Bijeenkomst Sectie Zon (O.D.E.) bij Oskomera, Deurne (N.B.),
25 maart 2006

Het was een heel eind rijden (gelukkig met 4 personen, polderjongen had niet zo’n behoefte om zaterdagochtend al om 7 uur op de trein te stappen…), maar het was de moeite waard.

Twee uitgebreide programma onderdelen kwamen vandaag aan de orde, namelijk de bedrijfspresentatie door Dennis Gieselaar (Oskomera resp. Oskomera Solar Power Solutions), en de toelichting op het plan van aanpak van de Sunpower® renovatie voor Eneco. Gevolgd door nog enkele algemene beschouwingen.

1. Bedrijfspresentatie

Oskomera is een bedrijf wat actief is op het vlak van gevelconstructies cq. “de externe schil” van gebouwen. Het gaat daarbij zeer vaak om complexe, veeleisende structuren die op de tekentafel van architecten zijn ontstaan. Er wordt erg veel met glas gewerkt (tot aan kogelvrij glas voor een bankgebouw in Estland aan toe), vaak ook met gebouw-geïntegreerde vormen van zonne-energie. De primaire klanten van Oskomera vinden we vooral onder projectontwikkelaars, aannemers en overheden. Er zijn bedrijfsonderdelen in o.a. Nederland (Engineering in Deurne, productie in Oisterwijk en Harderwijk), Engeland en Ierland. Het bedrijf kent een autonome groei met in 2005 een omzet van 48 miljoen euro. Het bedrijf heeft 200 directe medewerkers en zo’n 300 arbeidskrachten die op projectbasis worden ingehuurd, maar waarvoor het bedrijf zich wel verantwoordelijk voelt. Er is een laag ziekteverzuim, er wordt geïnvesteerd in interne scholing. Het bedrijf is ISO 9001 gecertificeerd.

Het grootste onderdeel is de gevelbouw, waarbij vaak zeer complexe constructies gepland, ontworpen, uitgetekend, en, vooral, financieel “waterdicht” uitgedacht moeten worden. Daarvoor worden speciale project engineers aangesteld die de volledige verantwoording over het project krijgen. Het adagium in de bouw is dat een architect weliswaar een supergelikt plan kan maken, de kunst is het om dat plan zowel bouwtechnisch gezien, als op het financiële vlak tot realisatie te brengen en er dan ook nog een leuk bedrag aan over te houden. Dat is de “core business” van Oskomera. Het bedrijf heeft inmiddels een naam opgebouwd omdat het in staat is om snel complexe projecten te realiseren. Hierbij worden forse financiële risico’s gelopen, waarvoor de afdeling “Calculatie” dan ook onontbeerlijk is om dat goed af te dekken.

Naast realisatie van dat soort ingewikkelde projecten, die steeds vaker een fotovoltaïsche component hebben, is de service en het onderhoud essentieel. Ook voor de zonne-energie systemen moet soms uitgerukt worden, en daarvoor heeft het bedrijf 5 volledig uitgeruste busjes ter beschikking.

Bij de verkoop is een belangrijk leidend principe maatwerk voor de klant. In de bouw is voorts vaak de architect de bepalende factor in hoe iets toegepast gaat worden. Zo is een zogenaamde “tweede huid gevel” goedkoper dan geïntegreerde bouw, maar voor de architect is dat vaak juist niet interessant. Een ander probleem van geïntegreerde bouw (van bijv. PV gevels) is de warmte- en isolatieproblematiek. De plannen botsen vaak met uitgangspunten van duurzaamheid (er moet vaak geforceerd gekoeld worden, wat het energieverbruik juist weer de verkeerde kant op doet gaan), en hier moet nog hard aan getrokken worden om de architecten er van te overtuigen dat daar serieus aandacht aan besteed moet worden. Duidelijk is dat hier een groot spanningsveld ligt.

