Kärnten's
zonne-toerist
| |
|
||||||
|
Kärnten's
zonne-toerist |
index | ||||||
|
|
|
||||||
 |
^^^ Thermische zonne-energie wordt uitgebreid toegepast in Oostenrijk. Meestal niet met kleine collectors met 2 platen. Maar vaak met grote - tot zeer grote - moderne installaties, die niet alleen worden gebruikt voor de warm tapwater voorziening. Maar die ook vaak ingezet worden bij de ruimte verwarming. Zoals dit exemplaar met zo'n 40 collector platen behorend bij een hotel in Oberdrauburg (Kärnten). Dit soort systemen hebben vaak goed-geïsoleerde, enorme opslagvaten, om een zo lang mogelijke periode te kunnen overbruggen. Het besparingspotentieel m.b.t. de verbranding van fossiele brandstoffen is hoog. |
Summary
In June 2012, the webmaster of Polder PV has traveled, by train, with his partner from Leiden (Netherlands) to Spittal ad Drau in Carinthia, Austria. Where they spent almost four weeks of back-packing in the Gailtaler Alps, as well as the Carinthian Alps on the border with Italy. During their travels, many thermal solar collector systems were discovered, as well as some older (mainly mountain huts) and modern PV-installations. This web page contains a lot of photo's of these encounters. Explanations added in Dutch. Just use the scroll function. Downwards!
Introductie
Oostenrijk is duurzame (tegenwoordig "hernieuwbare") energie productie land bij uitstek. Ze lopen in deze Alpenstaat jaren voor op veel andere Europese landen. Niet alleen hebben ze het waterkracht potentieel in eigen land zeer intensief benut (talloze stuwdammen in de bergen), waarmee naar verluidt reeds bijna 12% van het totale energie (dus niet alleen "stroom"!) verbruik zou worden gedekt. Oostenrijk zou binnen de EU15 na Zweden en Finland op de derde plaats staan m.b.t. het aandeel hernieuwbare energie op het totale verbruik, bij de stroombehoefte staan ze in EU15 zelfs bovenaan de ladder. Het land staat vooral ook bekend vanwege de hoge markt penetratie van thermische zonne-energie (zie staatje van EurObserv'ER hier onder). Zowel op "kleine", als op industriële schaal. Op deze pagina de nodige voorbeelden van vaak grote installaties in de zuid-Oostenrijkse deelstaat Kärnten/Karinthië, waar we in juni 2012 een bergwandel vakantie hebben genoten. Trekkend met de rugzak en tent, van Spittal ad Drau via de Karnische Hauptkamm en de Lienzer Dolomiten, naar Oberdrauburg.
Eerste stukje van tabel met de oppervlakte van thermische zonne-energie installaties per inwoner voor de eerste 6 landen in EU27, eind 2011. Na het mediterrane eiland Cyprus staat het Alpenland Oostenrijk fier op de tweede plaats, nog voor Griekenland. Met 0,567 m² per persoon, volgens de EurObserv'ER methodologie overeenkomend met een opgesteld vermogens-equivalent van 0,397 kWth/persoon. Zie tabel in EurObserv'ER rapport op download pagina. NB:
per MWth nieuw geplaatst bezette het land in 2010 de achtste positie,
achter het veel grotere Japan (IEA Technology Roadmap Solar Heating
and Cooking, 2012, pdf
hier) |
 |
Ook waren er - uiteraard, het is 2012 - af en toe PV-installaties te zien. Aangezien het land al zo excessief veel hydropower heeft, is er lange tijd nauwelijks ondersteuning voor zonnestroom geweest. Een regeling met aanschaf subsidies (uit het "Klima- und Energiefonds") werd in augustus 2009 bij opening compleet plat gelopen op de eerste dag (bericht 8 augustus 2009). Hollandse taferelen...
De webmaster van Polder PV toont op deze foto pagina het nodige aan zonne-energie productie potentieel wat hij en zijn partner al lopend door het landschap tegenkwamen. Van de "beschaving" in het dal tot hoog in de bergen van de prachtige Karnische Alpen (en vlak over de grens met Italië). Er is natuurlijk veel meer, maar het geeft een aardige impressie wat je zoal tegenkomt als je een paar weken achter elkaar van het langzaamste vervoermiddel in de menselijke historie gebruik maakt: de voeten.
PV = fotovoltaïsche omzetting van zonlicht in elektriciteit. Bij thermische zonne-energie wordt middels (thermische) zonnecollector platen gebruik gemaakt van het zonlicht om water (of andere hulp vloeistof) te verwarmen die in het huis of bedrijf gebruikt kan worden voor het opwarmen van tapwater en/of wordt ingezet voor de ruimteverwarming. Opvallend in Oostenrijk: die "platen" staan lang niet altijd op het dak. Als ze er al op staan, wordt gewoon de meest optimale hellingshoek gekozen, ook op schuine daken. Regelmatig zijn ze aan vertikale façades, balkons e.d. bevestigd. En we zijn ook opvallend vaak collector "arrays" tegengekomen die gewoon op een frame op het erf staan, of op elegante wijze in het bestaande terrein reliëf "in" dan wel "op" gebouwd. Het gaat in Oostenrijk duidelijk om de productie, en dat is het aller belangrijkste. Als die dingen d'r maar komen.
Kaart
Met de trein reisden we via München (nachttrein Duitsland), Salzburg (Oostenrijk), en Badgastein (tunnel onder hoofd waterscheiding van de Alpen door), naar Spittal a.d. Drau / Millstätter See in Kärnten (zuidelijk Oostenrijk, grens"land" met Italië). Vandaar maakten we enkele dagtochten, en daarna trokken we te voet zuidoost-waarts, deels in het dal op officiële campings kamperend, deels "wild" hoog in de bergen, of in berghutten of in een enkel "bivak"hutje (Italiaanse kant).
