Financiën - 2

Werkelijke en fictieve kosten, achtergronden

Voor overige financiële analyses zie startpagina sectie Financiën op Polder PV

Deze pagina bevat voorbeeld berekeningen, destijds door Polder PV gemaakt voor de tweede jaarhelft van 2007. Deze zijn uiteraard al achterhaald, maar geven een goed voorbeeld van berekening van de elektra kosten in een periode dat er nog variabele transportkosten in rekening werden gebracht. Deze zijn per 1-1-2009 vervangen door een uitermate dubieuze gigantische, door de netbeheerders in rekening gebrachte nieuwe vastrecht post genaamd "capaciteitstarief" met twee zeer slecht begrepen "compensaties" op zowel de inning als de teruggave van de energiebelasting door het Ministerie van Financiën. En met dramatische effecten voor diverse consumentengroepen (warmtepompen, liftinstallaties, hobbyisten met bakoventjes, appartementgebouwen met elektrische afritten voor de parkeergarage, mogelijk te hoge elektrische capaciteit hebbende stadswarmte huishoudens zonder gasaansluiting, etc., etc.). Waarvoor na het voorspelbare tumult in de Tweede Kamer weer eens wat trekpleister- en noodverband "regelgeving" voor in het leven geroepen moest worden door EZ om de ergste moord en brand kreten in bebloed verband te smoren...

De huidige pagina blijft staan in de sectie "Financiën" om te illustreren hoe ingewikkeld energietarieven in Nederland zijn opgebouwd, en wat de consequenties zijn om op basis van die informatie (als u het allemaal begrijpt) iets van een zinnige "terugverdientijd berekening" voor uw zonnepanelen te kunnen maken (als u "slechts saldeert"). Ook geeft de "gedateerdheid" van deze pagina, al binnen twee jaar na publicatie aan, dat energiebeprijzing een grote variabele en onvoorspelbare puinhoop blijft, en dat u over twee jaar mogelijk met weer compleet andere beprijzings"toestanden" (uiteraard niet in uw voordeel) geconfronteerd zult kunnen worden. "Rekent" u s.v.p. nergens op, dan kan het altijd nog meevallen...

In eerste instantie wel al dit. En wel, naar aanleiding van een recente discussie (zie deze bijdrage en daarop volgende contributies op p. 11 ff.) op alweer het derde duurzame energie onderdeel van het Tweakers forum over de "prijs van een kilowattuur".

Facturerende partijen

Daarvoor is het ten eerste noodzakelijk dat u nu echt eens doordrongen gaat raken van het feit dat er meerdere partijen zijn die kosten in rekening brengen, dat die partijen daarover liever niet uit de school klappen (u zou eens "lastige vragen" kunnen gaan stellen, dat kunnen ze natuurlijk missen als kiespijn), maar dat het resultaat van al die doorberekeningen uiteindelijk op uw nota's terechtkomt in de vorm van een inmiddels aardige reeks voor velen onbegrijpelijke posten.

Die partijen zijn:

Leverancier. Inmiddels zelf te verkiezen op de "geliberaliseerde energiemarkt", behalve m.b.t. stadswarmte, een "markt" die niet te liberaliseren is gezien het unieke karakter ervan (lokale opwekking en afzet, totaal onrendabel buiten een straal van een km. of 20).

Netbeheerder. Onverkiesbaar. U woont in het verzorgingsgebied van een netbeheerder, en die kunt u niet kiezen, die "krijgt" u gewoon. De nieuwe monopolisten dus, die nogal moeilijk aan de teugel te houden blijken te zijn door toezichthouder DTe. Let wel: u had tot en met 31 december 2008 nog met uw netbeheerder te maken om uw "all-in" kWh prijs te kunnen bepalen vanwege de toen nog in rekening gebrachte "variabele transportkosten component" die afhankelijk was van de zwaarte van uw aansluiting. De netbeheerders vinden echter dat zij niks meer met u te maken hebben, hebben op extreem slinkse wijze ons allen "aan het capaciteitstarief" geholpen (waar u geen enkele invloed meer op uit kunt oefenen tenzij u tegen hoge kosten uw aansluiting laat veranderen), en rekenen per 1 januari 2009 uitsluitend nog vastrechten aan u door. Voor de kWh berekening zijn dus uitsluitend tot 2009 de variabele transportkosten in de berekeningen mee te nemen. Ook het beruchte systeemdiensten tarief wat door de netbeheerder voor hoogspanningsnetbeheerder TenneT werd geïncasseerd is op vergelijkbare slinkse wijze omgezet van een "kWh bijdrage" in een "vaste bijdrage" (daarmee weer een paar centen per jaar aftroggelend van de zuinigste Nederlanders).