2. Oskomera Solar Power Solutions

O.S.P.S. is het bedrijfsonderdeel wat de zonne-energie een plaats moet geven in de projecten van het moederbedrijf, en er worden regelmatig innovatieve wegen bewandeld om tot oplossingen voor complexe praktijksituaties te komen. De heer Gieselaar toonde ons een hele reeks zeer interessante reeds gerealiseerde projecten waarin allerlei afwijkende situaties getoond werden, waaronder een project waarbij in een glazen PV-dak elk paneel een andere maatvoering in zowel de breedte als de dikte bleek te moeten krijgen.

Oskomera heeft van de gerenommeerde Japanse BIPV fabrikant MSK de marktintroductie in Europa verzorgd en kan daarmee fraaie gevelsystemen leveren met typisch “Japanse” maatvoering (vierkante panelen). MSK, en ook het bekende Schott Solar zijn geselecteerd als toeleverende bedrijven vanwege hun lange termijn visie op duurzaamheid, en vanwege de kracht van hun research afdelingen. Men is ook bezig met thermische gevelcollectoren (Univ. Lausanne, CH), en met panelen in verschillende kleuren.

Vooral m.b.t. zonnestroom is een van de sterke punten van Oskomera het bij elkaar brengen van de bouwkundige en elektrotechnische expertise, waarbij innovatie niet uit de weg wordt gegaan. Zo was voor het met Siemens (opdrachtgever) gerealiseerde zonnedak van het Oceanium in Blijdorp, een gebogen aluminium constructie met Shell Solar SP150 en SQ160 zonnepanelen, een aanpassing nodig omdat door thermische uitzetting van het dak de segmenten tot 10 cm gingen wijken.

Beautiful 518,4 kWp PV-roof of Diergaarde Blijdorp's Oceanium in Rotterdam.
Project of Siemens, Oskomera Solar Power Solutions and electricity utility company Eneco.

Een typisch probleem bij dit soort constructies is de DC-bekabeling die in de tussenschotten tussen de glasplaten weggewerkt moeten worden. Bij een zeer gecompliceerd project werd daarvoor bijvoorbeeld van tevoren een speciale “DC-kabelboom” gemaakt met kant-en-klare stekkerverbindingen precies op de goede “aftak”plekken naar de deelstrings. Hiermee kon fors op kosten worden bespaard.

Andere projecten zijn het Provinciehuis in Den Haag, het project “In Goede Aarde” in Boxtel (achter het bekende ecologische project de Kleine Aarde), waarbij de huizen van warmtepompen zijn voorzien, in een geluidswal zijn ingebouwd en in totaal van 240 kWp aan PV. Elke bewoner in dit project heeft een individuele MEP aanvraag- en subsidie.

Maar ook in het buitenland wordt Oskomera steeds meer voor PV-projecten gevraagd, zoals voor een PV-gevel van het treinstation in Liverpool. In België is er een stijgende interesse bij landbouwers, gezien het feit dat daar een zeer goede subsidieregeling voor zonnestroom is opgetuigd (Vlaanderen). Er schijnt in die wetgeving echter ook een clausule opgenomen te zijn dat de regeling vrij makkelijk stopgezet kan worden door de regering als de aanvragen uit de hand dreigen te lopen…

3. Sunpower “recovery” 2006

Door Hylke Boonstra, medewerker van Oskomera (powerpoint presentatie).

Belangrijke punten:

3.1 Omvang van het probleem

3.800 Sunpower® systemen bij klanten geconcentreerd in Den Haag, rond Rotterdam, in het oude REMU gebied in en rond Utrecht, en in Friesland (verder ook nog op Terschelling, Alkmaar, etc.). Het gebied rond Utrecht wordt door de serviceorganisatie EnerCen van Eneco aangepakt, de rest van Nederland gaat Oskomera voor Eneco renoveren. Dat komt voor Oskomera neer op plm. 1.700 tot 2.000 adressen, afhankelijk van hoeveel inschrijvingen er in totaal geregistreerd zullen zijn. Het precieze aantal was vandaag nog niet bekend, 1.700 is zo goed als zeker, en gezien de algehele respons bij Eneco doet vrijwel iedereen aan de renovatie actie mee (volgens gegevens van Oskomera).