We trokken te voet van Spittal ad Drau (aankomst 4 juni 2012) naar Oberdrauburg (28 juni) via de Gailtaler Alpen, Karnische Alpen (grensgebied Kärnten met Italië), en Lienzer Dolomiten, en deden diverse dagtochten vanuit campings. Het is moeilijk te bepalen hoeveel kilometers we hebben gelopen, omdat de gelopen routes vol kronkels zitten en zware tochten door de bergen, met soms extreme hellingen, natuurlijk compleet onvergelijkbaar zijn met wandelingen door het dal. De "ergste" passage die we hebben afgelegd duurde 2 en een half uur, waarbij we met volle bepakking moesten afdalen over een steile rotswand van zo'n 250 meter hoogte. Weliswaar gezekerd met kabels e.d., maar het was niet fijn om dat in dalende richting te doen (de huttenbazin had gezegd dat het wel moest kunnen...). Dat was het "spannendste" traject, de Sentiero Spinotti tussen Rifugio Marinelli en Rifugio Lambertenghi, op de zuidwest wand van Monte Coglians/Hohe Warte (zie ook Youtube filmpje van dat traject). In de Bergfex beschrijving is te lezen: "Wir sind in West>Ost-Richtung gegangen + würden nur diese, nicht die umgekehrte wählen!" Hadden we dat maar eerder geweten...
Het kan best zijn dat we in totaal minstens 150 kilometer hebben gelopen in die bijna vier weken, waarbij deeltrajecten in de Karnische Alpen (grensgebied) en, vooral, de Lienzer Dolomiten, met volle bepakking als "avontuurlijk" tot "voor ervaren bergwandelaars" moeten worden gekwalificeerd.
Op onderstaande kaart een overzicht van onze complete gelopen route:
KLIK
op plaatje voor uitvergroting
Op het kaartje in purper de route met volle bepakking op de rug, kloksgewijs vanaf Spittal ad Drau. In groen de rondjes met dagrugzak vanaf de campings. Enkele namen van stadjes zijn aangegeven, evenals die van de Millstätter See en de beroemde (schaatsen NL Elfsteden rijders!) Weissensee. Het dal waarin Hermagor ligt heet het Gailtal, bedevaart oord Maria Luggau ligt in de bovenloop wat het Lesachtal wordt genoemd. Vanaf Oberdrauburg zijn we met de trein nog een dag naar Lienz geweest, vanaf daar met de trein naar Spittal ad Drau, door naar München, en met de nachttrein weer naar huis.
Foto's
Forse thermische zonnecollector array op een particuliere woning in het zuidelijke deel van Spittal a.d. Drau, met maar liefst 12 platen. Let op de zeer vaak in Oostenrijk gebruikte "Aufständerung", waarbij de hoek van de collectorplaten middels de frame constructie optimaal wordt gezet, ook op schuine daken. Vaak wordt een behoorlijk steile hoek op zuid gekozen om vooral in de koude dagen optimale instraling te krijgen. Hier is de hoek niet zo extreem, maar grofweg zo'n 45 graden "genomen".
Gasthof in Dorf Goldeck op de NNO uitloper van de gelijknamige berg (Gailtaler Alpen) westelijk van Spittal a.d. Drau, 1.607 meter hoogte. Op twee metalen felsendaken in totaal acht grote thermische collector platen.
PV-array op het zuid-georiënteerde dak van de net geopende Goldeckhütte (1.929 m. hoogte), op een oostelijke uitloper van de Goldeck. 14 stuks van een ouder type multikristallijn paneel (vermoedelijk niet groter dan 100 Wp per stuk).
Een van de "grotere" PV-installaties (achtergrond) die we al wandelend op de dalbodem van de Drau oostelijk van Spittal tegenkwamen bij het gehucht Baldersdorf. De donkerblauwe wanden vormen het geluidsscherm van de A10/E55 snelweg. De installatie telt 88 modules.
2x 2 collector platen in een ongebruikelijke, vrij "extreme" wijze van Aufständerung op een westelijk gericht schuin dak in het dorpje Zlan aan de NO. rand van het Weißenbachtal wat bij Feistritz in de Drau uitmondt. Ik denk dat je hiermee in Nederland waarschijnlijk meteen een "welstandscommissie" op je nek zult krijgen. Het is vanwege prehistorische regelgeving van het voormalige VROM zelfs niet eens "zonder vergunning toegestaan" (lees: bouwvergunning plichtig, met onzekere uitkomst van een eventuele aanvraag). In Oostenrijk en andere Duitstalige landen zijn dat soort constructies voor het optimaliseren van duurzame energie productie doodnormaal. Duurzame energie opwekking heeft daar immers prioriteit, omdat het de Energiewende in gang moet zetten, een noodzakelijk "kwaad" voor een moderne, energie zuipende samenleving (met als blijvende top prioriteit uiteraard: besparen, besparen, en nog eens: besparen). Esthetiek is extreem subjectief. Ik vind het wel mooi... (en als je in huis zit, zie je "het" het grootste deel van je leven toch niet).
Het eerste "makkelijk benaderbare" forse particuliere PV-systeem wat we tegenkwamen, in het gehucht Tragail direct grenzend aan Tzan (weg naar Stockenboi/Weissensee). Dit op een forse frame gebouwde, uit 12 multikristallijne modules bestaande "vrijeveld" systeempje (mag vast ook niet van "VROM") is nog niet alles, zie ook de derde foto (zuidzijde). Drau dal op achtergrond.
Detail van het hier boven getoonde systeem, met - wel vaker gezien in het qua afzetmarkt en leveranciers nog redelijk "beperkte" Oostenrijk - reclame bord van de leverancier/installateur Energetica Energietechnik GmbH, in samenwerking met SAW Sicherheitstechnik, beiden uit de hoofdstad van Kärnten, Klagenfurt.
Nog eens (minimaal) 8 modules, maakt een totaal van minstens 20 stuks voor de gelukkige huiseigenaar, opgebouwd als een "pergola" aan de op zuid gerichte balkonrand boven een open garage/schuur. Zonnepanelen zijn (bijna) overal toepasbaar, u kunt het niet zo gek verzinnen of er zijn wel inpassings- en opbouw materialen voor verkrijgbaar.
