Financiën - 8

Energiebelasting volgens CBS StatLine

Via een wederom geweldig artikel van de Nieuwe Energie Goeroe Henri Bontenbal (beleidsmedewerker milieu & duurzaamheid CDA Tweede Kamer, tevens werkzaam geweest bij het bekende energie advies bureau DWA) kwam ik op het spoor van een CBS StatLine tabel met een nog veel uitgebreidere verzameling data over de complexe energiebelasting structuur voor elektriciteit en gas. Tot voor kort (november 2012) had ik alleen de gegevens uit de eindejaarsverslagen van het Ministerie van Financiën tot mijn beschikking. Uit die laatste gegevens heb ik mijn veelvuldig gelinkte grafieken voor de ontwikkelingen van de energiebelasting gemaakt via Excel, waar ik het uiteindelijke tarief op jaarbasis in heb opgenomen (ik wist in ieder geval dat er in 2008 per 1 januari een lager tarief heeft gegolden dan vanaf 1 juli). U vindt die "eenvoudige" grafieken inclusief de post "teruggave energiebelasting" op de pagina Financiën - 5 (De prijsontwikkeling van energietarieven en -componenten) op Polder PV.

Maar blijkbaar was er dus veel meer info, en Bontenbal wees daar op. Er staat een overzicht in de StatLine database van CBS met ook oudere tarieven en segmentaties. De energiebelasting wetgeving is, typisch Nederlands, hartstikke complex, is regelmatig "bijgesteld", en voor burgers nauwelijks te doorgronden (al krijgen ze "het" direct op hun brood via de energienota). Zie onderaan voor de link naar de StatLine tabel van CBS. Als u geïnteresseerd bent in alle wijzigingen, lees dan vooral de uitgebreide documentatie op het tabblad "Omschrijving" (als u de Excel file heeft gedownload, anders in de on-line versie de "Tabeltoelichting" lezen). En lees natuurlijk ook vooral de nuchtere, heldere historische analyse van Bontenbal op zijn blog.

Op basis van die StatLine tabel voor gas en elektra, heb ik nieuwe uitgebreide grafieken gemaakt voor de energiebelasting tarieven. Voor gas heb ik daarbij als "byzonderheid" wederom de CNG belasting tarieven (autogas) toegevoegd om het plaatje "compleet" te maken. Uiteraard zijn er veel meer belastingen op (fossiele) grondstoffen. Maar deze pagina gaat dus over de energiebelasting op gas en elektriciteit, omdat die relevant zijn voor de energie nota's van alle huishoudens en bedrijven in Nederland. En waar daar een onderscheid in is gemaakt (al lang niet meer gedaan wegens "onfrisse gevolgen" en weglek effecten richting buitenland), dus ook EB over "groene energie" (whatever dat dan ook is).

Energiebelasting op gas

Gesorteerd naar categorie gasverbruik per periode

KLIK op plaatje voor uitvergroting

Mensen die maximaal 800 kubieke meter aardgas gebruikten, waren vrijgesteld van het betalen van energiebelasting op aardgas tot en met het jaar 2000. Op 1 januari 2001 werd het belastingsysteem omgegooid: alle huishoudens kregen vanaf die datum een vast bedrag per kalenderjaar terug van het Ministerie van Financiën die de vrijstelling tot en met 2000 (die was bedoeld voor zowel max. 800 kuub gas, als ook voor max. 800 kWh elektra) moest gaan afvangen. Sindsdien betalen die aller zuinigste huishoudens hetzelfde tarief als wat andere huishoudens, tot een max. van 5.000 m³/jaar, betalen.

Voor 2012 is het huidige tarief (excl. BTW) in rode getallen aangegeven voor alle categorieën. Voor de niet meer apart door Min. Fin. gehanteerde andere categorieën is het eindbedrag van het laatst bekende tarief in grijs weergegeven.

Let op dat er vooral een forse toename van de energiebelasting is geweest bij de huishoudens, en bij de staffel 5.000 - 170.000 m³. Tot 1 miljoen m³ is de progressie flink afgezwakt de laatste jaren (succesvolle lobby van tuinders in Den Haag), de grootste zuiplappen betalen nog vrijwel hetzelfde als uit de begintijd: byzonder weinig.

