starting up our own green power production unit: 4 solar panels, March 2000
Hans-Josef Fell
links
PV-systeem
meten=weten
grafieken
graphs
huurwoningen
nieuws
index

 

SOLARENERGY

Interview Hans-Josef Fell

Door Hubertus Vollmer van www.n-tv.de

"Een race tegen de klok"

Klimaatverandering en voorzieningszekerheid in energie mogen niet onafhankelijk van elkaar worden beschouwd

Vertaling/Übersetzung: mei 2008 Peter J. Segaar/Polder PV


Interview met Hans-Josef Fell, specialist voor energie en technologie voor de Bondsdag fractie Bündnis 90/Die Grünen (BRD)

"Het productieniveau heeft al lang zijn maximum bereikt", zegt Hans-Josef Fell. De energie expert van de Grünen is echter sceptisch of de wereld het hoofd nog uit het zand zal trekken. Het probleem is, dat de thema's klimaatverandering en energetische verzorgingszekerheid elke keer weer gescheiden van elkaar worden bediscussieerd. Fell ziet twee scenario's voor zich voor de periode na de "Peak" [PPV: Peak Oil]: hernieuwbare energie - of armoede.


n-tv.de: In de openbaarheid is Peak Oil tot nu toe geen thema. Als deze theorie klopt, dan is dat toch op zijn minst verbazingwekkend. Gaan we het werkelijk meemaken dat we ons tijdens het einde van het olietijdperk verslapen?

Hans-Josef Fell: De theorie klopt, de uitgangspunten zijn veelvuldig aangetoond in enkele regio op deze planeet. Er waren diverse voorspellingen van aardolie geologen wanneer een regionale Peak overschreden zou worden. De berekeningen klopten bijna altijd: in de USA aan het begin van de zeventiger jaren, in de UK en in Noorwegen in 2000. Maar inderdaad, het is verbazingwekkend dat dit thema niet in die mate bezien wordt die noodzakelijk is, omdat het om een extreem explosief thema gaat en ons in een wereldwijde economische crisis zal voeren. Het begin daarvan is er al.

Waarom heeft dit thema zo'n geringe impact?

Dat ligt allereerst aan het Internationale Energie Agentschap, die nog altijd als organisatie met de grootste vakkennis geldt. De analyses van IEA zijn echter al jaren fout. In 2004 was de prognose van het IEA dat in 2008 de olieprijs ongeveer 28 dollar per vat zou zijn*. Het drama is dat de olieprijs prognoses van het IEA de basis vormen van alle economische berekeningen, wereldwijd. Het zijn echter louter bestands-analyses voor de conventionele energiesector.

De vraag is wellicht naief: is het juist niet vanuit het gezichtspunt van de olieconcerns zinvol, zich reeds op het post-olie tijdperk in te stellen?

Ondernemingen hebben een heel andere filosofie. In de tijd van lager wordende reserves maken ze immers de grootste winsten. Esso bijvoorbeeld - het op een na grootste olieconcern ter wereld, de grootste is inmiddels Petrochina - heeft in 2002 al een netto winst van 12 miljard dollar behaald. Met de stijging van de olieprijs is deze nettowinst in 2007 al op 40 miljard dollar gekomen. Later, wanneer de handel in olie niet meer mogelijk is, kan men deze winsten vervolgens in andere bedrijfsactiviteiteiten gaan steken.

Klopt het dat olieconcerns niet meer in het zoeken naar nieuwe olievelden, in raffinaderijen, pijplijnen en tankers investeren?

Toch wel, er wordt nog steeds geïnvesteerd. Vanuit het oogpunt van klimaatbescherming zelfs veel te veel. Het niveau van investeringen is echter niet zo hoog dat daarmee de komende verzorgingszekerheid met olie gegarandeerd is. Dat zal ook niet lukken, omdat grote olievelden reeds sinds geruime tijd ondanks koortsachtige zoektochten niet meer zijn gevonden.** De investeringen in de vele kleine velden kunnen de teruggang in de grote reservoirs al niet meer opvangen.

