CBS data "renewable" electricity and energy in Netherlands 1990 - 2012 illustrated in graphs*

* Basisgegevens © CBS, status 2012
(StatLine data 25 februari 2013 en later);
grafieken © 2013 Peter J. Segaar/www.polderpv.nl

Voor diverse andere grafieken en data uit eerdere CBS rapporten:
2011 2010 2009 ... 2005

In de onderstaande grafieken de timeline voor de stroomproductie van (verondersteld) hernieuwbare bronnen vanaf 1990, tot en met 2012. 2011 zou "definitief" zijn volgens StatLine, al mag dat voor zonnestroom gezien de blijvend achterlopende "basis" best betwijfeld worden*. Bovendien wordt er niks gemeten, CBS schat PV af met extreem lage specifieke opbrengsten van 700 kWh/kWp.jaar. Voor ALLE (verondersteld) geaccumuleerde capaciteit in Nederland.

* De zeer laat verschenen "2011 update" van CBS, op 20 december van het jaar 2012, is gebaseerd op gegevens die het CBS kon afleiden van een door Polder PV aan hen op 3 oktober 2012 gestuurde lijst met 351 aanbieders van zonnepanelen in Nederland. Echter, momenteel, 26 feb. 2013 (bijna 5 maanden later), bevat de zeer sterk uitgebreide lijst alweer 460 leveranciers, 31% meer. Een deel van die getraceerde "nieuwe" bedrijven was al in of voor 2011 actief met PV verkoop als (deel-)activiteit. Ergo: zelfs die late CBS update voor het jaar 2011 kan en zal een "low estimate" zijn van de werkelijk toegevoegde en geaccumuleerde capaciteit voor dat jaar!

2012 betreft nog slechts voorlopige cijfers bij het CBS. Let op dat de cijfers voor zonnestroom en voor biogas zelfs nog geheel ontbreken (stippellijnen in eerste grafiek). Er is nog niets bekend over capaciteit, laat staan over de stroom productie uit die twee "modaliteiten". Polder PV heeft op 25 februari 2013 net zijn zeer fors uitgebreide lijst met leveranciers van zonnepanelen verstuurd naar het CBS. De medewerkers daar zullen op basis van die nieuwe lijst nog heel erg veel tijd moeten investeren (veel bellen) om te proberen te achterhalen wat die leveranciers allemaal "zouden kunnen hebben afgezet" in het "booming" kalenderjaar 2012. De eerste gegevens daarover worden helaas pas in mei 2013 verwacht.

In eerste instantie de grafiek met "alle bronnen" opgeteld, waarbij er drie variaties worden opgevoerd. Volgens de definities van het CBS:

Duidelijk is dat de drie "soorten" curves in deze grafiek globaal genomen niet ver van elkaar af liggen. Maar dat na vele jaren de curve "netto productie" (na aftrek van eigen verbruik op lokatie om de stroomopwekking op orde te houden, groen) duidelijk een forse afwijking begint te vertonen. Het verschil tussen niet genormaliseerde bruto productie (12.255 GWh, blauwe curve) en niet genormaliseerde netto productie (11.433 GWh) is al opgelopen tot 822 GWh, 7,2% van de netto productie voor het instandhouden en continueren van de elektriciteit leverende productieprocessen! Met die hoeveelheid stroom (niet energiebelasting-fähig eigenverbruik...) kun je ook het particuliere stroomverbruik van een stad met 235.000 huishoudens op laten draaien...

Het "effect" van de normalisatie procedure (EU verplichting) blijkt gering te zijn: de uiteindelijk daar uit komende rode curve verschilt niet wezenlijk van de niet genormaliseerde bruto productie curve (blauw). Alleen in 2010 en 2011 waren er opvallende "correcties", vermoedelijk vanwege het zeer slechte windjaar 2010 (correctie naar boven), en mogelijk een goed windjaar 2011 (Europees bezien), met als gevolg een correctie naar beneden. 2012 lijkt nauwelijks "een correctie" te behoeven gezien de vrijwel over elkaar heen liggende waarden. Dat kan later mogelijk nog veranderen als meer detaildata binnen komen bij het CBS.

Over de "progressie" van de productie van elektriciteit uit "hernieuwbare" bronnen het volgende. Ik heb enkele CAGR berekeningen losgelaten op de in de grafiek weergegeven rode getallen (genormaliseerde bruto productie). Dat gaf de volgende YOY ("year-on-year") gemiddelde jaargroei percentages te zien in de volgende deelperiodes:

De progressie lijkt de laatste jaren gemiddeld genomen dus t.o.v. de vorige periode beduidend te zijn afgenomen. Dat is niet best...

