en er kan geen paneel meer bij (er staat wel een uitbouw aan te komen, met nieuwe mogelijkheden, maar dat duurt nog even).

Die Shell modules zijn gekocht in de bij veel insiders inmiddels "beruchte" Sunpower® tijd, waarbij OK4 omvormers direct onder het module geplaatst waren en na enkele jaren op onacceptabele schaal uitval begonnen te vertonen. Na een e-mail of 1.200 van ondergetekende en diverse andere keihard werkende personen en organisaties, zijn de leveranciers van destijds, NUON en (REMU/)Eneco uiteindelijk overstag gegaan en hebben ze mensen die inschreven op de door hen "aangeboden" renovatie acties van 2005 aan nieuwe omvormers geholpen (het betreft dan meestal een of meerdere Soladin600 omvormers als vervanging, inclusief de benodigde kabel werkzaamheden). U kunt de berichtgeving over deze lang slepende kwestie op de Sunpower® pagina's van Polder PV nalezen.

Aangezien de modules van Robin ook Sunpower® panelen waren, heeft hij uiteindelijk i.p.v. de oorspronkelijk bij die modules behorende OK4 omvormers een nagelneue Mastervolt Sunmaster QS3200 gekregen, want een hele zwik Soladin's installeren is ook niet erg zinvol (en genereert veel te veel efficiency verliezen doordat teveel aparte omvormers ingezet zouden moeten worden voor de betreffende installatiegrootte). Deze Sunmaster is nu dus middels behoorlijk lange DC-bekabeling (enkele tientallen meters separate plus en min kabels, 4 mm² elk) aangesloten op de 24 Shell modules op het bovenste platte dak van de Parkschool, de omvormer hangt in de meterkast op de begane grond. In de AC-uitvoer van de omvormer hangt een kastje van Leiderdorp Instruments die draadloos een signaal naar een bescheiden uitleesunit stuurt waarop de drie basisgegevens van de productie zijn af te lezen (hangt in de aula van de school): actueel AC vermogen in Watt, geaccumuleerde productie sinds netkoppeling in kWh, en vermeden uitstoot van CO2 in kg. op basis van een gemiddeld uitstootcijfer voor de Nederlandse situatie.

De exacte nominale capaciteit van de op het dak staande 24 modules is nog niet met zekerheid bekend: de aanvankelijke kwalificatie 95 Wp modules kan niet kloppen, want die hebben "gedraaide" cellen aan de kopse kanten. Er zitten op de modules op het dak echter beslist geen "gedraaide" cellen. Correcte data wordt naar gezocht. Het kunnen ten hoogste de ook bij Polder PV aanwezige 108 Wp modules zijn geweest van Shell (ACN5000E, grotere binnen het Sunpower® project geleverde capaciteiten uit die tijd zijn bij mij niet bekend), die bij hem in oktober 2001 werden geplaatst. Dat zou neerkomen op een maximale nominale DC-capaciteit van ongeveer 2,6 kWp, en dat kan de QS3200 met gemak aan (volgens opgave op het datablad van Mastervolt moet die tussen de 0,7 en 7 kWp aan DC vermogen kunnen hebben...). Er is dus meer dan genoeg capaciteit om aan die mooie Mastervolt "bak" nog een heleboel meer PV-moois te gaan schakelen.

Conclusie: We kunnen dit PV-project dus het best klassificeren als een zeer opvallend en onverwacht "staartje" van de Sunpower® renovaties bij Eneco en een soort van tijdelijke Fenix van de Nederlandse PV-historie uit vervlogen dagen, met oude PV-modules van een olieboer die begin 2006 aankondigde dat ze haar kristallijne toko in een keer aan het Duitse concern SolarWorld ging overdoen. Zou mevrouw Cramer dat geweten hebben, toen ze "ja" zei tegen het verzoek om dit leuke initiatief van haar zegen te voorzien? Maakt niet uit, een leuk en significant initiatief blijft het, en daar moeten er veel meer van komen...