Tenminste de regeringen zouden toch bovenmatige interesse moeten hebben in de toekomst-bestendigheid van hun markteconomieën.

Daarover ben ik zeer ontnuchterd. Ik heb met vele regeringsdelegaties over dit probleem gesproken, ook met de Duitse. Men wil echter niet luisteren. Ik geloof dat veel mensen niet graag buiten de main-stream om willen argumenteren. Ze willen er niet eens een keer goed over nadenken, of de main-stream "mening" wellicht onbetrouwbaar is.

Maar de klimaatverandering is toch ook onderdeel van de main-stream geworden.

Ja, OK. Het probleem is dat er vele argumenten in de main-stream rondzingen, die oppervlakkig beschouwd hout snijden. Bijvoorbeeld het argument dat, als de olieprijs stijgt, er intensiever naar aardolie gezocht zal gaan worden, en er ergens dan ook genoeg nieuwe aardolie gevonden zal worden. Echter: de olieprijs is gestegen, en desondanks heeft men in de laatste jaren steeds minder aardolie gevonden. In een periode van ruim 30 jaar is het totaal aan vondsten gedaald - we leven tegenwoordig van de grote reserves die in de dertiger en veertiger jaren werden ontdekt. Daarnaast is er het argument dat de prijzen door speculanten omhoog worden gedreven. Natuurlijk heeft de olieprijs ook met speculatie te maken. Echter, niemand kan mij uitleggen dat er al in 1999 speculanten waren en dat zij het waren die de olieprijs omhoog hebben gespeculeerd van 12 naar meer dan 100 dollar.

Tenslotte de verwijzing naar de teerzanden en de olieschalies. De laatste jaren geldt Canada zelfs als het grootste olieland van de wereld, nog voor Saoedie Arabië. Canada heeft echter geen ruwe olie, dus het makkelijk toegankelijke spul, maar teerzanden en olieschalies. Even afgezien van het feit dat men half Canada zou moeten ontbossen om die teerzanden en olieschalies te kunnen gaan winnen, daar dat uitsluitend via dagbouw gaat: teerzand- en olieschalie extractie is extreem energie intensief. Deze wijze van exploitatie kan niet renderen. Dat kan nooit de concurrentie aan met hernieuwbare energie.

Dan komen we nu op de gevolgen. Wat staat er te gebeuren na Peak Oil?

Met het overschrijden van Peak Oil zal de wereld te maken krijgen met toenemende tekorten. We hebben misschien tien jaar de tijd om ons voor te bereiden op een Peak Oil fenomeen. De enige echte oplossingen zijn intensieve investeringen in hernieuwbare energie en vermindering van het energieverbruik. Anders zullen we niet meer in staat zijn om onze economieën binnen redelijke tijd om te bouwen.

Hebben we maar tien jaar nodig om onze afhankelijkheid van olie te overbruggen?

Dat is slechts een grove schatting, maar ik kan zeggen dat dit mogelijk is, als de politieke wil er maar is. Met de stijgingspercentages die we in Duitsland op het vlak van hernieuwbare energie reeds hebben gezien, hebben we bewezen dat het mogelijk is - tenminste op het vlak van elektriciteit.

De Energy Watch Group gaat er van uit dat Peak Oil reeds in 2006 is overschreden.

