Sauerland-Westfalen

Zonne-energie tussen Winterberg en
de "goede" kant van de Grüne Grenze*

^^^ Achterzijde van het als "klein" te beschouwen zonnestroom parkje wat enkele private investeerders in de gemeente Winterberg in een van de "donkerste" gebieden van Duitsland oostelijk van Dortmund (zie Photon atlas, jaar 2009, pdf) hebben laten bouwen (officiële inwerkingstelling: 21 december 2009). Ook de bruinkolenstroom (van RWE) consumerende wintersport gemeente Winterberg heeft "het licht" gezien, en heeft - middels een lokale bank en enkele enthousiaste investeerders haar eerste schreden gezet met een zonnestroomparkje. Zie ook verderop voor meer foto's. Lokatie: noordrand van de gemeente Winterberg (Hochsauerland) - straatnaam Lamfert aan de noordrand van het industrieparkje, Gewerbegebiet Remmeswiese, in de NW hoek van een langgerekt grasveld op ongeveer 690 meter hoogte.

* De eeuwen lang vrijwel onveranderde "groene grens" tussen Nederland en Duitsland

Introductie

Alle kleine thumbnail foto's met rode rand zijn klikbaar voor uitvergroting!

Voor de geschatte systeemgrootte van de getoonde installaties is Polder PV uitgegaan van een "conservatief" module vermogen van 175 Wattpiek per stuk (voor de ongeveer 85% van de markt dominerende kristallijne modules), tenzij overduidelijk een dunnelaag systeem op de foto werd gezet. Afhankelijk van het vermoede type volgt dan een aparte berekening. Voorbeeld: foto toont 36 kristallijne modules, dan is het geschatte totale nominale STC vermogen van het systeem 36 x 0,175 = 6,3 kWp. Oudere systemen (niet als zodanig "herkenbaar") kunnen lagere module vermogens bevatten, nieuwere systemen maken - zeker in Duitsland - vaak gebruik van grotere moduletypes die ver boven de 200 Wp per stuk aan "STC power" kunnen bevatten.

Terwijl Duitsland zich opmaakt voor de waarschijnlijk meest verbijsterende nieuwbouw gekte aan zonnestroom installaties, togen de webmaster van Polder PV en zijn partner naar een via internet geboekt eenvoudig vakantiehuisje in een zeer rustig zijdal van de Ruhr. Het Valmedal zuidelijk van Bestwig aan de noordrand van Hochsauerland, oostelijk van Dortmund in de deelstaat Nordrhein-Westfalen. De fietsen en de wandelklossen gingen uiteraard mee op de trein, die met enkele overstappen eindigde in het plaatsje Bestwig. Daar begon ons zoveelste "PV-avontuur".

De route

Op de overzichtskaart (Michelin 1:400.000) heb ik de hele tocht van bijna een week inclusief verblijf in Sauerland ingetekend:

Links het Ruhrgebied met Dortmund aangegeven, rechtsonder Sauerland met in het rode rondje onze midweek verblijfplaats (Untervalme). Blauwe afkortingen: Duitse deelstaten Nordrhein-Westfalen (NRW), Hessen (H), resp. Niedersachsen (NS), en de Nederlandse provincie Overijssel (OV) waarvan net een stukje met een randje Enschede zichtbaar is. Drie highlights met sterretjes aangegeven: rechtsonder de 286 kWp "sneeuwkanonnen verbruik compenserende" PV-installatie iets benoorden Winterberg. Rechtsonder het midden van de kaart de tijdens passage in opbouw zijnde grote vrijeveld installatie van nog onbekende grootte (mogelijk enkele MWp) aan de westrand van Wickede. En tot slot linksboven de enorme verzameling PV-daken (en diverse windturbines) in het industriële parkje van Averesch bij Wessum/Ahaus (totaal vermogen wat hier ligt onbekend, minstens vele honderden kWp).

Totaal gefietst: plm. 430 kilometer. Terugtocht: twee overnachtingen in kleine hotels, op zondag bij aankomst in Enschede per trein weer naar huis.

Kaart ondergrond: © Michelin 412/1:400.000 (1991).

Van Bahn naar onderkomen en 1e impressies

En meteen was het raak, zo getuigde de achterzijde van het station van de Deutsche Bahn in Bestwig:

Op 1 paneeltje na (bijna) de honderd stuks monokristallijn: ongeveer 17,3 kWp. De gemeente Bestwig zelf bleek ook al voortvarend aan de bak te zijn gegaan, zo bleek toen we langs het gemeentehuis kwamen:

Wat "Gut" is voor Bestwig, is "Gut" voor haar bewoners. En geef ze eens ongelijk, met deze waanzinnige, slechts gedeeltelijk getoonde installatie waarvan ik geen internet referentie kon vinden. Op basis van de schuin genomen foto's kom ik grofweg op zo'n 279 kristallijne modules, waarschijnlijk iets minder dan 50 kWp. Ook de "Grundschule Bestwig-Velmede" laat zich niet onbetuigd met een vette 54,72 kWp Kyocera installatie (Solarlog productieresultaten). Conclusio: we zijn "auf guten Boden" beland. Op de fiets gestapt, dus, en het zeer dunbevolkte Sauerland in geradelt...

... daar bleek het op eerste gezicht wat tegen te vallen, en dat had natuurlijk alles te maken met de spaarzame gebouwen die we tegenkwamen, en het feit dat we midden in een vrijwel leeg dal zaten (gehucht Untervalme), en te voet natuurlijk een beperkte actieradius hadden vanuit het huisje. Toch kwamen we als "normaal straatbeeld" wel veel zonnecollectoren tegen, en dat zijn dan meestal minstens twee tot drie grote platen op het dak. Duitsers houden van een fors warm tapwater verbruik, en vaak worden de installaties gedeeld in "Mehrfamilienwohnungen". Of hotels e.d. pakken flink uit voor hun hoge tapwater verbruik. Dan kan het aantal collector platen of, in Duitsland een marktaandeel van ongeveer 10% hebbend, installaties met vacuumbuizen, al snel oplopen tot meer dan vijf stuks:

Mooi voorbeeld van flinke investering in zonnewarmte. Minstens 6 units met elk 20 vacuumbuizen voor de productie van warm water. Mogelijk zelfs voor ondersteuning van de ruimteverwarming in dit sjieke gebouw in de wintersportplaats Winterberg. Hard nodig, want het kan best fris zijn in Hochsauerland (onze fleeces zijn vrijwel niet uit geweest, en daar overheen ook nog een windjack, we hebben de zon vrijwel niet gezien in dit gebied, tijdens deze sombere mei midweek).

Ons onderkomen in Untervalme was aardig, wel erg afgelegen, en vrijwel alles werd elektrisch aangedreven. De in Bestwig wonende eigenaresse wilde geen risico's met rondspelende kinderen en een eventueel aan te leggen propaan gastank. Warmte onttrekking en opslag in de bodem blijkt duur en fysiek riskant gezien de rotsige ondergrond in dit gehucht. Over thermische zonne-energie zou ze zich verder beraden op mijn aangeven.