Meetgemachtigde. In theorie zou u die (nog) kunnen kiezen, maar dat gaat veranderen. Omdat het een voor particulieren totaal onrendabele zaak is om zo'n keuze te maken (niemand heeft het gedaan, mede omdat niemand iets van die "markt" snapte of wist dat het "kon") en die "markt" dus totaal zinloos was (behalve voor tuinders met vette WKK installaties e.d.). Aangezien niemand die meetgemachtigde "koos", "kiest" de netbeheerder die automatisch voor u en incasseert de netbeheerder bij u dus de meetkosten die vervolgens weer afgedragen worden aan de meetgemachtigde ... De situatie bij het voormalige, door Eneco in 2011 opgevroten Oxxio blijft vooralsnog zeer mistig. Want Oxxio had "eigen meters". Erg "domme slimme meters" die geen zonnestroom konden salderen. Wat de status is van die meters is hoogst onduidelijk, want formeel zou Eneco daarmee een "meetgemachtigde partij" hebben omarmd, met nog compleet onduidelijke gevolgen. Op het TROS Radar forum onderdeel Energiebedrijven worden af en toe ramp berichten gepost over die meters...

Feitelijk zijn er nog minstens twee partijen, namelijk het Ministerie van Financiën, en TenneT.*

Het Ministerie van Financiën moet namelijk de Energiebelasting en BTW ontvangen, maar dat gaat via zowel de leveranciers (energiebelasting [variabel], vaste teruggave post EB [vast bedrag teruggave per huishouden per jaar], en BTW over leveringskosten en energiebelasting [ja, u leest het goed, BTW over belasting...]), als via de netbeheerders (BTW over de per 1-1-2009 "vaste" transportkosten incl. door hen geïnde kosten systeemdiensten en meetdienst, de in augustus 2006 afgeschafte MEP aansluitbijdrage was vrijgesteld van BTW).

TenneT, de hoogspannings-netbeheerder, kreeg aanvankelijk via de inning van het systeemdienstentarief door de (regionale) netbeheerders, een variabele, kWh gerelateerde (kleine) post uitgekeerd om de primaire netstructuur te kunnen onderhouden, waar alle andere deelnetten immers aan gekoppeld zijn (direct of indirect). Met de invoering van het capaciteitstarief op 1 januari 2009 is ook dat beruchte en nauwelijks bekende systeemdiensten tarief "per capaciteit" in rekening gebracht en betaalt u daar vanaf dat moment dus ook een "vast", niet verbruiks-afhankelijk bedrag voor. Het zoveelste "vastrecht" is daarmee geboren.

*Als we "gas" er voor de meeste huishoudens ook nog eventjes bijnemen, komt het aantal (indirect) facturerende partijen in ieder geval al op 6 uit, omdat de regiotoeslag van GasTerra (voorheen: Gasunie) door uw gasleverancier wordt ingeboekt (en afgedragen).

Als u voor "gas" een andere leverancier" heeft gekozen dan voor "elektra" (in theorie mogelijk), komt er weer een partij bij...

En als u zoals Polder PV gedwongen aan een stadswarmte aansluiting vast zit, krijgt u te maken met - meestal, doch niet altijd - een "dochter" van uw (voormalige) energieconcern die het warmtebedijf "zelfstandig" verzorgt en factureert. Goddank vaak wel weer op de nota van het customer care center van de betreffende energieholding, maar als u geswitcht was naar een nieuwe leverancier die ook de transportkosten factureert, dacht u daar natuurlijk net van af te wezen. Mooi niet ...

Of er komen bijvoorbeeld zelfstandige aanbieders van lage temperatuur verwarmingssystemen met bodemwisselaars e.d. als alternatief voor een gasaansluiting en CV. Hoppa, weer een energiepartij erbij, ongetwijfeld op een separate nota...