Standaard systemen hebben meestal 4 panelen, maar er zijn ook grotere systemen tot zo’n 64 stuks, zowel plat dak, schuin dak opbouw, als schuin dak inbouw systemen (in totaal 7 verschillende “types”). Opvallend is dat in Eneco gebied voornamelijk 54 cels panelen zijn geplaatst. Allen voorzien van de voor de gebruikte OK4 omvormers benodigde DC-DC converter, ook wel foutief “multiplier” genoemd omdat slechts gedeeltelijk wordt “opgeschaald” door dat beruchte printje in de junction box achterop die zonnepanelen. Ook zijn er 72 cels panelen (“110 Wp uitvoering”) in Eneco gebied afgezet, die geen DC-DC converter (nodig) hebben.

In het najaar van 2005 is er een beperkte renovatie actie van zo’n 60 systemen geweest waarbij de OK4 omvormers naar binnen werden verplaatst en de bekabeling omgebouwd (DC-kabels naar binnen het huis in i.p.v. AC kabels). Volgens Eneco gaan, helaas, binnen alsnog OK4tjes stuk en werd besloten tot een volledige ombouw met een nieuwe omvormer (afspraken geopenbaard op 9 december 2005, samen met NUON).

3.2 Planning

In de nieuwe planning wordt bij Oskomera gerekend met de periode juni tot november, wat betekent dat er hard aan getrokken en strak gepland moet worden. De vrij late start wordt veroorzaakt doordat de Soladin 600 omvormer in ruime mate beschikbaar moet zijn, wat de “vaart” in de renovaties zal bepalen; de productie moet eerst goed op gang gekomen zijn, anders heeft volop renoveren niet zoveel zin. Er wordt dan ook nadrukkelijk om geduld gevraagd, omdat het om complexe organisatorische processen gaat en men van diverse factoren afhankelijk is.

Er zullen voor Oskomera 10 tot 15 man aan de slag gaan met de renovaties waarbij praktijkkennis essentieel is en men alleen mensen wil inzetten die van alle ins en outs van de details doordrongen zijn. Voor “moeilijke” klussen (grote renovaties) zullen uitsluitend professionals van Oskomera Power Solutions zelf worden ingezet; voor het “standaard” systeem zullen ook goed ingevoerde externe medewerkers worden ingehuurd.

Voor Sunpower® systemen met een oneven aantal panelen zullen enkele Soladin 120 omvormers ingezet gaan worden. Deze zijn helaas niet via de PC-Link te monitoren, maar dat is een noodgreep om toch het systeem weer in optimale conditie te krijgen (advies Polder PV: zet een eenvoudige digitale verbruiksmeter met een laag eigenverbruik tussen stekker en stopcontact als u de productie van dat ene paneel wilt meten). Verder is het ombouwschema: 4 panelen 1 Soladin 600; 6 panelen idem, met 2 ministrings van elk 3 panelen parallel; 8 panelen 2 Soladin 600 omvormers parallel geschakeld (onafhankelijk); grotere systemen: maatwerk met hoogstwaarschijnlijk grotere Mastervolt omvormers, moet per systeem bekeken worden.

Voor mensen die reeds de beschikking hadden over het OK485 voor de uitlezing van de OK4 omvormes wordt de PC-Link bijgeleverd waarmee via een RS232 COM poort op de computer middels van Mastervolt te downloaden software de productiegegevens van de hele string uitgelezen kan worden (uiteraard niet meer van de individuele panelen omdat ze in serie worden geschakeld). Het is een vrij eenvoudig interface met een snoer en plug er aan. Overigens bestaan er verlengsnoeren tussen een RS232 aansluiting en een USB poort, zodat bijv. ook op laptops gemeten kan worden (nog niet duidelijk is of dat allemaal zal gaan werken, anders moet u uw oude COM poort op uw computer blijven gebruiken). De PC-Link is overigens via de Eneco actie ook als aanbieding te koop (zie antwoordformulier) voor wie nog niet kon monitoren.