Kyrill & hout = ook zonne-energie

Goed ook om te weten dat Sauerland sinds de verwoestende storm Kyrill (18/19 januari 2007, 47 doden in Europa, zie Wikipedia) hier heeft huisgehouden een gigantisch "houtoverschot" heeft. Enorm veel bos is tegen de vlakte gegaan (volgens Wikipedia 37 miljoen kubieke meter "stormhout" in heel Duitsland, 25 miljoen bomen alleen al in Sieger- en Sauerland, ongeveer de helft van de totale Duitse schade). 70% van de in totaal geschatte 4,3 miljard Euro stormschade in de Bondsrepubliek viel in deze - door de EU te hulp geschoten - regio in te boeken. Een behoorlijke hoeveelheid hout werd en wordt voor ramsjprijzen gedumpt (of ligt nog steeds in deze contreien voor een deel langs de kant van de weg langzaam weg te rotten). Een deel komt terecht in pellets voor de in Duitsland populaire Pelletheizungen. Hele berghellingen zijn nog steeds een toonbeeld van integrale vernietiging en afgezaagde, ontwortelde boomstronken. Moeder Natuur laat niet met zich spotten, dat is duidelijk. Omdat het januari was tijdens de orkaan zijn vooral de sparren massaal omgeknakt: die droegen immers nog een forse last aan winterharde naalden. De loofbomen hadden het toen iets minder zwaar te verduren zonder loof:

Uitzicht vanaf een "uitkijkpunt" wat de gemeente Sundern/Langscheid langs de oostoever van de Sorpetalsperre (hydropower, vooral Pumpspeicherkraftwerk om energie op te slaan!) heeft ingericht: Een van de plekken waar niets aan is gedaan om het publiek te laten kennismaken met de verwoestende werking van orkaanwinden van maximaal 225 km/h. Drie en een kwart jaar na dato. De zon heeft echter alweer haar werk gedaan: het eerste groen begint weer zichtbaar te worden. Zonder zon geen leven. Maar ook: zonder zon geen drukverschillen in de atmosfeer, geen windenergie, en ook geen orkaanwinden.

Tijdens een van onze fietstochtjes kwamen we het volgende monument en een van vele zeer informatieve infoborden tegen die de lokale autoriteiten hebben neergezet om de bezoeker bewust te maken van de enorme "power" van het grote bosareaal in deze contreien:

<<< Symbolische "totempaal" met motieven uit diverse culturen die de significantie van het door zonlicht ontstane bos verbeelden. Bovenin het fraaie monument enkele zonnepaneeltjes (detailfoto) die 's avonds via een door het licht opgeladen accu het kunstobject verlichten. Op de "stam" van het fraais ook de bekende Keltische Triskele, het oeroude, aan de kracht van de zon ontleende "driespiraals-symbool", op zijn Duits, het "Sonnensegel". Symbool staand voor de Eeuwige Kringloop van het leven. Zie detailfoto en uitleg (Duits).

Afbeelding hierboven: hoeveel "power" kunt u uit een willekeurige houtsoort, in de wijde omgeving van het Sauerland halen voor uw verwarming? In Duitsland zijn alle cijfers uitbundig bekend en worden deze kristalhelder gepresenteerd - hier in het bij de oosterburen gebruikelijke "kWh energie equivalent" per "Raummeter" hout (RM, definitie hier). Door de Landesforstverwaltung van Nordrhein-Westfalen. De potentie van dit snel regenereerbare bosareaal is gigantisch in deze deelstaat ("ondanks Kyrill"...): 26% is met bos bedekt, een oppervlakte van 915.800 hectare. Mits verstandig beheerd, een hernieuwbare bron van energie om U tegen te zeggen. 3,5 miljoen "Festmeter" (FM, definitie hier) worden jaarlijks in deze deelstaat geoogst, zonder roofbouw te plegen, in principe "eeuwig oogstbaar" (voor menselijke begrippen). Met dank aan de levensbrenger, de Zon.

Lokatie van de totempaal en infoborden: zadel (plm. 550 m.) van Schirlieth waar de L743 overheen gaat. OZO. van Elleringhausen tussen de dalen van de Gierskoppbach en de Hoppecke, zuidoostelijk van Olsberg aan de Ruhr (het Hoppecke dal voert stroomafwaarts de deelstaat Hessen in).

Windenergie = zonne-energie

Duitsland is lange tijd leidend geweest in groei van windenergie, en beslist niet alleen in het windrijke noorden, waar het land vergeven is van de moderne turbines, vaak in parken van 5 tot zo'n 30 stuks bijeen. Moderne, op hoge poten staande windturbines vindt u echter ook ver in het binnenland. Er stond eind 2009 in het land een enorm nominaal vermogen van bijna 27 Gigawatt aan windturbines (ruim 21 duizend stuks) volgens de Bundesverband WindEnergie e.V. De jaarproductie daarvan lag toen al tussen de 35 en 40 Terawattuur, evenveel als 10 Nederlandse Borssele kernsplijters produceren ... (statistiek pagina). Duitsland wordt wel ingehaald door Amerika (qua nieuwbouw/jaar) en binnenkort waarschijnlijk ook het een gigantische windspurt makende China. Maar het laat onverlet dat ze nog steeds in veel opzichten - naast het zeer proactieve Denemarken - op het front van technologie en, beslist doorslaggevend voor de eigen industrie, op dat van de marktrealisatie wereldleider zijn. Ook in het "diepe binnenland" van Sauerland:

Detail voor schaal impressie, zie deze foto.
(deze grote jongens halen het natuurlijk niet bij de 6 MW monsters in Schleswig-Holstein...)

Drie forse windturbines op een heuveltop ("Hünstenberg" volgens dit artikel uit november 2001, echter "Höhenstein" volgens mijn fietskaart, noordflank waarop de turbines staan op ruim 600 meter hoogte) iets ten noorden van ons verblijfsoord Untervalme. Mijn partner onderaan op de fiets op weg naar de voorste, een Vestas. De achterste twee van DE Wind (in het gelinkte archief artikel wordt nog gesproken van geplande Enercon machines van ongeveer 100 meter hoog en een rotor diameter van 70 meter). Uitgebaat door de in Anröchte zetelende Windkraft Westfalen GmbH + Co. Windpark Heinrichsdorf KG. Zoals gebruikelijk in de moderne tijd - uiteraard, ook in Duitsland - naast een hele boel superschone windstroom, ook erg lange lezersbrieven zoals deze, "Windenergie: Segen oder doch Fluch" genererend. We hebben in ons need'rige stulpje onderin het dal echter niets van die mooie joekels van apparaten gehoord, die ook op zonne-energie werken, zei het indirect. En toen we er langs fietsten en er onder gingen staan vond ik het geruis bij een forse bries erg meevallen (de rest van de heuveltop was kaal, geen "potentieel geluidgehinderde" te zien, Heinrichsdorf ligt aan de andere kant van de heuveltop op zo'n 600 meter afstand)... NB: leuke foto's (extern) van binnen en vanuit de naaf van een van de turbines hier.

