Recensie

Frank de Zanger
Nobel Was Hij ¹

Tournesol, Soest

Recensie © Peter J. Segaar/Polder PV, 29 juni 2007

¹Te bestellen via de website van Tournesol of
Uitgeverij T O U R N E S O L
Eigendomweg 27
3765 EA Soest
Tel/fax: 035-6030255

Sinds ik me nogal intensief met de fascinerende wereld van zonnestroom bezighoud, en naarmate ik steeds verder afdaal in de krochten van de energiewereld (waar het steeds harder gaat stinken, naarmate je je meer verdiept in deze bizarre materie), zijn er in mijn hersenkronkels wel eens plannetjes opgeborreld om eens een spannend verhaal te schrijven. Het is er helaas nog steeds niet van gekomen, maar de thema’s, de actualiteit en de aangevertjes zijn dermate ruim voorhanden, dat dit vraagt om een paar vette Forsyth’s. Materiaal genoeg in ieder geval. Ik zal het boek van Frank de Zanger, “Nobel Was Hij”, waarvan ik een recensie exemplaar ontving van de uitgever, zeker niet op hetzelfde niveau als genoemde beroemde thriller veelschrijver inschalen, maar het is een alleraardigste poging daartoe. De heer de Zanger heeft namelijk de in Nederland zwaar door belanghebbenden onderdrukte en regelmatig volslagen onterecht belachelijk gemaakte toekomsttechnologie zon-PV (zonnestroom) op verrassende wijze in zijn tweede roman verwerkt, en zijn poging is, zeker voor een nog vrijwel onbekend auteur (zijn eerste roman, "Een Zee van Zacht Geruis", stamt uit 1997), bepaald niet slecht te noemen. Ik ken in ieder geval geen andere Nederlandse roman die zich zo expliciet met het onderwerp zonnestroom bezig houdt (tips zijn welkom).

Het makkelijk leesbare, 181 pagina’s dikke boek (ik las het in de trein naar Intersolar 2007 in zonne-energie hoofdstad Freiburg met een forse tussenpauze in een ruk uit tussen 8h15 en 13h30) verhaalt van de belevenissen van de recalcitrante Nederlandse Nobelprijs winnaar, de natuurkundige Prof. Joost Veldman, en van de zwaar gefrustreerde Engelse onderzoeker Dr. John Walker die teleurgesteld door tegenwerking bij zijn werkgever, de oliereus Chemiols, zijn biezen pakt en probeert om de doorbraak in (kristallijne) zonnecel technologie dan maar in zijn eigen lab te forceren.

Veldman gooit bewust de knuppel in het openbaar in het hoenderhok omdat hij de hypocrisie en de lamlendigheid van zowel de Staat als de milieubewegingen spuugzat is en geen structurele verbeteringen ziet in energie- en klimaatpolitiek. Pappen en nathouden lijkt het devies, en Veldman keert zich walgend van de maatschappij af en vlucht naar zijn villa aan de Côte d’Azur, waar hij zich als een playboy in het nachtleven stort.

Walker klust ondertussen bij als onderwijzer aan de Oxford University, en spendeert het grootste deel van zijn tijd aan het zoeken naar de “missing link” in het bij zijn voormalige werkgever Chemiols ontwikkelde procédé voor de structurele verbetering in het rendement van zonnecellen, in zijn met eigen geld opgebouwde lab bij zijn huis.

Het boek neemt na een wat trage start een wending als Veldman bezoek krijgt van de vasthoudende Guardian journaliste Mariah Burgon, die hem wil confronteren met zijn – in haar ogen – lafhartige keuze zich, nota bene als kersvers Nobelprijswinnaar, af te wenden van de door hem verafschuwde maatschappij. Uit Veldman's uiteindelijke tirade richting Burgon (p. 42): "... het ergste van alles is, dat er wel een kentering mogelijk is, maar de wil is er niet". Tijdens het schrijven van het boek had de Zanger blijkbaar nog niet van Hermann Scheer gehoord, die juist de andere kant van de medaille benadrukt (en in real life). De Nederlandse samenleving cq. mentaliteit krijgt ook een vette sneer in de tirade van Veldman. Het is natuurlijk fictie, maar de bedoeling van de auteur lijkt erg duidelijk: hier worden enkele oude rekeningen vereffend...

Mariah's hardnekkige pogingen lijken aanvankelijk vrijwel tevergeefs, doch haar onverwachte bezoek genereert wel het een en ander aan gebeurtenissen. De blijkbaar verplichte aanstaande romance is van meet af aan in hoofdletters geschreven, en de enigzins eendimensionale collega Diederik vervult ook een beetje een merkwaardige rol, maar goed. Een andere “onvoorziene” gebeurtenis is het afbranden van het privé lab van Walker waardoor zijn hernieuwde poging om een doorbraak te bewerkstelligen in de productie van “De Efficiënte Zonnecel” vroegtijdig tot een einde gekomen lijkt te zijn en hij het bijltje er bij neer lijkt te gooien.