De meeste campings in toeristenland Oostenrijk hebben een hoog comfort niveau met talloze voorzieningen - waar we echter vrijwel nooit gebruik van maken. Uiteraard gebruiken we wel warm water om te douchen, en heel veel campings zijn dan ook voorzien van hoog-efficiënte, moderne thermische collector "velden" waarmee een substantieel deel van de warm water behoefte kan worden afgedekt. Op het dak van de sanitair ruimtes van camping Ronacher / Ortsee, aan de oostelijke oever van de bekende Weissensee ligt wel een heel groot "veld" collector platen (36 stuks). Dat komt omdat er hier ook een kleine sauna in het gebouw aanwezig is, die indirect wordt verwarmd met gebufferde zonnewarmte. Die wordt trouwens in het laagseizoen hoogstens een keer in de week opengesteld. Warm water verbruik was met de volle camping toch al op een hoog niveau. De merkwaardige houten constructie linksboven is een omheind zonneterras.
Weer zo'n byzondere particuliere PV-installatie met 24 multikristallijne 205 Wp modules, totaal 4,92 kWp. Gewoon, voor het (enorme) huis, op een bestaande - of daartoe aangepaste - aarden wal, direct aan de openbare weg. Langs het weggetje parallel aan de noord oever van de fraaie Weissensee, in het gehucht Neusach. Zie ook de vervolg foto's.
Multikristallijn silicium. Mits goed gemaakt, keurig gelamineerd, en netjes en degelijk bevestigd: onverwoestbaar, en lang, heel erg lang meegaand. Niks mis mee, al betreft het hier niet met name genoemde modules (volgende foto).
Ditmaal kondigt het bedrijf Sun.e-solution uit Lienz trots hun in 2009 aangebrachte installatie op "Haus Aichholzer" aan. Let op de berekende energie opbrengst van deze 4,92 kWp installatie: 5.800 kWh/jaar, wat zou neerkomen op een specifieke opbrengst verwachting van 1.179 kWh/kWp.jaar. 39% hoger dan de 850 kWh/kWp.jaar die ECN Beleidsstudies hanteert voor "gemiddelde in Nederland". Zonder tracking...
Nog eentje om het af te leren (zelfde installatie)...
Uiteraard kun je geen toepassing van hernieuwbare energie promoten als je zelf vuile stroom blijft afnemen. Derhalve goeie zaak dat het gemeentehuis van Techendorf / Weissensee zelf ook een forse PV-installatie heeft. Ik telde zeker 40 zonnestroom panelen.
Zoals reeds gezegd: "Aufständerung" doen ze niet moeilijk over in Oostenrijk, ook niet in zo'n mooie omgeving als de Weissensee. Hernieuwbaar "moet", dus geen ambtelijke valkuilen en prikkeldraad neerleggen voor burgers die willen investeren. Gaan met die - in dit geval - thermische zonnecollector banaan! Van achterop gezien, in totaal acht grote collector platen, hellingshoek ongeveer 45 graden, landscape oriëntatie. Techendorf / Weissensee.
... maar je kunt het natuurlijk ook, als je wilt, mooi laten inpassen "tussen de pannen", zoals dit fraaie voorbeeld in dezelfde gemeente laat zien. Ieder zijn/haar meug. 20 thermische collector platen "building integrated", op het schuine dak van een "Mehrfamilien appartementen blok".
"Overdrijven is ook een vak" wordt ons wel eens verteld. Of dit "overdreven" is laat ik aan de gedachten van de kijker over. "Vet" is het in ieder geval wel. "Solar carports" krijgen hier een hele andere betekenis dan waarvoor die term vaak wordt gebruikt. Want meestal wordt dan verwezen naar een overkapping met al dan niet geïntegreerd een fraaie PV-installatie, boven het geparkeerde en regen schuwe blik. Dit is echter een thermische collector installatie met 21 enorme collector platen (landscape). Ben benieuwd wat er in die woning d'r achter allemaal geschiedt. Zwembad in huis? Techendorf / Weissensee.
Detail van de installatie getoond in de vorige foto. Er blijkt nog meer moois te zijn, op de achtergrond de rand van, waarschijnlijk, een PV-systeem...
Boothuisjes zat rond/in de Weissensee. Deze, van het "spa" hotel Enzian, heeft ruimte zat voor een bijdrage aan de warmwater voorziening. 8 collector platen boven de boten.
Al die lichte rechthoekige platen die u op deze foto ziet, zijn thermische zonnecollector modules (!!). Het gaat hier vet van bil met het zon-verwarmde water, en, zeer waarschijnlijk, een forse bijdrage aan de verwarming in de winter. Als er tenminste geen sneeuw op ligt... Foto vanaf de "veerdienst", een van de boten die over de Weissensee vaart (en als enige fossiel aangedreven motoren mogen laten draaien). Het water in de kristalheldere Weissensee is zo'n beetje een drinkwater buffer van "formaat", ander gemotoriseerd verkeer op het water is niet toegestaan. Neusach / Weissensee.
Detail van vorige situatie. Dit soort übersized thermische collector solar power systemen zult u in Nederland zeker op particuliere daken mogelijk nooit vinden. In Oostenrijk beslist geen "onzalige gedachte". Gewoon, implementeren, die handel!
Weer even downsizen voordat u een solar beroerte krijgt. Een simpel fotovoltaïsch moduultje op een klein jachthutje in nirgendwo ohne Netzanschluß. Zat voor de marginale stroombehoefte op lokatie. En extreem effectief. Het contrast van gelikte gladde zonnecellen voor de moderne stroomvoorziening en de eeuwenoude toepassing van onbewerkte, ruwhouten dakpannen ("Dachschindeln") kan niet groter zijn. Techendorfer Alm, 1.573 meter hoogte, zuidhelling van Latschur (noordelijk van oostelijke uitloper Weissensee).
Ook de mensen in de kleine boeren dorpjes lusten pap van zonnewarmte. Op deze woning maar liefst 16 collector platen. 's morgens al onder de solar douche, dat zal hier wel een gewoonte zijn geworden... Voor de onderste 6 stuks is zo te zien op het origineel een stuk metalen dak onder de collectoren gelegd en/of de dakpannen zijn in zijn geheel weg gehaald. Side-note: die trekker probeerde in een sierlijke beweging een grote rol hooi naar binnen te krijgen in de schuur links. Dat ging niet een-twee-drie... Möderndorf bezuiden Hermagor (Untergailtal), dicht bij de start van de beroemde - en spectaculaire - Garnitzenklamm.