Later kwamen we rond en in het Ruhrgebied nog veel meer windturbine fraais tegen. Zoals deze aparte exemplaren op in Nederland volgens mij compleet onbekende vakwerk masten, uittorenend boven een van de vele grote fel geel gekleurde raapzaad velden (allemaal: zonne-energie derivaten):

Bovenstaande exemplaren waren onderdeel van een groep turbines in het gebied genaamd de "Hellweg" oostelijk van Unna (wat weer ten oosten van Dortmunt ligt).

Rondje "skivergnügen" Winterberg

Ons eerste - vooral door het heerschap van het paar ingebrachte - rondje was een "opwarmertje" naar Winterberg over heuvels en dalen van 62 kilometer. Want daar had Polder PV al eerder uitgebreid over bericht: in dat "duistere" oord (volgens zoninstralings data van Duitsland) zou een zogenaamde "Freiflächenanlage" zijn opgetuigd, en die wilde "het heerschap" natuurlijk wel even zien. Na een hartversterkertje in het zeer frisse wintersport oord en de lokale VVV geraadpleegd te hebben wisten we precies waar we moesten zijn (zie ook uitleg onder intro foto bovenaan deze pagina). Hier een paar foto's:

klikbaar

Al snel doemt de "Solaranlage" op in de noordwesthoek van het verlaten terrein. Mijn Biohummer® zette ik tegen een bouwhek waarop de naam van een errug Nederlands klinkende aannemer (Temmink Infra bouwbedrijf, uit het bepaald niet naast de deur gelegen Overijsselse Oldenzaal). En verdomd, later kwamen we in de nieuwste toevoeging aan het skicircus gedoe (volledig afgegraven helling, afgezette fietspaden) een Nederlands pratende werknemer van dat bedrijf tegen. Hoe gek kun je het maken: Nederlanders die skipistes cq. ondersteunende infrastructuur "bouwen" voor de oosterburen...

Niet alleen de technologie reus en PV-omvormer fabrikant AEG was "beteiligt" aan dit kleine Solaranlage project (string kabel verzamel kasten en niet te vergeten het trafostation voor het hele project), ook de grote bruinkolenstoker (en poederkoolcentrale en kerncentrale uitbater) RWE, wat ons bloedeigen ex-Nederlandse Essent met dochter Energie:Direct naar binnen heeft geschokt, komen we hier als "participant" tegen. Wat die "participatie" precies inhoudt behalve mogelijk het op het lokale distributienet (wettelijk verplicht en zonder administratieve hindernissen) "laten" invoeden van de grotendeels in de zomer opgewekte zonnestroom is mij niet helemaal duidelijk geworden. Uiteraard drijven de sneeuwkanonnen in de winter vrijwel uitsluitend op de 2 tot 3 Gigawatt bruinkolen monsters van RWE in de door hen aangerichte (en nog steeds groter wordende) ecologische woestenij tussen de Westfälische steden Köln, Aachen, en Mönchengladbach (zie mijn foto impressie van de verschrikkingen daar). Of uit een van de diverse grote steenkolencentales die we op de terugtocht richting Nederland tegenkwamen...

Ook van de tweede sponsor (lichtblauwe spandoek), Elektrotechnik Struwe, is niet duidelijk wat daarvan de rol precies is geweest. Installatie, gezien de kreet: "Mit uns bringen Sie Strom ins Netz. Wir planen und bauen Solaranlagen"? En/of een van de private investeerders? Uit de opgegeven website blijkt niets van enige "solarbeteiligung" noch van enig actief installatiewerk op het gebied van PV. Merkwürdig...

klikbaar

Deel van het PV-parkje van voren (camera boven het beveiligingshek gehouden, ondanks dat ik nogal druk doend om het parkje heen gelopen ben is er niemand komen controleren wat ik daar aan het uitvreten was).

klikbaar

Detail van voren: verbinding van twee "units" van elk 12 modules. De zwarte verbindingen zijn hulzen om de DC-kabels die horizontaal, van rij naar rij, in serie worden doorgelust naar de kabel verzamel kasten aan de westzijde van het parkje (dus: alle bovenste modules in serie, en alle onderste modules in de volgende serie). Boven de onderste verbinding is een doorlus van de aarde leiding zichtbaar.

klikbaar

Aansluitkast van AEG voor een van de grote strings (een rij) met ongeveer 84 modules (rij lengte wisselt). Let op de aardekabel aansluiting onderaan de stalen paal ("Rammfundament").

AEG trafostation.

De grootste onbeantwoorde vraag waar ik nog mee zat was: wat is nu de exacte "grootte" van dit park? Over module types werd gezwegen als het graf in de schaarse documentatie, alleen dat het er 1.634 stuks waren. Op het eerste gezicht waren het duidelijk monokristallijne modules met afgerond celhoeken. Om "achter" het module vermogen te komen, kroop de webmaster van Polder PV dus "achterom", en kon hij van een module een goed foto-shot van het tale-telling etiket maken:

En wat volgt daar dan uit, niet eens zo ver van mijn eerdere "tongue-in-cheek" berekening (zie eerste bericht van 18 december 2009)?

Moduletype: Topsola van Shanghai Topsolar Green Energy Co., Ltd, China, model TSM-160M (mono), met een nominaal "sticker" vermogen van 175 Wattpiek (zie verder gegevens op etiket of, beter, het datasheet, te downloaden van deze webpagina).

Dat betekent bij 1.634 stuks een totaal nominaal vermogen van 285,95 kWp. Dat is niet echt een "reuzen" park te noemen, maar wel "aardig" en in ieder geval "on-Nederlands" (want SDE "categorie groot" is afgeknepen op 100 kWp, daar staan er op deze 6.000 vierkante meter verlaten grasveld bij een wintersport oord dus bijna drie "gemaximeerde" exemplaren van). Alleen al Nordrhein-Westfalen zette er volgens de voorlopige 2009 data van het Bundesnetzagentur in dat jaar 342 systemen groter dan 100 kWp bij met een totale capaciteit van 87 MWp en een gemiddelde systeemgrootte van 254 kWp. Sommige daarvan grote dak installaties op industriële hallencomplexen. Dus zo opvallend is deze (vermeend) sneeuwkanon-compenserende PV-installatie helemaal niet, uiteraard wel de lokatie.

Geprognosticeerd in de persberichten: 245.000 kWh/jaar opbrengst. Dat is dus - door de persbericht verspreiders - rekenend met een genormeerde jaaropbrengst van 857 kWh/kWp. Nog zeer acceptabel, gezien het feit dat de zoninstraling in dit gebied in de jaren 2005-2009 slechts iets in de orde van 992 kWh/m² bleek te zijn (gemiddelde van instralingskaarten op Photon website). Dat is ongeveer vergelijkbaar met de zone die zo'n beetje door midden Friesland, oost Zuid Holland, midden Brabant en Zuid-Limburg loopt in Nederland. Grote delen van zowel Duitsland als van west Nederland vangen veel meer instraling en zullen dus ook bij optimale opstelling fors hogere genormeerde jaaropbrengsten kunnen genereren (ja, inderdaad, nogal wat hoger dan de belachelijke ambtelijke "cap" op de SDE regeling - 850 kWh/kWp per jaar).