Enne: al dat gefactureer al dan niet "namens" een derde, vierde, of vijfde partij, moet natuurlijk allemaal vlekkeloos verlopen. Want ga maar eens proberen te achterhalen wat er dan eens een keer fout is gegaan, bij wie u dan moet gaan klagen, en welke partij dan vervolgens dat "probleem" mag gaan oplossen. En bij welke instantie u dan uw beklag moet gaan doen als u onterecht niet (goed) geholpen dreigt te worden, en naar welke "onafhankelijke" marktwaakhond u dan weer wordt doorverwezen omdat de instantie bij wie u uw beklag doet "daar niet over gaat", etc., etc. Polder PV heeft het allemaal al meegemaakt en hoopt tegen beter weten in dat u daar niet mee te maken gaat krijgen, want het is allemaal extreem slecht voor uw gezondheid...

Such is life nu eenmaal in Nederland vrijheid-blijheid "geliberaliseerd" energieland...

Facturatiemodel

We hebben in Nederland momenteel nog steeds te maken met twee "modellen van facturatie" voor de consumentenmarkt. Dat moet gaan veranderen, maar de voorstellen daarvoor zijn in een extreem ingewikkeld gekoppeld wetsvoorstel gegoten waar ook de "slimme meter" onderdeel van was. En dat voorstel werd getorpedeerd door de Eerste Kamer in het voorjaar van 2009, dus dat is nog eventjes afwachten wat er uit de EZ koker zal gaan komen.

Netbeheerdersmodel van facturatie. De leverancier "doet" alleen zijn deel, en laat de transportkosten door de netbeheerder factureren. Dit model werd bijvoorbeeld door Echte Energie (in latere jaren), Oxxio en (momenteel nog) Elektran toegepast, omdat ze - terecht - niks met de problemen van de transportkosten van de netbeheerders te maken wilden hebben. Waarom zouden ze ook, ze hebben er niks mee te maken en het zijn/waren marktintreders die het al moeilijk genoeg hebben om zich staande te houden tussen het pompeuze geweld van de klassieke energiereuzen. In zo'n geval krijgt u gesplitste nota's. Levering (incl. energiebelasting en vaste teruggave) van de leverancier. Transportkosten (tot 2007 inclusief de MEP aansluitbijdrage) door de netbeheerder, per 1-1-2009 zijn deze vervangen door het veelbesproken en weinig begrepen "capaciteitstarief met compensaties van het Ministerie van Financiën in zowel de energiebelasting als de vaste teruggave post per huishouden"... Netbeheerders lieten meestal via het customer care center van de klassieke energieholding de facturen versturen (bij ons stonden ze op onze NUON CCC nota met stadswarmte kosten vermeld onder netbeheer, is bij Greenchoice allemaal weer veranderd). De plannen van EnergieNed (stilletjes goedgekeurd door de NMa...), voorzien echter alweer in afschaffing van dit nog niet zo oude "model", en dienen alle leveranciers verplicht (!) over te stappen op het:

Leveranciersmodel van facturatie. De leverancier factureert hierbij, als vanouds (voor die hele liberaliseringsoperatie), de hele zooi. Leveringskosten, energiebelasting, transportkosten (incl. meetkosten, per 1-1-2009 uitsluitend nog vastrechten), maar inmiddels dus ook (niet met DE sector overlegde afspraak tussen NMa en EnergieNed) per 18 november 2006 de volledige "saldering van met zonnestroom invoeding gepaard gaande variabele kWh kosten". Als u problemen heeft met (fouten in) transportkosten facturatie, zou in theorie dan uw leverancier de problemen voor u moeten gaan oplossen bij de netbeheerder (u "mag" blijkbaar geen contact meer zoeken met de netboys...). Waar ik trouwens met angst en beven op zit te wachten dat dat weer goed fout zal gaan, want de meeste mensen snappen niks van wat nu wel en wat nu niet gefactureerd mag dan wel moet worden, en dat is in een geliberaliseerde energiemarkt met "winstmaximalisatie" bij zowel de leveranciers als de zogenaamd "gebonden" netbeheerders vragen om moeilijkheden...