En tot nu toe heeft niemand kunnen aantonen dat er sindsdien een toename is geweest in de olieproductie zoals in de voorafgaande jaren. Tot 2006 hadden China en India met hun economische groei een immense stijging in de olieproductie teweeggebracht. De economische groei en de vraag naar olie houden aan, maar de productie neemt niet meer toe. In de komende jaren zullen we zelfs zo'n 3 procent productiedaling gaan meemaken, dus elk jaar 3% minder olie. Daar is de wereldeconomie helemaal niet op voorbereid. En aardolie wordt niet slechts in de energiesector ingezet, maar bijvoorbeeld ook bij de productie van meststoffen. De prijsstijgingen van levensmiddelen in het afgelopen jaar waren niet alleen het gevolg van productieverliezen als gevolg van klimaatveranderingen. Ze waren ook het gevolg van de gestegen prijs van kunstmeststoffen.

En nu?

Nu staan we voor een groot dilemma: Er moet een snelle vervanging komen, maar helaas is ten eerste het bewustzijn er niet, en ten tweede duurt het natuurlijk nog enige tijd voordat er een infrastructuur is opgebouwd die is toegesneden op hernieuwbare energie en op besparingstechnologieën.

Hoe zal ons leven er 20 jaar na Peak Oil uitzien?

Twee mogelijkheden: of we leven in grote comfort met zonne-energie en alle andere hernieuwbare energie technologieën, hoeven ons niet meer om stijgende olie-, kolen- en elektriciteitsprijzen druk te maken en hebben tegelijkertijd met een decentrale energievoorziening veel arbeidsplaatsen gecreëerd. Of de mensen steken als vanouds de kop in het zand en geloven de foutieve cijfers van het IEA. Die weg voert tot drastische afname van het welzijn, tot vernietiging van arbeidsplaatsen, armoede en tot het failliet van complete staatseconomieën.

Welk scenario vindt u het meest waarschijnlijke?

De oliecrisis van 1973 ging voorbij - Peak Oil resulteert in structurele tekorten.

Momenteel houd ik het tweede scenario voor zeer waarschijnlijk. Een studie van de Energy Watch Group naar de toekomst van de olievoorziening liet zien dat tot 2020 een dramatische teruggang in de olieproductie is te verwachten. We gaan er van uit dat er in 2020 per dag nog 58 miljoen vaten olie geproduceerd worden. Het IEA beweert dat het 105 miljoen vaten olie zullen worden. Tot 2030 zal die hoeveelheid zelfs nog stijgen, tot 116 miljoen vaten. De Energy Watch Group voorspelt daarentegen voor 2030 een productie van nog slechts 39 miljoen vaten per dag. Zelfs als de Energy Watch Group slechts voor de helft gelijk zou krijgen, hebben we te maken met een dramatisch probleem.

Op de website abgeordnetenwatch.de staat een statement van Hans-Christian Ströbele over Peak Oil. Hij stelt daar dat "naar mijn mening de oliereserves niet zo snel uitgeput zullen raken". Blijkbaar zijn de Grünen ook nog niet overtuigd van het probleem.

Ik zal het zo zeggen: Ook bij de Grünen is de laatste jaren de aandacht niet zo hoog, als ik voor wenselijk gehouden had. Tegelijkertijd is het zo dat de Grünen de partij zijn die zich het meest intensief met het thema bezighouden. In elk geval is dit het centrale thema van de spreker die voor deze fractie verantwoordelijk is voor de energiepolitiek***

Is het wellicht mogelijk dat Peak Oil te sterk in de schaduw staat van het klimaatdebat? De thema's zijn uiteindelijk in zeker zin verwant aan elkaar.

De klimaatproblematiek ligt de Bondskanselier [PPV: Angela Merkel] na aan het hart. De verzorgingszekerheid van energie ook. Beide thema's worden echter niet in samenhang met elkaar bekeken.