En hier zou "het" allemaal om te doen zijn. De gele stippen op paaltjes zijn die beruchte sneeuwkanonnen (er zijn ook water reservoirs op heuveltoppen voor aangelegd, we kwamen een flink exemplaar tegen). Er lagen zowaar op deze 11e mei nog een paar plekken sneeuw op de skipiste. Over het elektriciteitsverbruik van de hier ook overal opgetuigde skiliften werd trouwens in de persberichten over het PV-parkje niet gerept. Of over de gigantische hoeveelheden energie vretend beton wat in dit soort kafkaëske oorden wordt gebruikt om het landschap flink op de schop te nemen en ook nog het ene na het andere op "comfort" (lees: hoog energieverbruik) gerichte hotel te bouwen...

Dit is nu een zo'n bruut sneeuwkanon monster. Datasheet/technische gegevens bij producent/specialist TechnoAlpin hier, inclusief 63 Ampère "Anschlussstecker CEE-konform", een 18,5 kW ventilator motor, een 4 kW compressor, en een 0,3-1 kW verwarmingselement... Biohummer® tegen de gele bescherm mat links, en partner op fiets rechts van het midden voor de schaal. Ter compensatie van het elektraverbruik van deze en vele andere "kanonnen" ter plaatse zou dus het Winterbergse PV parkje zijn opgetuigd. Als u het oord een van de komende winters bezoekt, kunt u zelfs aandelen in dat kleine "groenverf" parkje kopen. Maar u zult heel wat meer moeten investeren om alle andere stroomverbruik tijdens uw bezoek "ergens" met een hernieuwbare bron af te laten dekken. The sky is echter niet de limit. Voorkomen is beter dan genezen, is het devies bij Polder PV (waarvan de webmaster nog nooit op ski's heeft gestaan).

Hochste Zeit für ein wander spaziergang mit PV Anlagen...

De volgende dag was het koud genoeg om de wandelklossen aan te trekken en een forse, ongeveer 15 kilometer lange trippel zuidwaarts en met een omweg weer terug te maken, naar o.a. de "Kreuzberg" van Bödefeld (een van vele typische "kruiswegen" met kapelletjes in deze nog flink door het Christendom getekende contreien). Tijdens de beklimming van deze "kruisberg" uiteraard fraaie uitzichten noordwaarts. Onder anderen twee forse boerderij gebouwen met heftige PV-installaties, waaronder dit magnifieke exemplaar aan de oostrand van het mooie dorp:

klikbaar

Gezien de "paarsige" kleur en de ietwat vierkante modules, zou hier de MA100 amorf silicium Mitsubishi Heavy-Industries 100 Wp dunnelaag module gebruikt kunnen zijn (module rendement slechts 6,3%). Op de originele foto telde ik 252 modules, wat zou betekenen dat het om een installatie van 25,2 kWp zou kunnen gaan. Wel lijkt het hier om dierintensieve houderij te gaan, gezien de witte aanslag midden boven op de modules rond ventilatie openingen: ammoniak neerslag sporen?

Uiteindelijk in Bödefeld uitkomend kwamen we lopend langs het in het intro artikel reeds gemelde fraaie systeem op het gebouw van de Schützenverein. Nog twee foto's van dat mooie systeem:

klikbaar

Een fraaie serie van 8 spatwater bestendige KACO omvormers aan de oostgevel van het gebouw, met mooi in witte kabelgoten weggewerkte DC en AC kabelzooi. Iets verderop, aan de noordzijde van de langs het dorp lopende L740 deze leuke schuurtjes behorend bij een grote vrijstaande woning, met in totaal 42 monokristallijne modules (totaal geschat plm. 7,35 kWp). Ook leuk houtvoorraadje voor de lange winter...:

klikbaar

Verderop, een stuk noordelijker aan de westkant van het dorp Brabecke o.a. dit "typische" Duitse PV-systeem met 48 stuks multikristallijne (?) modules, geschat vermogen 8,4 kWp. Zonnecollector met vijf platen los linksonder gemonteerd:

klikbaar

Fietstochtje NRW-Hessen-NRW mit PeeVau...

De laatste midweek dag alweer in Sauerland, met een fiets uitstapje via een prachtig dal, net in Hessen gelegen. Het Hoppecke dal, bereikbaar vanuit Willingen (Upland).

Onderweg vanuit Olsberg, een groot houtverwerkend bedrijf wat de handen niet omdraait voor het in eigen huis maken van vette, "Deutsch-grundlich" houten frames voor de gigantische (qua modules niet te tellen, want alleen achterzijde zichtbaar, grotendeels verhuld) PV-installatie van mogelijk tientallen kWp. Lokatie: langs de L743, westelijke uitloper van Elleringhausen. Wiese Heckmann Holzbau, website: www.moderner-holzbau.de, let ook op de "Energieberatung" pagina!!:

klikbaar

Ongebruikelijke opbouw, maar frequent tegengekomen in diverse streken in Duitsland: oost-west dak aan beide zijden volgeplempt met monokristallijne modules op houten frame opbouwen (Duits: "Aufständerung"), waardoor de panelen toch zuidwaarts blikken en flink veel kWh kunnen opwekken. Intensief gebruik van dakruimte die anders alleen maar regen en sneeuw tegenhoudt. Als dat geen innovatie volgend uit gezonde marktcondities is, weet ik het ook niet meer... Alleen al op de westelijke en oostelijke dakhelften van deze hout loods liggen volgens Polder PV al iets van 180 modules, schatting 31,5 kWp (en dat is slechts een deel van het totaal). Detail, steviger kunnen we het niet maken:

klikbaar

In de aanloop van de lange klim door het prachtige Hoppecke dal vanaf de westelijke uitloper van het stadje Willingen (Upland) voor de leut eventjes dit Hessische PV-systeem met bijbehorende langhaar schapen op de skipiste op de digitale korrel genomen. Zeer toepasselijk, 48 multikristallijne modules (schatting: 8,4 kWp) op Ferienhaus am Sonnenhang... Er tussenin 4 forse thermische collector platen.

klikbaar

Leuk afscheidscadeau'tje

De midweek was weer over en vrijdag vertrokken we met de fiets uit Untervalme vandaan. Uiteraard niet nadat de eind afrekening was voldaan, want in het huisje werd - een in Nederland volgens mij onbekend fenomeen - met zogenaamde "Nachtspeicherheizung" gestookt. In ons geval een "Zimmerofen" model, zie voor uitgebreide toelichting van dit type verwarming op deze Wikipedia pagina. Een bizar systeem waarbij met pepâhdure nachtstroom (!!! reken op hoge dosis bruinkolenstroom van het almachtige RWE, u weet wel, die reuzen kolenkneiters die niet eenvoudig zijn af en op te schakelen) met elektrische gloeidraden (...) een soort van speksteenbuffer in een verder lelijke rechthoekige kast formaat kleine vrieskist wordt opgewarmd (volgens de beheerder). Waarna overdag die warmte langzaam door de speksteen wordt afgegeven. De eigenaresse van het huisje moest van haar juridisch-financieel adviseur voor dagstroom 19 Eurocent/kWh rekenen, en voor het dure nachttarief (iets tussen half elf 's avonds en 6 uur 's ochtends) een absurde 39 eurocent/kWh!!! Blijkbaar zat daar ook nog een door de Staat afgedwongen "omzetbelasting over de Energiesteuer" tax in verwerkt. Nou, doet u mij maar zo'n enkeltarief prijs voor mijn te salderen zonnestroom (saldering op jaarbasis ongeveer nul). Maar dat zijn mooie natte dagdromen natuurlijk.