Het berekenen van de werkelijke en de fictieve kWh kosten

Je hoort mensen regelmatig zuchten dat ze niets snappen van hun alsmaar verder uitdijende energienota's. Daar zit iets in, maar het is anno 2009 echt extreem belangrijk om daar iets van te gaan begrijpen, want anders zou u wel eens besodemieterd kunnen worden. De DTe (nu Energiekamer geheten) heeft inmiddels al steeksproefgewijs vastgesteld dat er "fouten" worden gemaakt, en ik kan u verzekeren dat die fouten zelden in uw voordeel gemaakt zullen zijn (als de in rekening brengende partijen, laat staan u, betalende partij, al op de hoogte zijn van die fouten). Hoog tijd dus voor een duidelijker inzicht in uw nota. Polder PV begint met die beruchte prijs die u nu feitelijk en uiteindelijk voor die mysterieuze kilowattuurtjes betaalt. Zelfs de voorzitter van de Zonnestroom Producenten Vereniging komt er maar niet uit, want die gooit de meetkosten erbij, en dat is voor de (simpele) berekening van de werkelijke kWh kosten toch echt niet de bedoeling, omdat het vaste kosten zijn (die iedereen betaalt, of hij/zij nu weinig of veel elektriciteit verbruikt)...

Ik heb een spreadsheet met enkele tabellen gemaakt om te laten zien hoe dat in elkaar stak ("oude" berekening, vanaf 1-1-2009 zijn variabele transportkosten vervallen). Voorbeeld met Continuon als netbeheerder (onverkozen), en NUON Retail als leverancier (al of niet verkozen, of "alles bij het oude gelaten" [meeste Nederlanders...]), tarieven ingaand per 1 juli 2007 (NUON Retail), en deze genomen als uitgangspunt wat dat op jaarbasis voor u zou betekenen. Met deze kanttekening, dat elk half jaar tegenwoordig de tarieven worden bijgesteld, dus ook dat is feitelijk weer een "fictieve" rekenexcercitie. Maar wel de meest zuivere om verschillende situaties met elkaar te kunnen vergelijken, en daar gaat het hier om. Twee typen stroomcontract, het aloude, normale, variabele, niet aan opzegtermijn gebonden standaard grijze stroom contract, en het idem natuurstroom contract (meerkosten voor laten opwekken van een van de "schoonste" duurzame stroommix soorten in Nederland (wind, water en een beetje zon), zonder de vaak zwaar betwiste component biomassa). Andere uitgangspunten, als meest eenvoudige voorbeeld: enkeltarief meter ("continu tarief", geen hoog/laag deeltarieven), zodat alles voor dezelfde prijs verrekend wordt, en een aansluitcapaciteit tot en met 3 x 25 Ampère (anders betaalt u extra kosten voor het vermogen). De meeste huishoudens zullen in deze laagste vermogenscategorie vallen.

Werkelijke kWh kosten

Tabel 1: Werkelijke kWh kosten

Met Continuon als netbeheerder en NUON Retail als stroomleverancier (die ook de energiebelasting in rekening brengt die voor iedereen gelijk is), kom je in het tabelletje op de werkelijke variabele kWh kosten van 22,54 (grijs), resp. 24,18 (natuurstroom) eurocent per kWh incl. BTW die je in totaal kwijt bent. Maar die je ook weer "verdient" bij de teruglevering van je zonnestroom overschot via je meter aan het net. Vanzelf bij een salderende Ferrarismeter, administratief te salderen door de netbeheerder (en leverancier) bij digitale meter met teruglevertelwerk. Als u een digitale meter zonder teruglevertelwerk heeft, of een in terugloop beveiligde Ferrarismeter, wordt u bestolen, want dan krijgt u niets voor uw netinvoeding! (Direct laten vervangen dat ding, probeer aan te sturen op gratis vervanging!)

NB 1: Continuon heeft in haar variabele transportkosten reeds het aan hoogspanningsnetbeheerder TenneT af te dragen, al eerder genoemde systeemdienstentarief opgenomen. Andere netbeheerders kunnen die post separaat opvoeren! Is ook een kWh gerelateerde post die in de variabele kosten thuishoort (deze berekening geldt niet meer vanwege invoering capaciteitstarief, want we moeten natuurlijk vooral niet doorkrijgen hoe alles in elkaar steekt, dat kunnen we niet hebben...).

NB 2: Voor rekenvoorbeeld opbouw kWh prijs bij een leverancier die geen onderdeel is van de holding waar de netbeheerder deel van uitmaakt, en die het zogenaamde "netbeheerdersmodel van facturatie" voerde, zie de bijdrage van 18 oktober 2005 voor mijn (ex-)leverancier Echte Energie.