Ook op de ietwat luxe camping Schluga in Obervellach (O. van Hermagor) in het Untergailtal uiteraard enorme thermische zonnecollector installaties in/op de sanitair ruimtes. Dit is er slechts een, met 16 collector platen. Ze hebben twee grote gebouwen vol met die dingen.
Op deze 2 foto's een van de vele kleine zomerhuisjes in de nederzetting Dellacher Alm (1.362 m.) aan de voet van de op de Oostenrijks-Italiaanse grens gelegen Poludnig (1.999 m.). Veel van deze kleine huisjes hebben een of twee kleine zonnestroom paneeltjes voor een bescheiden autonome stroom voorziening in combinatie met een accu. Dit exemplaar heeft er twee, in de nok, aan weerszijden van het schuine houten dak. Oriëntatie (selbstverständlich...): west en oost. Van twee walletjes eten, heet dat ook wel... Te zien aan de structuur, lijkt dit amorf Si paneeltjes te betreffen, maar dat is niet zeker.
Vlak bij dit curieuze "huisje" vonden we zo'n beetje op de Oostenrijks/Italiaanse grens, op het Schlosshüttensattel (1.453 m.) een fraaie bivak plek voor de nacht, waarbij we, heel byzonder, 's avonds jonge reëen konden zien die "tikkertje" leken te spelen... En natuurlijk dat intrigerende "huisje". Dat stond net aan de Oostenrijkse zijde en bevat vermoedelijk een pomp voor water (mogelijk aanvoer voor drinkwater voorziening, er ontspringen hier bronnetjes). Drie krachtige multikristallijne PV-modules verzorgen de autonome stroomvoorziening buiten "een net". Zo wordt veel geld bespaard, alleen al vanwege zeer beperkt onderhoud (hoogstens voor de motor en mogelijk eens in de zoveel tijd voor een accu check). Foto zo'n beetje vanaf de grenssteen genomen, "richting Oostenrijk".
Even verderop weer een "almdorpje", het fraaie gehucht Egger Alm (1.422 m.), wat ook een eigen "Käserei" heeft en een Gasthof (niet op foto). Bij de pijlen overal kleine zonnepaneeltjes, een bonte verzameling van diverse types. Allemaal op de zuid façade, maar er lagen ook soms modules op de schuine dakvlakken, west en/of oost.
Detail foto van een van de huisjes, met links twee oude typen mono's met ronde cellen (niet goed te zien), en rechts een wellicht krachtiger multikristallijn paneel. Solar ook voor alpiene boeren (en zomerhuisjes bezitters...)
Slechte voorbeelden zijn er natuurlijk ook, zoals overal op deze aardkloot. Bij dit zomerhuisje op het vrijwel op de grens (AUT/ITA) gelegen Kersnitzen Sattel (Sella Chersnizze, 1.542 m.), een hoogst curieuze opstelling van dit eenzame zonnepaneeltje. Ten eerste is het richting west gericht en heeft het een behoorlijk flauwe hoek t.o.v. de horizon. Maar, erger nog, midden op de dag is het ding vrijwel compleet beschaduwd door dat merkwaardige houten "dakje", en zal het ding weinig produceren. Misschien houdt de eigenaar van het huisje wel van zonnestroom, "maar vooral niet teveel". Je weet maar nooit...
In de bergen kom je vaak "oudere typen" zonnepanelen tegen, wat te maken heeft met het feit dat eind vorige eeuw er redelijk wat financiële ondersteuning was vanuit de Staat of regionale regeringen om de vaak met marginale leefomstandigheden te maken hebbende lokale economie te ondersteunen. Aangezien toen al zonnepanelen ideale vervangers waren van de smerige en lawaaiige diesel aggregaten, is er veel energie gestoken om in ieder geval een deel van de stroomvoorziening op ver van de bestaande net infrastructuur liggende boerderijen, berghutten, e.d. via PV in een autonome setting (met accu's voor de opslag) meer toekomstgericht te maken. Vandaar dat je nog heel erg veel "oude" typen panelen ziet in dit soort streken. Zoals deze fraaie monokristallijne modules met ronde cellen (toen werden van de ronde mono ingots nog niet de zijkanten gezaagd, het was duur genoeg om die ingots te maken...). Op een schuur van de Unterbuchacher Alm (1.474 m.), ZW. van Kirchbach (Obergailtal).
Wel gaarne letten op twee duidelijke verschillen tussen deze twee exemplaren: de linker knaap heeft vrij veel ruimte over binnen het module (lege witte vlakken). Die ruimtes zijn in het rechter exemplaar opgevuld met (vier) halve mono cellen die vrijwel tegen de rand van het frame lijken te liggen. Of dat de oorzaak is of niet laat zich niet vertellen, maar het tweede verschil is evident: het rechter module heeft helaas een gebroken glasplaat, wat te zien is aan de doffe uitstraling en de witte zone links (verbrokkeld glas). Het kan best dat het paneel het tijdens de opname nog prima deed. Maar de integriteit van het paneel is naar de filistijnen, en lucht en water zouden op termijn kunnen binnendringen. Dat is meestal niet bevorderlijk voor de resterende levensduur...
Wederom te voet in het dal afgedaald (Obergailtal) arriveerden we op een bloedhete middag in dit dorp, waar we deze fraaie thermische zonnecollector opstelling tegenkwamen. Met, wederom, een opvallende "Aufständerung", en een steile hellingshoek om vooral in de voor en naseizoenen (en, waarschijnlijk, tijdens zonnige winterse dagen) met lage zonnestanden maximaal warmte het huis binnen te halen. 8 platen in vier paren. Reisach (624 m.), westelijk van Kirchbach.