Overigens vielen de kosten ons mee (13,67 Euro voor elektra en 8 Euro voor water - de laatste vaste prijs per dag). Maar we zijn dan ook gewend om zuinig aan te doen met energieverslinders. Terugrekenend vanaf de kwitantie kwam ik op slechts 27 kWh "dagstroom" en 20 kWh "nachtstroom" (we hadden het apparaat op de laagste stand gezet ondanks de relatief lage temperaturen buiten), voor 4 overnachtingen. We kregen dan ook een soort van compliment, normaal gesproken moet de eigenaresse veel en veel hogere nota's opmaken voor de op comfort ingestelde en/of niet in de kosten geïnteresseerde midweek gasten...

Retour Nederland - met heul veul zonnestroom en -warmte

Op de fiets naar Bestwig afgedaald en verderop westwaarts in het op de noordoever van de Ruhr gelegen oostelijk deel van het stadje Meschede deze woning met zonne-energie voorzieningen tegengekomen. 12 multikristallijne modules (schatting: een wat groter model, mogelijk iets van 200 Wp, totaal mogelijk 2,4 kWp) en een forse vacuumbuis thermische installatie met 3x20 = 60 buizen. Dat anti dak"lawine"hek onderaan zit er natuurlijk niet voor niets...

klikbaar

Verder heel veel fraais tegengekomen tijdens onze 3-daagse terugtocht op de fiets naar het Nederlandse Enschede. Een uitgebreide samenvatting van de nodige hoogtepunten volgt hieronder.

Van Sauerland naar Enschede: herrliche Kuchen en veel PeeVee...

Opvallend gebouwtje met bijna niks d'r in, het oog viel er meteen op vanaf de noordzijde. Behorend bij het Bauernhofcafé Wenk's Stube in Meschede-Wallen (gehucht tussen Berge en Calle westelijk van Meschede). Bij nadere beschouwing bleek al snel dat het om de razendsnel populair wordende categorie "overdekte parkeerplaats met zonnepanelen" ging, tot het duurste invoedingstarief behorend in Duitsland. Zuidzijde:

klikbaar

Minstens 150 monokristallijne modules, geschat vermogen: ruim 26 kWp... Leuke neven inkomstenbron, de komende twintig jaar (wel eerst even terugverdienen natuurlijk).

klikbaar

Grote boerderij met op twee daken veel monokristallijne modules. 64 stuks op het voorste gebouw. 100 stuks op het achterste gebouw, wat ook nog een stuk of 50 multikristallijne exemplaren heeft liggen. Totaal iets van 214 modules met een geschat vermogen van ruim 35 kWp. Mogelijk omdat het twee installaties met verschillende typen modules betreft (die volgens de EEG Wet als zodanig zijn op te vatten als er tussen de installatie data minimaal twaalf maanden tijd zit), zou hier sprake kunnen zijn van twee gescheiden installaties met verschillende (vaste) invoedingstarieven. De totale opbrengst wordt dan rekenkundig gesplitst met een vooraf vastgestelde formule, er is maar een (in eigen beheer te verkrijgen) netinvoedingsmeter nodig... Lokatie: Berge aan de Wenne, een zijriviertje van de Ruhr die westelijk van Wennemen in deze bekende rivier uitmond.

klikbaar

Sfeervol plaatje vanaf lunchpauze plek met toepasselijk uitzicht - woning met 58 monokristallijne modules (geschat nominaal vermogen totaal ruim 10 kWp). Lokatie: Visbeck, dorpje westelijk van Berge aan de Wenne.

klikbaar

Boerderij nabij Altenhellefeld (ongeveer tussen Sundern en Berge) met daken vol modules, en op het daksegment rechtsonder een fenomeen wat we heel wat vaker zijn tegengekomen: reeds geïnstalleerde frames op het dak, maar nog geen modules bevestigd. Blijkbaar hebben de slimste bedrijven/PV aanbieders in Duitsland minimaal twee ploegendiensten draaien om nog voor 1 juli 2010 het maximale aan capaciteit te kunnen plaatsen bij hun willige klanten. Een ploeg die uitsluitend de frames vroegtijdig op het dak schroeft (minste financiële risico voor de systeemaanbieder). Een ploeg die de modules op de frames "knalt" als er weer een container is gearriveerd. En mogelijk nog een derde "ploeg" om de omvormer(s) op te hangen en de definitieve "technische aansluiting" op het distributienet te maken.

In totaal telde ik op deze boerderij vanaf de foto minstens 434 modules, bij toepassing kristallijn "175 Wp" schatting kom ik dan op een respectabele 76 kWp... (verwachte productie in dat geval grofweg 65.000 kWh/jaar). Geel raapzaad veld op de achtergrond: ook hernieuwbare grondstoffen voor diesel zitten al vele jaren in de mix bij de oosterburen.

klikbaar

Soort van "modelbouwpakket" in de vorm van een schuur met uit multikristallijne modules bestaande Solaranlage, aangeboden door de firma Drott Holzbau GmbH & Co. KG uit Hilders-Simmershausen, onder het concept "Holzfertigställe u.-Hallen", website www.drott-holzbau.de. 152 multikristallijne modules, geschat vermogen: plm. 27 kWp. De "gaten" tussen de modules zijn open gelaten om lichttoetreding in de schuur via doorzichtige vensters mogelijk te maken. Lokatie: iets ten westen van Altenhellefeld.