Voor meer info over de installatie, zie de opmerkingen bij de foto's.

Toespraak en citaten Cramer

Mevrouw Cramer hield een leuk en interessant betoog over de klimaatproblematiek, ging "interactief" met de kinderen van de school in de weer, met name op het essentiële primaire (Trias Energetica) punt van energiebesparing (computers uit, verwarmingen laag, lichten uit, etc., etc.), liet zich over het project informeren, en liet duidelijk blijken ervaring te hebben in het onderwijs. Wel stipte ze een punt aan wat ik ook al heel snel in de gaten had. Tijdens haar voordracht liep ik een klaslokaal in, en ontdekte tot mijn grote schrik dat er slechts enkel glas in bleek te zitten, bij zeer grote glasoppervlaktes... Daar maakte Cramer dan ook zeer terecht een belangrijk punt van, en vroeg tussen neus en lippen door aan de schoolleiding actie op het gebied van isolatie (van met name vloer en dak), en, uiteraard, zo spoedig mogelijk, dubbele beglazing.

Nu ik dit gezien had, en de opmerkingen van de concierge over het energieverbruik toen hij de meterkast liet zien in gedachten nemend (loeiende stookketels de hele dag), snap ik ook waarom er in dit (en vele andere???) schoolgebouw(en) zo'n enorm grote gasmeter hangt (capaciteit G10...). Dat moet beslist binnen no-time gaan veranderen, wat Polder PV betreft. Het kan natuurlijk niet zo zijn dat de scholen, waar de toekomstige generaties worden grootgebracht die de mede door onze verspilzucht veroorzaakte gigantische klimaatproblematiek keihard op hun neus gaan krijgen, het slechtste voorbeeld geven in onze samenleving. Die scholen moeten een toonbeeld van duurzaamheid gaan worden, en super geïsoleerd! E Pronto! Als er iets is wat "maatschappelijk bewust ondernemende" energiebedrijven zich zouden moeten aantrekken, is het het energieverbruik op onze scholen wel. Daar kan best wel het nodige van de makkelijk aan de koppeling van alle energieprijzen aan de olieprijs (direct of indirect) verdiende superwinsten in geïnvesteerd gaan worden, als het aan Polder PV zou liggen...

Tot slot, mevrouw Cramer in het reeds beschikbare Lombox filmpje (deze pagina):

"100.000 woningen kunnen de komende drie-vier jaar van die panelen worden voorzien volgens de markt, en we hebben daarom de subsidie op zo'n aantal gezet"...

Hmmm. First see, than believe, mevrouw Cramer. Ik hoor hier nog geen gewenste dan wel verwachte capaciteit aan nieuw te plaatsen zonnestroompanelen. Wat toch wel erg relevant is, want 1 paneel per woning lijkt me ietwat dunnetjes en voor de betrokken eigenaren dan wel huurders niet echt zoden aan de dijk zetten. Stel dat je die 100.000 woningen van het "klassieke minimale Hollandse setje" van 4 modules zou voorzien (iets is beter dan niets), dan heb je het over 400.000 zonnestroompanelen. Stel dat je daarvoor een "moderne" en mondiaal volstrekt gangbare capaciteit van een 175 Wp module zou gebruiken, dan zou volgens Cramer het mogelijk moeten zijn dat er in, laten we het voorzichtig op vier jaar tijd houden, 400.000 x 0,175 = 70.000 kWp = 70 MWp bijgeplaatst zou moeten kunnen worden. Dat is 17,5 MWp per jaar. In Nederland was volgens het CBS 46,9 MWp in 2006 geaccumuleerd (NB: nauwelijks gegroeid in 2007). Gemiddeld over de periode 2000 (8,7) tm. 2006 (46,9) is er 38,2 MWp bijgekomen (6,4 MWp/jaar), waarvan alleen al in het krankzinnige jaar 2003 maar liefst 19,6 MWp, bijna de helft van de periode 2000-2006. De toen nog enigzins "intacte" (doch nu volkomen op zijn gat liggende en bijna uitgestorven) installatiesector was toen volkomen overspannen van het vele werk en is sindsdien vrijwel volledig in elkaar gestort. Desondanks wordt de suggestie gewekt dat er 17,5 MWp per jaar (aan een minimaal systeempje per woning) zou kunnen worden bijgeplaatst de komende vier jaar...