In de volgende grafieken gaan we meer in detail in op de onderscheidende HE technieken.

In deze figuur heb ik de fysieke bruto, genormaliseerde stroomproductie (NB: PV is geschat**) van alle door CBS opgegeven "modaliteiten", "hernieuwbare energie opties", in een lijngrafiek uitgezet. Daarbij wordt meteen duidelijk dat de dubieuze (in kritische kringen beslist als "fragenwürdig duurzaam" beschouwde) bijstook van organisch materiaal, grotendeels pellets van bomen uit Canadese bossen, in fossiele kolencentrales een flinke knauw gekregen lijkt te hebben in 2012. Met daarbij de waarschuwende vinger dat dit voorlopige cijfers betreft. Sowieso is die "bijmenging" (uitsluitend te "doen" door de zeer grote, kapitaalkrachtige oligopolisten als RWE/Essent, met joekels van centrales) gerelateerd aan het knettergek makende knipperlichtbeleid in ons land m.b.t. "subsidiejaofsubsidienee". Wat duidelijk is te zien aan de grafiek. Ook goed om te realiseren dat de 2005 piek van 3,45 terawattuur (zo'n 86% van de jaar-output van kernsplijter Borssele) grotendeels veroorzaakt zal zijn door bijstook van destijds niet gecertificeerde, waarschijnlijk regenwoud verwoestende palmolie. Maar in het "groene" stroomlabel van het oude (door RWE opgeslokte) Essent staat daar niks over vermeld (zie het nog hoge 2006 aandeel biomassa in het Essent stroommix label bij groenestroomjagraag.nl).

Dat de biomassa "bijfik", zoals ik het een beetje stout (maar vind ik: volkomen terecht) noem lijkt te zijn afgenomen in deze CBS StatLine update (minus 7,7% t.o.v. 2011) zou heel goed te maken kunnen hebben met het in de vakpers gesignaleerde "gas/U.S.A. >> kolen/Europa" verdringings-probleem. In U.S.A. zijn de fossiele aarde rovers zich massaal op het grootschalige "fracken van gas" gaan werpen. En door de ongehoorde frack-frenzy daar zijn de gasprijzen op de Amerikaanse beurs (nu nog) in elkaar gesodemieterd. Gevolg: er wordt door U.S.A. steeds meer eigen gas gevroten, en de radeloze Amerikaanse kolenboeren zijn massaal hun "waardeloos wordende" kolen gaan dumpen richting Europa (neen, dáár is in EU nog geen "onderzoek" naar gestart...). Gevolg daar weer van is waarschijnlijk de - speculatieve - gedachte bij RWE/Essent: "Waarom zouden we nog zoveel moeite doen om die hout pellets uit Canada te laten komen, als die spotgoedkope kolen (zeg maar: heeeele "oude" houtrestanten, een pot nat) met een andere boot van iets zuidelijker regionen vanzelf onze kant op komen waaien? Bijna gratis emissierechten genoeg in de portemonnee, dus lamaburnen die kolen, in de 'ollandsche Amer bak..." (zoiets, wellicht).

Wel is een verheugende ontwikkeling dat windenergie een aardige doorstart heeft gemaakt na het byzonder slechte windjaar 2010. Capaciteit is er relatief weinig bijgebouwd voor zo'n "top-windnatie" als Nederland (netto: 161 nieuwbouw minus 46 sloop = 115 MW erbij volgens CBS, zie Jaap Langenbach zijn mooie en informatieve grafiek op Twitter). De totale windstroom productie was in de voorlopige CBS cijfers voor 2012 alweer iets hoger dan het volume in 2011: 4,42% meer (4,934 TWh, 23% meer dan gemiddelde jaar output van Borssele). Van de 2 offshore windparken was het aandeel in de totale opbrengst bijna 16%. De toename t.o.v. 2011 was iets hoger dan bij wind op land: 5,52% i.p.v. 4,19%.

Andere "HE" opties
Een ander zeer dubieus verschijnsel wat met "hernieuwbaar" wordt geafficheerd, is de "groene" fractie uit het verbranden van onze welvaartsrestanten in AVI's. Dat is de "derde bron" die de overheid onder "HE" schuift om te voorkomen dat we dikke boetes gaan krijgen van de EU voor het niet halen van opwek verplichtingen. Dat is in 2012 alweer een schrikbarend volume van ruim 2,1 TWh, 4,82% meer dan in 2011.