Dit plakkaat zat aan de zijkant van de schuur. Blijkbaar vallen dit soort constructies onder een landbouw moderniseringsprogramma van de EU en weten twee Duitse ministeries (een soort "super" milieuministerie van de deelstaat NRW resp. nationaal ministerie voor voeding, landbouw en consumentenbescherming) daar maximaal profijt van te genereren?

klikbaar

Hoogste tijd voor het wat "grotere" werk (foto hierboven). Plat industriehal dak van de firma Böhmer Leuchten, gevuld met zonnepanelen. Ik telde twee verschillende types, in totaal 330 stuks, geschat nominaal vermogen totaal ongeveer 58 kWp. Lokatie: westrand van Müschede (dorp in het dal van de Röhr, westelijk van Arnsberg).

klikbaar

Fantastische verzameling modules op verschillende dakvlakken van een bedrijf met aanpalend (kantoor?)gebouw met in Nederland momenteel veelbesproken, door overvlijtige VROM ambtenaren vergunnings"plichtig" geacht, prachtig façadesysteem. Erachter een volledig blauw gekleurd zuid-gericht hellend dak van een woning met witte gevel, daar weer achter nog een huis met PV-modules. De onder een zeer lage hellingshoek, bijna plat liggende enorme batterij zonnepanelen zouden CdTe dunnelaag modules van FirstSolar kunnen zijn, de rest lijkt kristallijn volgens de hier niet getoonde detailfoto's. Let op het afwijkende paneeltje linksonderaan het façadesysteem. Regenpijpje zat in de weg. Niet moeilijk over doen, dan maar klein stukje uit laten steken. Geen hond die er in Duitsland over zeurt, want dat paneeltje genereert op deze prima lokatie waarschijnlijk wel zo'n 150 kWh per jaar (uitgangspunten 175 Wp module, 850 kWh/kWp.jaar opbrengst). En dat tikt ook aan voor de klimaat- en verduurzamings-doelstellingen van de progressieve Duiters... Lokatie: zonnestroom minnend plaatsje Voßwinkel westelijk van Neheim aan de Ruhr.

Count op deze foto/lokatie (full-screen versie plus details):

façade: 28 modules
Dak zelfde gebouw: 80 modules
Schuin dak witte huis: 52 modules
Schuin dak achterste huis: 36 modules
Schuin geplaatste kristallijne modules platte dak voorgrond: 32 modules
Bijna plat liggende (dunnelaag?) modules dak voorgrond: 297 modules
Licht hellende dak gebouw met witte gevel met ook dunnelaag (?): 300 modules

Subtotalen: 228 kristallijne modules. Bij 175 Wp geschat totaal: 40 kWp, en 597 (waarschijnlijk) dunnelaag modules, uitgaande van slechts een 70 Wp FirstSolar CdTe exemplaar neerkomend op plm. 42 kWp. Totaal alle systemen zichtbaar op deze foto ongeveer 82 kWp.

Het grootste PV-systeem "in wording" wat we tegenkwamen was een typische Freiflächenanlage zoals ik die op mijn fietstochten in Bayern al vaker ben tegengekomen, met Wickede op de achtergrond. Er moest nog heel wat gebeuren aan deze installatie, zowel aan de frameopbouw (achterzijde, links op de overzichtsfoto vanuit het westen), als aan module plaatsing. Zie detail hier onder.

Detail van de voorzijde van het PV-park in wording. Hier zijn de opbouw frames reeds gemonteerd (hellingshoek laag gekozen zodat de ruimte zo efficiënt mogelijk benut kan worden, hier grofweg zo'n 20 graden) en hekwerken ter beveiliging tegen vingervlugge lieden geplaatst. Modules ontbreken nog. Gezien de "set-up" van dit park, en dit document (pdf, en idem met toelichting) wat ik op de website van de gemeente Wickede (Ruhr) vond, moet dit zeker een PV park in de "paar MWp range" gaan worden. Het document rept namelijk van een oppervlakte van ca. 13.175 m² (13,2 hectare) voor een PV-installatie op ramfundamenten op wat een voormalige boomkwekerij was. De naam van het project wordt daar gegeven als "Solar Warmener Weg". Gaan we uit van een vergelijkbare set-up met kristallijne modules als het enorme Straßkirchen (uiteindelijk 51 MWp) project in Bayern, waarbij 170 hectare voormalig akkerland werd geclaimd, zou met vergelijkbare modules op deze lokatie gerekend moeten worden met (13,2/170) x 51 = ongeveer 4 MWp. Als er gebruik gemaakt gaat worden van dunnelaag modules (bijvoorbeeld de bekende FirstSolar CdTe panelen), wordt het totale systeemvermogen waarschijnlijk een stuk minder. Al met al toch een respectabel systeem, zoals er al zoveel zijn, en nog steeds worden gerealiseerd in Duitsland. De lokatie is aan de westrand van Wickede, net benoorden de spoorlijn Dortmund-Meschede (Ruhrdal).

** Ja, ook de polderboy heeft in een grijs verleden (decennium of 4 geleden) in het kolenhok die zwarte brokken (ook zonne-energie, maar wel in versteende, gefossiliseerde plantaardige vorm van miljoenen jaren oud...) voor in de kachel moeten scheppen. Maar dat is geschiedenis, en toen wist immers niemand "beter"...

klikbaar, zie ook detail foto

Gelukkig zijn er inmiddels ook hernieuwbare bronnen die schone stroom leveren. Deze hoogspanningsmasten krijgen grote hoeveelheden stroom van o.a. de twee grote windturbines er achter, en die duurzame prik zal steeds harder gaan steken richting de gevestigde orde. De grote vraag zal zijn: hoe ver zal de politiek in Duitsland de poot stijf houden en de ruimte voor hernieuwbaar en decentraal maximaal blijven faciliteren, zoals dat al ruim tien jaar met doorslaand succes is geschied? De lobbies aan beide kanten worden steeds professioneler, en ze slaan elkaar nu al met lijvige rapporten (die geen Nederlander leest of begrijpt) links en rechts om de oren. De strijd is in volle gang, en het zal nog veel erger gaan worden. Want de belangen zijn gigantisch. Lokatie: westelijk van Lünen (N. van Dortmund).

Back into solar business

klikbaar

Ook dit huis is in blijde verwachting van een PV uitbreiding. Op het schuine dak liggen al 31 multikristallijne modules (bij de buren ook nog eens 48, niet getoond, tezamen 79 stuks, grofweg 14 kWp). Op de uitbouw/schuurdak komen, gezien de reeds aangebrachte frames, nog eens een paar tiental panelen d'r bij. Of dat voor 1 juli 2010 lukt is de vraag. Alle installateurs zijn overvol geboekt... Lokatie: Vinnum nabij het aquaduct Dortmund-Ems-Kanal (boven) en de Lippe (onder), tussen de stadjes Datteln en Selm.

klikbaar

Prachtige boerderij met PV dak en mooi ingepaste zonnecollector met drie vlakke platen. 145 monokristallijne modules, geschat systeem totaal ruim 25 kWp. Lokatie: Uphusen bij Sythen NO. van Haltern am See (gelijknamige stuwmeertje) noordelijk van het grote bosgebied Die Haard (ten noorden van het Ruhrgebiet).