Ondanks deze voor Nederland zwaar "overspannen" cijfers verbleken deze in het niet bij de bijgeplaatste capaciteit in het "tegenvallende" jaar 2006 voor het professionele installatiebedrijven rijke Duitsland, namelijk 830 MWp (dat is ongeveer 10 Wp/inwoner, voor Nederland zou die 17,5 MWp/jaar neerkomen op ruim 1 Wp/inwoner in een jaar tijd bijgeplaatst vermogen, een factor tien verschil). Als Cramer bovengeschetst "doel" van 70 MWp in vier jaar tijd al fysiek wil kunnen gaan behalen (waar gaan "we" die modules allemaal vandaan halen, niet uit Nederland...), vraag ik mij vooral ook af waar zij het geld vandaan denkt te halen om die forse hoeveelheid zonnestroomsystemen van te kunnen (laten) financieren?

De laatste uitspraak van Cramer is een mooie:

"Wat mij betreft is het EN-EN" (zonnepanelen en energiebesparing)

Dat is uit het hart gegrepen, beste mevrouw Cramer. Ik hoop dat dat bij iedereen kristalhelder is geworden, met de immer stijgende elektriciteitsconsumptie...

Foto's

Voor een grotere foto, klik op de roodomlijnde kleine plaatjes.

	<<< Initiatiefnemer Robin Berg (rechts, lichtblauwe trui) kijkt toe als Minister Cramer, met hulp van een van de leerlingen, probeert om de plus en de min op de goede plek te krijgen...
Uiteindelijk lukt het Minister Cramer om de verbindingen correct aan te leggen, en straalt het symbolische licht ons tegemoet (ik heb dat op deze foto getruukt m.b.v. Pain-Shop omdat ik natuurlijk weer eens te laat was om af te drukken doordat het opeens wemelde van de klikkende camera's voor mijn neus...) >>>
	<<< Mevrouw Cramer moest vervolgens een Oorkonde ondertekenen, onder het toeziend oog van Robin (rechts) en Saloua (12) uit groep 8.
Jacqueline Cramer gebruikte direct haar charmes en haar verleden in het onderwijs om de kinderen van de Parkschool bij de grote thema's van deze tijd te betrekken (klimaatpolitiek, energiebesparing). Links vooraan een "oud beestje", een ACN2000E Shell module (zeg maar: Nederlands cultuurhistorisch museumstuk) waarvan er nog enkele op het dak bij Polder PV vele kilowattuurtjes zonnestroom produceren. >>>
	<<< Leuke sfeerfoto met op de achtergrond enkele door de leerlingen van de Parkschool gemaakte werkstukken, waaronder een rijtje speelse windturbines.
De (op afstand aangestuurde) productiemeter met in afwisseling getoond drie data: actueel AC vermogen (momenteel 907 Watt bij fel doorbrekende zon), kilogram "vermeden CO2 uitstoot" (gemiddelde NL centrales), en de cumulatieve meterstand die aan het eind van de dag op 947 kWh stond (sinds eind mei). >>>
	<<< De concierge van de Parkschool toonde ons welwillend de inhoud van de "ietwat chaotische" meterkast. Tjeemig-de-peemig, wat een dikke gasmeter, G10 !!! Geen wonder, het schoolgebouw heeft nog geen dubbel glas, wat natuurlijk anno 2008 niet meer kan... Boven de gasmeter de Mastervolt Sunmaster QS3200 (met nog veel capaciteit "over"), direct ernaast aan de zwarte AC-kabel de meetunit van Leiderdorp Instruments die de productiemeter in de aula aanstuurt. En: er is een klassieke salderende Ferrarismeter met 1 schijfje slechts, nog van de REMU, uit ...1968!
Het uit 24 Shell modules bestaande systeem op een van de vele platte daksegmenten van de school (er wordt ook een nieuw lokaal naast de school bijgebouwd, met grote potentie voor nog veel meer leuk PV-moois). De film"ploeg" is aan het draaien met Robin als gewild onderwerp. Let op de belachelijke positie van de airco, direct voor een zonnepaneel... Rechtsboven een thermische zonnecollector op een particuliere woning. >>>
	<<< Filmopnames tussen de blauwe paneeltjes, de van Riebeeckstraat op de achtergrond. Let op dat deze modules geen "gedraaide cellen" hebben en dus zeker geen "RSM95", of "ACN2000E" van Shell kunnen zijn. Links achter de achterste rij de ventilatiekoker met de - hoogst twijfelachtige - kabeldoorvoer.
Nog een installatie aspect wat "de nodige" wenkbrauwen deed fronsen bij Polder PV. Het uitvoerende installatiebedrijf adverteert op haar site met 20 jaar ervaring en zonnestroom als activiteit... Dat moet "beter" kunnen, om het zacht uit te drukken. (4 mm2 DC-bekabeling, gescheiden kabels, dat gelukkig wel). >>>
	<<< Ik kon die belachelijke airco positionering niet aanzien, en met Robin sleepten we de partieel beschaduwde module pronto opzij naar een wat "productiever" positie op het dak... Ik heb me nog net in kunnen houden om die elektra verspillende airco ook niet meteen maar van het dak te gooien... Linksboven de nieuwbouw - met goede isolatie - van een nieuw lokaal voor de Parkschool.