Via Mariah’s hartsvriendin Claire, toevallig de vrouw van Walker (…), komt de auteur van het boek uiteindelijk met het simpele rekensommetje 1 + 1 = 3 al gauw tot een leuke synthese tussen de twee gefrustreerde, in zichzelf gekeerde heren die al gauw enthousiast, met hernieuwd elan, en gestimuleerd door Veldman’s Nobelprijs geld aan de slag gaan in zijn villa, met een ontdekking die tot veelbelovende resultaten blijkt te leiden. Helaas worden ook de “duistere” krachten wakker, en worden er pogingen in het werk gesteld om deze belofte voor een duurzame, decentrale toekomst van de elektriciteitsvoorziening een vroegtijdige dood te bezorgen door het inschakelen van wat sinistere hulptroepen.

De laatste hoofdstukken vormen een aardige ontknoping die m.i. wel wat dikker aangezet had mogen worden, want het van efficiënte zonnecellen voorziene, verrassende voorwerp heeft volgens mij heel wat potentie om in een ruige context maximaal ingezet te kunnen worden á la James Bond. In ieder geval een zeer aparte variatie op "nine-eleven", kunnen we wel stellen (al was tijdens het schrijven van het boek het waanzinnige idee daarvan nog onbestaanbaar, zie noot). Daar had best wel een heel wat langer, adembenemend einde aan gewijd mogen worden.

Het slot van het boek is een beetje “dunnetjes” en niet om naar huis te schrijven. Het had vooral wat scherper mogen zijn, het ging in dit boek toch om onze toekomst? In dit opzicht vind ik ook de titel van het boek uiterst magertjes. Dat moet beter kunnen.

Wat de technische, economische en politieke achtergronden betreft zijn er wel de nodige vragen en manco’s, want daar wordt, vanwege de pretentie (achterflap: “… een pleidooi voor snelle invoering van schone technologie voor energieopwekking”) onvoldoende, uiterst oppervlakkig, of foutief op ingegaan. Zo wordt bijvoorbeeld gesteld dat “de” efficiënte zonnecel een serieuze bedreiging voor de olie, steenkolen en gasboeren (zeg maar: de energiesector) zou zijn. Dat is natuurlijk maar zeer ten dele waar, want warmte zal die “hyperefficiënte” zonnecel niet (merkbaar) gaan afgeven, dus gas of stadswarmte voor ruimteverwarming (de grootste bulk van de energie- en, voor gas, de milieukosten) is sowieso gevrijwaard van “concurrentie” van een zonnestroom technologie. Daarvoor zul je o.a. warm water zonnecollectoren moeten gaan inzetten, die in het geheel niet ter sprake komen in het boek. Ook komt de revolutie op het gebied van dunnelaag zonnecellen totaal niet ter sprake in het op "silicium" gebaseerde concept van dit boek (zie ook hiervoor de noot). Het technische niveau van het boek had dus wel wat meer uitgediept kunnen worden.

Nu is dat formeel natuurlijk ook niet echt relevant voor een op fictie gebaseerde roman, maar juist de kracht van de “best-sellende” auteurs is hun detailrijkdom en hun aan de maatschappelijke realiteit ontleende (bijna-) “waarheden” die vaak levensecht worden geportretteerd door fundamentele research door de schrijver over het onderwerp wat het hoofdthema van het boek is. En die research behelst vaak ook het de hemd van het lijf vragen van specialisten in het veld. Dat niveau moet nog bereikt worden. De politieke achtergronden vond ik ook wat magertjes in dit boek, al worden er wat aardige toespelingen in deze richting gemaakt (o.a. op pp. 44 en 50-51). In de harde realiteit is er namelijk niet alleen bij de energiesector, maar vooral ook bij de politiek enorm veel mis, en kan juist daar zeer veel ten goede veranderd worden, met verbijsterend positieve gevolgen (zie Duitsland). Gemiste kans dus, want de nodige politieke intrige met wat vuile spelletjes en een chanteerbare "fast-rising" politieke nieuwkomer met een duurzame boodschap, bijvoorbeeld, had "Nobel Was Hij" flink verder kunnen opwaarderen. De Zanger’s werk als consultant (en voormalig wetenschapsjournalist) zou juist aan dat deel van de achtergronden van duurzame energie verdieping kunnen geven.