Pas veel lager op de productie ladder komen biogas (waarvoor het volume voor 2012 nog niet bekend is wel het "onderdeel" biovergisting - niet apart getoond - wat echter 5,32% afgenomen zou zijn t.o.v. 2011, mogelijk nog niet volledige data?) en "overige biomassaverbranding". De laatste vertoont ook een onregelmatig verloop (stijging 2012: 21,34% t.o.v. het dieptepunt 2011!), en het zal afhangen van rest biogas wie straks plaats 4 mag gaan innemen in het verstreken jaar 2012.

We passeren vervolgens verder naar beneden toe het gestabiliseerde wind op zee lijntje (donkerblauw, al bij "wind" besproken), en belanden in de onderste regionen bij een zeer lage bijdrage van waterkracht (101 GWh in 2012, 1% toename t.o.v. 2011). En belanden uiteindelijk bij zonnestroom, waar we nog helemaal niks van af weten. Omdat (a) CBS nog helemaal geen capaciteitscijfers heeft voor 2012, (b) ze net mijn uitgebreide lijst leveranciers van zonnepanelen hebben gekregen en dat allemaal nog moeten gaan nabellen, (c) pas in mei 2012 de eerste synthese van die capaciteit toename in 2012 zou kunnen gaan komen, en (d) CBS gewoon de zonnestroom productie als vanouds zal gaan afschatten met 700 kWh/kWp.jaar voor netgekoppelde installaties, en 400 kWh/kWp.jaar voor autonome systemen**. De pas in december 2012 bijgestelde cijfers voor 2011 gaven op basis van zo'n schatting een volume van 100 GWh aan zonnestroom. Echter: gemeten is er door CBS niets, en ook de productiecijfers van CertiQ (voor het bescheiden volume MEP en SDE installaties) is daar verder niet voor "gebruikt".

De verwachting is uiteraard dat zonnestroom capaciteit minimaal zal zijn verdubbeld, en bij de nieuwbouw in 2012 wellicht zelfs richting ruim 3x het volume van 2011 zou kunnen zijn gegaan (200 MWp is zelfs niet onmogelijk, maar laten we voorzichtiger schatten). En dat de geschatte zonnestroomproductie met de prehistorische uitgangspunten van CBS dan grofweg op zo'n 200-225 GWh zou kunnen gaan komen in 2012 (uiteraard is niet alle nieuwe capaciteit in 2012 meteen aan het begin van het jaar geïnstalleerd). En dus in ieder geval waterkracht ver achter zich zal hebben gelaten, zelfs al weet je dat die PV-productie uit de duim zal zijn gezogen...

Aandeel in productie
Van de totale HE stroom productie (genormaliseerd bruto: 12,2 TWh) maakte wind 40,4% uit in 2012 (34% betreft wind op land, rest off-shore). Biomassa (alle opties) had zelfs een aandeel van maar liefst 57,7%. 24% betrof bijstook, en bijna 17,5% afvalverbranding. 8% was voor "overige biomassa". 4,4% zou toekomen aan biovergisting. Waterkracht deed slechts 0,8%. De rest is nog niet bekend.

Hernieuwbare stroom productie: aandeel in totaal stroomverbruik per categorie

In deze tweede grafiek staat het procentuele aandeel van alle categorieën in het totale stroomverbruik*** in Nederland weergegeven per jaar. Ook is het totale aandeel van alle - door de overheid - als "hernieuwbaar" gekwalificeerde bronnen weergegeven.

*** Definitie CBS: "Hernieuwbare, genormaliseerde, bruto elektriciteitsproductie als percentage van het totale bruto binnenlands elektriciteitsverbruik (inclusief de netverliezen)." Zie opmerkingen hierboven over "normalisatie".