Goed voorbeeld doet goed volgen

^^^ Goed voorbeeld doet goed volgen, al waren de eigenaren van dit systeem een paar jaar eerder dan de Parkschool met de zonnepaneeltjes. Karakteristiek beeld voor Lombok. Een van de duurzaamste wijken van Nederland. Toppie!

Na nog uitgebreid nagepraat te hebben met Robin, en de concierge trachten te overtuigen dat er gigantisch veel aan de op ons afstormende klimaat- en energieproblematiek gedaan moet worden, omdat Nederland inmiddels dreigt af te haken binnen Europa met een miezerig 2,4% aandeel "duurzaam" (van grotendeels zeer dubieuze oorsprong, nl. biomassa bijstook in energiecentrales) in de energievoorziening, toog de polderjongen weer huiswaarts met de benenwagen en de NS.

Meer van dit soort projecten s.v.p., maar wel gaarne met nieuwe, veel krachtiger modules dan die "cultuurhistorische restanten" van een ooit roemrijk Nederlands zonnestroom verleden. Helemaal vol, s.v.p., die schooldaken, en daarvoor hebben we maar een ding nodig, beste mevrouw Cramer: de vertaling in het Nederlands en de uitvoering van het Duitse Erneuerbare Energien Gesetz. Dan kunnen we pas echt gaan "knallen" met Bürgerbeteiligungs-Anlagen, i.p.v. duurzame energie projecten alleen door de fossiele-boterbergen-op-hun-hoofd-hebbende energiemonopolisten te "laten" opzetten die de echte doorbraak niet zullen gaan brengen...

42 panelen erbij
Op 9 juni 2011 werden nog eens 42 zonnepanelen en een monitoring scherm geplaatst op/in de Parkschool. Mirjam de Rijk, wethouder, stelde ze officieel in bedrijf:

http://www.utrecht.nl/nieuws/artikel/zonnecentrale-op-dak-parkschool-in-utrechtse-wijk-lombok

http://www.lombox.nl/ (website van de buurt Lombok, actiefste buurtsite van Nederland?)
http://www.vrom.nl/pagina.html?id=35226 (kort, weinigzeggend stukje over het bezoek op de VROM site)

publicatiedatum: 17 januari 2008, Peter Segaar/Polder PV