Schandalig misbruik of opportunisme? Zonnepanelen (hier een amorf Si PV-exemplaar wat een accu voedt met zonnestroom) zijn natuurlijk voor opportunisten ook multi-purpose inzetbaar. Hier als schaduw bron (...) voor dit harige purrende beest. Het was dan ook bloedheet. Als ik niet zo groot was, had ik het misschien ook wel gedaan in zijn (?) positie... In het gehucht Welzberg (plm. 1.100 m.), op de ZW flank van de Reißkofel (2.371 m.), Obergailtal.
Even een fossiel tussendoortje. Denkt u nu s.v.p. niet dat Oostenrijk alleen maar zegeningen telt. Het fossiele tijdperk ontvluchten gaat zomaar niet, en de weerstand daartegen is massief en extreem goed georganiseerd. Uitstappen uit "de fossielen" voor de krankzinnig intensieve, massaal dagelijks oliederivaten zuipende automobiliteit is een utopische wensdroom waarvan ik hoop dat die rap uit gaat komen. Maar de webmaster van Polder PV is realist genoeg om te beseffen dat alleen dat al zo'n beetje een stalinistisch terreur bewind zal vergen om dat in korte tijd om te (laten) buigen. En dus zal dat ook niet "zomaar" gaan geschieden. Strategische olievoorraad in 5 zeer grote tanks ten zuiden van Dellach in het Obergailtal, die ook op de wandelkaarten staan ingetekend... Blik vanaf het spectaculaire uitzichtpunt Ranzkofel (1.765 m.), aan de ZO. rand van het Jauken massief.
Fraai gelegen alm boerderijtje met een "dijk van een zonnecollector" installatie. Ruimte genoeg, dus gewoon 8 collector platen op een fors, sneeuwbedekking bestendig frame voor het boerderijtje. Geen haan die er naar kraait. En warm water in overvloed. Solar gesteuert. Eitje... Lenzhof (plm. 1.100 m.), westhelling Reißkofel massief, noordelijk deel Obergailtal.
KLIK op foto
voor uitvergroting
Tot mijn grote verrassing, zijn we al wandelend zomaar een paar keer heuse "trackers" tegengekomen met - in dit geval - zonnestroom modules. Het feit dat we die wandelend meerdere keren zijn tegengekomen in vrij afgelegen streken, zou kunnen suggereren dat het volgen van de zon op de nodige populariteit kan rekenen in Oostenrijk. Dat er ruimte zat is staat buiten kijf, maar het maakt de installaties wel - fors - duurder. Zeker in de tijd dat dit "apparaat" werd aangelegd. Want ook hier zijn monokristallijne modules toegepast (vermoedelijk 104 stuks, mogelijk iets van 10 kWp) met nog ronde cellen, en dat is al lang achterhaald. De tracker is een een-assig exemplaar, waarbij de rijen modules met de zon meebewegen over een vaste as die schuin richting zuid is gericht. De rotatie wordt gestuurd m.b.v. een stang (aan een stappen motor) die de rijen onderling verbindt. Dit was de meest optimale foto positie die ik kon innemen, om niet het risico te nemen dat ik van de wei voor de installatie weggestuurd zou worden door een boze eigenaar. Toch verder goed gelukt en een goede impressie van het gevaarte. Zie ook detail hier onder.
KLIK
op foto voor uitvergroting
Detail van de tracker, met duidelijk de ronde monokristallijne cellen zichtbaar, "oude" typen modules, dus. Ook is de stang zichtbaar waarmee tegelijkertijd alle rijen panelen worden bijgedraaid richting de zon-positie (azimuth, de hoek t.o.v. de horizon blijft hetzelfde). Schmalzgruben, plm. 950 m., ZW. uitloper Reißkofel massief, Obergailtal.
Altijd schattig zo'n windturbientje, maar de energie opbrengst van die dingen in hemelschreiende situaties als onderhavige mag beslist met grote scepsis worden blijven bekeken, totdat er snoeiharde productie data tevoorschijn worden getoverd (dat gebeurt zelden, en niet zonder reden...). Dus leuk speelgoed, totdat anders is bewezen. Dan beter die typisch Oostenrijkse kneiters van een thermische collector systemen (hier 6 platen). Dát zet zoden aan den dyck voor deze trotse huiseigenaar. Die de collector platen gewoon op een open overkapping ("schuur") liet zetten, aufgeständert en wel. Dát bespaart tenminste fossielen. En niet zo'n beetje ook. Geen Heizöl gestook meer, of in ieder geval: veel minder dan in de oude situatie... Grafendorf in het Obergailtal.
Waarschijnlijk wel de spectaculairste installatie die we tegenkwamen tijdens onze voetreis. Een aardige villa op een uitgestrekt grazig veld. Met een heftige ingreep om maximaal zonne-energie te oogsten. Thermische collector platen op het zuidelijke façade front, aufgeständerte PV-modules boven op beide schuine (W. en O.) dakhelften. En, dat was blijkbaar nog niet genoeg, twee vette eigen PV-trackers "ergens op het veld". Zie details! Ebenwald noordelijk van Weidenburg, vlak bij de Gail ZW. van Dellach (Obergailtal).
Een close-up van de PV- (rechts/tracker, en boven/dak), en thermische collector hardware (links/balkonrand x 2). Hier is flink met de geldbuidel gerammeld. Het resultaat zal vast een "interessante return on investment" gaan geven. Die aufständerung op het schuine dak had wel wat beter gepland kunnen worden. Slechte berekening gedaan, of de installateur had geen zin om een passend frame in elkaar te knutselen. Beetje een minpunt, vind ik (en ik ben niet zo'n esthetiek-fetisjist, zoals vele lezers zullen weten...). Een vergelijkbare constructie bevindt zich op de niet zichtbare andere schuine dakhelft (westelijk dak deel). Totaal: 44 modules op trackers, 24 op schuin dak (68 stuks PV, zeer grof geschat zo'n 13 kWp?), en 8 grote thermische collector platen. Scoren is dat. Zowel op warmte- als elektrische gebied.
Een van de trackers van de achterzijde. Het betreft hier natuurlijk een dubbelassige tracker die de zon met een "astronomische" sturing volgt, zowel in de horizontale als in de vertikale richting. Op de achtergrond kabels van een forse hoogspanningsleiding.