klikbaar, zie ook detail foto

Weer even lekker "patsen" dan maar weer. Dit enorme systeem ligt op de noordwestelijk georiënteerde helft van een relatief lage hellingshoek hebbend dak! Blijkbaar is al in het "sombere" Duitsland een goed rendabele investering te doen, anders zou je wel extreme last van zonnekoorts hebben om zo'n dakhelft vol te leggen, toch? Module type niet bekend, zou FirstSolar CdTe dunnelaag kunnen zijn. Aantal panelen alleen aan deze zijde: 206 stuks. Bij "laag inzetten" met een module vermogen van 70 Wp/stuk zou je dan op dik 14 kWp uitkomen. Ik ben erg benieuwd naar de jaaropbrengst van zo'n installatie. En dan is dit alleen nog maar de NW dakhelft. De andere kant was helemaal bedekt met kristallijne modules volgens mijn partner (zie de net zichtbare dakleggers voor die installatie op de detail foto)... Lokatie: westelijk deel van Haltern am See.

klikbaar

Tetris met zonnepanelen. Dat kan. Zo'n beetje alle mogelijke configuraties ben ik al tegengekomen op honderden PV-daken in Duitsland. Deze twee zijn ook weer erg origineel. Totaal 63 modules, geschat totaal 11 kWp. Lokatie: westelijk deel van Haltern am See.

klikbaar, zie ook detail foto

Wederom een boerenbedrijf. Dakvullend systeem met 144 monokristallijne modules op het woonhuis en een onbekend aantal op de schuur er achter. Minstens 25 kWp alleen al op het woonhuis. Detail foto toont de mooi ingepaste zonnecollector bestaande uit 6 grote platen op het typisch Duitse, schuin hellende pannendak van de fraaie dakkapel. Lokatie: Specking, ZO. van Klein Reken aan de noordwest rand van Het Hohe Mark bosgebied (westelijk van Haltern am See).

klikbaar

Vlakbij gelegen boerderij met 137 monokristallijne modules, totaal ongeveer 24 kWp. Zelfde dorp. Melk en zonnestroom oogsten gaat goed samen in Duitsland.

klikbaar

Dak boven de bovenwoningen van winkels in de hoofdstraat van Bahnhof Reken. 104 stuks monokristallijne modules, geschat vermogen: dik 18 kWp.

klikbaar, zie ook detail foto

Boerderij met 60 stuks van de gewilde, maar dure hoog rendement hebbende modernste Sanyo HIT modules, met opvallende celvorm voor maximale inpassing in het module en zo weinig mogelijk "loze" ruimte daarin (zie detail). Ook nogal ingewikkelde interconnecties van de cellen onderling tot gevolg hebbend. Deze modules werden de laatste jaren uitgeleverd door Sanyo. Laatste wijziging van deze HDE serie: 235-240 Wp module op deze web pagina, module rendement 17,0 - 17,3%. Indien dat type hier zou zijn toegepast, rekenend met het 235 Wp exemplaar, zou hier dus 14,1 kWp op het dak kunnen liggen. Module oppervlakte 1,39 m², totale oppervlakte ruim 83 m², neerkomend op 170 Wp aan nominaal STC vermogen per m² bij deze optie. Lokatie: Voßplacke, gehucht NW. van Reken iets oostelijk van de Autobahn 31, ZW. van Coesfeld.

klikbaar

Stukje verderop dit "exemplaar". Het grote zuid-georiënteerde dak was blijkbaar nog niet genoeg (258 monokristallijne modules), ook de zuid-oostelijk gerichte stal is bedekt en telde minstens 84 zonnepanelen. Totaal grof geschat minimaal 60 kilowattpiek... Lokatie: Hendelshok, iets benoorden het hierboven genoemde dorp Voßplacke.

klikbaar, zie ook detail foto

Enorme stal met detail van de hier getoonde oostelijke helft van het schuine oost-west dak, waarop de bekende "Aufständerung" van enorme aantallen monokristallijne modules. Als het (niet van de straat af zichtbare) westdak dezelfde hoeveelheid panelen had, zouden hier alleen al 610 modules met een potentiële minimum totaal capaciteit van 107 kWp (de derde staffel in de Duitse EEG Wet, vallend onder de categorie 100-1.000 kWp) zijn afgezet. Detail foto toont de opbouw van de frames op het golfplaten dak vanaf de achterzijde (noordkant van de stal). Lokatie: boerderij zuidelijk van het dorp Velen.

klikbaar, zie ook detail foto

Boerderij met 89 monokristallijne modules (schatting 16 kWp), met een kleine opvallende uitzondering, zie detail foto: een van deze modules lijkt vervangen (?) te zijn door een (waarschijnlijk qua nominale capaciteit en systeemeigenschappen vergelijkbaar?) model, met veel grotere celoppervlakte, onderste rij. Waarschijnlijk afkomstig uit monokristallijne ingots van een grotere diameter als die voor cellen in de rest van de modules zijn gebruikt (resulterend in een bijna vierkante cel met afgeronde celhoeken). Op de schuur achter de boerderij nog meer modules, aantal onbekend. Lokatie: boerderij zuidelijk van Velen.

klikbaar

Dit privé optrekje mag er ook wezen. Prachtig uitgelijnd monokristallijn PV-systeem op drie verschillende dakvlakken, inclusief de enorme "dakkapel" met schuin dak (inclusief twee kleine eigen dakvenstertjes). Totaal 102 modules, geschatte totale capaciteit plm. 18 kWp. Lokatie: in Velen.

klikbaar

Enorme boerderijschuur (melkkoeien bedrijf) met ZW.georienteerd dak. Er zouden zo'n 300 modules op dit dak kunnen passen (dunnelaag? niet controleerbaar), maar ten eerste zitten er afwijkende exemplaren tussen de lichtvensters (langer en smaller dan de anderen, misschien ook wel dummie modules). En er leek wat tekort te schieten bij de onderste hoek (plm. 15 exemplaren). Of is het gauwdievengilde even langs geweest? Mogelijk iets van 20 kWp indien het 70 Wp dunnelaag modules zouden zijn. Lokatie: ten zuidwesten van Gescher.

Behoorlijk wat privé en zakelijke daken die we tegenkwamen zagen er zo uit: wel al de frames of onderbouw voor een bestelde PV-installatie op het dak gemonteerd, maar nog geen zonnepanelen. Die gaan een volgende gespecialiseerde montage ploeg waarschijnlijk binnen no-time op het dak schroeven. Als de container vol modules eenmaal is gearriveerd... Lokatie: ZW. deel van Gescher (W. van Coesfeld).

klikbaar

Zelfs in het degelijke Duitsland kom je af en toe merkwaardige installatie situaties tegen. Hier een detail van een dak op een huis met zonnepanelen rondom een zeer lange ventilatie- of kachelpijp. De schaduw, op dit moment over delen van drie modules vallend, geeft al aan dat, als de modules in een string geschakeld blijken te zijn, hier heel wat systeem rendement weg wordt gegooid. Beginnersvaudje? Lokatie: noord gedeelte van Gescher.