3.3 Werkwijze

Werkzaamheden buiten:

Deze werkwijze is heel verschillend van de eerder in 2005 ook door Oskomera in opdracht van Eneco verrichte renovatiewerkzaamheden (bij zo’n 60 klanten) waarbij OK4 omvormers naar binnen werden verplaatst, wat een ingewikkelde kabelombouw vergde en waardoor de monteurswerkzaamheden soms veel langer duurden dan ingepland was.

Werkzaamheden binnen:

3.3.1 Afspraak maken met de klant

3.3.2 Kwaliteit

3.3.3 Doel

Weer een feilloos werkend Sunpower® systeem afleveren.

3.4 Garanties

3.5 Tenslotte

DE kritische succesfactor vormen de mensen die het dak op gestuurd worden. Oskomera zal er voor waken dat dat deskundig personeel zal zijn!

3.6 Vragen

Op vraag uit het publiek wat er met de vrijkomende OK4tjes gaat gebeuren stelde de heer Boonstra dat die retour Eneco gaan; de DC-DC convertors worden zeer waarschijnlijk afgevoerd (niet meer nodig voor gerenoveerde systemen met stringomvormer).

Er is bewust niet voor een "doe het zelf renovatie-pakket" gekozen (bijv.: aanleveren Soladin omvormer en kabels). Niet alleen vanwege garantieclaims, maar ook vanwege het feit dat stringomvormer systeem met hogere spanningen werkt, hetgeen veiligheidsproblemen geeft bij DHZ systemen.

4. Rondleiding

Aansluitend aan het ochtendprogramma volgde een interessante "excursie" door het bedrijf, in het byzonder bezichtiging van de prachtige vliesgevel met MSK doorzicht panelen met amorf silicium "strips" in een nieuwe gevel van een van de bedrijfshallen. Voor uitgebreide fotoreportage, zie de site op onze oude server.

5. Algemeen/tot slot

Wat wordt er gedaan door Oskomera aan PV voor de burger? Lastig, in het huidige politieke klimaat. Koepelorganisaties Holland Solar en de DE Koepel proberen een "voet tussen de deur" te krijgen bij zowel VROM als EZ, en zonnestroom in het energietransitiebeleid in te brengen als volwassen pijler. Dit jaar valt nog niet veel daarvan te verwachten maar daarna gloort er wellicht een lichtpuntje. Bij EZ is men vooral gevoelig voor leercurves en efficiëntie, maar dat kun je alleen per DE-optie doen omdat anders PV het sowieso niet gaat trekken. Een Europees feed-in tariff zou de beste optie zijn (wordt algemeen gezien als de beste manier om zonnestroom nog verder van de grond te krijgen; PJS).

Sunpower® bij NUON: er komt begin mei waarschijnlijk een vergelijkbare bijeenkomst als vandaag.

Beldezon/Ecostream: moeizaam verhaal, ook al voor de vroege “Solaris” klanten die PV-systemen geleased blijken te hebben en dus maandelijks een bedrag betalen voor een PV-systeem wat niet of slecht zou werken.

Volgens zeggen zou DELTA de OK4 omvormers van hun klanten zelf al vervangen hebben (nog niets over op internet te vinden).

Er is blijkbaar door Ubbink een nieuwe zonnepaneel fabriek geopend (5 MWp) ??? Nog niets over gevonden op het internet…

Het werd weer erg gezellig met een borreltje achteraf en we danken Oskomera dan ook voor alle moeite die ze gedaan hebben en voor de mooie, indrukwekkende rondleiding. Wat Sunpower® “recovery” betreft: dat zit denk ik wel “snor” bij Oskomera…

75 x 13 meter size, 65 kWp glass-laminate PV-pergola on
Shell's new SIEP* building in Rijswijk (Zuid Holland).
*Shell International Exploration and Production