Mogelijk is deze fraaie PV-installatie ook aangelegd door hetzelfde bedrijf wat het systeem op het gemeentehuis complex in Kötschach-Mauthen, verder westelijk in het Gailtal, heeft aangelegd (zie verderop).
Weer een ander gebied waar Oostenrijk ook zeer vooruitstrevend in is: biomassa middels vergisting, en biogas productie. En het resultaat inzetten in warmtekracht installaties. Waarmee vaak op kleinschalig, lokaal niveau, warmte voor kleine stadswarmte netten wordt geproduceerd naast elektriciteit. In NL nauwelijks ontwikkeld. In Duitstalige landen, met - toegegeven - een omvangrijke houtverwerkende industrie, al in een zeer vergevorderd stadium met tal van projecten die inzet van fossielen dramatisch omlaag kan helpen. Let wel: met regionale bronnen. Niet gestookt op fossiele bloedkolen die van de andere kant van de wereld naar een Rotterdamse haven worden gesleept...
De foto is van zo'n via biogas gevoed SV project, een dikke leiding voor een regionaal SV net in en rond het stadje Kötschach-Mauthen (plm. 700 m.), aan de voet van de bekende pasweg richting de Plöckenpaß (grens met Italië). De leiding ligt hier in een heftig "omhulsel", daar deze over de rivier de Gail geleid wordt middels een stalen brug. In essentie kan natuurlijk ook warmte uit biogas uit biomassa als een verre afgeleide van zonne-energie worden gezien. Want al die planten en bomen die aan de basis van die lange productie keten staan, ontleenden hun existentie aan fotosynthetische omzetting van zonlicht in biomassa...
Zie ook AAE Naturenergie website, de Ökostrompionier...
Alweer zo'n spectaculaire thermische collector installatie. Gewoon, op de grond, voor het huis, als "aanbouw". 6 platen verzorgen de warm water en waarschijnlijk een deel van de ruimteverwarming van dit huis in Kötschach. Hier geen excessieve problemen met gedorven energiebelasting door de Staat, duurzame ontwikkeling heeft hier prioriteit.
Niet ver van de vorige woning met een groot duurzame energie minnaar met twee rechter handen. Een zelf in elkaar geknutselde tracker met thermische collector modules (!!) rechts, en vertikaal staande collector panelen van een modern type op het balkon. Details zie hier onder. (Kötschach)
Doe het zelf thermal solar collector tracker... Tenminste, ik kan me niets anders voorstellen dan dat dit zelfbouw moet zijn, want dit heb ik nog nooit gezien. Gewoon in de eigen tuin, kein Problem... Jammer van de gebroken glasplaat van een van de modules. Maar misschien doet het ding het gewoon prima. Heel erg veel geld zal de inventieve Willie Wortel er niet aan hebben uitgegeven denk ik. Een enorme hoop lol van het resultaat? Dat geef ik u op een briefje!
... maar misschien om aan de "veilige" kant te blijven, stonden er ook maar liefst 6 grote collector platen tegen de muur op het balkon. Ik ben erg benieuwd wat het rendement is van die opstelling in vergelijking met een "optimaal opgesteld" (hellend) vast exemplaar, en wat de verhouding is met de productie van de zelf "gebastelde" tracker opstelling in de tuin...
Een hele "aardige" PV-installatie op het complex met het stadhuis van, en in eigendom van de gemeente, die aandelen heeft laten kopen door burgers, een echt collectief systeem, dus. Het om de hoek gelegen toeristen bureau heeft zelfs een display met de energie opbrengst hangen, en er is een elektrische "Tankstelle" waarbij gratis zonnestroom "getapt" kan worden. Kötschach-Mauthen, zoals deze dubbelgemeente heet, heeft ambitieuze duurzaamheids-doelstellingen, en voert die ook stap voor stap uit zonder gezeur. Ze hebben de nodige prijzen gewonnen, waaronder een Europese "Climate Star", als beloning voor hun duurzame inspanningen, een prijs voor energie-efficiënte gemeentes, en de tweede prijs voor Klimaschutz-gemeinde in 2010. Met klinkende resultaten, dus.
De getoonde PV-installatie is 18,48 kWp en 141 m² groot (als ik goed heb geteld, 86 stuks multkristallijne zonnepanelen), is een ontwerp van Aste Energy, de modules komen van de Oostenrijkse producent Energetica (Klagenfurt-Viktring), en het systeem werd geïnstalleerd door het bedrijf Elektro Hohenwarter Sigbert (zie hun projecten pagina, en ook de fotopagina op de autarke energie site).
Of genoemde installatie met aandelen van burgers uit de regio ook "goedkoop" is gekocht door de gemeente is niet bekend. Al suggereert de naam van de onderliggende supermarkt (waar we "natuurlijk" inkopen deden) mogelijk iets in die richting...
Dit soort speciaalzaken "in duurzaamheid" zijn een normaal straatbeeld in Oostenrijkse stadjes als Kötschach-Mauthen. Alles op het vlak van hernieuwbare energie is hier te koop, en u wordt over de zaken uitgebreid voorgelicht. Zo bouw je een duurzame toekomst, en zo dwing je een energie"wende" af. Alles voor verwarming en warm water, fotovoltaïsche opwekking van elektriciteit, warmtepompen, regeltechniek, en inzet van biomassa in de verduurzaming van de lokale en regionale energie voorziening. Mauthen.
Zie ook de duurzame website Energie-autark.at !
Mogelijk wel de meest curieuze duurzame stroom opwekkende installatie van al die we tegenkwamen was deze moderne, doch qua vermogen vrij bescheiden (500 kW) direct-drive windturbine, de enige van heel Kärnten. Volgens een informatiebord zelfs "Europa's höchstgelegene Großwindkraftanlage". Merkwaardig, niet zozeer dat we dat apparaat tegenkwamen (ik had op meer gehoopt), als wel het "oord" waar het ding is geplaatst. Hij staat namelijk net aan de Oostenrijkse kant van de grensovergang van de (lelijke) Plöckenpaß (1.357 m.), bij een van de heftig verbouwde galerie complexen om de pasweg tegen steenlawines te beschermen. Om het gevaarte heen rijzen de rotswanden steil omhoog naar 1.867 meter (Kleiner Pal, oost zijde) tot zelfs 2.241 meter (Cellon, west zijde). Ik kan me niet voorstellen dat deze enge vallei, die trouwens in de Eerste Wereldoorlog vergeven was van de militaire stellingen (deels nog als openlucht museum te bezichtigen), een "ideale" plek voor een (moderne) windturbine kan zijn. Zelfs als het er aardig zou "tochten". Volgens mij moet hier toch aardig wat turbulente wind optreden, en dat is nooit gunstig voor een stabiele energie productie van een windturbine.