klikbaar

Typisch geval van geen genoegen nemen met alleen het op zuid gerichte dakvlak. Vaak wordt om zo veel mogelijk vermogen op zo'n dakvlak te krijgen, het voor PV te gebruiken vlak kunstmatig verlengd door de naar noorden hellende dakhelft boven in de nok van hoogpotige frames te voorzien en daar nog een extra rij modules op te persen ("dakvlak verlenging"). Hier een iets afwijkend geval met 25 extra modules, wat zelfs een stuk lager op de noordelijke dakhelft staat, dus ver verwijderd van de nok. De hellingshoek is zodanig gekozen dat maximaal zonlicht in wordt gevangen (hoek steiler dan bij de "plat" op frames gemonteerde modules op de zuidelijke, vast hellende dakhelft). Detail van de zijkant (westzijde) van deze schuur (rechter dakvlak is zuid, en dat ligt helemaal vol, totaal iets van 100 modules, ongeveer 18 kWp):

Ook prijsdumpers als het befaamde Duitse Schlecker warenhuis hebben inmiddels door dat zonnestroom van eigen dak een byzonder interessante (extra) business case oplevert. Volgooien dus, die daken!

klikbaar

Schatting: 2x 65 = 130 kristallijne modules, mogelijk iets van 23 kWp. Lokatie: zuidrand van Ahaus, ZO. van Enschede in Nordrhein-Westfalen gelegen.

klikbaar, zie ook detail foto

Ronduit verbijsterend was de passage door het industriepark Averesch N. van Wessum/Ahaus. Hier staan verschillende windturbines, maar vooral de dakbedekking van het gros van de enorme bedrijfshallen hier is verbazingwekkend te noemen: alles is vergeven van de PV-modules. Een schatting maken van de totale omvang is bijna onmogelijk, het moet hier om vele honderden kilowattpieken aan STC vermogen gaan, mogelijk een paar MWp. Wel vrij lastig om foto's te maken vanwege de hoogte van de magazijnen hier, en de vrij lage hellingshoek van de schuine daken. Een poging ziet u in deze detail foto. Slechts een klein stukje van het totaal aan modules alhier. Ook byzonder is de direct drive windturbine die langs de kant van de weg staat, midden tussen de industriehallen vol zonnepanelen in. Opvallende constructie, zie tweede detail foto! Aanbevolen plek om langs te fietsen!

klikbaar

Afscheid van Duitsland/Nordrhein-Westfalen. Met nog een laatste blik op PV- en rijk vertegenwoordigd windturbine moois aan de Duitse ("de goede") kant van de Grüne Grenze (lokatie: gehucht Graes NNW. van Ahaus, voorste dak met 88 modules, geschat 15 kWp) nemen we weer tijdelijk afscheid van wereldkampioen hernieuwbare, decentraal opgewekte energie. En fietsen we tot slot nog langs wat stille weggetjes en een niet meer zichtbare (administratieve) grens het schaamteloos benepen en DE-installatie arm NEEderland weer in. Op weg naar Enschede Centraal Station, waar we op de trein stapten met de fietsen, aan de Nederlandse zijde van die Groene Grens geen windturbine of zonnepaneel gezien. Misschien ergens een verdwaalde thermische zonnecollector met twee plaatjes. Meer niet.

Wie heeft er "gelijk" en wie blijft de kop in de poldermodder steken? Na deze uitgebreide foto pagina weet u voor de zoveelste maal het goede antwoord:

Was getekend,

Polder PV, 20 mei 2010

Totaal score

Van alle op deze fotopagina grofweg geschatte systeemgroottes van de gefotografeerde (en enigszins betrouwbaar te schatten) PV-installaties heb ik ook nog even een tongue-in-cheek optelling gemaakt. Natuurlijk met nogal wat vraagtekens bij de "veronderstelde" module groottes en hopen aannames, maar ik wilde u hem toch niet onthouden.

Totaal op deze pagina getoonde "gefotografeerde" nominale vermogen aan PV:

Voor de goede orde: dat is 1,2 MWp, een vijfde deel van wat de SDE Nederland in heel 2009 heeft opgeleverd, en dat in 6 en een halve dag tijd bij puur toeval tegenkomend op een "langzaam" vervoermiddel met beperkt bereik. Dat is nog exclusief de qua capaciteit nog onbekende "Solar Warmener Weg" vrijeveld installatie bij Wickede, en de enorme, ontelbare verzameling PV-moois op de talloze daken in het industrieparkje Averesch bij Wessum/Ahaus. En het betreft bovendien nog maar een deel van de genomen foto's... Maar het geeft een aardig beeld wat je zoal tijdens een paar daagjes fietsen en wandelen bij de oosterburen kunt verwachten. En dat is dan nog maar de qua plaatsingsvolumes derde deelstaat in Duitsland, na Baden-Württemberg en wereldkampioen Bayern.

Laat niemand in Nederland nog durven beweren dat Duitsland slechts "voor" ligt op het vlak van zonne-energie als het om vergelijkingen gaat met de beroerde situatie in ons eigen land. In alle opzichten ligt Duitsland op een totaal andere planeet als het gaat om vrijwel alle duurzame energie, PV voorop. De getallen, plaatsingsvolumes, en reeds vercommercialiseerde, en in gang gezette technologische ontwikkeling laten het onverbiddelijk, en tot in de fijnste details zien.

Kaartmateriaal

Gebruikte kaarten in het besproken gebied tussen Winterberg en Enschede:

• Wanderkarte Ferienregion Bödefeld (basis: topografische kaart Nordrhein-Westfalen, met gemarkeerde wandelroutes, o.a. ten westen van het Valmedal) 1:50.000 (verkrijgbaar bij VVV Bödefeld).
  
  
• Standpunkt-Verlag GmbH - Ferienwelt Winterberg 1:10.000. Gemeente plattegrond, verkrijgbaar bij VVV Winterberg (gratis), ter lokalisatie van het Solarpark benoorden het Remmeswiese industriegebiedje.
  
  
• Kartographische Kommunale Verlagsgesellschaft mbH Nordhausen: Mountainbike Karte Bike Arena Sauerland. Set van 3 gedetailleerde "wetterfeste" MTB kaarten (met routes), 1:35.000, waarvan Hochsauerland en Sauerland-Nord het gebied tussen Winterberg (en stukje Hessen) en Sorpesee/Sundern afdekken (lokaal verkrijgbaar, ook los, 5 Euro per stuk)
  
  
• Radwanderkarte NRW nr. 12 Sauerland - Kartenblatt Hochsauerlandkreis (topografische fietskaart met hoogtelijnen) 1:50.000 (gebied tussen Winterberg en Wickede). Nieuwe versie binnenkort verwacht (de door ons gekochte was uit 2006, maar prima bruikbaar).
  
  
• ADFC-Regionalkarte Ruhrgebiet Ost (fietskaart) 1:50.000 (gebied tussen Wickede en Haltern am See)
  
  
• ADFC Radtouren-Karte nr. 10 Münsterland - Niederrhein (fietskaart) 1:150.000 (gebied tussen Wickede en Enschede)
  
  
• Goede overzichtskaart: Michelin nr. 412 Deutschland - Nordrhein-Westfalen - Rheinland-Pfalz - Hessen, Saarland (oude blad nummering, nog steeds prima kaart) 1:400.000.

Webpagina opgemaakt 17-20 mei 2010, upload 20 mei 2010.