Ze zijn echter beiden zeer nauw met elkaar verstrengeld. We hebben hier te maken met een verkeerde ontwikkeling die zeer ernstige gevolgen zal hebben, en waarvoor mevrouw Merkel een goed voorbeeld is. Bij grote conferenties zet zij het thema energie helemaal bovenaan de agenda - maar met twee zeer verschillende agendapunten: de ene is de klimaatverandering. Dan wordt over emissiereducties gesproken, echter juist niet over waar die emissies dan wel vandaan komen. 80 procent van de emissies ontstaan door het verbranden van aardolie, aardgas en kolen. Men dient daarom het verbruik van fossiele grondstoffen in de kiem te smoren en om te schakelen naar hernieuwbare energiebronnen. Maar dan komt opeens TOP 2, en die heet: verzorgingszekerheid met energie met meer fossiele grondstoffen. Als we deze twee punten niet gezamenlijk beschouwen, zullen we op beide onderwerpen geen vooruitgang boeken. Als we de koolstof niet in de bodem laten zitten, in de mijnen en in de olievelden, zullen we de opwarming van de atmosfeer niet kunnen stoppen. Aan de andere kant zal met de fossiele energiedragers zelfs ook geen verzorgingszekerheid bereikt kunnen worden. Voor beide probleemgebieden vormen hernieuwbare energie en energiebesparing de doorslaggevende oplossingsrichting. Met hernieuwbare energie zal er geen tekort ontstaan. Als we de technieken snel ontwikkelen en economisch uitbouwen, krijgen we de klimaatbescherming er gratis bij.

Peak Oil resulteert dus terloops in klimaatbescherming.

Het stoppen van de opwarming van de aarde is nog niet verzekerd, als we slechts de afname in capaciteit van de ons ter beschikking staande bronnen door hernieuwbare bronnen weten te vervangen. We kunnen zelfs de kolenproductie ietwat opschroeven, mogelijk nog tot 2015. Voor het klimaat zou dat echter desastreuze gevolgen hebben. We moeten er voor zorgen, dat de vervanging van de fossiele grondstoffen sneller tot stand komt dan de beschikbaarheid van die grondstoffen afneemt.

Sinds wanneer is het eigenlijk bekend dat de wereldwijde olievoorraden afnemen?

Op zijn laatst sinds het rapport "Global 2000" van de regering van de USA, uit 1980, zijn betrouwbare cijfers over de totale hoeveelheid van winbare aardolie voorhanden. In dit rapport werd voorspeld, dat de beschikbare hoeveelheid aardolie ongeveer tussen 2000 en 2010 zou gaan teruglopen. Precies die voorspelling is nu aan het uitkomen. Of het tot een crash zal gaan leiden, zal van de politiek afhangen. Geconfronteerd met de hoge olieprijzen word bijvoorbeeld geeist dat de regering de belasting op minerale olie zal verminderen. Dat is de wereld op zijn kop en geeft een volstrekt verkeerd signaal af! Dan zouden de mensen weer voor een paar jaar in de valse veronderstelling komen te verkeren dat men met belastingverminderingen de olieprijzen zou kunnen verlagen. Byzonder absurd is een voorbeeld uit Iran, nog altijd de op vier-na-grootste olie exporteur ter wereld. De inkomsten die Iran door de export verdient, zijn lager dan de uitgaven voor olie-subsidies in het binnenland. In het laatste jaar werd daar een wet verordonneerd, die deze oliesubsidies zou doen verminderen. Daarop werden tankstation in brand gestoken, en een opstand dreigde. De wet werd schielijk ingetrokken. [President Mahmoud] Ahmadinejad ruïneert liever verder zijn economie.

In de eerste Golfoorlog was een slogan van de vredesbeweging "Geen bloed voor Olie" [PPV: "No Blood for Oil"]. Critici reageerden daarop destijds dat men de complexe achtergronden niet kon reduceren tot slechts olie. Met betrekking tot Peak Oil ziet dat er inmiddels weer heel anders uit?