Fictieve kWh kosten

Er werd op het Tweakers Forum ook gewag gemaakt van "end of bill" kWh kosten. Dat zijn de fictieve kWh kosten die men berekent door uit te gaan van wat men uiteindelijk heeft betaald aan het eind van een factuurperiode (all-in), het eindresultaat te normeren naar een jaar van 365 dagen (althans, zo zou het moeten om een eerlijke vergelijking te maken omdat er tegenwoordig halfjaarlijks nieuwe tarieven worden bepaald, wat complicaties geeft bij factuurperiodes die in meerdere tariefperiodes vallen), en uiteindelijk te delen door de in die 365 dagen (!!!) verbruikte (cq. om te rekenen) hoeveelheid kilowatturen. Ik heb dat in de onderaan weergegeven dubbele tabel (screendump van excel spreadsheet) gedaan, door de var. Kosten kolom te berekenen op basis van 365 dagen, verbruik maal de in tabel 1 vastgestelde werkelijke kWh prijs, en de uit de gegevens (o.a. tariefbladen) van Continuon, NUON Retail, en Min. Fin. te betalen jaarlijkse vaste kosten. Dat is voor iedereen die het genoemde contract grijze stroom/NUON Retail in Continuon netbeheersgebied heeft namelijk gelijk, en is als volgt opgebouwd:

Tabel 2: Vaste lasten/baten elektra enkeltarief meter
voorbeeld tijdvak 1-7-2007 tm. 31-12-2007, op jaarbasis

Die "heffingskorting Energiebelasting" is door de regering in het leven geroepen om de "koopkracht" van de consument te bevorderen (of te ontzien?), en dient feitelijk om de "pijn" van zowel de (forse) energiebelasting op elektra, als die op gas (!!!) te verzachten (ik ga hier even niet in op het krankzinnig ingewikkelde stadswarmte verhaal, dat valt buiten de scope van dit betoog). Er wordt feitelijk een "vrijstelling" per huishouden tot een bepaald verbruik per jaar mee vastgesteld, wat ook per jaar bijgesteld kan (en zal) worden. Het is dus eigenlijk niet helemaal eerlijk om deze post uitsluitend bij het elektraverhaal op te voeren. Hij zou eigenlijk in de totale (complexe) balans van de hele energienota meegenomen moeten worden, maar omdat die nota's extreem kunnen verschillen per gebied, doe ik het op de hierboven getoonde wijze. Sommige energienota's bevatten namelijk ook nog eens gemeentelijke heffingen, of hebben ook nog drinkwater lasten, terwijl die bij andere nota's al lang separaat geind worden. Dus dat is allemaal nogal onvergelijkbaar. Omdat wel degelijk (bijna?) iedereen een elektriciteitsaansluiting heeft (wettelijk verplicht) en die ook gebruikt, is het het meest eerlijke om die post dan maar als "baten" voor het elektragedeelte op te voeren. Anders wordt het allemaal wel erg ingewikkeld, en dat laten we gaarne aan de rijk vertegenwoordigde energiebureaucraten hier te lande over...

Tabel 3: Totale elektra kosten twee stroomcontracten en
fictieve ("betaalde") kWh kosten

Uitleg tabel 3: linkerkolom is jaarlijks elektra verbruik (indien uw verbruik niet exact over 1 jaar bekend is, vermenigvuldig verbruik met 365 en deel door aantal dagen tussen de twee meterstand opnames). Grijs vak: berekeningen totale kosten grijze stroom op basis van (rest)verbruik (var. Kosten, 365 d.), ernaast idem met daarbij opgeteld het in tabel 2 vastgestelde "vaste lasten + baten" verhaal (hier: 149,57 door u te ontvangen dit jaar), en laatste kolom van het grijze gebied het bedrag in laatstgenoemde kolom gedeeld door het jaarlijkse elektraverbruik in kWh geeft de fictieve kWh prijs (vet gedrukt). Idem dito voor het natuurstroom contract, lichtgroen kader.

Ik heb in de spreadsheet onderaan de volgende twee categorieën ingebracht:

"246 kWh". Dat was ons genormeerde "365 dagen verbruik" over onze laatste elektricteitsnota bij Echte Energie (restverbruik, we wekken gemiddeld per jaar ongeveer 950 kWh aan pure zonnestroom op waarvan het momentane overschot automatisch gesaldeerd via de enkel tarief Ferrarismeter het net op gaat). Let op het resulterende negatieve kWh bedrag van een leuke 37-38 eurocent/kWh!!!! Dat begint al een beetje in de buurt van de superieure feed-in tarieven in Duitsland te komen, met dien verstande dat dit vooral veroorzaakt wordt doordat wij zo'n zuinig verbruik hebben, terwijl in Duitsland de universeel geldende feed-in vergoeding door de Staat in Wet (EEG) is vastgelegd (en dus zekerheden biedt voor alle investeerders, particulieren inclusief, ze staan voor 20 jaar vast). Als u zelf in NL heel veel elektra verbruikt, komt die fictieve kWh prijs er heel anders uit te zien, zoals u in tabel 3 kunt zien (20-22 eurocent/kWh ["te betalen"] bij (rest-)verbruik van 7.000 kWh in 365 dagen).