Zonne-energie is een dermate fascinerend en “spannend” thema, dat juist het een en ander aan inside info over de technologie (i.p.v. relatieve algemeenheden, zoals verkondigd in "Nobel Was Hij") een enorme meerwaarde aan het avontuur kunnen geven, mits intelligent en niet te opzichtig ingepast in de verhaallijn. Dus, wie weet: volgende keer een superspannende, beklemmende achtervolging tussen de parabolische spiegels van een Concentrating Solar Power plant in de woestijn van Nevada, om het “old boys network” tegenover de “power that will be” te zetten in een futuristische setting? Met wat leuke technische “hete” details die ingepast kunnen worden in de – uiteraard onvermijdelijke - fysieke confrontatie? Als de Zanger dat voor elkaar krijgt, wie weet zit er dan ook een mooie, actuele, en kansrijke Hollywood verfilming voor hem in.

Poging desondanks geslaagd, ik zou het niet beter kunnen doen. Het vervolg met wat grover en wat gedetailleerder “geschut” alstublieft…

Noot

Een vraag die me tenslotte wel bezighoud, toen ik eenmaal de publicatiegegevens bekeek na de recensie geschreven te hebben, was het jaar van uitgave van "Nobel Was Hij". Dat blijkt 1999 te zijn (!), terwijl ik in de veronderstelling was dat het boek recent geschreven was... Deze roman is dus blijkbaar al gepubliceerd in het jaar dat Greenpeace middels hun "Solaris" actie de energiesector in Nederland onder druk zette om zonnestroomsystemen aan particulieren te gaan verkopen - de eerste systemen werden zo'n beetje in dat jaar verkocht. Merkwaardig om in retrospectief nu een recensie geschreven te hebben over een boek wat gepubliceerd is in een tijd dat er juist "schwung" begon te komen in de Nederlandse zonnestroom, terwijl we sinds 2004 juist door zeer actief destructiebeleid bij regering en energiebranche met een volledig ingestorte PV-markt zitten. Het boek had dus "beter" in het huidige jaar geschreven kunnen zijn... U moet enkele van mijn opmerkingen dan ook in dit (laat ontdekte) perspectief en het tijdsbeeld van het eind van de twintigste eeuw plaatsen. Maar dat is verder een detail.

PS1
Op de Intersolar 2007 was al een zonnepaneel te zien met een cel-efficiëntie van 22% en een module-efficiëntie van 19,3% (SunPower 350 Wp module). In concentrator opstellingen wordt al een rendement van 40,7% behaald met de beste cellen ter wereld (Spectrolab multi-junction cellen). De ontwikkelingen gaan wellicht harder dan de heer de Zanger in 1999 vermoedde...

PS2
Op pagina 52 van de roman heeft het hoofd van de Afdeling Onderzoek van Chemiols het over het opkopen van de "fictieve" firma's Sonarsearch en Sunpower om al te snelle ontwikkeling van een succesvolle zonnecel te kunnen afremmen. Leuk om hierbij te vermelden zijn de volgende twee aan de realiteit ontleende feiten:

(a) Sunpower® zonnestroomsystemen zijn door NUON en Eneco in Nederland in de periode 1998-2003 met veel succes verkocht en deze vormen feitelijk de eerste grootschalige kennismaking van particulieren met het fenomeen op/in eigen huis opgewekte zonnestroom met zelf aangeschafte zonnepanelen in Nederland. Volgens eigen opgave van de twee energiebedrijven zijn er 7.100 systemen met in totaal 25.500 PV-modules verkocht. Later, wegens problemen met de OK4 omvormers, en pas na zeer zware maatschappelijke druk, is door deze bedrijven een groot deel van de omvormers gratis vervangen door een Soladin600 inverter.

(b) Een van de hardst groeiende PV-concerns ter wereld, met een uitstekende reputatie, kwalitatief zeer goede producten (o.a. de in eigen huis ontworpen monokristallijne back-contact cellen met efficiency van 22%), en vorig jaar de zeer succesvolle Californische systeemaanbieder PowerLight Corporation opslokkend, is het Amerikaanse bedrijf ... SunPower Corporation!

Van de uitgever vernam ik dat "Nobel Was Hij" door Solland Solar (Limburgs zonnecel producent op het Avantis terrein op de grens van Nederland en Duitsland, tussen Heerlen en Aken) als relatiegeschenk is ingekocht. Leuk, en van harte gefeliciteerd!

De Zanger, F.A.P. (1999), Nobel Was Hij. 181 pp. Uitgeverij Tournesol, Soest. ISBN 90-803597-2-6.

Met dank aan Tournesol voor het recensie exemplaar.

Andere recensies

Boeken:
ISSO publicatie nr. 78, Handleiding Zonnestroom voor ontwerper en installateur

Documentaires:
Das Kartell