Natuurlijk, en dat kan men ook geschiedkundig bezien aantonen. Tussen 1976 en 1980 speelde zich in de USA de eerste hernieuwbare energie revolutie af, daartoe gestimuleerd door Jimmy Carter. Hij was het, die de opdracht heeft gegeven voor "Global 2000". Op basis van dat rapport liet hij een programma opstellen, "Global Future: Time to Act". Daarin werd gesteld dat hernieuwbare en decentrale energiebronnen de doorslaggevende voorzorgsmaatregelen waren die de USA veiligheid en vrede zouden brengen. In 1981 werd Carter door Reagan opgevolgd, het programma werd nooit openbaar gemaakt. Carter had onderzoeksgeld voor hernieuwbare energie ter beschikking gesteld en de eerste windturbines in California laten neerzetten. Reagan maakte daar korte metten mee. Hij gaf er de voorkeur aan om de grondstoffen op de wereld met militaire middelen veilig te stellen. De volgende innovatiegolf kwam enige jaren later door Denemarken op het gebied van windenergie en biogas, vervolgens door Duitsland met het Erneuerbare Energien Gesetz.

Sedertdien is er niet veel gebeurd.

Jawel, jawel. De ontwikkeling van hernieuwbare energie neemt wereldwijd zeer sterk toe, juist vanwege de verminderde beschikbaarheid van grondstoffen. De Chinezen bouwen beslist niet vanwege klimaatpolitiek massaal windturbines. Overal merkt men dat de kolen, aardgas en aardolievoorraden onder druk komen te staan en dat de prijzen snel stijgen. Daardoor focusseren economische krachten zich op windenergie, op zonne-energie technieken, op biogas installaties, en op waterkrachtcentrales. Dat de financiële wereld de investeringen in dit krachtenveld heeft ontdekt, is een zeer goed teken.

Is er nog hoop?

Misschien. Het is een race tegen de klok.

© www.n-tv.de, 31 maart 2008

Hergepubliceerd in Solarbrief 2008/1: pp. 22-24.
(Zeitschrift des Solarenergie-Fördervereins Deutschland e.V., SFV)


* De olieprijs begon in 2008 al boven de 100 dollar per vat en ligt momenteel al rond de 116 dollar...

** Interview waarschijnlijk afgenomen voor de vondst van een ogenschijnlijk reusachtig olieveld voor de kust van Brazilië, waarvan de (economische) haalbaarheid voor exploitatie echter vooralsnog onduidelijk is, zeker gezien de hoeveelheden geld die er in die operatie gestoken zal moeten worden. Zie ook aparte link onderaan met analyse Koppelaar.

*** En dat is vooralsnog de geïnterviewde, Hans-Josef Fell...

Zie ook:

http://www.n-tv.de/HansJosef_Fell_bei_ntvde_Ein_Wettlauf_mit_der_Zeit/310320080005/928348.html (oorspronkelijke Duitse tekst van het interview bij www.n-tv.de)
http://www.n-tv.de/943782.html (artikel "Peak Oil. Wir haben ein Problem", 4 april 2008, met meer verwijzingen)

http://en.wikipedia.org/wiki/The_Global_2000_Report_to_the_President (blijkbaar is Wikipedia nog niet in staat tot een objectieve beschouwing van het door Carter verordonneerde "Global Report 2000"...)
http://www.abgeordnetenwatch.de/index.php?cmd=223&q=Peak+Oil (kort antwoord van Ströbele van der Grünen op vraag over Peak Oil op abgeordnetenwatch website)
http://www.energywatchgroup.org (website van de Energy Watch Group)
http://www.hans-josef-fell.de (website van Hans-Josef Fell)
http://www.iea.org (website van de International Energy Agency)
http://www.peakoil.nl (de uitzonderlijk informatieve en voor de goede verstaander ronduit schokkende Nederlandstalige Peak Oil website)
http://www.peakoil.nl/2008/04/16/olieanalyse-brazilie-rusland (Rembrandt Koppelaar's noodzakelijke relativeringen m.b.t. de recente olievondsten in diep water voor de kust van Brazilië)


© 2008 Peter J. Segaar/Polder PV, Leiden (NL)