Ook hieruit wordt weer duidelijk hoe slecht Nederland er voor staat met "hernieuwbare" stroom productie. Zeker als je de grote posten "biomassa bijstook" en "afvalverbranding" ("groene fractie") als dubieus terzijde schuift. Dan blijft eigenlijk alleen nog maar windenergie over als "betekenisvolle contribuant". De rest stelt (nog) weinig voor. Tellen we ondanks de bezwaren het spul aan de onderkant bij elkaar op, komen we op een politiek "wenselijke" ("gewenste") zwarte lijn, de "totale hernieuwbare input". Die bedroeg in 2011 nog een schamele 9,84%, in 2012 zou die licht zijn gestegen naar 10,14%, een zwakke YOY groei van 3% in het procentuele aandeel. Vooral met dank aan de windgoden, natuurlijk, want als die er de brui aan hadden gegeven... Als we zouden uitgaan van de "niet genormaliseerde bruto productie", zou volgens StatLine een iets hoger getal voor 2012 van toepassing zijn, 10,17% (niet getoond).

Trekken we dubieuze stook op een kolenbedje en verbranding van welvaartsrestanten af, blijft er slechts een miezerige, grofweg 6,5% over... Merkwaardig blijft, dat er überhaupt een totale productie wordt aangegeven door CBS: want voor zonnestroom en voor biogas zijn er nog helemaal geen StatLine cijfers bekend voor 2012...

Hernieuwbare stroom productie: aandeel in totaal stroomverbruik per categorie - gestapelde grafiek

In deze "stapelgrafiek" een variant van het vorige exemplaar, waarbij per jaar alle "HE" opties bij elkaar zijn opgeteld in een gestapelde kolom. De "meest betekenisvolle" optie in 2012 (windenergie op land) heb ik onderaan geplaatst, en dan in aflopend aandeel naar boven de rest er op gestapeld. Het aandeel "HE" in de totale stroomvraag is in vette cijfers bovenaan de kolommen weergegeven. Van 1 procent naar een (dubieuze, nog voorlopige) 10,14% in 22 jaar tijd, met flinke slingerbewegingen ("Haags knipperlichtbeleid"). Let op dat in de laatste kolom (gestippelde kolomsegmenten: voorlopige cijfers) de variabelen "totaal biogas" en "totaal zonnestroom" nog geheel ontbreken. Maar dat CBS wel een "totaal" opgeeft (10,14% in grijs weergegeven). Die stapelkolom zou dus eigenlijk hoger moeten zijn dan hier is afgebeeld. Zeer duidelijk zijn de heftige fluctuaties in biomassa bijstook in fossiele oligopolisten-centrales te zien (olijfkleurige kolomsegmenten). Als die optie en het dubieuze afval verbranden niet in beschouwing worden genomen, blijft er niet veel over van onze "prestaties op het vlak van hernieuwbare elektriciteit"...

Zoals eerder al uitgebreid besproken, is Nederland, vanwege de krankzinnige onbalans van zeer matige "eigen" productie van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen, en een "unieke", hoge (kunstmatig opgeklopte) "vraag" naar groene stroom contracten, al jaren lang kampioen importeur van een wezenloze hoeveelheid aan groene papiertjes genaamd "Garanties van Oorsprong". Die dienen om de in en in vieze fossiele "eigen" stroom mix te vergroenen. Het systeem erachter heet waterdicht te zijn, en wordt gecontroleerd door TenneT dochter CertiQ. Maar het kan uiteraard niet verhullen dat Nederland als gebruikelijk op neokoloniale wijze gewoon roofbouw in het buitenland pleegt omdat we zelf nauwelijks iets van de grond krijgen op "groen" gebied (elektriciteit, dan heb ik het nog niet over warmte en motorbrandstoffen gehad).

Vanwege diverse redenen is de import van die GVO's de afgelopen twee jaar geëxplodeerd, en dat laat de volgende grafiek ontleend aan CBS StatLine data als geen ander zien (voor maand data zie ook mijn vorige bespreking van de CertiQ gegevens). Update tot en met 2012, nog voorlopige gegevens.

Boven de horizontale X-as is import van GVO's Nederland in, er onder het veel kleinere volume aan geëxporteerde GVO's. Belangrijke "koerswijziging" t.o.v. de beginjaren: aanvankelijk "relatief veel" biomassa GVO's, maar sinds 2005 is het waterkracht GVO's wat de klok slaat. De import blijft sindsdien in extreem hoge mate gedomineerd worden door GVO's uit waterkracht, het dominante deel daarvan komt van soms al decennia bestaande hydropower projecten (stuwmeren/dammen) in Noorwegen. De import van GVO's van die projecten is geëxplodeerd, zeker na de tijdelijke "eerste crisis dip" in 2009-2010. In 2010 was het volume nog "maar" 15,33 TWh, in 2011 22,21 TWh, en in 2012 zou het al 29,79 TWh zijn geweest. Een groei van gemiddeld 39,4% per jaar in de afgelopen 2 jaar! (CAGR methode). Met het "beetje" aan GVO's van buitenlandse biomassa projecten (1,23 TWh) en van windparken buiten onze landsgrenzen (1,76 TWh), komt het totaal (zwarte lijn) aan import GVO's in 2012 op een record hoeveelheid van 32,77 TWh (t.o.v. 2010: gemiddelde jaargroei: 43,2% cf. CAGR methode...). Dat is het equivalent van 8,4 maal de jaarproductie van kernsplijter Borssele in Zeeland (fysieke productie Borssele EPZ in 2011: 3,917 TWh).