Er is zelfs kort "beleid" geweest om zogenaamd "groen gas" met afzonderlijke tarieven te belasten, in 2003-2004. Daar weer van is afgestapt omdat er destijds massaal van "buitenland routes" gebruik werd gemaakt, waardoor er veel belastinggeld is "weggelekt" zonder dat het ook maar enig effect op de productie van "groen gas" heeft gehad in eigen land (idem dito, en nog veel grootschaliger, voor "groene stroom").

Achteraan heb ik uit mijn eigen tabellen (van Min. Fin. gegevens) de CNG vulstation belasting op autogas ook opgenomen. Opvallend is de dramatisch stijging van de EB in dat segment in 2012. Klaarblijkelijk begint het aantal "goedkope autogas tankers" snel toe te nemen, en probeert de overheid daar een dikke graan van mee te pikken...

Gesorteerd naar periode per categorie gasverbruik

KLIK op plaatje voor uitvergroting

In deze grafiek heb ik de tarieven per periode weergegeven die in de StatLine tabel staan genoemd. Per periode zijn alle tarieven naast elkaar met eigen gekleurde kolommen weergegeven, zie daarvoor de legenda. Duidelijk is dat de "groene" EB tarieven voor gas slechts heel kort zijn gehanteerd, en daarna weer opgedoekt ("groen" tarief weer gelijkgesteld aan het "grijze" tarief).

Duidelijk is de gigantische groei van de energiebelasting "druk" op gasverbruik bij de kleine gezinnen (blauw, vanaf 2001 alle HH tm. 5.000 m³ zelfde tarief), en de tweede staffel (5.000 - 170.000 m³, witte kolommen). De derde staffel (170.000 - 1 miljoen m³) kreeg ook een aardige verhoging te verstouwen. Alle andere mega gasverbruikers hebben nauwelijks significante stijgingen van de energiebelasting voor de kiezen gekregen.

De tarieven voor huishoudens (verbruik > 800 m³/jaar) zijn voor de hele reeks weergegeven (donkerblauwe getallen). Alleen voor het huidige jaar, 2012, staan de tarieven van de andere categorieën er bij (zwarte getallen). Let op de ultralage EB die de grote gas zuipende bedrijven betalen, rechtsonder aangegeven.

Gesorteerd naar periode per categorie gasverbruik - 3-dimensionale weergave

KLIK op plaatje voor uitvergroting

Energiebelasting op elektriciteit

Gesorteerd naar categorie elektriciteitsverbruik per periode

KLIK op plaatje voor uitvergroting

Zoals bij gas al aangegeven waren mensen die maximaal 800 kWh per jaar gebruikten, vrijgesteld van het betalen van energiebelasting op elektriciteit tot en met het jaar 2000. Op 1 januari 2001 werd ook aan die zuinigste bikkels hetzelfde tarief als wat andere huishoudens betalen, tot een max. van 10.000 kWh/jaar, opgelegd (zelfde niveau). Sindsdien krijgen alle burgers en instellingen die zich bevinden achter "een aansluiting met verblijfsfunctie" een vaste teruggavepost per kalenderjaar van het Ministerie van Financiën, die de vrijstelling van het betalen van energiebelasting voor het "eerste verbruik van 800 m³ resp. 800 kWh/jaar" moest gaan compenseren. Ook de honderdduizenden mensen met een stadswarmte aansluiting al dan niet vergezeld van een kookgas aansluiting (in het laatste geval: zoals Polder PV), krijgen die vaste teruggavepost uitgekeerd.

Voor 2012 is het huidige tarief (excl. BTW) in rode getallen aangegeven voor alle categorieën. Voor de niet meer apart door Min. Fin. gehanteerde categorie "groene stroom" is het eindbedrag van het laatst bekende tarief in grijs weergegeven (oktober 2004, geen tarief meer per 1-1-2005). De categorie "groene stroom > 10 MWh/jaar" heeft nooit een tarief gekregen (maar staat wel als zodanig in de StatLine tabel opgevoerd).