Maar goed, ik ben geen windexpert, dus wellicht valt het allemaal wel mee. De eerste foto is bijna vanaf de pashoogte richting Oostenrijk genomen. Op onderstaande foto enkele technische details die aan de basis van de turbine werden getoond.
Op de "autarke energie" windenergie pagina wordt gesteld dat de opbrengst van deze op een byzondere lokatie geplaatste windturbine (waar trouwens, het zal u niet verbazen, jarenlang over is gesteggeld voordat 'ie in 1997 door het lokale energie bedrijf gebouwd kon worden) in het waterkracht buffer systeem in de regio wordt ingevoed. Waarbij gesuggereerd wordt dat deze "veredeld" kan worden doordat die buffer op spitstijden de pieklast kan helpen verminderen. Wat het aandeel van windstroom is wordt er helaas niet bij verteld.
PV-paneeltjes van den ouden stempel Italienischer Art. Vanaf de Plöckenpaß wandelden we via de Italiaanse kant van het imposante massief van de Hohe Warte naar de op een spectaculaire klif naast het zadel van Forcella Morareet (2.122 m.) gelegen Rifugio Marinelli. Een prachtige, fors gerenoveerde berghut, met een relatief kleine PV-installatie bestaande uit 4 oude mono's en 8 moderner uitziende multikristallijne modules. De hut heeft ook nog steeds een diesel generator (aparte ruimte achter de hut). Die wordt o.a. gebruikt om drinkwater uit een honderd meter lager gelegen bron te pompen aangezien er hier geen bronwater is. Interessant detail: deze hut is - met grote moeite cq. inspanning - met de fiets (lees: mountain bike) te bereiken, de spectaculaire, steile pasweg is zelfs aan beide kanten berijdbaar (oostzijde is gevaarlijk: steile wand, beter lopen op dat stuk!). Alleen voor doorzetters. Staat op het verlanglijstje van PPV, mocht 'ie ooit nog eens in de buurt komen met de Biohummer®...
Een andere, zeer zonnige hut, is de ook al omvangrijk gerenoveerde, op Oostenrijks grondgebied gelegen Hochweißsteinhütte (1.857 m.) boven in het Frohn Tal bezuiden St. Lorenzen/Lesachtal, en oostelijk gelegen van de Torkarspitze van de Karnischer Hauptkamm. Hier zijn meerdere PV-installaties aangebracht. Die zijn nodig omdat er een dure Bio-Kläranlage voor het afvalwater is geïnstalleerd, betaald door Kärnten, die een kwart miljoen Euro heeft gekost ... Dat ding "neemt" nogal wat stroom (vooral vanwege de mechanische roer constuctie om het afvalwater incl. WC inhoud regelmatig om te zetten). De PV-panelen (de nieuwe aan de zijkant, zie verder) zitten in die prijs inbegrepen. Het hierboven getoonde array op het zuid georiënteerde dak is waarschijnlijk het oudste, bestaande uit 12 multikristallijne modules.
Het nieuwere spul voor de power voor de Kläranlage. Twee verschillende types, 8 grote modules in portrait bovenop het bijgebouw. Nog eens twaalf stuks in landscape in 3 rijen boven elkaar, volgens het etiket wat ik kon zien, Kyocera's, type KD135GH-2PU, met een nominaal vermogen van 135 Wp per stuk, aan de hier westelijk georiënteerde façade.
En op de dag van ons vertrek, met een mistige start, zagen we ook nog de 6 thermische zonnecollector platen boven op het schuine, westelijk georiënteerde dak segment helemaal bovenin, voor warm water (ja, zelfs berghutten hebben soms tegenwoordig douches aan boord, zelf niet gebruikt by the way...). Waarlijk, een hut die op de toekomst is voorbereid. Aanrader!
Wederom "terug in de beschaving", kwamen we deze houtopslag hut tegen met een vertikaal hangend PV-paneeltje. Blijkbaar voor een kleine stroombehoefte. Had natuurlijk ook schuin geplaatst kunnen worden... In het beroemde bedevaarts-oord Maria Luggau im Lesachtal (1.179 m.)...
... waar ze ook wel pap lusten van water verwarmd door Amon Re die in de hemelkoepel zijdt... "Vrije-veld/façade array" met tien collector platen (Maria Luggau).
En ook op het leuke mini-campingkje in het oostelijke stukje van het kleine bedevaartsoord was de zon-aanbidding merkbaar. Al was 't ie in dit geval goed weggestopt. Direct boven onze tent op de grote foto ziet u in de grazige helling het zon-minnende gevaarte. Linksonder, in de foto inzet, het hele veld. Een-en-twin-tig grote collector platen voor de tapwater- en ruimteverwarming van camping en hotel. Zo "doen wij dat", in Österreich... Maria Luggau.
Jammer genoeg kon ik geen foto van het front maken, vanwege een gebouw wat in de weg stond op privé-grond van deze biologische boerderij. Ik zag deze grote PV-installatie van een behoorlijke afstand. De bovenste modules steken iets boven de dak nok uit, zoals te zien is op deze foto. De generator bestaat uit 60 modules (mogelijk zo'n 12,5-15 kWp). Maria Luggau.
Zelfde thema als bij sommige ander getoonde thermische zonnecollector installaties, maar met een nieuw element: tussen twee collector platen zijn twee kleine multikristallijne PV-modules opgenomen, waarschijnlijk om het stroomverbruik van de benodigde pomp op te vangen. Deze forse woning had nog een separate PV-generator gewoon op het terras staan (links achter het collector veld), maar daar kon ik niet komen zonder me op het erf te wagen. Maria Luggau, dit systeem staat bij de overbuurman van de hiervoor getoonde PV-installatie.