Die bijna 30 TWh aan "groene hydropower waarde" is 24,5% van de ruim 122 TWh totaal fysieke elektriciteitsverbruik die het CBS voor 2011 rapporteerde! Terwijl er volgens de voorlopige CertiQ data van januari tot en met november 2012 nog maar 10,6 TWh aan gecertificeerde duurzame stroom op eigen bodem / continentaal plat zou zijn geproduceerd. Dat gaat december absoluut niet "goed" maken, en ook de overweldigende meerderheid aan niet centraal bemeten PV-projecten, niet bekend bij CertiQ, niet).

Ook de export van GVO's (wat niet gelijk hoeft op te gaan met de fysieke elektriciteits-stromen!) nam toe de laatste twee jaar (bruin gekleurde curve onder de X-as, met negatieve getallen). Maar dat volume, niet verder naar "soort" uitgesplitst in de CBS statistieken, 3,82 TWh ("bijna een Borssele jaarproductie"), viel in het niet bij de enorm sterk gestegen import van de groene papiertjes (export staat tot import: 11,7%).

Er is maar een conclusie mogelijk: we MOETEN meer zelf gaan opwekken, als we niet levenslang willen krijgen in de EU gevangenis van afgeschreven landen op duurzaam gebied.

Eindverbruik en vermeden verbruik fossiele energie (CBS StatLine update 6 mei 2013)

Ook de CBS StatLine update van de totale energie productie cijfers in terajoule, en de percentages van de HE opties op het totale verbruik en het vermeden verbruik van primaire (fossiele) energie stemmen niet tot vreugde. Zoals blijkt uit de volgende van het StatLine cijfermateriaal door Polder PV gemaakte vier grafieken:

Bovenstaand plaatje toont de "bruto productie" van energie die afkomstig is uit bronnen die als "hernieuwbaar" worden beschouwd (bij grootschalige biomassa bijstook en afvalverbranding kunnen vraagtekens worden gezet). De productie is vastgesteld cq. door CBS omgerekend in terajoules (TJ, "tera" = 10 tot de macht 12, zie ook Glossary), om alle opties qua energie inhoud met elkaar te kunnen vergelijken. Alleen de drie "hoofd"categorieën zijn opgenomen, elektriciteit, warmte, en vervoer. Van diverse deelopties zijn (anno 6 mei 2013) nog geen resultaten bekend, en die worden kennelijk door CBS afgeschat. Ik heb in de grafiek alleen de waarden voor 2012 (voorlopige resultaten) weergegeven (getallen), met voor 2011 ook de waarde van de totale "HE-productie" (groene totaal-curve).

Duidelijk is dat er een matige groei is geweest in de bruto productie, wat het totaal betreft een toename van slechts 2,7% t.o.v. het volume in 2011. Nadat warmte een lange tijd de grootste contribuant is geweest is tot en met 2004, heeft elektriciteit (zoals in bijna alle landen) die rol op zich genomen, al blijft het verschil met warmte vooralsnog relatief klein. De aandelen in het totaal zijn voor 2012: elektra (rose) 45,9%, warmte (rood) 39,9%, en hekkesluiter (biobrandstoffen voor het) vervoer (blauw) 14,2%. Dat laatste aandeel stagneerde, het percentage voor elektra steeg - verrassend in de "eeuw van de duurzaam opgewekte elektriciteit" - matig, dat voor warmte iets meer t.o.v. 2011.