Tale-telling citaat van de Rijksoverheid, om in uw oren te knopen:

Impact capaciteitstarief elektra op EB "huishouding"
Er is een aanzienlijke toename van het niveau van de energiebelasting geweest bij de huishoudens. Dit aspect werd niet in het verhaal van Bontenbal op tafel gelegd, waarschijnlijk ook omdat het een ingewikkeld verhaal betreft. De hoge impact op de hoogte van de EB heffing per 1-1-2009 wordt vooral veroorzaakt door het feit dat het capaciteitstarief voor elektriciteit begin dat jaar werd ingevoerd. Omdat dit een gigantisch negatief effect zou gaan hebben op de zuinigste huishoudens (die met een torenhoge nieuwe vastrecht last zouden worden geconfronteerd), is destijds door Laurens-Jan Brinkhorst (Min. EZ) in samenwerking met het Ministerie van Financiën aangedrongen op een zeer complexe "correctie operatie" (het capaciteitstarief was heftig gewild en zwaar gepust door de netbeheerders, onderdeel van het - aanvankelijk verplichte - drievoudige Paard van Troje "capaciteitstarief + sluwe meter + leveranciersmodel van facturatie"). Die "operatie" hield de volgende set van tarief component aanpassingen in om "het financiële eindresultaat voor de meeste betrokkenen (NB: voor 2009!) ongeveer op hetzelfde niveau te laten neerkomen als het financiële resultaat in 2008":

• Invoering capaciteitstarief voor elektriciteit. Tarief voor max. 3x 25 ampère huishoudens (incl. enkeltarief) bij Liander: 2009 EUR 119,99 ex BTW/jaar, in 2012 alweer gestegen naar EUR 138,56 ex BTW/jaar.
  
  
• Eliminatie van de deelcomponent variabele transportkosten, bij Liander "Transport per kilowattuur" geheten, en in 2008 nog op een niveau liggend van €ct 3,477/kWh voor een continu tarief aansluiting.
  
  
• Extreme verhoging van de energiebelasting per kWh "om de besparingsprikkel overeind te houden". Dit is in 2008 al "voorgeweekt" door in de tweede jaarhelft al een hoger tarief te heffen (2008 tm. juni €ct 7,27/kWh, juli tm. december €ct 7,52/kWh ex BTW). Per 1 januari 2009 werd het EB tarief zelfs al €ct 10,85/kWh ex BTW, een verhoging van dik 49% t.o.v. het tarief per 1-1-2008.
  
  
• Gelijktijdig werd ter compensatie de vaste "teruggavepost energiebelasting" van het Ministerie van Financiën ook zeer sterk verhoogd, van 199 Euro ex BTW in 2008 naar 318,62 Euro ex BTW in 2009 (verhoging van zelfs ruim 60%).
  
  
• NB 1: latere verhogingen van het capaciteitstarief zijn niet meer gevolgd door verhogingen van de teruggave post van het Ministerie van Financiën, die in 2012 identiek is aan het bedrag in 2009 (zie figuur op financiën pagina 5). Het capaciteitstarief bij Liander is echter in de tussentijd wel met 15,5% gestegen. "Gecompenseerd" wordt dat niet meer door het Ministerie van Financiën (dus besodemieterd worden we alsnog, al gaat het, heel karakteristiek voor de sector - "salami tactiek" indachtig - met kleine stapjes tegelijk).
  
  
• NB 2: Bij "gas" was het grootste gedeelte van de transportkosten al jaren in de vorm van "vastrechten" (onafhankelijk van verbruik, maar gericht op de capaciteit van de aanwezige aansluiting) in de tariefbladen van de netbeheerders opgevoerd. Er werd in de tweede jaarhelft van 2008 nog maar een resterende, kleine "variabele post" opgevoerd in de tariefbladen. Bij Liander (voorganger: Continuon) was dat nog slechts 1,115 Eurocent/m³, daar "Volume transport" geheten. Die tarief component bij netbeheer werd ook opgedoekt per 1 januari 2009, maar de impact daarvan is niet te vergelijken met die van het afschaffen van de variabele transport component voor elektra, en de gelijktijdige invoering van het in 2008 nog helemaal niet bestaande capaciteitstarief voor elektriciteit.