Maria Luggau is niet alleen bekend van het hier getoonde klooster waar velen op bedevaart komen, maar ook van de fraai gerestaureerde reeks kleine watermolentjes aan de noordzijde, die met een zeer steile Mühlenwanderweg is te bereiken. De kleine molentjes, vroeger voor van alles en nog wat gebruikt (lokale nijverheid), waren en zijn (weer) verbonden met een houten goot waarmee het water van molen naar molen wordt geleid. Leuke toeristische attractie. En als het ingezet wordt voor mechanische aandrijving: duurzamer en decentraler kunt u het nauwelijks krijgen...
Vanuit Maria Luggau wandelden we via het Eggenbach dal Kärnten uit, en Osttirol in. Na een spectaculaire abstieg van de Kofelpaß, een prachtig bivak bij een jachthutje in het zeer steile Kühbodental, en overschrijding van twee spectaculaire passen in "oceanen" van puinvelden, belandden we tijdelijk weer onder de boomgrens bij deze hut in de Lienzer Dolomiten, het Schutzhaus Kerschbaumeralm (1.902 m.). Uiteraard heeft ook deze populaire hut een kleine PV-installatie. 6 multi's en 4 mono's. Het had wel wat beter/stabieler bevestigd kunnen worden, zeker bij die mono's zitten de panelen onder afwijkende hoeken op het (verkeerd gekozen?) frame bevestigd. Maar zo te zien zit het allemaal al weer een tijdje. Iets voor kniesoren, blijkbaar...
De tweede "obligate" pleisterplek, tevens nacht verblijf in dit ronduit fantastisch mooie bergmassief (bij zonnig weer...), was de wederom in een spectaculaire "setting" gelegen, grote Karlsbader Hütte van de Deutsche (!) Alpen Verein, 2.260 m. Ook deze hut heeft een grote bio-Kläranlage en wordt stapsgewijs opgewaardeerd naar een duurzaam "hotel in de bergen" (zo kunnen we wel stellen). Het service niveau is hoog, het eten smakelijk, de hut prachtig. Op de west-façade twee rijen 51 Wp multikristallijne Kyocera panelen (helaas een met gebroken glas, type LA361K51), bovenop het schuine dak nog een oud "setje" van 6 modules (niet duidelijk of dat PV is of thermische collectoren betreft). De hut wordt, gezien de dikke leidingen en de stickers daar op, met behulp van propaangas verwarmd. En is met de auto bereikbaar. Of met de fiets, dat kan natuurlijk ook (er kwam er een in de namiddag nog omhoog gepedaleerd, even uit het werk in Lienz naar boven en weer afdalen...). Het is een zeer populaire hut bij klimmers, die hier dagen lang de meest wilde routes kunnen gaan proberen. Ook is de hut een belangrijk steunpunt voor de door ons voor de tweede maal gelopen, spectaculaire Drei-Törl-Weg. Een lange wandelroute door een adembenemend berg landschap langs peilloze afgronden...
Nog een detail foto van de met roodbruin gekleurde "schindeln" beklede west-façade met de 20 Kyocera modules (slechts ruim 1 kWp in totaal).
Na de fantastisch (voor ervaren bergwandelaars!) mooie Drei-Törl-Weg afgerond te hebben kwamen we helemaal in het oosten van deze fraaie berggroep bij de Unholdealm (1.780 m.) uit met talloze houten vakantie hutjes die gehuurd kunnen worden. Diverse hutjes hadden weer een of twee PV-modules. Dit exemplaar met twee typen monokristallijne zonnepanelen.
Aan de rand van de Unholdealm staat, met spectaculair uitzicht op het Oberdrautal het Hochstadelhaus (zelfde hoogte), met een uit drie platen bestaande thermische collector installatie links, en een fraai PV ratjetoe rechts boven de "veranda". Zie detail hier onder.
PV-"ratjetoe", met drie verschillende types. 2 mono's links, waarvan het rechter paneel mogelijk een kapotte glasplaat heeft (wittig van kleur), 2 grote multikristallijne exemplaren, en nog eens 8 smalle, kleine multi's rechts.
In het Oberdrautal afgedaald kwamen we nog deze grote thermische installatie tegen met 10 collector platen. Unterpirkach (plm. 640 m.).
Tot slot van onze vakantie nog even een bezoekje aan "Sonnenstadt Lienz". Maakt die hoofdstad van Osttirol die naam waar? Enigszins, als het om PeeVau gaat, zoals de laatste foto's laten zien. Maar daar kan beslist heel wat meer worden gerealiseerd. Daken genoeg, met alleen maar van die ordinaire dakpannen of hout-"schindeln". Dat "Leben" moet daar nog wel een stukje "Schöner" kunnen, wat mij betreft...
Redelijk grote PV-installatie op een licht hellend golfplaten dak in het westelijke deel van Lienz (mooie villawijk). 22 monokristallijne modules.
Detail van hier boven getoonde installatie. Wederom is hier de hellingshoek van de panelen aangepast middels de frame opbouw, en liggen de modules niet parallel aan het dakvlak (zoals in NL absurd wordt "voorgeschreven"), maar zijn ze optimaal georiënteerd, met zat ruimte voor goede ventilatie. System Optimierung wordt dat ook wel genoemd.
Laatste foto vanuit de hoogste verdieping van Schloß Bruck in het westen van Lienz, richting noord, het stadsdeel Patriasdorf. Daar, naast een collector installatie op een façade op de achtergrond, een voldak systeem van 35 PV-modules op het dak van een open, lage schuur.
Conclusie
Polder PV hoopt een aardige impressie gegeven te hebben wat je zoal tegenkomt als je te voet door (zuid) Oostenrijk gaat. De bevolking is goed gesensibiliseerd voor toepassing van duurzame energie, en het land loopt ver voorop op diverse vlakken. Österreich: ga zo door! Jullie geven het goede voorbeeld!
Reacties
".Webpagina opgemaakt 2e en 3e week van juli 2012. Upload 22 juli 2012.
|