In de BRD is het feed-in tarief voor PV-systemen tot en met 30 kWp nu 49,21 eurocent/kWh (20 jaar lang), maar dat is dan ook alleen en uitsluitend voor op het net ingevoede zonnestroom via een separate meter; afgenomen stroom wordt rigide separaat bemeterd daar en wordt marktconform afgerekend tegen - meestal - fossiele stroommix prijzen (niveau plm. 18 eurocent/kWh gemiddeld in 2007). Je zou ook wel gek zijn om onder die condities je "eigen opwek" direct te gaan zitten opeten qua financiën, want de netinvoeding levert veel meer op dan wanneer je het eigen aandeel direct in eigen huis zou consumeren ("markt"waarde: 49,21 cent/kWh), en de rest in de niet of weinig productieve uren tegen 18 eurocent/kWh van het net zou moeten betrekken.

Ik maak hierboven natuurlijk een totaal bezopen vergelijking, want de situatie in Duitsland is fundamenteel anders dan in Nederland. Die 38 eurocent die ik uiteindelijk "ontvang" is het gevolg van een totaal fictieve rekenexcercitie waarin die merkwaardige vaste, hoge teruggave post (heffingskorting EB) zit, die de boel flink vertekent. Met name voor zuinige huishoudens. Het heeft allemaal feitelijk niets met de prijs van mijn elektra (ruim 20 eurocent/kWh all-inclusive), of van mijn zonnestroom (gesaldeerd wettelijk verplicht dezelfde prijs waard) te maken. Het is louter en alleen het "eindresultaat" van de beroerde marktcondities in Nederland, waar de waarde van zonnestroom stelselmatig en op uitermate schijnheilige en misleidende wijze kapotgeredeneerd wordt door belanghebbenden die niets in decentrale opwekking van duurzame elektriciteit zien. En die koste wat kost willen voorkomen dat dat een succesverhaal gaat worden.

Alleen door zuinig te leven, en zelf het maximale aan zonnestroom op te wekken, kunnen wij dit eindresultaat realiseren. In Duitsland wonend hadden we gewoon een duurzaam contract voor het restverbruik afgesloten met een atoomstroomweigeraar voor een euricent of 18/kWh, en zouden we z.s.m. een zo groot mogelijke PV-installatie voor op het beschikbare dak gekocht hebben en dat met de vaststaande feed-in tarieven van 49,21 eurocent/kWh binnen een jaar of 15 terugverdiend hebben. Dat is een totale utopie in "kapotgeliberaliseerd" Nederland maaiveldland. Jammer van de misgelopen investeringsgelden, "ondernemend" Nederland! Dan maar in een buitenlands investeringsfonds in duurzame energie steken, al dat geld, had u maar moeten luisteren!

"vul hier uw verbruik in". Invul mogelijkheid voor mensen die onder de genoemde uitgangscondities (Continuon/NUON tarieven) vallen geeft automatisch (in de spreadsheet) de bijbehorende eindresultaten voor de twee opgenomen stroomcontracten. Uiteraard kan ook in de daartoe reeds ingevulde velden bij netbeheer (zie tabel 2, incl. mogelijk ander tarief vastrecht levering), uw eigen tarieven ingevuld worden om echt een op maat gesneden berekening te krijgen. Daarbij moet heel erg goed gelet worden op pitfalls zoals "zonder" of "met" BTW, tarieven per maand of per jaar, dat soort glibberspul waarmee je al heel snel faliekant de fout in kunt gaan. In de desbetreffende spreadsheet ben ik uitgegaan van de inclusief BTW tarieven. Deze moet u als het goed is bij uw eigen netbeheerder en uw eigen leverancier kunnen bekomen.

Als u geïnteresseerd bent in de originele spreadsheet, kunt u die per e-mail van me krijgen. Ohne gewähr, at your own risk, op eigen risico. Als u fouten ontdekt of opmerkingen heeft, hoor ik die graag. info@polderpv.nl