In deze tweede grafiek de aandelen van de drie grote HE-modaliteiten en het totaal van die 3 in procenten van het totale eindverbruik van energie in Nederland. Hier is vrijwel stagnatie zichtbaar, mede omdat er weer meer energie is verbruikt. Ondanks de forse afname van het elektriciteitsverbruik (2011: 122,1 TWh, 2012: 118,7 TWh, minus 2,8%), is het totale energieverbruik t.o.v. van 2011 (3.246 PJ) met 41 petajoule gestegen naar 3.287 PJ (stijging 1,3%) volgens de CBS StatLine energiebalans update van 18 april 2013. Het aandeel van motorbrandstoffen ("vervoer") bleef gelijk, dat voor elektra daalde (!) zelfs met een honderdste procentpunt, en alleen dat voor warmte steeg iets met vier-honderdste procentpunt. Afgerond kwam het eindresultaat van 2012 (voorlopige cijfers) voor alle energietoepassingen volgens CBS neer op een toename van slechts 4/100e procent t.o.v. het voorgaande jaar. U mag dat best "stagnatie" noemen. Flat-line.

In deze derde grafiek de totale hoeveelheid "vermeden primaire energie" vanwege de toepassing van energiegebruik uit hernieuwbare bronnen. Dit is aanzienlijk meer dan de resultaten zoals getoond in de eerste grafiek ("bruto productie"), omdat de nodige, soms fors verlieslijdende conversie stappen van normaal gesproken "conventionele" bronnen zoals steenkolen niet meer hoeven te geschieden. Een groot deel van de fossiele opwek geschiedt nogal inefficiënt en levert een hoop "geloosde" (niet benutte) restwarmte op. Bovendien wordt voor het instandhouden van de stroomproductie ook een behoorlijke hoeveelheid van de opwek in eigen huis "weg geconsumeerd" - en zal dus nooit de eindverbruikers bereiken. Maar de verloren gegane primaire energie moet wel worden meegeteld.

Waar het bij de bruto productie nog om een relatief gering verschil ging tussen de opties elektriciteit en warmte, is dat in het huidige geval wezenlijk anders: elektriciteit opwekking uit hernieuwbare bronnen heeft een veel hogere impact op de vermeden fossiele opwek juist vanwege het bypassen van die verliesgevende conversie stappen en het in sommige gevallen niet benodigde (dan wel nauwelijks iets voorstellende) "eigenverbruik". Vandaar dat elektriciteit productie uit hernieuwbare bronnen de grote "winnaar" is op het totale aandeel m.b.t. die "vermeden primaire energie". Bij kolen ben je een fors deel van de ingekochte grondstoffen kwijt aan restwarmte. Dat is een non-issue bij (moderne) windturbines en zonnestroom opwekkende apparatuur. Bovendien kunnen wind en zonlicht gratis uit de lucht worden "gepakt", en hoef je die niet van een of andere moloch of buitenlandse potentaat "te kopen". Elektra (rose curve) had in 2012 derhalve, ondanks de ook hier nauwelijks zichtbare groei, een aandeel van 68,1% op het totaal (groene curve). Warmte slechts 22,0%. En ook hier blijven de motorbrandstoffen hekkesluiter met 9,9%.

De opvallende dip in de elektra curve voor 2007 werd veroorzaakt door het feit dat met name Essent geen palmolie uit ongecertificeerde regenwoud plantages meer kon bijstoken in hun centrales vanwege aangescherpte eisen vanuit Den Haag. Dat was een lucratieve business voor hen, zoals de sterke groei in de jaren ervoor liet zien...

In de laatste grafiek in deze paragraaf de procentuele aandelen van de drie opties en het totaal ervan t.o.v. het totale binnenlandse verbruik van energie. Het totale percentage ligt hier iets lager dan bij het totale eindverbruik aan energie. Elektra is de enige "gunstige" uitzondering, maar daar is verder dan ook alles mee gezegd. Ook hier: stagnatie is het wat de klok slaat. Nederland heeft een harde schop onder de kont nodig, want dit kan gewoon niet!

CBS rapport "Hernieuwbare energie in Nederland 2010" (Engelstalige, gereviseerde uitgave):
http://tinyurl.com/95gqkkp

Pagina voor het eerst gepubliceerd op 26 februari 2013 (CBS StatLine update op 25 februari 2013). Update 6 mei 2013 (StatLine update eindverbruik / vermeden primair energie verbruik).


cijferfetisjisme ctd.	links	PV-systeem	basics	grafieken graphs	huurwoningen	nieuws	index

CBS cijfers "Hernieuwbare" Elektriciteit en Energie in Nederland 1990 - 2012 in grafieken*

CBS data "renewable" electricity and energy in Netherlands 1990 - 2012 illustrated in graphs*