De mate van progressie van het EB tarief voor de volgende twee staffels (midden- en kleinbedrijf, agrarische sector) is, zo is te zien in de grafiek, "minder stevig" (dan bij kleinverbruikers) tot "behoorlijk" te noemen. Maar, wederom, net als bij gas: de energiebelasting voor de elektriciteit zuipende bedrijven is in ons land van een dramatisch laag, bijna "non-existent" niveau. Ze zijn zelfs nauwelijks zichtbaar in de hierboven getoonde grafiek, en de tarieven zijn zelfs nooit gewijzigd, noch gecorrigeerd voor de inflatie sinds de invoering in januari 2004. 1/1.000e cent/kWh (ex BTW) voor "niet-zakelijke" verbruikers met > 10 miljoen kWh/jaar (>10 GWh/jaar). En zelfs maar 5/10.000e cent/kWh voor de "zakelijke" verbruikers met hetzelfde verbruik. De laatstgenoemden betalen een EB heffing die slechts 0,4% bedraagt van wat kleinverbruikers betalen. Anders gezegd: kleinverbruikers betalen een factor 228 maal zoveel EB heffing/kWh dan de grootste verbruikers. Sterker nog, als we ook nog de inmiddels (per 1 okt. 2012) 21% BTW over de energiebelasting meerekenen, die zakelijke verbruikers kunnen terugvorderen, komen we op een wanverhouding van zelfs twee-hon-derd-en-zes-en-ze-ven-tig maal zo'n hoge belastingdruk per kWh bij kleinverbruikers dan bij grootverbruikers: 13,79 versus 0,05 Eurocent/kWh...

Gesorteerd naar periode per categorie elektriciteitsverbruik

KLIK op plaatje voor uitvergroting

In deze grafiek wederom de tarieven per periode die in de StatLine tabel staan weergegeven. Per periode alle tarieven naast elkaar met eigen gekleurde kolommen, zie de legenda. De speciale "groene" EB tarieven voor elektriciteit zijn net als bij gas kort gehanteerd, en daarna weer opgedoekt ("groen" tarief weer gelijkgesteld aan het "grijze" tarief).

Ook hier is de gigantische groei van de energiebelasting "druk" op elektriciteitsverbruik bij de kleine verbruikers weer duidelijk geïllustreerd (blauw, vanaf 2001 alle HH tm. 10.000 kWh/jaar zelfde tarief, dit alles nog zonder BTW). Ook de tweede staffel (>10.000 - 50.000 kWh/jaar, lichtgrijze kolommen) kreeg vanaf 2005 stapsgewijs een forse verhoging voor de kiezen, uiteindelijk resulterend in een globale verdubbeling van de belastingdruk in zeven jaar tijd (€ct 4,15 ex BTW in 2012). Voor de nog zwaardere verbruikers, met 50 MWh tot 10 GWh op de jaar rekening, was die verhoging een stuk lager (donkerder grijs getinte kolommen). De echte grootverbruikers (>10 GWh/jaar, meest donker grijze en zwarte kolommetjes) hebben in het geheel géén stijgingen van energiebelasting meegemaakt: sinds januari 2004 schokken ze nog steeds dezelfde, microscopische, en niet inflatie gecorrigeerde fooi.

De tarieven voor de eerste staffel (meeste huishoudens met verbruik tm. 10.000 kWh/jaar) zijn voor de hele reeks weergegeven (donkerblauwe getallen). Voor de duidelijkheid staan alleen voor het huidige jaar, 2012, de tarieven van de andere categorieën er bij (zwarte getallen). Let goed op de ultra-lage, bijna niet zichtbare energiebelasting "heffing" die de grote elektriciteit zuipende bedrijven betalen, rechtsonder weergegeven.

Gesorteerd naar periode per categorie elektriciteitsverbruik - 3-dimensionale weergave

KLIK op plaatje voor uitvergroting

Links

CBS StatLine tabel "Heffingen op energiedragers" (laatst gewijzigd op 17 januari 2012 n.a.v. gewijzigde EB tarieven per 1-1-2012; ongeveer halverwege januari 2013 kunnen we waarschijnlijk weer een nieuwe update tegemoet zien. De CBS cijfers zijn gebaseerd op de officiële, in het Staatsblad gepubliceerde wijzigingen in de tarieven).

Uitmuntende analyse van Henri Bontenbal aangaande het fenomeen "Waarom betalen we energiebelasting?", op zijn uitermate belangrijke, diepgravende, en heel vaak de juiste zaken aanstippende blog (beter dan menige overheids-site bomvol ambtelijke retoriek...).

Financiën 5 - oudere webpagina van Polder PV met al jaren de EB tarieven en uitwerking van de variabele stroomprijzen voor Vattenfall/NUON klanten (waar de EB tarieven in zijn opgenomen)

Teruggavepost energiebelasting op hier boven genoemde webpagina (die de Overheid trouwens "belastingvermindering op de energiebelasting" noemt, en beslist niet, zoals heel vaak geschreven "heffingskorting")

Web pagina voor het eerst opgemaakt en gepubliceerd 5 november 2012.